Huiselijk geweld. Hoe migrantenvrouwen de hulpverlening ervaren

Artikel Vrouwenopvang Utrecht Competentie De Vernieuwer

Huiselijk geweld. Hoe migrantenvrouwen de hulpverlening ervaren. Maatschappelijke opvang en Vrouwenopvang Migranten zijn oververtegenwoordigd in de voorzieningen voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. De cijfers liegen er niet om: inmiddels is 70% van de vrouwen in de maatschappelijke opvang van allochtone afkomst. Bij de grote groep o.a. Marokkaanse, Turkse en Hindoestanen vrouwen is geloof de oorzaak tot huiselijk geweld. Door taalproblemen loopt de communicatie niet goed waardoor de hulpvraag niet goed overkomt. Uit literatuur blijkt overigens dat het geen probleem hoeft te zijn dat allochtonen worden begeleid door autochtone hulpverleners. Inventarisatie met vrouwen uit de Vrouwenopvang In een inventariserend gesprek met 19 vrouwen over de hulpverlening heb ik geconstateerd dat begrip en gevoel factoren zijn waar ze tegen aanliepen. Een veel gehoorde klacht is dat de vrouwen het gevoel hadden dat ze niet werden begrepen. Eén vrouw vertelt expliciet dat zij doordat zij vertrouwen heeft gekregen van haar mentor, in staat was om zonder taboe te kunnen spreken over huiselijk geweld en problemen rondom de opvoeding van haar kind. Zonder dat vertrouwen zou zij dat niet gekund hebben. Sommige vrouwen bleven oppervlakkig en praatten over een lieve mentor die ze goed heeft geholpen en hebben de indruk dat de mentor alles kan en alles weet. Belangrijk bij de hulpverlening is de eerste aanpak, dat geeft aan of de hulpverlening zal slagen of niet. Het winnen van vertrouwen en bieden van geborgenheid is belangrijk bij de eerste opvang. Het verschil met hun laatste thuissituatie moet duidelijk zijn. Een groot deel van de vrouwen heeft aangegeven dat ze wat meer begrip wensten voor hun situatie en dat mentoren vrouwen als individu moesten behandelen. Op psychosociaal gebied ervaren de meeste vrouwen het als een drempel om hulp te vragen. Het gaat alle vrouwen goed af om de Sociale Dienst en de belastingdienst te benaderen. Vrouwen hebben tijdens hun verblijf deelgenomen aan cursussen en daar zijn o.a diverse thema’s o.a financiën behandeld waarbij vrouwen hebben geleerd hoe ze met die vragen om moeten gaan. Vrouwen vinden naar school gaan interessant. Tijdens mijn stage bij Vrouwenopvang constateerde ik dat er op materieel gebied veel geregeld diende te worden. Ik moest samen met de vrouwen regelmatig naar instanties bellen. Het gevolg was dat er weinig tijd overbleef om te praten over de psychosociale problemen van de vrouwen. De mentoren in de Vrouwenopvang geven aan dat er meer aandacht op psychosociaal gebied zou moeten zijn omdat zij zich ervan bewust zijn dat dit gedeelte door o.a tijdgebrek onvoldoende aan bod komt. Alle vrouwen in de opvang geven aan zelfstandig wonen een hoge prioriteit. Het is een valkuil voor mentoren om hierin mee te gaan. Deels is het een “must”, gezien de bureaucratie. De Sociale Dienst moet eerst in het bezit zijn van officiële documenten. Als dit rond is heeft de vrouw de zekerheid dat haar urgentie en uitkering rond komen. De meeste vrouwen verblijven gemiddeld 7 maanden in de opvang voordat alle zaken in orde zijn.

1 HU Amersfoort Social Work Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1146559, V.I. Lion Sjin-Tjoe Januari 2007


Nazorg Een andere prangende kwestie is de nazorg. De meeste vrouwen zouden na het verblijf in de opvang nazorg willen hebben, omdat ze nu merken dat ze zich sociaal geïsoleerd voelen. Ze kunnen niet meer bij een deurtje aankloppen zoals dat kon tijdens de opvang. Vrouwen vertellen over hun zelfbeeld, over hun twijfels, hun angsten, de eenzaamheid en de lange avonden, en het gemis van familie. Vrouwen die wel familie hebben ervaren de steun en voelen zich beschermd. Tijdens de opvang was er een dagprogramma maar geen avondinvulling. Het gevolg kan zijn dat de vrouwen heimelijk naar de ex-partner verlangen. Een deel van de vrouwen heeft absoluut geen contact meer met de ex-partner, terwijl vrouwen met kinderen een loyaliteitsconflict hebben met zichzelf: zij moeten contact toestaan van de vader met de kinderen, met als gevolg dat de ex-partner in sommige gevallen weer over de vloer komt. Wat vrouwen gezamenlijk lijken te ervaren is de eenzaamheid. Ze mogen de opvang bellen, maar ze voelen zich er niet echt meer bijhoren. Sommige vrouwen hebben vriendinnen gevonden in de opvang en zetten het contact voort door veel met elkaar te doen en te delen. Eén vrouw is psychotisch geworden en is een poosje opgenomen. Gelukkig was het traject van Altrecht (RIAGG) reeds opgestart tijdens haar verblijf in de opvang. Vrouwen die in het traject van Altrecht zitten zetten dit voort. Sommige vrouwen staan er tijdens de opvang niet voor open om aan de slag te gaan met trauma’s en merken nu dat ze het wel willen en nodig hebben, maar ze vinden het niet makkelijk om dit aan de huisarts te vragen. De huisarts bezoeken ze voor de kinderen, maar voor zichzelf is het vaak een brug te ver. Ik hoor ze hun frustratie hierover tijdens deze inventarisatie herhaaldelijk uitspreken. Indien er vanuit de opvang nog zicht zou zijn op deze vrouwen zou dit ondervangen kunnen worden. Migranten en het reguliere hulpverleningscircuit Naast mijn stage en werken in de Vrouwenopvang ben ik tegelijkertijd in een leerwerktraject begeleid door een organisatie, die op het gebied van huiselijk geweld projectmatig actief was. Uit een verslag van Drs. U.D. Macnack van voorheen Stichting SSA (HG 2003) dat is gemaakt naar aanleiding van een Intromart-onderzoek in 2002 naar de omvang van huiselijk geweld onder 4 allochtone groepen naar hun ervaringen met huiselijk geweld en hoe zij hulpverlening ervaren, gaven vrouwen die slachtoffer zijn geweest van een gewelddadige partner aan dat zij op de hoogte waren van het feit dat hun man in zijn jeugd ernstig getraumatiseerd is geweest. De meeste van deze mannen hebben nooit hulp gezocht of wezen hulp af binnen het reguliere circuit. Zij gaven bij voorbaat te kennen geen vertrouwen te hebben in het autochtone hulpverleningscircuit omdat die hen al bij voorbaat stigmatiseerde of in een schuldpositie plaatste. Aan de hand van dit gegeven is het project Domestic Harmony (Stichting SAN Amsterdam en TransAct Utrecht) ontstaan. Domestic Harmony De gehanteerde methode gaat uit van een meer holistische benadering, waarbij verbale technieken worden gecombineerd met lichaamsgerichte, weerbaarheids- en spirituele methodieken als meditatie en yoga. Slachtoffers van geweld die getraumatiseerd zijn krijgen inzicht in de impact die geweld heeft op hun leven, op hun lichaam en welke consequenties dat mentaal heeft. Via creatieve en expressieve vormen als dans, tekenen en boetseren, gecombineerd met gesprekken, leren mensen in groepsverband 2 HU Amersfoort Social Work Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1146559, V.I. Lion Sjin-Tjoe Januari 2007


verloren delen van zichzelf terug te vinden en herenigen. In veel niet-westerse culturele tradities wordt aangenomen dat de uitwerking van een trauma tot gevolg heeft dat (delen van) de ziel het lichaam verlaat wat zich uit in lichamelijke en psychische klachten. In westers psychologische termen spreekt men over dissociatieve stoornissen, veelal als gevolg van traumatische ervaringen. De trainingsmethodiek is erop gericht deelnemers te leren weer in hun kracht te komen en hun gevoel van eigenwaarde te herwinnen. De holistische benadering introduceert technieken om mensen te helpen pijnen die diep zitten (zielpijnen) te helen. De klacht van veel slachtoffers van geweld is dat zij zich niet herkennen in het huidige reguliere aanbod en dat praattherapieën alleen onvoldoende effect sorteren. De meeste migrantenvrouwen zijn gevoelsmensen, de taal is secundair ; klikt het niet met de hulpverlening, dan zullen zij ja knikken en nee doen. Meestal weten de vrouwen wat mis is gegaan in hun leven, alleen weten zij niet hoe ze het los moeten laten. De sociale controle van hun cultuur heeft grote impact op ze en het zal tijd kosten om afstand ervan te nemen. De autochtone hulpverlener denkt vanuit zijn assertieve en mondige cultuur dat het zo opgelost is. Hij is meer bezig de vrouwen te pushen of hun zijn wil op te leggen zoals het in de Nederlandse cultuur gaat. Het adviseren om naar de politie te gaan of de man juridisch aan te vechten is in de meeste vrouwen niet de oplossing, want vandaag of morgen willen ze naar hun land en dan zijn de consequenties niet te overzien. Diverse methodieken Het is mij opgevallen uit interviews met collega instellingen dat ze alle werken vanuit een methodiek, toekomstgericht, systeemgericht. Een holistisch werker zou hier goed van pas komen. Instellingen die werken met migranten zouden er baat bij hebben om zich deze methodiek eigen te maken en te integreren in hun werkwijze. Grondhouding hulpverleners Uit gesprekken die ik heb gevoerd met hulpverleners bleek dat de meeste van hen door ruime ervaring geworden zijn tot de hulpverlener die ze nu zijn. Ik heb me als migranten vrouw in de samenleving lang ten dienste van anderen gesteld, omdat ik het van huis uit zo geleerd heb. Als ik in mijn werk een cliënt (een “migrantenvrouw”) tegenover mij heb zitten, die dit zelfde gedrag vertoont, dan word ik geprikkeld met de gedachte de vaardigheid die ik heb ontwikkeld om mijn gedrag te veranderen, met haar te delen. Het is belangrijk om vrouwen die gedreven zijn te complimenteren. Dat verstevigt hun inzet naar zelfredzaamheid. De hulpverlener moet of zou moeten zorgen voor een veilige en stabiele leefomgeving voor de vrouwen zodat ze zichzelf kunnen zijn. De vrouwen zijn in de opvang aan het overleven, ze moeten verder en hebben niet de rust om aan hun trauma’s te gaan werken. Ze leven in een onstabiele situatie en weten niet waar ze aan toe zijn. Ze zijn bezig met materiele zaken om hun gevoelens emoties een uit laat klep te geven of om snel een woning te hebben voor de broodnodige rust, dan pas kunnen ze aan hun verwerking beginnen. Begrip, inzicht en geduld 3 HU Amersfoort Social Work Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1146559, V.I. Lion Sjin-Tjoe Januari 2007


In gesprekken met mentoren (deskundigen) over wat hulp bieden aan de vrouw is en hoe zij dat zien is het antwoord samengevat: Hulp bieden is: inzicht krijgen in haar positie, haar zelfbewustzijn ontwikkelen en in staat zijn na het verwerkingsproces toekomstgericht te denken. Uit mijn ervaringen met de vrouwen heb ik afgeleid dat hulp bieden zou moeten beginnen bij de vrouw zelf vanuit de situatie waarin zij zich bevindt. Dat heeft vaak te maken met frustratie over dingen die niet lukken. De hulpverlener zou dat zichtbaar kunnen maken door bijvoorbeeld een rollenspel uit te voeren vanuit de levensechte situatie. Het is dus mogelijk dat de vrouwen snel tot actie overgaan omdat een bepaalde zaak hun op dat moment hoog zit. Migrantenvrouwen vragen om praktische hulp en om begrip voor hun situatie. Als de vrouw zich begrepen voelt wordt ze sterker. Dit vraagt van hulpverleners veelal geduld. Vrouwen vertellen mij dat hun mentor veel voor ze doet. Mentoren zeggen vaak: “als ik het doe, gaat het sneller” . Ik ben van mening dat de vrouw in de opvang harder aan zichzelf moet werken om zich te redden in de maatschappij. Ze mag dan ervaren dat ze fouten mag en kan maken. Basisvaardigheden In de hulpverlening moet de hulp bij het begin beginnen en dat is de vrouw bewust maken van : wie ben ik, wat doe ik, wat kan ik, in plaats van : wat gebeurt er dat hulpverleners eerst alles regelen en mij als een schaap laten toekijken. Migrantenvrouwen zijn slim, al laten ze dat niet blijken. Eén vrouw zegt letterlijk, “als je jaren omgaat met een gek ben je gewiekster dan je denkt”. Zij waarschuwt vrouwen om niet terug te gaan, omdat je de partner uitnodigt om je weer te mishandelen. Eén vrouw van wie ik een succesverhaal heb, is twee keer teruggekeerd naar de partner en heeft nu na 6 jaar uit de opvang een goed bestaan, werk en inkomen en voelt zich gelukkig, vrij en sterk. Zij adviseert hulpverleners om vrouwen een dag- en avondvullend programma aan te bieden opdat ze uit het roddelcircuit blijven. Vrouwen in de opvang kunnen onderling hard zijn voor elkaar. Enerzijds heeft dit te maken met de vaardigheid die ze aanleren om assertief te zijn en anderzijds raken ze geïrriteerd door bijvoorbeeld elkaars kinderen. Eén vrouw zegt een illusie in de opvang te zijn kwijtgeraakt en dat is dat je lotgenoot bent en geen deelgenoot, omdat ieder mens anders reageert. Hulpverleners hebben soms hun handen vol om onderlinge vetes met vrouwen uit te vechten. Vrouwen chanteren elkaar om niet geoorloofde handelingen in huis te verzwijgen. Als er veel meer vrouwen van dezelfde cultuur in de opvang zijn proberen ze te overheersen en de regels naar hun hand te zetten. Kortom het lijkt erop dat het gedrag van de vrouwen te maken heeft met de situatie waar ze uit komen. Als vrouwen hierop worden aangesproken voelen ze zich vaak niet begrepen. Het is dan de kunst van hulpverleners om niet specifiek op die problematiek in te gaan maar een dusdanig programma te hebben voor vrouwen waarin ze tijdens de opvang leren hoe ze moeten samenleven. Het blijkt dat samenwonen een basisvaardigheid is. Vrouwenopvang kan van de nood een deugd maken door direct te starten vrouwen te leren samenleven en ieder met haar eigen probleem samen aan de slag te gaan. Vrouwen moeten zich ervan bewust zijn dat de opvang geen rusthuis is. De wil die zij hebben om weer zelfstandig te gaan wonen met of zonder partner kan door hulpverleners gestimuleerd worden. Hulpverleners moeten de samenwerking met vrouwen zo aanpakken dat de vrouw niet tegen haar hulpverlener blijft opkijken. Zij hebben immers leefervaring en zijn bekend met 4 HU Amersfoort Social Work Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1146559, V.I. Lion Sjin-Tjoe Januari 2007


trauma’s. Door deze wetenschap en kennis zou de aanpak in vrouwenopvang in een ander jasje kunnen worden gestoken. Vrouwenopvang kan een schools karakter krijgen Voed de behoeften piramide en stap als hulpverlener uit de valkuil om de vrouw alleen aan een huis te helpen. De maatschappij kan profijt hebben als de vrouw zichzelf redt. De vrouw die vooruitgaat op haar niveau omdat ze iets geleerd heeft wat aansluit bij haar situatie en die daarin ondersteuning ontvangt kan haar zelfredzaamheid vergroten. Vrouwen vinden het prettig om Nederlandse dingen te leren. Als hulpverleners alles voor ze doen, laten ze dat ook gebeuren. Hulpverleners weten dat ze zich hieraan ook schuldig maken! Vrouwenopvang Internationaal Tijdens een studiereis naar Marokko in januari 2005 heb ik de Vrouwenopvang Ainlagzal in Ouajda bezocht. Wat ik interessant vond is het feit dat de Vrouwenopvang in Marokko niets doet aan materiële dienstverlening. De vrouwen hebben tijdelijk onderdak en krijgen te eten, ze verdienen geld door het maken van o.a schilderijen, kunstvoorwerpen, maken van bureaubladen. De inkomsten zijn voor de Vrouwenopvang en het einddoel is werken om terug te keren naar de partner. Als dat niet meer mogelijk is dan wordt de vrouw sinds de nieuwe familiewet Mudawana, ingesteld door de huidige koning Mohammed V, bijgestaan om te kunnen scheiden van haar partner. Deze wet werd door middel van flyers en posters door Global Right aan vrouwen uitgelegd. Interessant is ook dat hulpverleners vanuit de Vrouwen opvang zich op hun terrein begeven. Dat vind ik een pré voor de vrouw, omdat je dan gerichter kan werken aan een oplossing. Vanaf de oprichting op 24 april 2000 tot en met eind 2004, zijn 600 vrouwen geholpen en niet teruggekeerd naar de opvang. Het verschil met Nederland: hier moeten je materiële zaken eerst rond zijn. Ik vind dat oké. Voor de vrouw is dit een kleine behoefte. Hulpverleners vergroten de behoefte door methodisch alle vaardigheden die zij nodig achten voor de migrant in de samenleving door de strot van de vrouw te duwen. De kwaliteit van hulp bieden moet zorgvuldig worden geboden door als hulpverlener scherp te kijken naar wie er tegenover je zit en niet uit te gaan van de eigen normen en waarden. Vaardigheden als kunnen, willen en mogen komen dan aan bod. Hulpverleners doen een beroep op vaardigheden van de vrouw zodat ze bereikt wat ze wil bereiken. Kunnen heeft te maken met vaardigheden die de vrouw wel of niet heeft. Willen heeft te maken met motivatie. Mogen heeft betrekking op feitelijk, fysiek en emotioneel de mogelijkheid hebben. Tijd en geld besparen in de organisatie Ik vind dat vrouwenopvang hun kennis en inzichten moeten uitbuiten door krachten te bundelen en beter op elkaar af te stemmen. De winst is dan voor de organisatie, de hulpverlener en de vrouw. De vernieuwde aanpak zou meer zichtbaar worden en realistische doelen kunnen worden bereikt. Bijscholing Gezien de doelgroep is bijscholing en lijntjes leggen gewenst met diverse organisaties (Turkse, Marokkaanse, Hindoestanen) om het inzicht in aanpak te vergroten en op de hoogte te blijven van zaken die ze behoren te weten. Door adequaat en doelgericht aanpassingen in het huidige systeem aan te brengen, kun je als organisatie profiteren van je team zonder te hoeven uitbreiden. Voor het volgen van bijscholing zou er tijd en 5 HU Amersfoort Social Work Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1146559, V.I. Lion Sjin-Tjoe Januari 2007


geld beschikbaar moeten zijn om steeds het hele team bij te scholen, ieder op haar eigen terrein. Meerwaarde ontwikkeling nieuwe methodiek voor Vrouwenopvang Utrecht Door de vrouwenopvang een schoolser karakter te geven waarin vrouwen basisvaardigheden aanleren vanuit de behoeftepiramide en traditionele healing technieken die in die culturen worden toegepast bij traumaverwerking zou een vernieuwde methodiek toegespitst moeten worden op de doelgroep. Vrouwen vertellen ook dat het niet erg is om harde ervaringen te ondergaan, omdat het ze sterk maakt. Sommige hulpverleners denken aan avondprogramma’s waarin vrouwen hun ervaringen met elkaar leren uitwisselen, zonder begeleiding, en indien nodig dit bespreekbaar maken. Conclusie Migranten vrouwen die zelfstandig wonen redden zich op materieel gebied. Daar zijn zij ook tevreden over. In de nieuwe thuissituatie kunnen zij de aangeleerde vaardigheden goed gebruiken. Toch is dat aanbod eenzijdig. Er is weinig ruimte voor de emotionele beleving. Drempels die ontstaan door stress en trauma’s waardoor migranten zich gaan isoleren, moeten beter in beeld komen en dat betekent voor hulpverleners dat ze zich moeten gaan verdiepen in methodieken die aansluiten bij de belevingswereld van migrantenvrouwen. De holistische methodiek zou hun goed van pas komen. Kennis van die belevingswereld is een eerste vereiste. Geduld en begrip voor de migrantenvrouw gaan hierbij hand in hand! Indien reeds in de vrouwenopvang aandacht besteed wordt aan bovenstaande en wat meer ruimte komt voor nazorg, dan zal de vrouw zich minder ontredderd voelen dan thans het geval is. LITERATUUR en bronnen 1. http://www.amsterdam.nl/gemeente/volg_het_beleid/dossiers/integratie/de_integratienota/maatschappelijke Maatschappelijke Zorg, Gezondheidszorg, Sport 15 april 2005 - Johanneke Helmers 2. http://home.szw.nl/navigatie/rubriek/dsp_rubriek.cfm?rubriek_id=5&subrubriek_id=390514&link_id=32288 Min Sociale Zaken en Werkgelegenheid Toegewezen subsidies in 2003 3. Marokkaanse Vrouwen Vereniging Nederland Amsterdam. Voorlichtingscampagne Mudawanah juni 2004 4. Stichting Bayanihan - http://www.bayanihan.tk/ 5. Maatschappelijke werk. Doelgroepen en werkvelden – Nora van Riet (red) m.m.v. Henk Jongman (pag. 24, vomen van samenwerking).Pag. 175-178 6. http://www.centerforsacreddialogue.com/workshops.html -

7. inventarisatie met 19 vrouwen uit Vrouwenopvang aug/sept 2006 8. De behoeftepiramide van Maslow

6 HU Amersfoort Social Work Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1146559, V.I. Lion Sjin-Tjoe Januari 2007

Huiselijk geweld. Hoe migrantenvrouwen de hulpverlening ervaren

Recommend Documents