pensioen Pensioen bijlage bij Onderwijsblad nr. 20, 2014 20 december
Hoeveel pensioen krijg jij? Pensioentips voor elke leeftijdsgroep AOb wil geen ‘pechgeneraties’
inhoud 3
4
Minicursus pensioenkunde
Een goed pensioen kies je als dertiger
8
AOb wil ‘pechgeneraties’ voorkomen
10
Een pensioengat is op je 40ste nog te herstellen
16
Vijftigers zitten er straks warmpjes bij
Colofon
14
4 vragen aan... hoogleraar Theo Nijman en APBvicevoorzitter José Meijer
Pensioen bijlage bij Onderwijsblad nr. 20, 2014 Uitgave van de AOb, 0900-4636262,
[email protected] Coördinatie en eindredactie: Marjan Agerbeek Bindkracht12 Omslag en vormgeving: Typetank Teksten: Marjan Agerbeek, Jaan van Aken, Anka van Voorthuijsen, André de Vos Rekenvoorbeelden: ABP Beeld: Fred van Diem en Joost Grol Druk: Senefelder Misset Advertentiebureau: Recent BV 020 3308998,
[email protected]
Pensioen, moet je daar iets voor doen? Vingers omhoog van wie wel eens nadenkt over zijn pensioen. Dat worden er steeds meer. Geen wonder, want er wordt getornd aan het stelsel. Welke zekerheden heb je nog?
in 2014 21,6% van het pensioengevend salaris na aftrek
Meteen maar het slechte nieuws: een pensioen is geen
Wie bepaalt de hoogte van je pensioen?
zekerheid. De beurs doet wat ie wil, de rentestand wordt
Dat bepaal je voor een groot deel zelf. Hoe langer je werkt,
elders bepaalt, de politiek beslist over de inrichting van
hoe meer je verdient, hoe meer pensioen je opbouwt. Korter
het stelsel en bonden en werkgevers maken uit hoe
werken, tijdelijk stoppen of eerder met pensioen gaan, kosten
pensioenfondsen hun werk moeten doen.
je dus geld. Maar ook echtscheiding gaat ten koste van je
Maar de allergrootste ‘stoorzender’ in je pensioen
pensioen, omdat je partner bij scheiding recht heeft op een
verwachting ben je zelf. Een andere baan? Korter werken?
deel. Of dat erg is, hangt af van wat je nodig hebt.
van franchise (het deel van je salaris waarover je geen pensioenpremie betaalt). De werkgever betaalt twee derde en de werknemer een derde. Door premie te betalen bouw je pensioen op.
Scheiden? Het heeft allemaal invloed op je pensioen. En dan maakt het ook nog uit wanneer je het roer omgooit. Zo kun
Wat is uitruil van het partnerpensioen?
je -vanuit je pensioen bekeken- het beste zo snel mogelijk
De pensioengerechtigde kan afzien van het pensioen
scheiden en niet voortmodderen. En kun je met korter
dat de nabestaande krijgt na zijn of haar overlijden. Het
werken beter wachten tot na je 50ste.
ouderdomspensioen wordt dan verhoogd. Dat heet uitruil.
Zo werkt het niet, nee. Gelukkig is er geen man overboord
Uitruil is aantrekkelijk voor wie geen partner heeft of een
als je na 20 jaar alsnog scheidt - tenzij je die gescheiden man
partner heeft die zelf pensioen heeft opgebouwd.
bent. Want een pensioen kun je repareren door bij te sparen of langer te werken. Maar dan moet je wel weten dat je iets
Wanneer kan ik met pensioen?
moet doen. Daar is kennis voor nodig, en daar voorziet deze
Het ABP kent een keuzepensioen.
bijlage bij het Onderwijsblad in.
Dat betekent dat je zelf kunt bepalen
Ben je dertiger, veertiger of vijftiger? De belangrijkste
wanneer je met pensioen gaat
pensioenzaken hebben we voor je op een rijtje gezet. En
tussen je 60ste en 70ste levensjaar.
natuurlijk pakken we meteen de veranderingen in het stelsel
Hoe eerder je stopt, hoe minder
mee die in 2015 ingaan. Ben je weer helemaal up-to-date!
ouderdomspensioen je ontvangt.
Minicursus pensioenkunde
Maar AOW krijg je op de datum die door de overheid wordt vastgesteld.
Wat is een pensioen?
Hoe weet ik hoeveel pensioen ik
Een pensioen is het inkomen dat je krijgt als je stopt met
krijg?
werken. Het bestaat uit een uitkering van de overheid
Als je inlogt op mijnabp.nl kun je
(AOW), het ABP-ouderdomspensioen en eventuele
allerlei scenario’s invoeren en zien
persoonlijke aanvullingen. Een pensioen is persoonlijk, maar
hoeveel pensioen je krijgt, bruto en
na overlijden krijgt de partner een nabestaandenpensioen,
netto. Als je in andere sectoren hebt
ook wel partnerpensioen genoemd.
gewerkt en dus aangesloten bent geweest bij andere fondsen, kun je
Wat is pensioenopbouw?
voor een totaaloverzicht terecht op
Wie werkt, betaalt pensioenpremie. De premie bedroeg
mijnpensioenoverzicht.nl
20 december 2014
Pensioen
3
3
Doanh-Doanh Truong : ‘Ik vind het op dit moment belangrijker of het ouderschapsverlof goed is geregeld’
‘Pensioen? Ik heb nu andere prioriteiten’ Doanh-Doanh Truong (29) werkt sinds oktober 2010 in het onderwijs. Ze is getrouwd met Tim Bartlema, heeft een zoontje Sam (1) en verwacht in mei haar tweede kind. Ze staat vier dagen per week voor de kleutergroep op basisschool Bijlmerhorst in Amsterdam Zuidoost. Tek
“Ik weet er eigenlijk niet echt veel van. Ja,
dat straks anders wordt. Ik laat me nu niet
dat je pensioen als leerkracht automatisch is
belemmeren in wat ik doe, omdat ik straks
geregeld bij het ABP. Maar wat het concreet
misschien een lager pensioen krijg. Ik spaar
over dertig jaar voor mij betekent, geen
wel. Ik houd bewust wat meer geld achter de
idee. Eigenlijk denk ik: het zal wel goed
hand en zorg dat ik niet afhankelijk wordt van
zitten, ik heb nu andere prioriteiten. Of het
een ander.
ouderschapsverlof goed is geregeld, is nu
“We hebben een huis gekocht in de hoop
belangrijker.
dat we het weer kunnen verkopen met
“We hebben net een nieuw huis gekocht. We
enige overwaarde, mits de woningmarkt
hebben natuurlijk wel berekend of we dat
natuurlijk stabiel is dan. We denken een
konden betalen en dat kan, als ik tenminste
goede investering te hebben gedaan met
vier dagen blijf werken. Dat wil ik ook graag.
nieuwbouw in Amsterdam. Alleen 100
Vier dagen is goed voor de continuïteit
procent zeker zijn we natuurlijk niet. Maar
Tekst Anka van Voorthuijsen
op school. Ik heb het nodig om cognitief
goed, welke huiseigenaar is dat wel? Als
Beeld Fred van Diem
uitgedaagd te worden. Ik vind het heerlijk om
ons nieuwe huis in de toekomst wat kan
met mijn zoontje Sam thuis te zitten, maar
opleveren, dan zou dat een mooie aanvulling
ik wil graag blijven werken. Ik denk niet dat
kunnen zijn op ons pensioen.”
4
Pensioen
20 december 2014
0+ Een goed pensioen kies je als je jong bent Carrière, partner, kinderen, huis, vrienden, vakantie, heel lang niets… en dan pensioen. Zo ziet het prioriteitenlijstje van de dertiger eruit. Begrijpelijk, maar onverstandig. Juist de keuzes aan het begin van je loopbaan hebben grote impact op je pensioen. Een relatie, korter werken en wisselen van baan kunnen het verschil maken tussen een goed en een slecht pensioen. Tekst André de Vos Het pensioenbewustzijn onder jongeren – in
en zestigplussers, die pensioenkoopkracht
haalbaar blijven. De aanpassingen komend
de pensioenwereld is dat iedereen onder
inleveren doordat hun pensioenen niet
jaar hebben gemiddeld zelfs een twee procent
de 40 – is de laatste jaren fors toegenomen.
worden aangepast aan de inflatie. Voor de
hoger pensioen tot gevolg voor 25-plussers,
Dat heeft weliswaar een negatieve oorzaak,
jongere generaties pakt dit gunstiger uit.
ondanks de lagere premie. Maar dat gaat
want de pensioenen staan onder druk, maar
Die lopen ook een tijdje indexatie mis, maar
alleen op voor mensen die hun hele leven
meer belangstelling voor het onderwerp is
krijgen meer zekerheid dat er straks voor hen
fulltime in het onderwijs werken.
altijd goed, vindt ook Robbert Coenmans,
voldoende pensioen is.
voorzitter van FNV Jong. “Pensioen is voor
Een voor jongeren minder gunstige
Langer doorwerken
een dertiger ver weg, maar wel een van de
pensioenwijziging die volgend jaar ingaat,
De dertigers van nu moeten bij de huidige
belangrijkste arbeidsvoorwaarden. Daar moet
is dat werkenden per jaar minder pensioen
leeftijdsverwachtingen waarschijnlijk
je je in verdiepen.”
opbouwen. Het idee daarachter is dat mensen
doorwerken tot na hun 70e. En in veertig
Sinds de crisis doen verontrustende verhalen
langer moeten doorwerken en dus meer tijd
jaar tijd kan veel gebeuren. “Zo’n lange
over de pensioenen van jongeren de ronde.
hebben om voor hun pensioen te sparen.
periode vergroot de onzekerheid,” zegt
Die zouden straks geen pensioen meer
Daardoor kan de jaarlijkse premie-inleg en de
Coenmans. “Volgens het CPB hebben we met
hebben, omdat de potten leeggehaald
pensioenopbouw omlaag. Wel weer voordelig
de huidige aanpassingen het pensioenstelsel
worden door de generaties voor hen. Dat
voor jongeren is de lagere franchise. Dat is
toekomstbestendig gemaakt, maar pensioenen
geluid begint te verstommen. Dat heeft ook
het eerste deel van je inkomen waarover je
zijn voor een groot deel afhankelijk van de
te maken met de nieuwe pensioenregels, het
geen pensioen opbouwt. Die gaat bij lagere
rendementen op de beleggingen. En niemand
zogenaamde Financieel Toetsingskader (FTK),
inkomens (tot ongeveer 37.000 euro) omlaag
kan voorspellen wat de economie de komende
dat in 2015 van kracht worden. Coenmans:
naar 10.000 euro.
decennia doet.”
“Het FTK is allerminst perfect, maar het
Het ABP vangt de lagere opbouw van het
Veertig jaar of langer fulltime bij dezelfde
voordeel is wel dat het jongeren meer
gewone ouderdomspensioen gedeeltelijk
werkgever wordt zeldzaam, ook in het
zekerheid geeft over hun pensioen.”
op door een hogere opbouw van het
onderwijs. Voor de huidige dertiger is het
nabestaandenpensioen. Dat kan vervolgens
waarschijnlijk een utopie. Dat maakt een
Buffers
op pensioenleeftijd worden ingeruild voor
volledig pensioen moeilijk haalbaar. Daarnaast
Met het FTK moeten pensioenfondsen grotere
ouderdomspensioen. Op die manier moet
neem je als eind twintiger of dertiger
financiële buffers aanhouden. Vervelend voor
voor de huidige dertiger een pensioen van
ingrijpende beslissingen die de hoogte van
gepensioneerden en nog werkende vijftig-
tachtig procent van het gemiddelde loon
het pensioen drastisch beïnvloeden.
20 december 2014
Pensioen
5
Trouwen/samenleven
Je pensioen is je kostbaarste bezit Pensioen is nou niet het eerste onderwerp waar je met je nieuwe partner over gaat praten. Maar het is bij trouwen, en al helemaal bij scheiden, een van de belangrijkste onderdelen van het gezamenlijk vermogen. “Vanuit je pensioen bekeken moet je zeker weten dat
samenwonen moet je expliciet je partner bij
overlijdt. Als Minou op de pensioendatum
het pensioenfonds aanmelden. Om het plat
geen partner heeft, krijgt zij ter compensatie
te zeggen: doe dat alleen als het serieus is. Als
een hoger ouderdomspensioen. Dat heet het
je dat later weer ongedaan wilt maken, moet
uitruilen van partnerpensioen. Uitruilen kan
je partner wel akkoord zijn.”
ook in andere situaties, bij voorbeeld als de
Scheiden is funest voor je pensioen. Je ex
partner een eigen pensioen heeft. Trouwen
houdt recht op het nabestaandenpensioen
heeft op zichzelf dus geen effect op de
en krijgt in principe de helft van het
pensioenopbouw.
ouderdomspensioen dat is opgebouwd in de periode van de relatie. Daar kan in overleg
Bruto effect
van worden afgeweken.
• Als Minou afziet van het partnerpensioen en
de partner die je bij het
Rekenvoorbeeld
pensioenfonds aanmeldt
Minou (30) werkt full time in het
uitruilt, krijgt ze vanaf haar 67ste € 34.800 bruto per jaar • Als Minou het recht op partnerpensioen
ook echt iemand is met wie je de rest
basisonderwijs en heeft de man van haar
in stand houdt, krijgt zij vanaf haar 67ste
van je leven door wil,” zegt Roelf van der
leven ontmoet. Wat gebeurt er met haar
€27.910 bruto per jaar. Na het overlijden
Ploeg, pensioenadviseur bij de AOb. “Bij
pensioen als ze trouwen?
van Minou ontvangt haar partner dan € 11.770 bruto per jaar.
trouwen krijgt je partner automatisch recht op nabestaandenpensioen. Dat kan een
Pensioen bestaat uit ouderdomspensioen
forse waarde vertegenwoordigen, want
en partnerpensioen. Het partnerpensioen,
Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen
je eerste partner heeft recht op alles wat
ook wel nabestaandenpensioen genoemd,
van Minou € 35.000, reeds opgebouwd pensioen € 3.640
je tot je trouwen hebt opgebouwd. Bij
is wat de partner van Minou krijgt als zij
per jaar, regeling 2015, inclusief AOW.
Overlijden
Nieuwe baan
Goed verzorgd Bij het ABP bouw je automatisch nabestaandenpensioen op, ook wel
Voorzichtig met overdracht
partnerpensioen genoemd.
Jongeren wisselen vaak van
Als je overlijdt krijgt je
baan. Als dat binnen de
partner (of je kinderen),
onderwijssector is, zul je
naast eventueel weduwen-
waarschijnlijk bij het ABP
en wezenpensioen van de staat, een
pensioen blijven opbouwen. Ga je naar een
maandelijks inkomen. Anders bij een
andere sector, of kom je uit een andere sector
gewoon pensioen, gaat dat direct na het
in het onderwijs, dan moet je bekijken of je je
heb je nu wel wat extra geld, maar word
overlijden in. De nabestaandenuitkering
pensioen van je vorige baan wilt overdragen
je pensioen kleiner. Een andere reden om
is gebaseerd op het pensioen dat de
naar de nieuwe werkgever. Dat wil zeggen
over te dragen is dat pensioenen van oud-
overledene zou hebben bereikt bij
dat het gespaarde pensioenkapitaal (dus
werknemers bij de meeste pensioenfondsen
doorwerken tot pensioendatum. Tot nu
níet het aantal jaren) wordt overgedragen
in bepaalde opzichten worden achtergesteld.
toe bedroeg het nabestaandenpensioen
naar het nieuwe pensioenfonds. Bij kleine
Of overdracht verstandig is, hangt erg af van
bij ABP een derde van het te bereiken
pensioenen (minder dan 460 euro per jaar)
de individuele situatie. Elke keer dat je van
pensioen. Dat gaat stijgen naar 70
is dat meestal de beste optie, omdat die
baan wisselt, kun je oudere pensioenen laten
procent.
anders worden afgekocht (=uitbetaald). Dan
overdragen.
6
Pensioen
20 december 2014
Werkloosheid en arbeidsongeschiktheid
Niet werken is niet (veel) sparen Bij werkloosheid wordt nog wel pensioen opgebouwd, maar het percentage gaat drastisch omlaag: naar 37,5 procent van de oorspronkelijke opbouw. Dit bedrag wordt door je werkgever betaald zolang de WW-uitkering duurt. Het is mogelijk om zelf extra in te leggen. Bij arbeidsongeschiktheid loopt de pensioenopbouw alleen in de eerste twee
Doanh-Doanh Truong: ‘Ik wil vier dagen
jaar door. Je kunt eventueel de risico’s na
werken, dat heb ik nodig om cognitief
die periode apart verzekeren.
uitgedaagd te worden’
Bijsparen
Veertig jaar rente op rente
Korter werken
Deeltijdwerken is duur Als er kinderen komen, is korter
Als Els vanaf de geboorte van haar kindje tot
werken bijna vanzelfsprekend.
aan het moment dat het naar de middelbare
De paradox van de dertiger
Het gewone ouderschapsverlof
school gaat (12 jaar) 50% gaat werken of
is dat bijsparen voor je
heeft meestal geen effect
stopt, dan bouwt zij gedurende die periode
pensioen op jonge leeftijd
op het pensioen. De meeste werkgevers
het meest oplevert, want
betalen het (volledige) salaris door en er blijft
de helft,respectievelijk geen pensioen op.
elke euro die je inzet heeft veertig jaar
volledige pensioenopbouw. Langdurig korter
Bruto effect
om te renderen. En dat tikt aan, zeker als
werken heeft wel stevige effecten. Van der
• Als Els gewoon doorwerkt, ontvangt zij
het geld wordt belegd. Maar bijsparen
Ploeg: “Als je twintig jaar halftime werkt en
is voor dertigers meestal een utopie,
twintig jaar fulltime, ben je een derde van
omdat er zoveel uitgaven op ze afkomen.
je pensioen kwijt. Dat hoeft niet per se een
Kinderen, koophuis, inrichting, reizen.
probleem te zijn. Als je gewend bent om van
Als je wilt bijsparen, kijk dan of dat fiscaal
anderhalf inkomen te leven, kun je ook van
aantrekkelijk is. In principe benut het ABP
anderhalf pensioen rondkomen.”
alle fiscale aftrekruimte voor het pensioen,
vanaf haar 67ste € 32.160 bruto per jaar • Als Els gedurende 12 jaar 50% werkt, ontvangt vanaf haar 67ste € 29.080 bruto per jaar • Als Els 12 jaar stopt met werken, ontvangt zij vanaf haar 67ste € 26.010 bruto per jaar
maar wie weet heb je nog wat ruimte over
Rekenvoorbeeld
Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen
van banen in eerdere jaren. Dat gaat tot
Els (32) is nu twee jaar getrouwd, werkt full
van Els € 40.000, reeds opgebouwd pensioen € 6.229
zeven jaar terug. Het voordeel van fiscaal
time en is zwanger van haar eerste kindje.
bruto per jaar, geen uitruil partnerpensioen, regeling
sparen is dat de inleg wordt afgetrokken
Ze overweegt tijdelijk korter te gaan werken
2015, inclusief AOW.
van je belastbaar inkomen.
of te stoppen.
20 december 2014
Pensioen
7
AOb wil solidair, duurzaam en collectief pensioen
‘Pechgeneraties’ moeten we voorkomen’ Een solidair, duurzaam en verplicht collectief pensioen is het uitgangspunt, staat in de pensioennota van de AOb, waarmee de algemene vergadering heeft ingestemd. Bestuurder Douwe van der Zweep: “Als je iedere leraar een eigen pensioenspaarpot geeft, halen ze daar minder uit dan ze nu zouden krijgen.”
Door de lagere opbouwpercentages zullen de pensioenpremies in 2015 een procent omlaag gaan. “Ook is afgesproken dat het werkgeversvoordeel van zo’n 0,8 procent in loonsverhoging naar werknemers gaat. Dat zullen mensen volgend jaar direct op hun loonstrookje zien omdat ze netto meer overhouden. Het gevolg is wel dat je nu meer loon krijgt en later minder pensioen”,
Tekst Jaan van Aken Beeld Joost Grol
waarschuwt hij. Regelmatig staan er in de krant pleidooien om iedereen
Bestuurder Douwe van der Zweep
8
zijn eigen pensioenspaarpot te laten beheren. Dat is
Buffers
niet het solidaire en duurzame pensioen dat de AOb
Pensioenfondsen moeten straks grotere
voor ogen heeft. “Verplicht gezamenlijk sparen voor het
buffers aanhouden volgens de nieuwe
pensioen bespaart kosten, levert voor iedereen meer op en
pensioenregels. De bestuurder vindt
voorkomt ‘pechgeneraties’. Als je iedere leraar zijn eigen
die aanpassing te streng. “Daardoor zit
pensioenspaarpot geeft, halen ze daar allemaal minder
indexatie, aanpassing van pensioenen aan
uit dan ze volgens de huidige regeling krijgen”, stelt
de gestegen lonen, er voorlopig niet in”, tot
AOb-bestuurder Douwe van der Zweep, die pensioenen
onvrede van Van der Zweep. “Ook volgens
in portefeuille heeft. Het ABP kan profijt trekken van de
pensioenfondsen zijn de regels zo streng
collectiviteit. “Doordat er verschillende generaties sparen,
dat het lastig wordt om pensioenen nog
heb je een veel langere beleggingshorizon en dus meer
mee te laten groeien met de lonen. Het zijn
mogelijkheden om genoeg rendement te halen.”
vooral gepensioneerden die hierover aan de
De ambitie van het ABP was om na 40 dienstjaren een
bel trekken, maar ook voor werkenden in
geïndexeerd pensioen van 82 procent van het middelloon
de opbouwfase is dit belangrijk. Wel of niet
te hebben gespaard. Het kabinet heeft er echter voor
indexeren kan na 40 jaar werken tot ongeveer
gekozen om in de belastingwetgeving van een veel lagere
de helft van het totale pensioen schelen.”
ambitie uit te gaan: 70 procent van het middelloon bij 67
De pensioenrekenleeftijd stijgt mee met
jaar. Hiermee werd een versobering van de pensioenregeling
de AOW-leeftijd naar 67 jaar. Geregeld
afgedwongen.
hoor je dat jongeren vinden dat ze teveel
Door deze maatregelen worden de opbouwpercentages
meebetalen aan pensioenen van ouderen.
verlaagd tot 1,7 procent voor jaarsalarissen tot 37 duizend
En dat ouderen vinden dat ze ten onrechte
euro met een franchise (het premievrije deel) van 10 duizend
gekort en niet geïndexeerd worden. De
euro. En tot 1,875 procent en een franchise van 12.500 euro
AOb vindt dat de kosten evenredig over
voor salarissen boven 37 duizend euro. “Hiermee maak je
generaties verdeeld moeten worden. “Het
optimaal gebruik van de ruimte in de belastingwetgeving,
is redelijk dat ouderen ook meebetalen aan
maar wij zijn natuurlijk niet gelukkig met dit krappere kader”,
de gestegen levensverwachting. Ze genieten
zegt Van der Zweep. Het bezwaar is dat maar weinig mensen
immers langer pensioen. Ook jongeren
40 jaar aaneengesloten in het onderwijs werken. “Met deze
krijgen in de toekomst langer pensioen.
lagere opbouw moet je nog meer dienstjaren maken om tot
Daarom moeten we die stijging geleidelijk
dezelfde pensioenopbouw te komen.”
met zijn allen betalen.”
Pensioen
20 december 2014
AOb’ers in het ABPverantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan van het ABP bestaat uit 48 leden namens werknemers, gepensioneerden en werkgevers. Het bestuur legt verantwoording af over het gevoerde beleid. Het verantwoordingsorgaan adviseert het ABP-bestuur over de hoogte van de premie, de verhoging of verlaging van pensioenen, beleggingen, communicatie met deelnemers en het beloningsbeleid. De AOb heeft vier vertegenwoordigers in het verantwoordingsorgaan.
Alma Meijer staat anderhalve dag voor de klas op een basisschool, werkt als AObconsulent en is bestuurslid van een politieke partij. “Ik wil het mysterie pensioenen meer zichtbaar maken voor ABP-deelnemers. Ik ben 38 en in mijn vriendengroep leeft het pensioen helemaal niet, dat baart me zorgen. Het is wel degelijk belangrijk omdat we ons pensioengat moeten aanvullen. Daarom wil ik het pensioenbewustzijn bij mensen tot 45 jaar vergroten. Ik ga er ontzettend mijn best voor doen dat het pensioenoverzicht duidelijker en transparanter wordt.”
Auke van Nie is lerarenopleider, AOb-
Claire Oostvriesland is onderwijsadviseur,
Annemarie van Luik werkt bij ROC
hoofdbestuurder en fractievoorzitter
journalist, en vertegenwoordigt
Noorderpoort in Groningen en is OR/
van de FNV-delegatie binnen het
in het verantwoordingsorgaan de
AOb-consulent. “Het is belangrijk om een
verantwoordingsorgaan. “Een goed en
pensioengerechtigden. “Ik zet mijn
collectief en solidair pensioen in stand te
geïndexeerd pensioen voor iedereen is mijn
brede belangstelling voor pensioenen en
houden. We hebben het allemaal leuker
motief. En iedereen zijn mijn studenten,
mijn ruime pensioenkennis in om ABP te
als iedereen na zijn werkzame leven een
ikzelf en mijn moeder van 84 die lerares is
houden aan zijn motto: ‘Samen bouwen
goed inkomen heeft. Het is van belang
geweest. Wij bekijken of het bestuur zijn rol
aan een goed pensioen’. Daarin spelen
daar draagvlak voor te behouden. Door
goed uitvoert, maar er wordt ook nagedacht
communicatie en pensioenbewustzijn van
pensioenen goed uit te leggen, is er veel
over beleggingen. In de algemene
de deelnemers een belangrijke rol. Het
meer waardering voor het systeem. Daarbij
vergadering van de AOb zijn vragen gesteld
communicatiebeleid van ABP heeft dan
vinden we het ook belangrijk dat het ABP op
over de olieverspilling van Shell in Nigeria.
ook mijn speciale aandacht. Ik wil dat ABP
een maatschappelijke verantwoorde manier
Daarmee ben je ook een doorgeefluik voor
helder communiceert. Daarom heb ik zitting
belegt, zoals bijvoorbeeld recent in groene
zaken waar leden zich zorgen over maken.”
genomen in de commissie Communicatie.”
beleggingen.”
20 december 2014
Pensioen
9
4
Anouk Bijvank: ‘Als de kinderen naar de middelbare school gaan, kan ik wat meer werken’
‘Geen idee hoeveel ik na mijn pensioen krijg’ Anouk Bijvank (47) is docent art & design en CKV op het Roland Holst College in Hilversum. Ze is gescheiden en heeft drie kinderen Imke (8 jaar), Jelle (10) en Bram (12). Tek
te doen.
gaan, zou ik wel een halve dag langer kunnen
“Ik werk nu bijna 25 jaar op deze school.
werken. Dan wordt het financieel wat ruimer.
Geen pensioenbreuken, nooit gestopt met
Een halve dag erbij vind ik ook het maximum,
werken, niet van werkgever gewisseld: het is
in verband met de werkdruk.
allemaal heel overzichtelijk. Dus eigenlijk denk
“Ik heb een eigen huis en als ik wat spaar,
ik: als ík het al niet goed voor elkaar heb met
dan probeer ik extra af te lossen om de
mijn pensioen, wie dan wel?
maandlasten zo laag mogelijk te houden. Zo
“Als ik papieren over mijn pensioen krijg dan
let ik wel een beetje op. Afgelopen zomer heb
kijk ik er even naar en doe ze in een dikke
ik zonnepanelen gekocht: het rendement
Tekst Anka van Voorthuijsen
map. Ik weet echt niet concreet wat ik straks
daarvan is hoger dan van een spaarrekening
Beeld Fred van Diem
krijg, of wat de kinderen zouden krijgen als ik
en het drukt meteen je energiekosten.”
zou komen te overlijden. Dat zit allemaal in
met nieuwbouw in Amsterdam. Alleen 100
“Ik hoor natuurlijk wel alle verhalen:
die map.
procent zeker zijn we natuurlijk niet. Maar
doorwerken tot je 67ste, het uitkleden van de
“Ik ben er eigenlijk drukker mee hoe het
goed, welke huiseigenaar is dat wel? Als
bapo-regeling (arbeidsurenverkorting voor
financieel wordt als ze allemaal gaan
ons nieuwe huis in de toekomst wat kan
ouderen), maar ik ben er niet heel erg mee
studeren, dan met mijn eigen pensioen. Ik
opleveren, dan zou dat een mooie aanvulling
bezig. Mijn pensioen is nog zo ver weg, denk
heb relatief jonge kinderen voor mijn leeftijd
kunnen zijn op ons pensioen.”
ik dan. Ik heb een aanstelling voor 0,68 fte,
en ik heb erg veel lol in mijn werk. Dus soms
werk drieënhalve dag per week, dat is goed
denk ik wel: als ze naar de middelbare school
10
Pensioen
20 december 2014
0+ Een pensioengat is op je 40ste nog te herstellen Een nieuwe baan, voor jezelf beginnen, een groter huis, een andere relatie. Zonder dat je het beseft, speelt pensioen bij al die keuzes een grote rol. “Scheiden, dat zou je alleen al voor je pensioen nooit moeten doen,” zegt Roelf van der Ploeg, pensioendeskundige bij AOb, gekscherend. Tekst André de Vos Het ‘generatieconflict’ in de pensioensector
jaar minder pensioen op. Wie nu 50.000 euro
Dat betekent even goed wel dat het pensioen
gaat meestal niet over de veertiger, maar
verdient, bouwt 742 euro pensioen per jaar
voor allebei nog maar tachtig procent
over jong versus oud. Dat blijkt ook wel uit
op. Dat gaat zo’n veertig euro omlaag. Dat
bedraagt.
de effecten die de nieuwe pensioenregels
nadelige effect wordt deels gecompenseerd
van volgend jaar hebben op het pensioen
doordat je langer moet werken en dus ook
Actie
van de veertiger. De strengere regels voor
langer opbouwt. En omdat het ABP het
De kans is dus groot dat je een pensioengat
het uitkeren van pensioenen en de lagere
nabestaandenpensioen verhoogt, kun je bij
hebt. Hoewel dat lastig is te bepalen, want
opbouw, plus alle compensatie die daarvoor
het inruilen van je nabestaandenpensioen
je weet natuurlijk niet precies hoeveel je
in het ABP-pensioen zijn opgenomen, maken
voor ouderdomspensioen aan het eind van
over pakweg 25 jaar nodig hebt. “Als je een
dat gepensioneerden er twee procent op
de rit zelfs een fractie hoger uitkomen dan nu.
volledig pensioen opbouwt, is bijsparen
achteruit gaan en jongeren twee procent
Maar dan moet je geen partner hebben die
onzin,” vindt Van der Ploeg. “Bovendien zijn
vooruit. De veertiger blijft ongeveer op
dat nabestaandenpensioen nodig heeft.
er dan fiscaal helemaal geen mogelijkheden.
hetzelfde niveau, ondanks de lagere opbouw.
De lagere opbouw betekent ook een lagere
Doordat de pensioenregeling is aangepast,
“De veertiger heeft zowel voordeel als nadeel
pensioenpremie. Die gaat met 3,7 procent
benut ABP nu vrijwel alle aftrekruimte.”
van de nieuwe regels,” zegt Mike Pernot
omlaag. Daar staat een loonsverhoging van
Maar als je wel een pensioengat hebt, is je
van pensioenadviseur Aon Hewitt. “Ook de
0,8 procent tegenover. Een deel van het
veertigste hét moment om in actie te komen.
veertiger heeft er last van dat indexatie de
pensioen straks wordt dus ingeruild voor
Geld dat je apart zet heeft immers nog lange
afgelopen jaren is uitgebleven en de komende
salaris nu.
tijd om te renderen. En het effect van rente
jaren niet mogelijk is. Maar deze generatie
De veertiger moet straks op de
op rente doet wonderen voor het pensioen.
moet waarschijnlijk doorwerken tot minimaal
pensioendatum kunnen rekenen op een
Je kunt bijsparen bij het ABP, via het ABP
70 jaar. En er komen weer jaren waarin de
goed pensioen. “Dat komt uit op zo’n tachtig
ExtraPensioen, maar alleen als er nog fiscale
pensioenen wél worden aangepast aan de
procent van het gemiddelde salaris, bij
ruimte is. Dat kun je laten uitrekenen bij
inflatie. Hoe ouder je dan bent, hoe groter
een volledige carrière en een voltijdbaan,”
het ABP. Bijsparen kan zeker voor recente
de pensioenpot, hoe harder dat aantikt. De
zegt Van der Ploeg van AOb. Maar nog
zij-instromers interessant zijn. Zij hebben
lagere opbouw raakt ook de veertiger, maar
maar weinig veertigers voldoen aan dat
waarschijnlijk nog fiscale opbouwruimte
langer doorwerken compenseert dat effect.”
ideaalbeeld. Bij tweeverdieners is er meestal
uit de afgelopen jaren en kunnen met
sprake van twee parttime banen. Meer dan
belastingaftrek sparen. Die ruimte kunnen
vroeger is dat eerlijk verdeeld, bijvoorbeeld
ze ook gebruiken voor een lijfrente of
man en vrouw die allebei vier dagen werken.
banksparen.
Nadeel gecompenseerd Met de nieuwe pensioenregels bouw je per
20 december 2014
Pensioen
11
Het onderwijs uit
‘Die leaseauto stelt niets voor’ Een andere baan in het onderwijs heeft waarschijnlijk alleen positieve effecten op het pensioen. Als je tenminste bij het ABP blijft en meer gaat verdienen. Maar juist veertigers overwegen de overstap naar een andere sector, buiten het onderwijs.
pensioenregelingen, soms is er helemaal geen regeling. Bedenk dat je een dag in de week werkt voor je pensioen. Dat is geld voor later. Als je dat geld in een nieuwe baan
Voor jezelf beginnen
Afscheid van een goed pensioen
gelijk in je handje krijgt, lijkt het alsof je er
Iedereen betaalt hetzelfde
fors op vooruitgaat. Maar het verschil met je
percentage pensioenpremie.
huidige salaris moet wel 25 procent zijn als
Dat betekent dat je tot
je dat helemaal moet compenseren voor je
pakweg je 45e relatief te
pensioen.”
veel pensioenpremie betaalt gezien je
Wie naar een andere sector overstapt, heeft
inkomen en daarna te weinig. Dat is ooit
de keuze om het pensioen over te dragen.
bedacht om het stelsel eenvoudig en
Als je het onderwijs verlaat, dan
Of dat verstandig is, hangt helemaal af van
betaalbaar te houden en pakt neutraal
zijn de pensioeneffecten vaak
de persoonlijke situatie. Bij kleine pensioenen
uit als je je hele leven in loondienst blijft.
niet gering en zelden voordelig.
(minder dan 460 euro) is overdracht vaak het
Maar als je rond je 40e voor jezelf begint,
Het ABP pensioen is een van de
beste, bij grotere pensioenen moet je een
raak je daardoor een deel van je ingelegde
betere regelingen in Nederland, en die ga je
overdrachtsberekening aanvragen. Dan kun
pensioenpremie kwijt. En de keuze voor
dan dus verlaten.
je de effecten zien.
een eigen bedrijf wordt juist vaak door
“Veel mensen onderschatten de waarde van
Houd ook rekening met de financiële
veertigers gemaakt. Wie uit het onderwijs
het pensioen als ze naar een andere baan
situatie van het pensioenfonds. Het is
vertrekt en zelfstandig ondernemer wordt,
gaan,” zegt Roelf van der Ploeg. “Ze staren
pijnlijk als je je pensioen overdraagt aan een
kan de eerste drie jaar nog pensioen
zich blind op het salaris, of op die snelle
ander pensioenfonds dat het jaar daarop
blijven opbouwen bij ABP. Je moet dan wel
leaseauto. Maar die leaseauto stelt niets voor
gedwongen is om te korten. Dan is je
het werknemers- én het werkgeversdeel
vergeleken met de waarde van het pensioen.
overgedragen pensioen direct minder waard.
betalen. Daarna moet je zelf je pensioen regelen.
In het bedrijfsleven bestaan vaak slechte
Korter werken
Wat kost dat eigenlijk?
Eigen huis
Aflossen is sparen
Rekenvoorbeeld
Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen
Sophie (42) heeft 20 jaar full time gewerkt en
van Sophie € 40.000 bruto per jaar, reeds opgebouwd
wil de rest van haar loopbaan een dag in de
pensioen € 11.800 bruto per jaar, geen uitruil
Naast het pensioen is het
week minder werken.
partnerpensioen, regeling 2015, inclusief AOW.
eigen huis voor de gemiddelde Nederlander het belangrijkste
In de resterende 25 jaren die Sophie nog werkt
vermogensbestanddeel. Als je een pensioengat hebt, kun je natuurlijk
zal zij 20% minder pensioen opbouwen.
extra sparen voor je pensioen, maar je kunt
Bruto effect
ook (sneller) aflossen op je eigen huis. Dat scheelt nu geld en als je met pensioen gaat, is
• Als Sophie full time blijft werken, ontvangt zij
een hypotheekvrij huis veel waard. Dezelfde
vanaf haar 67ste jaar € 34.100 bruto per jaar
afweging kan spelen bij de koop van een
• Als Sophie de laatste 25 jaar van haar loopbaan 80% gaat werken, ontvangt zij
groter huis. Daarmee gaan de maandelijkse
vanaf haar 67ste € 31.530 bruto per jaar
lasten omhoog, maar de uiteindelijke opbrengst natuurlijk ook. En dat geld kan op de pensioendatum zeer welkom zijn.
12
Pensioen
20 december 2014
Anouk Bijvank: ‘Ik werk al 25 jaar op deze school. Dus als ìk mijn pensioen niet voor elkaar heb, wie dan wel?’
Uit elkaar
Een scheiding schaadt je pensioen Veertigers zijn dé risicogroep
op de helft van het pensioen dat
voor scheidingen. In absolute
tijdens de relatie is opgebouwd.
aantallen ligt de scheidingstop
Als jij en je partner evenveel
tussen de 40 en 50 jaar. Vaak
verdienen en hetzelfde pensioen
gaat het dan om al langer durende relaties.
hebben opgebouwd, is er dus
“En voor elk jaar van de relatie krijgt je partner
niet zoveel aan de hand. Maar
de helft van je ouderdomspensioen mee,”
vaker zijn de verhoudingen
zegt Van der Ploeg. “Dat tikt aan. Stel dat je
veel schever (in het nadeel van
op je 45e gaat scheiden, dan praat je snel over
de vrouw). Overigens mag
vier jaarsalarissen aan pensioen.”
onderling ook een andere
De Wet verevening pensioenrechten bepaalt
verdeling worden afgesproken.
dat in principe beide partners recht hebben
20 december 2014
Pensioen
13
4 vragen aan....
Op zoek naar maatwerk De veranderingen in het pensioenstelsel gaan door, want het moet toekomstbestendig worden en mensen willen meer keuzemogelijkheden. Hoogleraar Theo Nijman en APBvicevoorzitter José Meijer over de toekomst van het stelsel en de rol van het individu. Tekst Marjan Agerbeek Beeld Joost Grol en Cats & Withoos
‘Je moet mensen tegen zichzelf in bescherming nemen’ 1. Waarom vinden mensen pensioenzaken ingewikkeld?
mensen zich toch betrokken kunnen
Theo Nijman, hoogleraar pensioenbeheer en risico-
voelen.”
management aan de Universiteit van Tilburg en directeur van Netspar, het netwerk voor onderwijs, onderzoek en
“Omdat het gewoon ingewikkeld is.
met onzekerheden. Daar kunnen mensen
3. Het pensioenstelsel is veranderd. Kunnen burgers er nu op rekenen dat het stelsel voorlopig zo blijft?
niet goed mee omgaan. Kijk naar de
“Nee. Er is een tussenstap gemaakt,
zzp’ers. Die nemen zich voor om voor
maar de dialoog gaat door. Volgend
hun pensioen te sparen, maar in de
jaar wordt er een brede discussie
praktijk zijn er veel die dat toch niet
over de toekomstbestendigheid van
doen. Bij beleggingen zie je het ook,
het stelsel gehouden. Er is onder
dat mensen onverstandige beslissingen
meer maatwerk nodig. Netspar wil
nemen. Zoals investeren in het bedrijf
daarover meedenken. Hoe kun je het
waar je werkt. Als het bedrijf failliet gaat,
beleggingsrisico voor jongeren anders
ben je je baan en je geld kwijt.
instellen dan voor ouderen? Maar het
“Je moet pensioenbeslissingen dus niet
aantal keuzemogelijkheden moet beperkt
bij individuen neerleggen, maar bij een
blijven. Zo willen we vasthouden aan de
professioneel pensioenbestuur. Wat je
levenslange uitkering voor iedereen. Want
wel moet doen is mensen ervan bewust
als we de mogelijkheid zouden bieden
maken dat een pensioen geen garantie
om de pensioenuitkering te beperken
is, dat er risico’s aan zijn verbonden, dat
tot vijftien jaar, zoals in veel landen
je niet zeker kunt zijn van het inkomen
het geval is, dan is de ellende niet te
dat je na pensionering ontvangt. Daarom
overzien. Mensen die ouder worden dan
wordt het Uniform Pensioen Overzicht
ze dachten, hebben dan ineens te weinig
(UPO) binnenkort aangepast en komen er
geld. Dat is voor henzelf vervelend maar
twee scenario’s op te staan: de uitkering
ook voor de samenleving die de kosten
die je krijgt bij een optimistisch en een
moet dragen om hen op te vangen.
pessimistisch scenario.”
Denk aan uitkeringen, huurtoeslagen of
Pensioen is voor veel mensen ver weg. En de lange termijn is per definitie omgeven
kennisuitwisseling rond pensioenen en vergrijzing.
zorgkosten.”
2. Kun je als individu iets wezenlijks aan je pensioensituatie doen, de fondsen en politici bepalen toch alles?
snel veel meer pensioen op: 10 procent
4. Is het niet beter als iedereen voor zijn eigen pensioen gaat zorgen, net als in de VS? Dan bepaal je zelf je financiële toekomst en ben je niet meer afhankelijk van anderen.
per jaar. Of je kunt je partnerpensioen
“Nee, daar ben ik op tegen. Kijk naar de
uitruilen. Dat is ook een keuze die
zzp’ers. Je moet mensen tegen zichzelf
mensen goed kunnen overzien. Maar
in bescherming nemen, ze kunnen niet
dat was het dan wel. Omdat je niet
omgaan met risico’s die ze niet kunnen
veel kunt kiezen, is het belangrijk dat
overzien.”
“Je hebt inderdaad niet veel te kiezen. Je kunt langer doorwerken, dat levert
de pensioensector transparant is, zodat
14
Pensioen
20 december 2014
‘Collectief pensioensparen levert veel meer op’ 1. Waarom vinden mensen pensioenzaken ingewikkeld?
ligt er in het ABP-pensioen veel vast.
“Pensioen is omgeven met ingewikkelde
veranderen, zij voeren de regelingen uit
termen. En veel mensen hebben geen
die werkgevers en werknemers hebben
idee om hoeveel geld het gaat, hoeveel
afgesproken. Maar je kunt wel zelf
geld ze krijgen als ze met pensioen gaan.
bepalen hoe je je pensioen invult.”
De pensioenfondsen kunnen dat niet
Het is simpel na te gaan in het Uniform
is. En een UPO is helaas niet in normaal
3. Het pensioenstelsel is veranderd. Kunnen burgers er nu op rekenen dat het stelsel voorlopig zo blijft?
Nederlands geschreven. Pensioenfondsen
“Nee, ik denk het niet. Staatssecretaris
moeten wettelijke normen hanteren,
Klijnsma wil het hele pensioenstelsel
die het UPO niet bepaald begrijpelijker
opnieuw bezien. Ook bij ABP zijn we
maken.
druk bezig met de toekomst van het
“Voor ABP is het vervelend als mensen
pensioen, juist om te kijken wat we
pensioenen ingewikkeld vinden, want dat
kunnen met de behoefte van mensen aan
tast het vertrouwen in het fonds aan. En
meer invloed en keuzemogelijkheden.
veel eenvoudiger maken kunnen we het
We praten er dan bijvoorbeeld over of je
niet, want het is nu eenmaal niet simpel.
een collectief of individueel pensioen wilt.
Neem de Wet financieel toetsingskader
Of je bijvoorbeeld groen wilt beleggen
(FTK) die nu door de Tweede Kamer is
of hoe risicovol je wilt beleggen. Of je je
Pensioen Overzicht (UPO), maar veel mensen hebben geen idee wat het UPO
aangenomen. Een complexe discussie
pensioengeld moet kunnen inzetten voor
José Meijer, eerste vicevoorzitter van ABP namens
die aan veel mensen voorbij is gegaan.
je hypotheek of voor zorg.”
werknemers. Hoofdfunctie bestuurder lagere overheden bij
Het enige dat we kunnen doen is het in
Abvakabo FNV. Andere nevenfuncties: bestuurslid van A+O
onze communicatie goed uitleggen. Dat
Fonds Gemeenten, A&O Provincies en Pensioenfederatie.
kan nog steeds beter. Zo willen we de informatie toespitsen op verschillende leeftijdsgroepen, meer maatwerk, zodat het herkenbaarder wordt.”
‘Als individu kun je bij ABP maar beperkt keuzes maken’
4. Is het niet beter als iedereen voor zijn eigen pensioen gaat zorgen, net als in de VS? Dan bepaal je zelf je financiële toekomst en ben je niet meer afhankelijk van anderen. “Veel mensen willen dat niet. Ze willen
2. Kun je als individu iets wezenlijks aan je pensioensituatie doen, de fondsen en politici bepalen toch alles?
dat hun pensioen wordt geregeld door
“Als individu kun je bij ABP maar beperkt
sparen levert over het algemeen veel
keuzes maken. Je kunt kiezen wanneer je
meer op dan wanneer iedereen het
met pensioen wilt en of je bijvoorbeeld
individueel doet. Nu krijg je ongeveer vier
in het begin een hoger pensioen wilt
keer je inleg terug, dat is veel meer dan
en op latere leeftijd een lager pensioen.
als je zelf spaart. En geld beleggen is voor
Toch zijn er maar weinig mensen die daar
veel mensen ook een brug te ver.”
mensen die er verstand van hebben. Daarbij komt: collectief voor je pensioen
gebruik van maken. Ze hebben er geen behoefte aan of ze weten het niet. Verder
20 december 2014
Pensioen
15
Jacques Kooijman: ‘Als ik met pensioen ga wil ik promoveren, boeken lezen, congressen bezoeken en vrijwilligerswerk doen.’
‘Ik stop op mijn 62ste’ Jacques Kooijman (58 jaar) is docent geschiedenis aan het Roland Holstcollege in Hilversum. Hij woont samen met echtgenote Karin en hond Rospy, de kinderen zijn het huis uit.
wordt. Maar ik heb lijfrentepolissen, de
overlijden? Dat weet ik niet. Ook niet hoeveel
kinderen zijn het huis uit en we hebben geen
ik zelf precies krijg. Het kan ook allemaal
hypotheek meer. Ik denk dat ik op mijn 62ste
zo weer veranderen, ik laat me gewoon
stop. Als je langer doorgaat, loop je tegen
verrassen. Het is zeker genoeg. Mijn ouders
jezelf op. Je scheelt in leeftijd dan zoveel met
hebben in een kamp gezeten, luxe doet me
je leerlingen. Lichamelijk wordt het toch ook
niks.
zwaarder. Ik vind dat je je echt gezond moet
“Als ik met pensioen ga, wil ik nog
voelen om voor de klas te kunnen staan.”
promoveren, dat heb ik altijd gewild. Ik
“Ik heb heel erg veel lol in mijn werk, ik
weet niet of het ervan komt, maar het is
Tekst Anka van Voorthuijsen
werk 21 jaar op deze school. Ik heb vroeger
wel mijn plan. Ik wil onderzoek doen naar
Beeld Fred van Diem
ook maatschappijleer en Duits gegeven, nu
de doodstraf. Hoe de Nederlandse opinie
alleen nog geschiedenis. Een prachtig vak,
daarover is beïnvloed door andere landen,
“Als ik 61 ben, ga ik me in mijn pensioen
geschiedenis. Oekraïne, Syrië, Irak: ik kan de
hoe andere landen zijn beïnvloed door
verdiepen. Ik weet dat ik een keuzepensioen
actualiteit zó in mijn lessen halen. Ik heb een
Nederland. Daarmee ben ik zo vier, vijf jaar
heb. Ik kan tussen mijn 60ste en 70ste
aanstelling van 0,84 fte en vier dagen per
onder de pannen. Daarnaast wil ik graag
stoppen. Het is duidelijk dat naarmate je
week werken bevalt goed.
boeken lezen, congressen bezoeken en
langer doorwerkt, het financieel gunstiger
“Hoeveel mijn nabestaanden krijgen als ik zou
vrijwilligerswerk doen.”
16
Pensioen
20 december 2014
5
0+ Een vijftiger zit er straks warmpjes bij Vijftig mag dan het nieuwe veertig heten, maar voordat je het weet zit je op verjaardagen over pensioen te praten. Ineens zijn er zorgen over lage dekkingsgraden en kortingen, zelfs bij het ABP. Toch maar eens het Uniform Pensioen Overzicht erbij gepakt. Wat krijg je straks? Tekst André de Vos Voor de meeste leraren boven de 50 zal het
voor oudere werknemers relatief beperkte
vijftigers en zestigers die met vragen zitten.
antwoord verrassend positief zijn, voorspelt
effecten heeft. Tenminste, zo lang je niet
“Er is te veel fixatie op alleen het pensioen,”
Roelf van der Ploeg, pensioendeskundige
meer dan een ton
vindt Hendriks. “Juist ouderen hebben
bij de AOb. “Veel vijftigers in het onderwijs
verdient. Boven de ton vervalt de
vaak ook ander vermogen. Een eigen huis
hebben een stabiele onderwijscarrière,
pensioenopbouw helemaal. Nu bouwt
met overwaarde, spaargeld, beleggingen,
doorgaans in fulltime banen. Dus ook een
iemand die 50.000 euro verdient, 742
misschien zelfs de kunstcollectie of een
stabiele pensioenopbouw. Dan is tachtig
euro pensioen per jaar op: 742 euro die je
verzameling. Dat is ook geld dat je voor je
procent van het gemiddeld verdiende salaris
vanaf je pensioen elk jaar krijgt. Dat bedrag
pensioen kunt inzetten.”
heel normaal. Daar kunnen de meeste andere
daalt naar 700 euro. Het nadelige effect
Hendriks vindt de standaard van ‘zeventig
sectoren echt niet tegenop.”
wordt deels gecompenseerd doordat je
procent’ pensioen nietszeggend. “Het gaat
Toch is de laatste vijf jaar ook het ABP-
langer moet doorwerken en dus langer
niet om hoeveel je krijgt, maar hoeveel je
pensioen amper aangepast aan de inflatie,
pensioen opbouwt. Daarnaast verhoogt
straks nodig hebt. Heb je dan voldoende?
omdat er te weinig geld in kas zat. En met
het ABP het nabestaandenpensioen. Dat
En kun je, als je niet voldoende hebt,
de nieuwe pensioenregels (het zogenaamde
kun je op de pensioendatum inruilen voor
ander vermogen inzetten? Het is helemaal
FTK) die in 2015 ingaan, zit die indexatie
ouderdomspensioen. Daardoor kom je zelfs
niet zo raar om spaargeld te gebruiken
er komende jaren ook niet in. Eerst moeten
iets hoger uit dan in de oude situatie.
om je pensioen aan te vullen of eerder te
de pensioenfondsen weer wat vlees op
Tachtig procent van het gemiddeld verdiende
stoppen. Boven de 70 is verhuizen naar een
de botten krijgen. Het uitblijven van
loon is niet voor iedereen weggelegd. In 2013
goedkopere woning een logische stap. Daar
indexatie treft vooral gepensioneerden
was het gemiddeld aantal pensioenjaren van
maak je veel kapitaal mee vrij.”
en oudere werknemers. Immers, zij
mannelijke ABP-gepensioneerden 30 jaar. Bij
hebben veel pensioen opgebouwd en dan
vrouwen – veel parttimers – was dat slechts
Scheiding
vertegenwoordigt een procentje meer of
achttien jaar. Zij-instromers, parttimers en
Het enige gat dat volgens Hendriks bijna niet
minder een fors bedrag. Bovendien is de kans
mensen die gescheiden zijn, hebben een
te dichten is, is een scheiding. “Dan raak je de
dat de gemiste indexatie wordt ingehaald
pensioengat. “Dat hoeft niet per se rampzalig
helft van je pensioen kwijt. Op latere leeftijd
voor vijftigers nihil.
te zijn,” zegt Gaston Hendriks.
valt daar niet meer tegenop te sparen. Het
Hendriks is als onafhankelijk financieel planner
beste is een nieuwe partner zoeken, die ook
verbonden aan de VOFP. Hij helpt mensen
een half pensioen heeft.”
Beperkt effect Daar staat tegenover dat de lagere
hun financiële toekomst uit te stippelen. Als
pensioenopbouw die komend jaar ingaat,
het om pensioen gaat, zijn het vooral de
20 december 2014
Pensioen
17
Keuzemogelijkheden
Spelen met je pensioendatum Allerlei prepensioen– regelingen worden afgebouwd. De laatste mensen die van de FPU (flexibel pensioen) gebruik kunnen maken gaan komende maanden met pensioen.
Rekenvoorbeeld Korter werken of stoppen Yvonne (56) heeft haar hele leven 80% gewerkt. Ze is getrouwd, haar man heeft zelf een pensioen opgebouwd. Ze wil zo snel mogelijk korter werken, liefst helemaal
Ook het voorwaardelijk
stoppen.
pensioen (compensatieregeling voor het afschaffen van FPU)
Vroeger stoppen met werken houdt in dat
van ABP gaat per 1 januari
Yvonne minder pensioen opbouwt en dat
omlaag. Toch zijn er mogelijkheden om
het pensioen dat ze heeft, eerder en over een
eerder te stoppen met werken. Dat kan bij
langere periode wordt uitgekeerd. Tot aan
ABP al vanaf 60 jaar. Dat kost wel wat. Elk
haar pensioenleeftijd kan ze extra pensioen
jaar eerder met pensioen betekent zo’n
inzetten (AOW overbrugging) zodat haar
acht procent lager pensioen. Logisch,
levenslange uitkering een gelijk niveau heeft.
het opgebouwde pensioenbedrag wordt
De vroegste pensioneringsmogelijkheid is
over meer jaren uitgespreid. Daarom is
op haar 60ste. Ze kan er ook voor kiezen om
een deeltijdpensioen misschien handiger.
eerst gedeeltelijk te stoppen, bijvoorbeeld op
Langzaam minder gaan werken en vast een
haar 60ste voor de helft en op haar 64ste voor
deel van het pensioen laten uitkeren.
de rest.
Als je te weinig pensioen hebt, kun je ook overwegen om langer door te werken. Dat
Bruto effect
moet je dan wel willen, en de werkgever ook.
• Als Yvonne volledig stopt op haar 60ste,
Een jaar fulltime langer doorwerken verhoogt het pensioen met zo’n acht procent.
ontvangt zij € 19.910 bruto per jaar • Als Yvonne volledig stopt op haar 64ste,
Het ABP biedt veel mogelijkheden om met
ontvangt zij € 27.240 bruto per jaar
de pensioendatum te spelen. “Je kunt zelfs
• Als Yvonne doorwerkt tot haar 67ste
volledig met pensioen en toch deeltijd
ontvangt zij € 35.140 bruto per jaar
blijven werken,” zegt Roelf van der Ploeg.
Rekenvoorbeeld Langer doorwerken Robert (52) is een laatbloeier. Na vele omzwervingen heeft hij pas op zijn 35e een vaste baan gekregen. Omdat hij meer pensioen wil opbouwen, wil hij zo lang mogelijk doorwerken. Als Robert een paar jaar langer werkt, bijvoorbeeld tot 70 of 71 jaar, bouwt hij meer pensioen op. Omdat het pensioen later en
Alle mogelijkheden kun je doorrekenen op
Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen
over een kortere periode wordt uitgekeerd
mijnABP.nl.
van Yvonne € 50.000 bruto per jaar, reeds opgebouwd
zal de maandelijkse uitkering hoger zijn.
Het is een misverstand dat je uitgaven na
pensioen € 19.500 bruto per jaar, bedragen na uitruil
Vanaf zijn 67ste ontvangt Robert een AOW
je pensioen per definitie omlaag gaan. Juist
partnerpensioen, inclusief AOW overbrugging, regeling
uitkering, ongeacht of hij dan nog werkt.
doordat je meer vrije tijd krijgt, kan het leven
2015, inclusief AOW.
duurder worden. Terwijl op hoge leeftijd
Bruto effect
(75+) de gewone uitgaven juist wel sterk
• Als Robert werkt tot zijn 67ste, ontvangt hij
dalen, maar de zorgkosten stijgen. Een
€ 24.400 bruto per jaar
oplossing is het zogenaamde hoog-laag-
• Als Robert werkt tot zijn 70ste, ontvangt hij
pensioen van ABP. Daarbij is het pensioen de
€ 33.220 bruto per jaar
eerste jaren relatief hoog om vervolgens naar
• Als Robert werkt tot zijn 71ste, ontvangt hij
een lager niveau te gaan. Overigens is het
€ 37.060 bruto per jaar
verschil niet heel groot: ongeveer 25 procent tussen hoog en laag.
Uitgangspunten voor deze berekening: bruto inkomen van Robert € 50.000 bruto per jaar, reeds opgebouwd pensioen € 13.900 bruto per jaar, geen uitruil partnerpensioen, regeling 2015, inclusief AOW.
18
Pensioen
20 december 2014
Pensioengat
Carrière of relatie kapot? Bijsparen! Wie een pensioengat heeft, en dat is iedereen met een gebroken carrière, verbroken huwelijk of parttime baan, kan zelf bijsparen voor zijn pensioen. Als nog niet alle fiscale ruimte voor het pensioen is benut, kan bijsparen met aftrek. Dat is een kwestie van de zogenaamde jaarruimte en de reserveringsruimte laten doorrekenen. ABP biedt de mogelijkheid om Jacques Kooijman: ‘Geschiedenis is een prachtig vak. Oekraïne, Syrië, Irak: ik kan de actualiteit zó mijn lessen in halen.’
extra pensioen in te leggen, maar je kunt ook denken aan een individuele lijfrente of banksparen. Bijsparen met fiscaal voordeel wordt wel steeds beperkter, omdat het ABP de fiscale ruimte nu bijna geheel benut. Bijsparen kan ook zonder belastingvoordeel.
Het nabestaandenpensioen
Door af te lossen op het huis gaan de
Pensioen uitruilen verhoogt je inkomen
maandelijkse hypotheeklasten omlaag. Er wordt gespaard in de vorm van stenen en op de pensioendatum zijn de woonlasten veel lager. Ook geld op een spaarrekening zetten of beleggen is een optie. Maar naarmate de
Je kunt het nabestaanden–
vijftigers en zestigers die vaak een
pensioendatum dichterbij komt, is individueel
pensioen uitruilen voor een
(vrouwelijke) partner hebben met een
beleggen minder interessant. “Hoe dichter bij
ouderdomspensioen. Je krijgt
halve baan. Je partner heeft recht op
je pensioen, hoe minder risico je met je geld
dan een hoger pensioen.
nabestaandenpensioen als je overlijdt. Dat
moet nemen,” adviseert financieel planner
Het omgekeerde kan ook:
geldt zowel voor als na je 65e. De hoogte
Hendriks.
ouderdomspensioen uitruilen voor
van het nabestaandenpensioen hangt
nabestaandenpensioen. Als je denkt dat
onder meer af van het moment waarop
het nabestaandenpensioen te weinig is
je bent begonnen met opbouwen bij het
voor je partner, kun je ook kiezen voor een
ABP en wanneer je overlijdt. Het precieze
lager pensioen. Je krijgt minder, maar bij
bedrag kun je opvragen bij het ABP. Mocht
overlijden is meer voor je partner. “Veel
het te weinig zijn, dan kun je eventueel een
mensen denken niet goed na over het
aanvullende overlijdensrisicoverzekering
partnerpensioen,” constateert Roelf van
afsluiten. “De effecten van overlijden
der Ploeg. “Terwijl die keuze vergaande
zijn redelijk goed door te rekenen,” zegt
gevolgen heeft.”
Gaston Hendriks. De opbouw van het
Wat te doen met het nabestaandenpensioen
nabestaandenpensioen van ABP wordt vanaf
is een belangrijk vraagstuk, zeker voor
komend jaar verhoogd.
20 december 2014
Pensioen
19
Onderwijsblad Iedere twee weken • Boordevol nieuws uit onderwijs en vakbond De drie plagen van het onderwijs
Leve het bindend studieadvies!
Van payroll naar vast contract
Onderwijsblad16 25 oktober 2014
Help, de inspectie komt
De slag om het schooladvies
Er valt wat te kiezen op de pabo
Onderwijsblad Onderwijsblad19 6 december 2014
schoolziek omslag_ho16.indd 1
de verlegen leerling
17-10-14 14:24
Verzenden
Scholieren zijn oververmoeid
Inspiratie voor je les op Pinterest
Passend onderwijs op de Wadden
Onderwijsblad17 8 november 2014
HET OPSTEL IS DOOD omslag_ho17.indd 1
31-10-14 16:10
‘Weg met de rekentoets’
Taakbeleid loopt gierend uit de hand
Veranderingen pensioenen 2015
Onderwijsblad18 22 november 2014
omslag_ho192014.indd 1
Abonnement: € 72,– per jaar; scholen en gemeenten: € 36,– per jaar
28-11-14 14:49
Advertentietarieven op aanvraag bij: Recent BV,
Algemene Onderwijsbond
omslag_ho18.indd 1
Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam
Postbus 2875, 3500 GW Utrecht
020 330 89 98
0900 463 62 62 (5 cent per minuut)
[email protected]
[email protected]
www.recent.nl
14-11-14 14:45
28
Onderwijsblad19
6 december 2014
