Hoorzitting college van burgemeester en wethouders van gemeente Cap elle aan den IJssel en van gemeente Krimp en aan den ĪJssel
Zitting op donderdag 4 september 2014
D E M I N I S T E R VAN I N F R A S T R U C T U U R EN M I L I E U
om 14.00 uur
Rijkswaterstaat West-Nederland Z uid te Rotterdam Beheerder Gemachtigde: mw. mr. F.S. de Waal
inzake Voorgenomen aanwijzing door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Stormvloedkering Hollandsche IJssel als beschermd monument
Inleiding
1.
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft met haar brief van 10 maart 2014 aan het college van burgemeester en wethouders van uw gemeenten aangegeven voornemens te zijn de Stormvloedkering Hollandsche IJssel te Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel als beschermd monument op grond van artikel 3, eerste lid, van de Monumentenwet 1988 aan te wijzen. In de procedure t o t aanwijzing heeft de minister uw colleges verzocht om advies uit te brengen. In dat kader is Rijkswaterstaat West-Nederland Z uid namens de minister van Infrastructuur en Milieu (IenM) door u uitgenodigd voor het horen over de voorgenomen aanwijzing. De minister van IenM vertegenwoordigt hierbij als beheerder van de Stormvloedkering Hollandsche IJssel de Staat der Nederlanden (Ministerie van Binnenlandse Z aken en Koninkrijksrelaties, Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf) als eigenaar van de percelen waarop de kering is gelegen. In het vervolg zal verder worden gesproken van Rijkswaterstaat, waardoor het beheer van de kering wordt uitgevoerd.
2.
Rijkswaterstaat hecht er allereerst aan om haar waardering uit te spreken naar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij de voorbereiding van de procedure om de Stormvloedkering Hollandsche IJssel als beschermd monument aan te wijzen. De RCE heeft contact met Rijkswaterstaat gezocht voor de beschrijving en waardering van de kering en
1
bezoeken aan de locatie gebracht. Ook uw gemeenten hebben een bezoek aan de kering gebracht.
De Stormvloedkering Hollandsche Dssel inhoudelijk
3.
Rijkswaterstaat heeft een groot aantal waterstaatswerken als bruggen, sluizen, dijken, viaducten, duikers en andere bouwwerken in beheer. Er zijn reeds objecten als beschermd (gemeentelijk) monument aangewezen. Onderkend wordt dat een aantal objecten mogelijk een cultuurhistorische waarde kan hebben, waarmee bij beheer en onderhoud rekening moet worden gehouden.
4.
Niettemin heeft Rijkswaterstaat haar zorgen bij de voorgenomen aanwijzing van de Stormvloedkering Hollandsche Dssel als beschermd monument. Dit is vooral gelegen in de bijzondere functie van stormvloedkeren van het object met als doel het beschermen van het achterland tegen overstroming. Onder de Stormvloedkering Hollandsche Dssel wordt door mij verstaan de kering, de sluis en de brug.
5.
Allereerst wil ik de beschrijving van de Stormvloedkering Hollandsche Dssel door de RCE in het voorstel tot aanwijzing aan de orde stellen. In het overzicht van monumentnummer 532245 bij het voorstel is als omschrijving opgenomen Stormvloedkering met schutsluis, verkeersbrug en terreinaanleg aan beide zijden van de oevers. De vraag is welk gedeelte van het terrein exact onder een aanwijzing zal vallen. De daarbij opgenomen kadastrale percelen en de begrenzing op de tekening betreffen een omvangrijk gebied. De vraag is ook op welke onderdelen daarvan de aanwijzing betrekking heeft. In welke onderdelen is de monumentale waarde gelegen? Hierbij komt de vraag op welke onderdelen in principe niet mogen worden gewijzigd en welke wel. Het is voor het beheer en onderhoud van de kering van groot belang om wijzigingen aan onderdelen als bewegingsmechanismen en installaties te kunnen uitvoeren. Het is zaak dat door de minister van OCW helder wordt afgebakend welke onderdelen bij een aanwijzing van het monument deel uitmaken. I k wil nog benadrukken dat ik uit het voorstel met tekening van de RCE opmaak dat het kantoorgebouw tot het aan te wijzen monument behoort, maar de nabijgelegen loswal daar geen deel van uitmaakt. De deurenbergplaats op het sluishoofd aan Capelse zijde nabij het kantoorgebouw wordt in het voorstel niet specifiek benoemd.
6.
In aanvulling op het onderdeel Waardering onder IV Gaafheid en herkenbaarheid van het voorstel wordt opgemerkt dat het oude bedieningsgebouw in 1995 is gesloopt en een nieuw bedieningsgebouw aan de andere zijde van de sluis is gebouwd. Bij het onderdeel Feiten onder Gebouw, constructietechniek van het voorstel is vermeld dat de in 1957 geplaatste (en in 2000 gerenoveerde en daarbij aangepaste) schuif uitsluitend op en neer bewogen kon worden op kentering van eb en vloed en omgekeerd en de pas in 1976 geplaatste noordelijke schuif ook bij stromend water kan worden bewogen. Thans kunnen beide schuiven in stromend water worden gesloten. Bij het onderdeel Feiten onder Relevante wijzigingen van het voorstel ontbreekt de in 2009 uitgevoerde renovatie van het brugdek
2
van de weg. Tevens ontbreekt hierbij het project Renovatie Systemen Hollandsche IJsselkering, dat in 2013 is afgerond. Hierbij is een nieuw ontwerp, de realisatie en onderhoud van alle technische installaties zoals elektrisch en besturing aan de Hollandsche IJsselkering uitgevoerd. 7.
De kering heeft onder meer de functie van stormvloedkering en v o r m t de verbindende waterkering tussen de primaire waterkeringen van dijkring 15 Lopiker- en Krimpenerwaard en dijkring 14 Zuid-Holland. De primaire functie van stormvloedkering betreft de bescherming tegen hoog water van zee. Daarnaast vormt de verkeersweg N210 over de kering de verbinding tussen Capelle aan den IJssel en de Krimpenerwaard. I n bijlage I I bij de Waterwet zijn voor primaire waterkeringen veiligheidsnormen opgenomen. De kering dient te voldoen aan een prestatie-eis, die wordt vertaald in een faalkanseis. De beheerder heeft als verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat continu aan de faalkanseisen wordt voldaan. De stormvloedkering moet voornamelijk in het stormseizoen operationeel zijn. Daarnaast dient eenmaal per zes jaar een toetsing op grond van de Waterwet te worden uitgevoerd. Door toetsing aan de lokale hydraulische randvoorwaarden wordt beoordeeld of wordt voldaan aan de gestelde veiligheidsnormen.
8.
De kans op hoog water en daarmee inzet van de stormvloedkering is het grootste in het zogenaamde stormseizoen. Dit betreft de periode van 1 oktober t o t en met 15 april. Bij de Stormvloedkering Hollandsche IJssel wordt het stormseizoen gehanteerd. Voor het beheer en onderhoud is voorgeschreven dat in het stormseizoen niet aan de kering mag worden gewerkt. Dit brengt reeds beperkingen met zich mee. Een aanwijzing van de kering als beschermd monument en daarmee (de proceduretijd voor) een vergunning voor wijziging ervan vormt een grote belemmering hierbij. Dit kan effect hebben op de functionaliteit van de kering en daarmee beschikbaarheid van de kering, met name in het stormseizoen.
9.
Ik wil u graag nog een aantal voorkomende situaties bij het beheer en onderhoud van de kering illustreren. Tijdens het stormseizoen wordt geen onderhoud dat de functionaliteit van de kering beïnvloedt uitgevoerd. Na het einde van het stormseizoen worden inspecties uitgevoerd. De bevindingen die hieruit voortkomen, moeten voor de aanvang van het stormseizoen per 1 oktober worden doorgevoerd. De aanwijzing van de kering als beschermd monument vormt een grote belemmering op de doorlooptijden van de uit te voeren maatregelen.
10. Als uit te voeren werkzaamheden aan de kering zullen op korte termijn de conservering van alle schuiven en van de vaste en basculebrug en een grootschalige renovatie van werktuigbouwkundige onderdelen (hierbij naar verwachting geen wijzigingen of toevoegingen) plaatsvinden. Op langere t e r m i j n komen deze werkzaamheden met een bepaalde frequentie terug tot aan het einde van de levensduur van het object. Eventuele aanpassingen in verband met het Deltaprogramma zijn hierbij niet meegenomen. Als uit te voeren werkzaamheden zijn op langere t e r m i j n voorzien het vernieuwen van de damwand sectie D2 in 2015, aanpassingen van het bewegingswerk van de benedenstroomse schuif in
3
2017-2019, het verbeteren van de bodembescherming, het aanbrengen van de kabelkoker (zinker) op de bodem in 2015 en aanpassing van elektrische installaties en in 2050 een aanpassing van het bewegingswerk van de bovenstroomse schuif door een hydraulische installatie.
11. Bij vervanging van onderdelen (van installaties) van de kering is de vraag of deze mogen worden vervangen door een andere meer geschikte variant. Onderdelen zijn ook niet altijd meer leverbaar en kunnen indien al mogelijk alleen tegen hoge kosten worden ontworpen en geproduceerd. Door een aanwijzing wordt innovatie in onderhoudstechnieken en verbetering van de functionaliteit van de kering zeer aan banden gelegd. Dit is voor de beheerder van een object als een stormvloedkering een ongewenste situatie. Het kan ook voorkomen dat wijzigingen aan een object vanuit (arbo)veiligheid moeten worden uitgevoerd. Een aanwijzing als monument geeft grote beperkingen bij het beheer en onderhoud van de kering.
12. Bij het niet (tijdig) kunnen vervangen, ook door andere varianten, van de installaties van de Stormvloedkering Hollandsche Dssel kan de betrouwbaarheid van de kering niet worden gewaarborgd. Hiermee komt de primaire functie van bescherming van het achterland in het geding. Er kan hierdoor niet worden voldaan aan de faalkanseis van het object. Rijkswaterstaat staat dan ook voor dat de onderdelen elektrische installaties, besturingsinstallaties inclusief bekabeling en (wijziging in) de locatie van de componenten hiervan en de aandrijfinstallaties en (wijziging in) de locatie van de componenten van de kering zelf, van de sluis en van de brug geen onderdeel van de aanwijzing als beschermd monument deel gaan uitmaken.
13. Voor het onderhoud aan de kering zijn voor meerdere jaren contracten met opdrachtnemers gesloten. Het aanwijzen van de kering als beschermd monument zal leiden tot verhoging van kosten voor de uitvoering van het onderhoud door mogelijke beperkingen in werkwijze, materiaalkeuze, techniekkeuze en reparatieprocedure. Dit is niet in de reeds gesloten contracten opgenomen. Een aanwijzing als beschermd monument leidt ook tot een kostenverhoging voor het toekomstig onderhoud van de kering. De inschatting in zijn algemeenheid voor onderhoud van monumentale waterstaatswerken is dat de kosten hierdoor met gemiddeld circa 5Vo worden verhoogd. Bij omvangrijke werken als een stormvloedkering is de inschatting dat dit het een nog hoger percentage bedraagt. Alhoewel de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft geoordeeld dat een financieel belang onvoldoende grond is om van aanwijzing als beschermd monument af te zien, is dit bij een te maken afweging wel van belang.
14. Verder wil ik uw aandacht vragen voor de vermelding op pagina 3 van de Toelichting aanwijzingsprogramma wederopbouw 1959-1965 bij het voorstel van de RCE dat in artikel 7 van de Beleidsregel aanwijzing beschermde monumenten 2009 bij de aanwijzing van een monument als beschermd monument de minister rekening houdt met de mate waarin het monument: a. een positief onderhoudsperspectief heeft, zowel technisch als functioneel. De
4
Stormvloedkering Hollandsche IJssel wordt beheerd en onderhouden met voor het einde van de levensduur een voorziene termijn van circa 50 jaar. Na deze termijn dient de kering mogelijk te worden vervangen dan wel ingrijpend te worden gewijzigd. Een aanwijzing van de kering als beschermd monument verhindert een noodzakelijke vervanging dan wel ingrijpende wijziging ervan. Dit baart Rijkswaterstaat zorgen gelet op de opgave waarvoor zij op grond van het Deltaprogramma is gesteld.
15. Afsluitend wil ik nog aangeven dat bij een aanwijzing van de kering als beschermd monument Rijkswaterstaat met uw gemeenten en de RCE overleg zal voeren om nadere afspraken te maken en tevens vroegtijdig in overleg treden over op handen zijnde werkzaamheden aan de kering en een daarvoor vereiste omgevingsvergunning. Rijkswaterstaat laat verder een bouwhistorisch onderzoek uitvoeren, waarover met uw gemeenten al contact is geweest c.q. opgenomen.
Advies
Op voorgaande gronden verzoek ik uw college bij advisering aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de voorgenomen aanwijzing van de Stormvloedkering Hollandsche IJssel als beschermd monument het bovenstaande en met name de uitsluiting van onderdelen van aanwijzing gelegen in installaties te betrekken.
Gemachtigde,
mr. F.S. de Waal
De contactpersoon is mevrouw mr. F.S. de Waal van Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid, Afdeling Werkenpakket, Postbus 556, 3000 AN Rotterdam, t e l . 06 - 270 73 120.
5
