Verschijnt 4 x per jaar (maart, juni, sept., dec.) – September 2013 – afgiftekantoor Brussel X – P 202013
Nr 222 SEPTEMBER 2013
MAGAZINE www.caritas-int.be
© Isabel Corthier
HOOP VOOR GOMA
Campagne 2013
CAMPAGNE 2013: HOOP VOOR GOMA
HOOP VOOR GOMA Het geweld in Oost-Congo, een lange en ingewikkelde geschiedenis, een gruwelijke onvoorstelbare realiteit, een steeds terugkerende nachtmerrie voor de betrokken bevolking.
Bij elke nieuwe aanval van één van de vele rebellengroepen vallen er doden en gewonden, blijven mensen achter met onuitwisbare wrede beelden in hun hoofd en diep verdriet om hun verlies. Bij elke opstoot slaan mensen opnieuw op de vlucht en moeten ze alles achterlaten. Caritas International wil de slachtoffers van het geweld niet ‘opgeven’. Ook al is het moeilijk werken in de regio, we laten hen niet in de steek. Met Caritas Goma zorgen we voor eten, geven vluchtelingen de kans hun leven opnieuw in handen te nemen, brengen we ex-kindsoldaten terug naar de schoolbanken.
Oswald Musoni, directeur Caritas Goma: “Het lijden van de bevolking verlichten, uitzicht op een gelukkiger leven bieden, dat is wat we doen.”
Oswald Musoni, directeur Caritas Goma: “Het lijden van de bevolking verlichten, uitzicht op een gelukkiger leven bieden, dat is wat we doen.”
In dit campagnemagazine leest u hoe we samen het verschil kunnen maken.
© Isabel Corthier
Caritas International is zich ondertussen ten volle bewust van zijn beperkingen. De noden blijven enorm, en onze middelen zijn beperkt. Maar vooral: alleen als er vrede komt kunnen we massaal inzetten op duurzame structurele programma’s en hulp overbodig maken. Oswald Musoni: “Jammer genoeg kunnen we de wortel van het probleem niet aanpakken. Veel meer nog dan de bloem die we verdelen hebben de mensen vrede en veiligheid nodig zodat ze hun leven kunnen opnemen. Onze droom is dat die wereld er komt: een wereld van vrede in heel de regio. Goed bestuur en een harmonische samenleving en mensen die niet langer afhankelijk zijn van hulpverlening.”
2
Met eten en zaaigoed kan Caritas International de vrede niet afdwingen. Wat we doen is mensen hun waardigheid en autonomie teruggeven en werken aan een vreedzaam samenleven van verschillende groepen van mensen. Op die manier creëren we alvast eilandjes van vrede in de woelige regio Oost-Congo.
In dit campagnemagazine leest u hoe vredig samenleven mogelijk wordt.
© Isabel Corthier
Moeders, vaders, kinderen… op de vlucht
Ze zijn ondertussen met bijna één miljoen in Noord-Kivu, in eigen land op de loop voor het geweld. Moeders en vaders wanhopig op zoek naar een veilige plek voor hun kinderen. Jerome, Delphine, Juliette… Jerome, een groepschef in het Mugunga vluchtelingenkamp in de buurt van Goma, moest totaal onverwachts de benen nemen. “Het vechten begon opeens,” zegt hij. “Mensen waren aan het werk op het veld. Kinderen zaten op school. Sommigen waren thuis. De reis langs de Sake weg was zeer gevaarlijk. Twee kinderen kwamen om in een verkeersongeval. 3 vrouwen zijn bevallen tijdens hun exodus. Eén ervan bracht een doodgeboren tweeling ter wereld.” Delphine zat op een bepaald moment gevangen tussen het kamp van de rebellen en dat van het leger. “We moesten ons werkelijk over de grond voortbewegen om te ontsnappen. Met mijn 4 kinderen heb ik 10 dagen gewandeld om het kamp te bereiken.”
Het verhaal van Juliette hebt u wellicht al gehoord of gelezen in de media: hoe ze overvallen werden door M23-rebellen en zij met hun baby in de armen voor haar leven rennen moest.
Geen werk, geen sociaal netwerk Geweld en terreur in Oost-Congo leiden tot massale verplaatsingen van de bevolking: in Noord-Kivu zijn er bijna één miljoen vluchtelingen, hoofdzakelijk op het grondgebied Masisi en Nyiragongo. Gezinnen worden van hun veld verjaagd en rebellen nemen hun grond in. Mensen verliezen hun inkomen en hun sociaal netwerk. Vrouwen en kinderen zijn de grootste slachtoffers: verkrachting wordt gebruikt als oorlogswapen en kinderen worden ingelijfd als kindsoldaten.
Complexe oorzaken van het geweld • Strijd om politieke controle en macht door verschillende groepen. Zwak en corrupt bestuur. Verkozenen in Kinshasa hebben rebellengroep als electorale basis. • Import Rwandese conflict. Gewapende oppositie tegen Kigali (Hutu’s) is aanwezig ( FDLR). Rwandese regime (Tutsi’s) steunt door Congolese Tutsi’s geleide rebellengroepen in Kivu (o.a. M23). • Wedloop om natuurlijke rijkdommen (goud, koper, coltan). Elke mijn staat onder controle van een militaire fractie. Wapens in ruil voor grondstoffen. • Grote bevolkingsdichtheid en problemen tussen verschillende etnische groepen maken tekort aan grond bron van conflict. • Internationale gemeenschap slaagt er niet in conflict om te buigen tot vrede. 3
CAMPAGNE 2013: HOOP VOOR GOMA
© Isabel Corthier
Een nieuwe start
Voedselpakket om te overleven, zaaigoed en werktuigen om het leven in eigen handen te nemen. Veiligheid, eten en onderdak Mensen op de vlucht zoeken bescherming in een kamp, ze installeren zich eventueel spontaan op een geschikte veilige plek en vormen met anderen een kleine nederzetting of ze kloppen aan bij de lokale bevolking waar ze zich veilig voelen. Hoe dan ook, hun grootste zorg is eten en onderdak. In de kampen beheerd door het UNHCR zorgt o.m. de Wereldvoedselorganisatie van de VN voor eten met de medewerking van NGO’s zoals Caritas Goma. Voor mensen buiten de kampen ligt het moeilijker. Kwetsbare personen moeten vaak in een eerste fase op liefdadigheid reke4
nen om te overleven. Met de steun van het Caritasnetwerk, waaronder Caritas International zorgt Caritas Goma voor voedselpakketten met basisvoedsel: bonen, olie en maïsbloem.
Moeilijk samenleven Je zal maar in een dorp wonen waar duizenden vluchtelingen arriveren. Ze vestigen zich in het bestaande kamp maar wellicht ook daarbuiten. Voeg daarbij nog de mensen die vroeger gevlucht zijn en nu massaal terugkeren naar de relatieve veiligheid in de streek. De druk op de lokale bevolking is er zeer groot want iedereen moet eten en drinken zien te krijgen en de voorraden zijn beperkt. Terugkeerders hebben misschien nog een lap grond maar geen middelen om te zaaien en te oogsten. Ook in de kampen is de frustratie groot: mensen willen hun leven in handen nemen maar er zijn weinig kansen, de situatie is er vaak troosteloos.
Iedereen wint Een van de oplossingen ligt voor de hand: met het nodige zaaigoed en landbouwgereedschap kunnen de mensen zelf maïs, bonen, en andere groenten kweken en zorgen voor voldoende eten. Caritas geeft hen die middelen om zelf aan de slag te gaan. De manier waarop dit gebeurt is uniek: liever dan uniforme standaardpakketten uit te delen, kiezen we ervoor de mensen waardezegels te bezorgen waarmee ze zelf hun aankopen
k Aantal verplaatste personen Congo 37% Noord-Kivu
35% overige provincies
OCHA 25/06/2013
2.600.000 personen
28% Zuid-Kivu
Caritas International in Masisi en regio Goma Caritas International werkt momenteel in 2 interventiezones in Masisi, Noord-Kivu, waar de concentratie verplaatste personen het hoogst is. We zorgen er voor meer voedselzekerheid voor verplaatste personen, terugkeerders en lokale bevolking, met de steun van ECHO (Humanitaire Hulp van de Europese commissie).
Met een brede glimlach toont Salama wat ze met haar waardebons op de markt gekocht heeft: een kookpan, een lange baar zeep, kledij voor de kinderen. Die kledij is echt nodig, vertelt de collega van Caritas Goma. Zonder aangepaste kleding kunnen kinderen immers niet naar school. En leren lezen en schrijven is belangrijk, dat weet Salama maar al te goed.
• Kibabi: 01/03/12 – 30/09/13 budget 820.000 euro – 5.500 gezinnen • Mpati: 01/05/13 – 30/05/14 budget 474.000 euro – 4.000 gezinnen
kunnen doen op speciaal daartoe ingerichte markten. De meerwaarde van deze aanpak? De mensen kunnen aankopen wat voor hun gezin en hun gewoontes het meest geschikt is. De lokale verkopers krijgen de kans om hun producten aan te bieden en extra te verdienen. Er wordt geld geïnvesteerd in de lokale economie. De markt is zowel voor bezoekers als handelaars een sociaal gebeuren waar mensen informatie uitwisselen en waar Caritasspecialisten de nodige ondersteuning bieden. Dat impliceert onder meer ook sensibilisatie rond gezonde voeding en efficiënte landbouwtechnieken.
Kwetsbare families De mensen die deelnemen aan het project worden zorgvuldig geselecteerd, onder meer op basis van hun dagelijkse voedselconsumptie (kwantiteit
k Huisvesting verplaatste personen Noord-Kivu 8,65% kampen
73,15% gastgezinnen
967.050 personen
OCHA 25/06/2013
18,20% spontane nederzettingen
in de buurt van Goma is Mugunga 3 met 16.745 verplaatste personen (eind juni).
en kwaliteit!) en hun kwetsbaarheid (alleenstaande moeders met kinderen hebben het zeer moeilijk). Ook zieken en gehandicapten die kunnen rekenen op hulp van hun familie om te werken op het veld komen in aanmerking. Voorwaarde is natuurlijk dat de mensen zelf beschikken over grond of grond in bruikleen krijgen in ruil voor een deel van hun oogst. Dit is niet altijd vanzelfsprekend.
Salama betekent ‘vrede’. Een fragiel iets in het bedrieglijk idyllische Masisi. Regelmatig klinken er geweersalvo’s tussen de heuvels. Dan schrikt Salama. Maar als er geen direct gevaar dreigt, werkt ze gewoon verder. Net als iedereen. Zelfs oorlog went op de duur.
Hoop op een betere toekomst In maart 2012 gingen Caritas International en Caritas Goma met de steun van ECHO van start met een eerste programma in de buurt van Kibabi. De resultaten zijn zeer positief: het percentage gezinnen dat voldoende te eten heeft in de regio is van 49% naar 75% gestegen. In mei 2013 heeft ECHO zijn steun toegezegd voor een gelijkaardig programma in de regio Mpati (zie kaartje). We zorgen ervoor dat mensen voldoende en gevarieerd voedsel produceren, dat ze een betere gezondheid verwerven en minder afhankelijk worden van hulp. We creëren een situatie waarin het mogelijk wordt om, ondanks de vele onderlinge verschillen en ongelijkheden, vreedzaam met elkaar samen te leven en leggen zo de basis voor een hoopvolle toekomst.
© Isabel Corthier
Ook in en rond Goma steunen we geregeld onze partner Caritas Goma bij noodhulpinterventies. Het grootste kamp
Blij en dankbaar na een geslaagde oogst
Op de vorige Caritas-markt, drie maanden geleden, kocht Salama zaaigoed voor bonen, soya, mais, wortelen en uien. De uien en een deel van de worteltjes heeft ze intussen geoogst. De opbrengst was goed, ze is tevreden over het resultaat. Tevreden én dankbaar voor de steun die ze van Caritas en van het gastgezin dat haar opvangt krijgt. Dan excuseert ze zich. Ze woont in Bouchicha. Dat is nog zo’n 20 km stappen en de zon staat al laag aan de hemel. Nog snel een foto en dan vertrekt Salama. Haar baby op de rug en haar inkopen in een doek samengebonden op het hoofd 5
© Isabel Corthier
CAMPAGNE 2013: HOOP VOOR GOMA
Kindsoldaten laten thuiskomen Sommige kinderen hebben dienst gedaan als soldaat, anderen waren boodschapper, seksslaafje of drager. Caritas laat kindsoldaten thuiskomen. Een moeilijke, delicate opgave. Transitcentrum Germain, 8 jaar, zit onder een boom een beetje suf te staren. Een gewapende bende heeft hem vrijgelaten eind vorig jaar. “Toen de rebellen ons tegenkwamen op de weg naar het veld,” vertelt Gemain, “hebben ze mijn grote broer gevraagd (13 jaar) om hun bagage te dragen maar hij heeft nee gezegd. Ze hebben hem geslagen en hem verplicht te helpen. Zij hebben mij ook meegenomen.” Hij denkt dat ze hem na verloop van tijd achtergelaten hebben omdat ze niets met hem konden aanvangen. “Ik dacht altijd maar aan mijn moeder, ik kon niet meer eten en ik voelde me altijd ziek.” Van zijn broer heeft hij geen nieuws. 6
Germain en Justin zijn ex-kindsoldaten. Samen met nog 36 lotgenoten, waaronder 6 meisjes, worden ze opgevangen in het transitcentrum van Kanyabayonga op 155 km van Goma. Caritas doet er alles aan om hen opnieuw een normaal leven te geven in hun vertrouwde omgeving.
onder druk, fysiek of moreel (ze ‘moeten’ de dood wreken van familieleden, het dorp helpen beschermen...). Soms melden jongeren zich vrijwillig aan: lid zijn van een militie biedt hen een perspectief uit de armoede en het geweld die ze passief moeten ondergaan en geeft hen een bijzondere status. De kinderen leren vechten en worden ingeschakeld om te doden, zij krijgen ook huishoudelijke taken zoals water halen, koken, hout sprokkelen. Meisjes worden seksueel misbruikt.
Kindsoldaten in Oost-Congo
Beschadigd uit de strijd
Bijna alle rebellengroepen lijven kinderen in. In de meeste gevallen gebeurt dat
We kunnen ons moeilijk voorstellen wat enkele maanden, soms jaren van inlij-
Justin werd met zijn vriendjes opgepikt door Mai-Mai rebellen op weg naar school. “Wij moesten met hen mee, zij zegden dat het onze plicht was om ons dorp te verdedigen tegen aanvallers.”
ving met een kind doet. Kindsoldaten die vrijkomen, zijn psychisch beschadigd. Zij moeten afkicken van drugs en alcohol en een andere manier vinden om hun agressie en problemen op te lossen. Ze kampen met schuldgevoelens als ze gedood hebben. Ze koesteren haat als ze dierbaren hebben zien afmaken. Sommigen hebben duidelijk macht gevoeld over hun slachtoffers en kunnen niet langer overweg met autoriteit en familiale hiërarchie. Anderen zijn veranderd in een oorlogsmachine en zijn compleet ongevoelig geworden. De psychische problemen van voormalige kindsoldaten zijn vaak heel complex. Familie en dorpsgenoten kunnen hier moeilijk mee omgaan en de nodige omkadering ontbreekt. De geestelijke gezondheidszorg in Congo kan je totaal niet vergelijken met het aanbod hier bij ons.
Vreedzaam samenleven Caritas Goma heeft 4 gespecialiseerde ‘transit- en oriëntatiecentra’ voor de opvang en re-integratie van kindsoldaten. De kinderen verblijven er maximum 3 maanden. De centra maken deel uit van een modelprogramma, zowel qua opzet als qua resultaten, dat van start
ging in 2004. Voor zwaar getraumatiseerde kinderen is er een psychotherapeutisch centrum in Rutshuru.
voor Congo in maart 2013 zijn heel wat rebellengroepen geneigd om zich van hun kindsoldaten te ontdoen. Caritas Goma wil ook deze kinderen terug naar school sturen en hen zo een toekomst bieden! Maar net nu laat een van de belangrijkste financiers van het project het afweten. Reden te meer voor Caritas International om hen te steunen. Helpt u mee?
Bij de re-integratie van ex-kindsoldaten zijn zowel de jongeren als de familie en dorpsgemeenschap betrokken. De kinderen moeten opnieuw leren functioneren in onze maatschappij. Familie en dorpsgenoten moeten wat het kind gedaan heeft kunnen plaatsen en vergeven. Het ultieme doel bestaat erin verzoening te bewerkstelligen en discriminatie op te heffen. Een proces dat veel tijd en een groot engagement vraagt.
MEER INFO EN FOTO’S:
www.caritas-int.be
3.000 kindsoldaten hebben onze hulp nodig
Actieplan integratie ex-kindsoldaten
Caritas Goma heeft ondertussen meer dan 6.000 kinderen opnieuw geïntegreerd in hun families. In Noord-Kivu leven naar schatting nog 3.000 kinderen in rebellengroepen. Caritas Goma sensibiliseert rond de rechten van het kind via politie, militaire chefs, de Kerk, de plaatselijke radiostations, enz. De rebellen moeten weten dat ze het Strafhof van Den Haag riskeren voor het inlijven van kinderen. Dit resulteert geregeld in de spontane vrijlating en overdracht van kindsoldaten. Vooral sinds de oprichting van een snelle VN interventiemacht
ONTWAPENING Kinderen moeten ontwapend worden. Daar zorgt de politie of de Monusco voor. Caritas geeft hen burgerkleren. Een pedagoge houdt een verkennend gesprek en maakt een infofiche op over afkomst, familie, de tijd die het kind bij de rebellen doorbracht. BEGELEIDING IN HET CENTRUM Pedagogen gaan met de jongeren in gesprek, luisteren naar hun verhaal, peilen naar hun interesses en naar de hinderpalen, proberen hen te motiveren om hun toekomst in eigen handen te nemen. Er zijn programma’s om de kinderen opnieuw op de schoolbanken te krijgen, initiatie in landbouw en veeteelt voor de ouderen om hen aan het werk te krijgen. Daarnaast is er natuurlijk ook de nodige ontspanning.
Een intensief begeleidingsprogramma zorgt ervoor dat ex-kindsoldaten terug naar school gaan of aan het werk kunnen.
© Isabel Corthier
OPSPORING EN HERENIGING FAMILIE Caritas spoort de familie op. Als de ouders gevlucht zijn of overleden wordt de zoektocht uitgebreid naar familieleden. Ouders en dorpsgenoten zijn niet altijd blij met een kind dat terugkeert: soms heeft het partij gekozen, dorpsgenoten gedood, al dan niet op bevel. Op dat moment wordt een bemiddelingsproces opgestart waar ook de dorpschef bij betrokken wordt. INTEGRATIE Als het kind terug kan naar zijn dorp wordt het ambulant verder opgevolgd. 7
Alleen zijn we niets, samen kunnen we héél veel!
© Isabel Corthier
WAT U MET UW VRIJGEVIGE GIFT BEREIKT
Het lijden verlichten, de hoogste nood lenigen en waar dit kan uitzicht op vrede en geluk bieden. Dat doet u door een van deze Caritas-projecten in de door geweld getroffen streek rond Goma te steunen.
Let wel, dit zijn slechts suggesties. Elk bedrag, hoe klein of groot ook, is welkom en wordt in dank aanvaard. q 56 euro = kleding en schoeisel voor een kindsoldaat direct na zijn bevrijding en vlak voor de hereniging met zijn dorp en zijn familie. q 33 euro = één maand verblijf in een opvangcentrum voor kindsoldaten. Dit bedrag dekt alle vaste kosten. q 75 euro = één maand verblijf én therapie voor een kindsoldaat bij een gemiddelde behandelingsduur van drie maanden. q 28 euro = één maand voedsel voor een gezin dat in een vluchtelingenkamp leeft.
NIEUW! Sinds dit jaar geniet u 45% belastingvoordeel voor giften van 40 euro en meer. Dit via het fiscaal attest dat we u begin volgend jaar sturen. Denk daaraan als u een gift doet. In naam van de slachtoffers, van harte bedankt! Caritas International onderschrijft de Ethische Code van de VEF. U beschikt over een recht op informatie. Dit houdt in dat schenkers, medewerkers en personeelsleden tenminste jaarlijks op de hoogte gebracht worden van wat met de verworven fondsen gedaan werd.
8
q 49 euro = één blad waardezegels die een boer op de Caritas-markt kan inruilen voor zaaigoed en werktuigen.
BE88 0000 0000 4141 Meer achtergrondinformatie, foto’s en getuigenissen op onze website: www.caritas-int.be
Hoofd departement Communicatie: Gilles Cnockaert Werkten mee aan dit nummer: F. Anthoni, A. Cardoen, J. Vanraes
Verantwoordelijke uitgever: G. Dopchie, directeur Caritas International Liefdadigheidstraat 43, 1210 Brussel
Info magazine: Tel: 02 229 36 23
[email protected] Contactpunt Limburg Tulpinstraat 75 - 3500 Hasselt Tel: 011 24 90 68
[email protected]
Ga naar de Facebookpagina van Caritas International en doe aan Foodsharing
