Hoe verkopen we ons hoger onderwijs?

t ran sfe r

vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs

Hoe verkopen we ons hoger onderwijs? (en hoe het zou moeten)

2

jaargang 22 | november / december 2014

marketingdirecteur nbtc over gezamenlijke holland-branding | welk vlaggenschip komt in de etalage? | wervingsagenten: omstreden maar onvermijdelijk | meer interesse voor studie in duitsland | nederlandse buddy's zijn schaars

2 Transfer is een onafhankelijk vakblad voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs en onderzoek. Transfer is ook online: www.nuffic.nl/transfer. Transfer is een uitgave van de Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs. Verschijnt zes keer per jaar. Redactie Ralph Aarnout, Els Heuts en Annelieke Zandvliet Aan dit nummer werkten mee Han van der Horst, Yvonne van de Meent, Martine Postma, Wendy van Til, Hans Vossensteyn, Rineke Wisman. Beeld Eric Brinkhorst, Roel Burgler/HH, Jacob van Essen/De Beeldredaktie, Flip Franssen/HH, Henriette Guest, Ronald van den Heerik, Sijmen Hendriks/HH, Luuk van der Lee/HH, Christian van der Meij/ De Beeldredaktie, Sibille Metz, Annemiek Mommers/De Beeldredaktie, Gijs van Ouwerkerk, Jiang Ren/HH, Toma Tudor, Marco Vellinga/De Beeldredaktie, Marijn Willemse, Erik van ’t Woud/ANP, Piroschka van de Wouw. Redactieraad Ries Agterberg (DUB), Sebastiaan den Bak (Neth-ER), Klaartje van Genugten (Fontys), Roos Hogenkamp (Tilburg University), Leonard van der Hout (Hogeschool van Amsterdam), Erwin Ploeger (Unesco-IHE). Redactieadres Nuffic, Postbus 29777, 2502 LT Den Haag, tel.: 070 – 4260126 / 4260144 / 4260122 fax: 070 – 4260399 e-mail: [email protected] Abonnementen Transfer is gratis verkrijgbaar. Geïnteresseerden kunnen zich voor een gratis abonnement aanmelden via www.nuffic.nl/transfer. Adreswijzigingen Abonnees kunnen adreswijzigingen doorgeven via het contactformulier op www.nuffic.nl/transfer Vormgeving en lay-out Sabrina Luthjens BNO en Christina Schürmann (www.makingwaves.nl) Druk Drukkerij Verloop, Alblasserdam Overname artikelen Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen uit Transfer is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming van de redactie. Omslag Beeld iStock, bewerking Making Waves. Transfer 3, jaargang 22, verschijnt op 29 januari 2015.

transfer

Onder een vlag Maar liefst zeven unique sellingpoints van het Nederlandse hoger onderwijs benoemen de Vereniging Hogescholen en de VSNU in hun gezamenlijke visie op internationalisering. Ze schrijven over de noodzaak van meer synergie tussen de branding van ‘Nederland kennisland’ en de Holland-branding. En over gemeenschappelijke boodschappen van waaruit afzonderlijke hogescholen en universiteiten hun eigen positionering invullen. “Juist door de unieke kenmerken van het Nederlandse stelsel voorop te zetten, zal de interesse voor afzonderlijke kennisinstellingen toenemen.” Minister Bussemaker noemt in haar visiebrief het samen optrekken in het buitenland voor de gezamenlijke positionering van het Nederlandse hoger onderwijs zelfs ‘een hoeksteen van het internationaliseringsbeleid’. Daar wordt aan gewerkt. Inmiddels zitten de verschillende partijen die Nederland in het buitenland promoten samen om de tafel. Maar iemand zal de regie zal moeten nemen, zegt Conrad van Tiggelen van NBTC Holland Marketing in dit nummer van Transfer. Want voor je het weet, verzandt het initiatief om tot een gemeenschappelijke branding voor ons land te komen in eindeloos gepolder. Een eerdere Holland-imago groep ging roemloos ten onder, mogelijk door een te groot aantal betrokken partijen. Als er eenmaal overeenstemming is over het verhaal dat we met z’n allen over Nederland willen vertellen, volgt de grootste uitdaging. Is iedereen bereid om consequent onder die vlag te varen? Vanuit de toeristische sector weet marketeer Van Tiggelen dat Amsterdam soms een sterker merk is dan Holland. Net zoals challenge the future aan de TU Delft meer tot de verbeelding zou kunnen spreken dan Study in Holland. Marketing-experts uit het hoger onderwijs weten op hun beurt dat Nederlandse universiteiten en hogescholen zich soms de grootste concurrenten tonen bij het werven van buitenlandse studenten. Ze willen niet met elkaar delen hoeveel ze betalen aan buitenlandse agenten, zegt Frederika Cazemier van recruiters-netwerk Dhenim. Ze zijn moeilijk op een lijn te krijgen, merkt consultant Thijs van Vugt. Minister Bussemaker is over de brug gekomen met geld voor een nationaal beurzenprogramma – de andere door de VSNU en de Vereniging Hogescholen genoemde voorwaarde om internationaal talent te kunnen aantrekken. Het is aan de instellingen om gezamenlijk de volgende stap op het zelf uitgestippelde pad te zetten. En zo slagvaardig naar buiten te treden. annelieke zandvliet [email protected]

r

inhoud

10–20

22

26

3

Hoe kan het Nederlandse hoger onderwijs zich verkopen? Het Nederlandse hoger onderwijs heeft in het buitenland een goed imago, blijkt uit onderzoek dat de Nuffic heeft laten uitvoeren. Maar ook de concurrentie zit niet stil. Hoe zorgt een klein land als Nederland dat het in de internationale studentenstrijd zichtbaar blijft? Transfer spreekt met Conrad van Tiggelen, directeur marketing bij NBTC, het kantoor dat zich specialiseert in Holland-Marketing (pag. 10–12). We vragen betrokkenen bij diverse instellingen en bij de Nuffic op welke manier het Nederlandse hoger onderwijs zich in de toekomst zou moeten profileren (pag. 14–16). En wervingsagenten in het buitenland zijn omstreden, maar vaak ook onvermijdelijk. Hoe gaan universiteiten en hogescholen daarmee om? (pag. 17–20)

Duitsland wordt populairder, maar het kan nóg beter De Duitslanddesk spant zich al een jaar in om Nederlandse studenten warm te maken voor studeren in Duitsland. Lukt dat al? Transfer sprak vier studenten die inmiddels overtuigd zijn van de waarde van het oosterbuurland. Toch staat, volgens betrokkenen, Duitsland nog niet voldoende op het netvlies.

Internationaliseren in eigen land: de praktijk blijft achter Vrijwel alle hogeronderwijsinstellingen in Nederland noemen vormen van internationalisation at home in hun beleidsstukken, bleek uit eerder onderzoek van de Nuffic. In een vervolgstudie wordt nu de praktijk geschetst. Die blijft achter bij de ambities.

En verder 2 Colofon en redactioneel 4 Kort nieuws 21 Opinie: leenstelsel goed voor internationale dynamiek 28 Buddy's over hun motivatie en ervaringen 31 Column Wendy van Til 32 Aanpakken: internationaliseerders aan het werk 33 Sorry? Pardon! Misverstanden in het buitenland 34 Gelezen 35 Onbekend terrein: Lucky Fonz over zijn studie-ervaring in Edinburgh

4

nieuws

Foto: Eric Brinkhorst/UTwente

dubbele promotie op een dag

Een HEC-beurs bracht hen vijf jaar geleden naar Nederland, een zwangerschap weerhield hen van het plan om allebei aan een andere universiteit een master en PhD te doen. Zo kwam het dat de Pakistaanse Salma Anwar en Muhammad Yaseen begin november op dezelfde dag en bij dezelfde hoogleraar aan de Universiteit Twente promoveerden. “Mensen benijdden ons omdat we op dezelfde plek studeerden en werkten”, aldus het echtpaar, dat in de tussentijd drie kinderen kreeg.

Veel extra werk door Erasmus+ De invoering van het Europese programma Erasmus+ zadelt deelnemende instellingen en studenten met veel extra werk op. Het is daardoor de vraag of een belangrijke ambitie van het programma – de groei van internationale mobiliteit – gehaald kan worden. De online tool die de Europese Commissie introduceerde om mobiliteit van studenten mee te registreren, werkt nog niet naar behoren. Ook de koppeling tussen IT-systemen ontbreekt nog. Instellingen doen hierdoor veel administratief werk dubbel. Het Nationaal Agentschap (NA) heeft de problemen meermaals aangekaart bij de Europese Commissie. In augustus in een gezamenlijke brief met het ministerie van OCW; in oktober tijdens een onderhoud met de

november/december 2014 | transfer

Brusselse coördinator van Erasmus+, samen met de VSNU, de Nationale Autoriteit en Neth-er. De Europese Commissie laat weten de zorgen, die overigens vanuit heel Europa geuit worden, serieus te nemen. Op het verantwoordelijke directoraatgeneraal is mankracht vrijgemaakt om aan de IT-problemen te werken, zijn taskforces in het leven geroepen en is een IT-helpdesk opgetuigd. NA-afdelingshoofd Annemarie de Ruiter is tevreden dat de problemen serieus genomen worden en dat verbeteringen zijn aangebracht, maar verwacht niet dat alle problemen snel opgelost zullen zijn. “De Commissie doet wat mogelijk is, maar bij de bouw van de systemen zijn fouten gemaakt die niet een, twee, drie te verhelpen zijn.” (RA)

5

Utrecht ziet af van PhD-bursalen binnen NFP Dat er belasting dreigt te worden geheven over PhD-beurzen van de Netherlands Fellowship Programmes (NFP) heeft alleen de Universiteit Utrecht ervan weerhouden om kandidaten voor te dragen. Meer universiteiten overwogen om deze reden af te zien van voordrachten, maar alle overige gebruikelijke instellingen hebben volgens de Nuffic toch subsidieaanvragen ingediend voor de deadline begin november. In december wordt bekend welke kandidaten in aanmerking komen voor een NFP-beurs. Als er dan nog geen oplossing is, zouden instellingen alsnog kunnen besluiten af te zien van deelname. De Universiteit Utrecht heeft dat bij voorbaat al gedaan, omdat zij haar potentiële bursalen geen valse

hoop wilde geven. “Het was een lastig besluit, want veel faculteiten hadden goede kandidaten”, zegt Femke van der Geest, adviseur van het international office. “Maar wij vonden de risico’s en de onduidelijkheid te groot. Wij kunnen de kosten van een werkgever-werknemer-relatie niet dragen.” Voorheen deden universiteiten met succes een beroep op de uitzonderingspositie die Wageningen University bij haar regionale belastinginspecteur had bedongen voor PhD-studenten met een NFP-beurs. Maar daar wil de Belastingdienst een eind aan maken. De Nuffic heeft haar contactpersoon bij de Belastingdienst benaderd en had bij het ter perse gaan van dit blad een brief aan staatssecretaris Wiebes van Financiën in voorbereiding over deze kwestie. (AZ)

Welk deel van de studenten is na vijf jaar nog in Nederland? t ocea nië ui

t Afrik a ui

t eu r opa ui

tA ui

uit Azië

m erik

a

97%

studenten uit het buitenland heeft de Research Master in Economics aan Tilburg University. Dit leverde een speciale vermelding op in Elsevier Beste Studies 2014, als opleiding met het hoogste percentage internationale studenten.

bron: ind / bewerking cbs

Aankomst in 2008, op 1 januari 2014 nog hier.


6

nieuws

De beurs van…

Vlaams collegegeld naar € 890

Jaarlijks komen honderden studenten, promovendi en cursisten uit ontwikkelingslanden naar Nederland met een NFP-beurs (Netherlands Fellowship Programme). Wie zijn zij en wat doen zij?

Wat deed je voordat je uit Syrië naar Nederland kwam?

“Ik werkte naast mijn studie economie als marketeer en op de klantenservice van een groot telecommunicatiebedrijf. Omdat de situatie in mijn land dramatisch uit de hand liep, vertrok ik eind 2013, toen ik mijn bachelor op zak had, naar Libanon. Daar werkte ik als communicatieadviseur voor een startend ICT-bedrijf.”

Waarom koos je deze studie?

“Ik zocht een master die consultancy en ondernemerschap combineert, en die theoretische kennis oplevert, maar ook praktijkervaring. En een netwerk, als het even kan. Deze studie beantwoordt daar volledig aan. Mijn carrièredoel is een eigen onderneming, een start-up accelerator. Ik wil beginnende ondernemers met trainingen en voorzieningen helpen om internationaal concurrerende bedrijven op te zetten, die op den duur de economie van het land weer opbouwen.”

Wil je terug naar Syrië?

“Vrienden van me in Syrië runnen een organisatie die jongeren ondersteunt met beurzen en door onderwijscentra op te zetten in landen waar veel Syriërs naartoe gevlucht zijn. Misschien kan ik hen daarbij helpen. De situatie in het land is nu alleen zo instabiel dat ik niet kan bepalen wanneer ik terugga en of ik mijn plannen kan uitvoeren.” (RW) november/december 2014 | transfer

Foto: Ronald van den Heerik

osman kudsi (24)

master consultancy and entrepreneurship aan de hogeschool van rotterdam

De Vlaamse regering wil het collegegeld volgend studiejaar met bijna 45 procent verhogen van € 620 naar € 890. Minister van Onderwijs Hilde Crevits zegt in het weekblad Knack dat de eenmalige stijging nodig is om studeren voor iedereen betaalbaar te houden. Studenten die in aanmerking komen voor een studietoelage, zoge-

noemde ‘beursstudenten’, blijven fors minder collegegeld betalen: € 105. Een op de vier studenten behoort tot deze groep, aldus Crevits. Daarnaast zijn er nog ‘bijna-beursstudenten’, voor wie het collegegeld stijgt van € 410 naar € 470. Omdat de inkomensgrens omhoog gaat, zal het aantal bijna-beursstudenten verdubbelen. (AZ)

Onrust over toekomst Unesco-IHE De toekomst van het prestigieuze waterinstituut Unesco-IHE in Delft staat ter discussie. Het stichtingsbestuur wil het instituut losweken van Unesco en ‘met behoud van identiteit’ onderbrengen bij een Nederlandse universiteit. De financiële basis van het instituut is volgens het stichtingsbestuur te smal en daardoor kwetsbaar voor onverwachte risico’s, meldt NRC Handelsblad. Door de kleine en onafhankelijke organisatie onder te brengen bij een Nederlandse universiteit – bijvoorbeeld de TU

Delft, in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Wageningen –, zou het IHE kunnen overleven. De academische raad bestrijdt die visie en is mordicus tegen het plan. Volgens rector András Szöllözi-Nagy heeft Unesco het instituut juist veel voordelen gebracht. “Unesco draagt financieel niet bij. Maar we hebben driehonderd gasthoogleraren die hier komen omdat ze een bijdrage willen leveren aan watereducatie door Unesco.” (EH)

Australië duurste bestemming voor internationale student Wie in Australië wil studeren, moet flink in de buidel tasten. Zakenbank HSBC zette op een rijtje wat college geld en levensonderhoud kosten in vijftien landen. In Australië is een internationale student daar het grootste bedrag aan kwijt: omgerekend ruim € 33.000 per jaar. In de Verenigde

Staten is dat zo’n € 4.500 minder (iets meer dan € 28.500), terwijl een jaar studeren in het Verenigd Koninkrijk nog iets goedkoper is: gemiddeld € 27.580. In Duitsland kost een jaar studeren slechts € 6000 per jaar. Nederland bleef buiten beschouwing in het onderzoek van HSBC. (AZ)

Rectificatie In het vorige nummer van Transfer werd bericht dat de Erasmus Universiteit Rotterdam zich zou hebben teruggetrokken uit de organisatie van de European Universities Games. Dit is onjuist. De universiteit heeft het evenement in het kader van haar 100-jarig bestaan naar Rotterdam gehaald en financieel mede mogelijk gemaakt. De redactie van Transfer betreurt het dat er een onjuist beeld is geschetst.

7

Een Nederlandse onderzoeker informeert naar de plaatselijke zorg.

Studenten en medewerkers van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) mogen alleen voor studie of stage naar Afrika met toestemming van het College van Bestuur. Aanleiding voor dit besluit waren plannen voor reizen naar gebieden met veiligheids- en gezondheidsrisico’s, aldus de instelling, die benadrukt dat de nieuwe regeling ook kan gelden voor landen of regio’s buiten Afrika. De HvA kwam met deze nuancering nadat er in de media ophef was ontstaan over een vermeend verbod voor twee jaar op reizen naar Afrika, vanwege virussen als ebola en politieke

instabiliteit. Een bericht hierover op de website van weekblad Folia leidde onder meer tot de reactie dat Nederland 600 kilometer dichter bij Sierra Leone ligt dan Zuid-Afrika. ‘Laten we alle stages in Nederland ook maar gelijk verbieden”, stelde ene ‘Marit’ voor. Directeur Ton Dietz van het Afrika Studiecentrum schreef een blog getiteld ‘Hogeschool van Apekool’. “Studenten van de Hogeschool van Amsterdam wordt geleerd om kritisch en intelligent naar de wereld te kijken. Hun bestuurders gaven de afgelopen dagen wel heel erg het verkeerde voorbeeld”, vindt Dietz.

De hogeschool erkende vervolgens op zijn website dat er in veel Afrikaanse landen veel te leren en te onderzoeken valt en geen grote gevaren voor de veiligheid of de gezondheid bestaan. “In die gevallen geeft het bestuur toestemming voor de reis.” Maar de instelling kent gevallen van studenten die op het punt stonden naar risicogebieden af te reizen zonder goede voorbereiding. Vandaar de extra check. De hogeschool schrijft zich onder andere te baseren op adviezen van de World Health Organization en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Als daar aanleiding voor is, wil de HvA studenten die al in Afrika zijn terug laten keren, net zoals hogeschool Windesheim dat in oktober deed met studenten in Oeganda. In dat OostAfrikaanse land was kort daarvoor een man overleden aan het Marburgvirus, dat op ebola lijkt. Windesheim beloofde zijn studenten maximale ondersteuning bij het voortzetten van hun minor of studieproject in Nederland. Ook toonde de hogeschool zich bereid om de kosten van terugkeer en annulering op zich te nemen als de verzekering van de studenten die niet zou dekken. Desondanks bleef een meerderheid in Oeganda. (AZ)

beer's tweets @beerschroder

#21stcenturyskills is a consistent mix of old and new. Mobility remains important as modality to build up competences #LSVbsymposium

en

u -b e r z

cv

Foto: Roel Burgler/HH

HvA: toestemming nodig voor reis naar Afrika

beurs

deadline

start studie/onderzoek

Indonesië, studie

10 jan

sep 2015

Indonesië, korte cursus

10 jan

sep 2015

India, studie

1 feb

jul 2015

Denemarken, studiebeurs

28 feb

sep 2015

Denemarken, zomerbeurs

28 feb

jul / aug 2015

Meer informatie op www.wilweg.nl/cv


nieuws

Foto: Flip Franssen/HH

8

Studentenflat in Nijmegen.

‘Internationale student dupe van wetsvoorstel Tijdelijke Huur’ Een nieuw wetsvoorstel over tijdelijke huurcontracten vormt mogelijk een bedreiging voor de voortgang van de internationalisering van het hoger onderwijs. Dat schrijven de VSNU, de Vereniging Hogescholen, het Netwerk Kennissteden Nederland en koepelorganisatie van studentenhuisvesters Kences aan minister Blok (Wonen). Onderdeel van het wetsvoorstel is een nieuw flexibel huurcontract, waarbij de huurder de mogelijkheid krijgt om tussentijds op te zeggen. Nu worden gemeubileerde kamers voor internationale studenten gereserveerd, zodat zij die meteen na aankomst in Nederland kunnen betrekken. Onderwijsinstellingen betalen de leegstandskosten. In de nieuwe situatie zou een student die in september arriveert, bijvoor-

beeld per 1 maart de huur kunnen opzeggen. In die periode is het lastig om nog een huurder te vinden voor enkele maanden, met hogere leegstandskosten als gevolg. Hogescholen en universiteiten kunnen daardoor besluiten geen kamers meer te reserveren. Voor nieuwe studenten uit het buitenland zal er vervolgens niet genoeg woonruimte meer beschikbaar zijn. De studentenhuisvesters drongen er tijdens het Landelijk Congres Studentenhuisvesting begin oktober al bij de minister op aan om de mogelijkheid van tussentijds opzeggen uit het wetsvoorstel te schrappen. Blok beloofde toen dat hij hier nog naar zal kijken na afloop van de internetconsultatie over het wetsvoorstel. Die liep tot begin november. (AZ)

Buitenlandse belangstelling voor Nederlands hbo keldert Het aantal voorlopige inschrijvingen van buitenlandse studenten aan hogescholen voor dit studiejaar is vrijwel gehalveerd ten opzichte van een jaar eerder. Dat blijkt uit cijfers die begin oktober bekend werden. De Vereniging Hogescholen heeft geen verklaring voor de sterke afname. In 2013 bedroeg het aantal voorlopige inschrijvingen van studenten uit het buitenland ongeveer 7.900; dit jaar waren het er zo’n 4.150. Bij welke hogescholen de daling het grootst was en of er vooral vanuit bepaalde landen sprake is van een afname, wil de Vereniging Hogescholen pas in januari naar buiten brengen. Dan zijn de definitieve cijfers bekend.


Jarenlang steeg de instroom van internationale studenten in het hbo licht, van bijna 6.700 in 2006 tot een kleine 8.800 vijf jaar later. In 2012 daalde het aantal eerstejaars uit het buitenland naar krap 8.500, vorig jaar waren het er nog geen 8.000. De internationale instroom in het wo steeg de afgelopen jaren nog, maar vlakte wel wat af. De VSNU doet helemaal geen uitspraken over de voorlopige inschrijvingen vanuit het buitenland voor dit studiejaar, maar wil de definitieve cijfers afwachten. Deze teleurstellende trend was een van de redenen voor beide verenigingen om aandacht te vragen voor de branding van Nederland als kennisland. (AZ)

9

Particuliere hbo-opleiding schendt Gedragscode

Foto: Sijmen Hendriks/HH

De EuroPort Business School (EPBS) hangt verwijdering voor een jaar uit het register van de Gedragscode boven het hoofd. De instelling heeft buitenlandse studenten onvolledige en misleidende informatie verstrekt en een groep van 37 Chinese studenten ernstig gedupeerd. Het aanzien van het Nederlandse hoger onderwijs is daardoor geschaad, stelt de Landelijke Commissie Gedragscode HO. In het onderzoek staat een verkorte variant van de bacheloropleiding International Business and Management Studies (IBMS), het zogenaamde Capstone-programma en een daaraan gekoppelde MBA-opleiding centraal. In 2012 verdiepte de Landelijke Commissie zich al in deze zaak. Ook de Onderwijsinspectie deed onderzoek en constateerde een jaar geleden ernstige tekortkomingen in de door EPBS gehanteerde procedure bij de toelating van een groep Chinese studenten tot de verkorte

variant. Bovendien waren het Capstone-programma en de MBA-opleiding niet geaccrediteerd. Inmiddels biedt de particuliere instelling, met vestigingen in Rotterdam en Amsterdam, de betreffende trajecten niet meer aan. De Landelijke Commissie heropende haar onderzoek in maart. Nu is de conclusie dat de EPBS in de afgelopen jaren door het verstrekken van onvolledige en misleidende informatie een aantal keer in strijd met de Gedragscode heeft gehandeld. Een groep van 37 Chinese studenten is hier het slachtoffer van geworden. De EPBS bood deze studenten, die al een Chinees hbo-diploma op zak hadden en aan andere Nederlandse hogescholen studeerden, een vrijstelling van 132 EC’s (ruim twee jaar) aan. Onder die voorwaarde begonnen zij in 2011 en 2012 aan het Capstone-programma. Medio 2013 trok de EPBS de vrijstellingen in, omdat de Chinese hbo-diploma’s niet erkend bleken te zijn door de Chinese overheid. De instelling had vooraf moeten toetsen of de studenten daadwerkelijk voor de vrijstellingen in aanmerking kwamen, stelt de Landelijke Commissie. Daarnaast bood de EPBS samen met de Zwitserse Victoria University een MBA-opleiding aan, die de studenten konden volgen in combinatie met het Capstone-programma. Deze masteropleiding was, in tegenstelling tot wat de EPBS op zijn website vermeldde, niet erkend door de Zwitserse overheid. De verwijdering uit het register van de Gedragscode is voorwaardelijk; de EPBS krijgt een jaar de gelegenheid om de tekortkomingen weg te werken. (EH)

enda ag

datum

organisator

evenement

locatie

meer informatie

4 dec

ACA

Seminar English-medium instruction in Europe

Brussel

www.aca-secretariat.be

9 dec

NVAO en ECA

Seminar Employability and Quality Assurance

Den Haag

www.nvao.net/ nvao-congressen

10 en 11 dec

Flanders Knowledge Area en Nuffic

Good practices workshop

Hasselt

GoodPracticesWorkshop@ nuffic.nl

26 jan

NVAO

NVAO-congres

Brussel

www.nvao.net/nvao_ congres_2015


10

interview

conrad van tiggelen, directeur marketing bij nbtc:

‘Holland-branding is een zaak van lange adem’ november/december 2014 | transfer

11

De kennissector is een belangrijk visitekaartje en een waardevol exportproduct voor Nederland, schreef minister Bussemaker deze zomer in haar internationaliseringsbrief. Maar de unique sellingpoints van het Nederlandse hoger onderwijs zijn in het buitenland niet altijd bekend. Een gezamenlijke Holland-branding kan dat veranderen. Conrad van Tiggelen, directeur Marketing bij NBTC, heeft daar genoeg ideeën over. Afbeeldingen van historische grachtenpanden met trapgevels, grazige weides met een Hollandse wolkenlucht, wereldberoemde schilderijen, bollenvelden in bloei en vernuftige staaltjes watermanagement. Het kantoor van NBTC Holland Marketing straalt uit waar de organisatie in is gespecialiseerd: Nederland in het buitenland promoten als aantrekkelijke bestemming voor vakanties, zakelijke bijeenkomsten en congressen. NBTC nodigde half oktober een aantal departementen, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Nuffic uit om te bespreken hoe zij gezamenlijk ons land op de kaart kunnen zetten. “We willen een gezamenlijke branding-strategie ontwikkelen, met alle partijen die werken aan het imago van Nederland in het buitenland”, licht Conrad van Tiggelen, directeur Marketing bij NBTC, toe. “Daarbij is het essentieel dat we hetzelfde verhaal vertellen en een centraal vertrekpunt hebben. Iedere partij kan dat vervolgens vertalen naar zijn eigen doelgroep. De RVO naar bedrijven, NBTC naar toeristen en zakelijke bezoekers, en de Nuffic naar buitenlandse studenten.” Als goed voorbeeld voor zo’n gezamenlijke aanpak noemt Van Tiggelen de GREAT-campagne van het Verenigd Koninkrijk (zie ook pagina 13). “De situatie daar was vergelijkbaar met hier. Iedereen zat op zijn eigen eilandje. Totdat bekend werd dat Londen was uitverkoren om de Olympische Spelen van 2012 te organiseren. Toen was de tijd rijp om gezamenlijk op te trekken en een gemeenschappelijke campagne op te zetten. Er kwam bovendien extra budget, wat natuurlijk altijd helpt.”

Foto: Henriëtte Guest

Open-minded In Nederland is er nu ook interesse om met één bril te kijken, merkt Van Tiggelen. “We proberen de wanden tussen de hokjes weg te halen en na te gaan hoe we een vuist kunnen maken in het buitenland. We zijn het nu ongeveer eens wat het centrale DNA moet worden. Het is nu zaak dat er een klap op wordt gegeven en alle partijen een beetje water bij de wijn doen.”

NBTC heeft wel een idee wat het gezamenlijke verhaal kan worden. “We hebben veel onderzoek gedaan: how do we stand out? En dan blijkt dat we door buitenlanders als open-minded worden gezien. We scoren ook hoog op duurzaamheid, maar het is lastig om dat in alle campagnes uit te stralen. Terwijl op het Study in Holland beeldmerk al staat: open to international minds. Dat zit heel dicht bij open-minded.” Van Tiggelen zou het al een hele stap voorwaarts vinden als iedereen vanuit zo’n gezamenlijk vertrekpunt gaat werken. Eén campagne gericht op toeristen, bedrijven én studenten, lijkt hem een brug te ver. “In een tijd dat iedereen op het geld moet letten, denk ik niet dat er middelen zijn voor een grote campagne. Een gezamenlijk webportaal zou al helpen, zodat we kruisverbanden kunnen leggen. Ik ben allang blij als we elkaar vinden in het verhaal dat we vertellen.” Binnen het grotere geheel kan ieder vervolgens zijn eigen doelgroep via de eigen kanalen benaderen. Een student informeert zich anders dan een 50-plusser die in Nederland komt fietsen, realiseert Van Tiggelen zich. “Als wij alleen maar roepen: wij zijn het land van kaas, molens en tulpen, heeft dat geen positief effect op studenten. Op de website Studyin.nl zag ik het introductiefilmpje van Study in Holland. Dat komt overeen met onze boodschap, maar op een ludiekere manier verteld en daarbij natuurlijk gebruikmakend van de unique selling points van het Nederlandse hoger onderwijs.”

Niet alleen maar zenden De verenigingen van hogescholen en universiteiten zetten afgelopen voorjaar in hun gezamenlijke visie op internationalisering zeven van zulke specifieke kenmerken op een rij, zoals een breed aanbod aan opleidingen en nauwe samenwerking tussen het hoger onderwijs en bedrijfsleven. “Opvallend genoeg blijken deze kenmerken in het buitenland soms onbekend te zijn”, constateerden de Vereniging Hogescholen en de VSNU. “Ik zou niet al die punten gaan uitventen”, stelt Van Tiggelen. “Als je zeven boodschappen probeert te verkopen, is de kans dat er een blijft hangen, niet zo


12

groot. Daar moet je slim mee omgaan. Dat je een breed voor buitenlandse studenten ook zo zijn. Dat kun aanbod aan opleidingen hebt, is voor een individuele je gebruiken door ze erop te attenderen dat het van student minder interessant. Maar dat hier een onderRotterdam naar Amsterdam minder dan een uur wijs- en onderzoekcultuur is met de mogelijkheid om reizen is. In de ogen van een buitenlander stelt dat zaken ter discussie te stellen, is een belangrijke. En meestal niets voor. Op die manier maak je gebruik van daar past een campagne via sociale media bij, waarbij elkaars sterktes. Het maakt dus niet zoveel uit waar je discussies aangaat in plaats van alleen te zenden, je in Nederland zit, omdat de afstanden relatief klein zenden, zenden.” zijn.” In hun visie betoogden de koepels dat juist door Het is van belang dat er onder de ‘Holland-vlag’ nog de unieke kenmerken van het Nederlandse stelsel voldoende ruimte is voor individuele profilering, voorop te zetten, de interesse voor benadrukt de marketingdeskundige. de afzonderlijke kennisinstellingen “Op het moment dat NBTC of de “Als we alleen roepen over zal toenemen. Minister Bussemaker Nuffic zegt: dat mag niet, haken kaas, molens en tulpen, dringt er eveneens op aan dat het steden en instellingen af. Wat je wil heeft dat geen positief hoger onderwijs zich gezamenlijk voorkomen is dat het uitmondt in effect op studenten” positioneert. Tegelijkertijd zijn de een discussie over logo’s.” universiteiten en hogescholen, als Vak apart het gaat om werven van internationale studenten, elkaars concurDe eerste stappen voor een brede renten. De praktijk is dan ook dat de ene na de andere Holland-branding zijn gezet. Maar dat is vaker delegatie van een instelling afreist naar bijvoorbeeld gebeurd, in een Holland-imago-groep. “Toen zaten Azië. er misschien te veel spelers rond de tafel”, denkt Van Tiggelen. Daarom heeft NBTC nu een consorPuntje van de taart tium van drie of vier partijen voor ogen dat een Van Tiggelen herkent dat spanningsveld in het begin moet maken. Bovendien zal ergens de regie toerisme. “Steden hebben de behoefte zich te profimoeten komen te liggen. “De minister-president zal leren, en dat snap ik ook. Soms is Amsterdam een zo’n brede Holland-branding moeten uitdragen.” sterker merk, soms Holland. Maar dat is niet erg. Tegelijkertijd realiseert Van Tiggelen zich ook dat Zo lang wij maar geen verhaal gaan vertellen dat branding een vak apart is. “De toeristische sector haaks staat op dat van Amsterdam. De ene keer heeft daar veel ervaring mee. In Engeland nam Visit opent Nederland makkelijker deuren dan een Britain het initiatief. Het zou goed zijn als er een individuele stad. Dan moet je wijs zijn en zeggen: brand-manager komt, maar er zal ook gepolderd ik ga onder de noemer Nederland en dan zorg ik dat moeten worden.” ik een puntje uit de taart krijg. Je kunt niet iedere Branding is sowieso een kwestie van lange adem, keer bij de top decision makers komen met allerlei weet Van Tiggelen. “Dat besef zit niet in de delegaties. Maar natuurlijk heeft ook iedere instelling Nederlandse genen, hier moet iets vaak binnen zijn eigen targets en denkt: liever die internationale drie jaar succes hebben. Maar dit gaat om de lange studenten bij mij dan bij de buren.” termijn. Daarom vinden wij het belangrijk om te Begin met te vertellen wat studeren in ons land zo kijken waar we in 2025 willen staan. Hoe willen wij bijzonder maakt, suggereert Van Tiggelen. “Je moet dan door het buitenland worden gezien? Die grote zorgen dat ze in eerste instantie voor Nederland lijn moet helder worden en dat moeten we gezamenlijk doen.” kiezen. En vervolgens zoom je in: wil je economie studeren, dan zit je misschien het beste in Rotterdam. els heuts en annelieke zandvliet Amsterdam is natuurlijk een heel sterk merk. Dat zal


13

Foto: VisitBritain

Foto: Education New Zealand

1441 ENZ A1 Landscape Posters-update_FA em.indd 1

1441 ENZ A1 Landscape Posters-update_FA em.indd 9

26/02/14 12:00 PM

Eén campagne, één verhaal GREAT Britain

The New Zealand Story

A GREAT place to visit, study and do business. Dat Groot-Brittannië dat allemaal is, wil het land duidelijk maken met de GREAT-campagne. Die ging van start in 2011, een jaar voor de Olympische Spelen in Londen, met een budget van 1 miljard pond. De overheid, de toeristische sector en private partners werken er in samen. Beeld variërend van koning Hendrik VIII (Heritage is GREAT) tot zakenman Richard Branson (Entrepreneurs are GREAT), met een randje van de Union Jack, gaat de hele wereld over. Maar ook ministers en beroemdheden worden ingezet voor promotionele activiteiten. De British Council neemt de promotie van de Engelse taal, cultuur en het onderwijs onder de GREATvlag voor zijn rekening. Een halfjaar geleden werd de GREAT-app gepresenteerd voor wie Engels wil leren. Specifiek voor het aantrekken van buitenlandse studenten is in 2014–2015 3 miljoen pond (ruim 3,8 miljoen euro) beschikbaar, waarbij de focus ligt op ‘leidende economieën’ zoals China, India en de Verenigde Staten. (AZ)

Wie www.newzealand.com bezoekt, wordt begroet met ‘Kia ora – welcome to New Zealand’. Vervolgens zijn er vier knoppen te zien: ‘holiday with us’, ‘do business with us’, ‘live & work with us’, en ‘study with us’. Laatstgenoemde leidt naar de website studyinnewzealand.com waar New Zealand Education uitpakt onder het motto ThinkNew, maar met het herkenbare varenblad (koru) als merk. Dat verwijst naar een Maorilegende. Aan het merk is The New Zealand Story gekoppeld, met drie kernwaarden: kaitiaki – care for people and place; integrity – trust, honesty, humility and reciprocal respect; resourcefulness – our fresh, outwardlooking way of thinking. Die kernwaarden keren terug in de drie ‘hoofdstukken’ van het verhaal: open spaces, open hearts en open minds. Deze hoofdstukken en de onderliggende kernwaarden kwamen voort uit workshops met kopstukken uit het bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid. Vervolgens werd in verschillende internationale markten bij uiteenlopende doelgroepen getest of het verhaal relevant was en authentiek overkwam. (AZ)


14

achtergrond

meerwaarde van centrale aanpak wordt vaker onderkend

Foto: Nuffic

Welk vlaggenschip komt in de etalage?

Het Nederlandse hoger onderwijs staat internationaal goed op de kaart en de marketing ervan wordt steeds professioneler aangepakt. Maar onze concurrentie zit niet stil. Hoe blijf je als klein landje zichtbaar? Instellingen moeten commerciëler denken en er is meer gezamenlijke marketing nodig, zeggen deskundigen. Als ze een week lang op een beurs heeft gestaan, kan ze haar promotieverhaal en haar eigen stem niet meer aanhoren. “Voor zover ik dan nog een stem heb”, zegt Jessica Winters lachend. Maar het hoort erbij, relativeert ze direct. Winters is coördinator marketing


van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Ze heeft ronduit fascinerend werk, vindt ze. “Laatst klampte een Britse studente me aan op een welcoming ceremony voor internationale studenten. Ze herkende me als degene die haar op een beurs in Londen had overtuigd om naar Groningen te komen en wilde me even bedanken. Geweldig toch?” Van Londen tot Delhi en van San Diego tot Johannesburg – Winters reist de hele wereld over om het Groningse onderwijs aan de man te brengen. En met haar een groeiend korps van marketeers, agenten, docenten, onderwijscoördinatoren en -bestuurders, van vrijwel alle instellingen. Ze gaan op pad met steeds beter onderbouwde plannen en helder omschreven doelen. De marketing van het Nederlandse hoger onderwijs wordt volwassen, vindt Jessica Winters. Als bestuurslid van marketingnetwerk Dhenim overziet ze het werkveld goed. “In de vijftien jaar dat ik dit werk doe, zijn de instellingen wat dit betreft onherkenbaar veranderd. En marketing is géén vies woord meer.”

Foto: Nuffic

15

Dat mag ook wel. Want het Nederlandse hoger ondervoor een buitenlandse studie. Waarbij de status van de wijs mag een uitstekende reputatie hebben, het interbeurs bijna nog belangrijker lijkt dan het bedrag dat hij nationale onderwijslandschap verandert in rap tempo vertegenwoordigt.” en de concurrentie zit niet stil. Het goede imago van ons hoger “Minister Bussemaker stelt niet voor onderwijs is voor een belangrijk “De slag die we nu niks in haar visie dat er een schepje deel te danken aan het feit dat de moeten maken, is samen bovenop moet in de branding van instellingen al vroeg grote aantallen investeren in marketing ons hoger onderwijs,” zegt Han Engelstalige programma’s aanboden, van Nederland als Dommers, hoofd positionering van zo luidt een veelgehoorde verklaring. Maar zo langzamerhand studiebestemming” de Nuffic. “Als we inderdaad een international classroom willen, en hebben we geen uitzonderings dat willen we, omdat ons onderwijs positie meer. Duitsland, Frankrijk daar beter van wordt, dan moeten we en de Scandinavische landen zijn met zijn allen flink investeren in de marketing van ons allemaal met een flinke inhaalslag bezig. Ellen Ruifrok: onderwijs. Mooie woorden in visiedocumenten zijn “Daarmee rijst de vraag: hoe zorgen we dat we dan niet genoeg.” blijven opvallen?” Han Dommers vindt het fijn dat Nederland binnenUitstekende investering kort in ieder geval weer een beurzenprogramma Dat Nederland en het Nederlandse hoger onderwijs heeft voor internationale studenten. “Dat het goed bekend staan, bleek onlangs uit de Student PulseHuygensprogramma werd afgeschaft, heeft ons niet studie, die onderzoeksbureau i-graduate uitvoerde op geholpen bij ons werk”, zegt hij met gevoel voor verzoek van de Nuffic. De ondervraagde internationale understatement. “Een van de eerste dingen die internationale studenten vragen, is altijd: hebben jullie een studenten zien Nederland als een open, internationaal beurs? Als de Duitsers en Australiërs dat wel hebben, georiënteerde samenleving met een hoge levensstandaard, waar de kwaliteit van het hoger onderwijs en wij niet, dan maakt dat de concurrentie bepaald niet uitstekend is. Een Nederlands diploma zien ze als gemakkelijker.” een uitstekende investering in hun carrière. Ook het Logheid feit dat je geen Nederlands hoeft te spreken om hier “Keuzes maken, daar komt marketing op neer”, weet te kunnen studeren, is volgens de studie behoorlijk Thijs van Vugt. Hij draait al 25 jaar mee in de marketing bekend. van het hoger onderwijs – aanvankelijk als marketeer “De studie bevestigt het beeld dat we al hadden over aan de Universiteit van Tilburg, sinds een kleine tien onze internationale positie,” zegt Ellen Ruifrok van jaar als zelfstandig consultant. De wisselvalligheid van het Study in Holland-team van de Nuffic, verantwoordelijk voor de promotie van Nederland als studiebede politiek – “dan weer een beurzenstelsel en dan weer stemming. “Maar zij laat ook zien waarop we kunnen niet, dan weer bezuinigingen op de Neso-kantoren inzetten. Naast ons positieve imago springen er twee en dan weer extra geld” –maakt het volgens Van Vugt dingen uit: werk en geld. De doelgroep vindt de niet makkelijk de Nederlandse onderwijsprogramma’s mogelijkheid om stage te lopen en werkervaring op te effectief in de markt te zetten. doen ontzettend belangrijk. En ruim 90 procent vindt En daar komen de bestuurlijke logheid en de ambtelijke cultuur van veel hogeronderwijsinstellingen dan financiële ondersteuning van groot belang bij de keuze nog bij, stelt Van Vugt. “Zeker onze universiteiten worden zeer decentraal bestuurd. Doordat faculteiten meebeslissen, gaat de besluitvorming trager. Welke opleidingen zijn de vlaggenschepen? Wat zijn de cashcows? Omdat de concurrentie zo groot is, moet je daarover snel kunnen beslissen. Je kunt niet álles in de etalage zetten. Maar zo eenvoudig als bedrijven daarover besluiten, gaat het aan onderwijsinstellingen niet. Het zijn olietankers, die maar langzaam hun koers verleggen.” Volgens Van Vugt valt er belangrijke winst te halen als instellingen hun recruiters en hun admissions officers beter laten samenwerken. “Internationale studenten melden zich gemiddeld


16

Zou studeren in Nederland (Holland) voor jou een optie zijn?

2% 5% 24%

Ik heb nog nooit van dit land gehoord Nee, zeker niet Nee, waarschijnlijk niet Ja, misschien wel Ja, zeker wel

17%

52%

Hoe beoordeel je de reputatie van een Nederlands diploma?

33%

2014

54%

20%

2013

64%

28%

2012 0%

11% 2% 14% 2%

59%

20%

40%

Zeer goed

Goed

12% 2%

60%

80%

Slecht

100%

Zeer slecht

Jaloezie

Ben je het eens met de volgende stellingen?

30%

De status van een beurs is voor mij belangrijker dan de financiële waarde Ik ontvang liever een bijdrage voor mijn levensonderhoud dan voor mijn collegegeld

15% 32%

Ik ga niet aan een universiteit of college studeren, zonder financiële ondersteuning Deze financiële ondersteuning maakt voor mij een groot verschil

Zeer mee eens

36% 34%

23% 11% 38%

34%

0%

20%

40%

Mee oneens

13%

27% 7%

62% Mee eens

31% 4%3% 60%

80%

100%

Zeer mee oneens

bron: © i-graduate, international insight services ltd, studentpulse 2014.

bij vijf instellingen aan. Waar gaan ze uiteindelijk studeren? Daar waar ze snel en pro-actief worden geholpen.” Gemiddeld halen Nederlandse instellingen maar 15 procent van de aanmelders binnen, weet Van Vugt. “Dat percentage moet echt omhoog. Verkopen doe je over de telefoon, niet per mail. Dus bel die studenten op als je ze hebt toegelaten, om ze te feliciteren. En mochten ze tóch niet voor jouw instelling kiezen, dan kun je meteen vragen waarom. Dat levert marktinformatie op die je anders nooit krijgt.” Maar hoe kun je als klein land het hoofd bieden aan het marketinggeweld van landen als de Verenigde Staten,


het Verenigd Koninkrijk en Duitsland? Han Dommers wil zich daardoor niet laten afleiden. “Die concurrentie is er, dat is een fact of life. De Angelsaksische landen zetten al sinds lang in op grote aantallen internationale studenten. In Nederland hadden wij uit bijvoorbeeld het Braziliaanse Science without Borders-programma misschien meer studenten kunnen binnenhalen. Maar we willen écht alleen studenten die goed Engels spreken. De kwaliteit van de international classroom moet voorop blijven staan.” Terwijl de grote spelers overal ter wereld massief aanwezig zijn, moeten de Nuffic en de instellingen het Nederlandse onderwijs met beperkte budgetten aan de man brengen. De marketeers van de Duitse DAAD hoeven weinig te kiezen, maar de Nuffic moet heel gericht werken. Dommers: “Wij zitten met onze Neso-kantoren in landen en regio’s waar de vraag naar onderwijs groter is dan het aanbod, en waar voor de Nederlandse instellingen de grootste kansen liggen. Die landen en regio’s hebben we samen met de instellingen gekozen. Maar de discussie daarover houdt natuurlijk nooit op. En we kunnen onmogelijk iedereen tevreden stellen.”

Thijs van Vugt weet dat er in de sector wordt gemopperd over de ondersteuning vanuit de Nuffic voor werving – maar hij ziet ook hoe moeilijk de instellingen op één lijn te krijgen zijn. “Het komt zelfs voor dat ze elkaar in het buitenland beconcurreren. Terwijl iedereen begrijpt dat de wereldmarkt daarvoor te groot is, dat je vanuit een land samen moet optrekken.” Tegelijk merkt hij dat er internationaal ook jaloezie bestaat ten aanzien van de Neso’s. “Zo vanzelfsprekend is zo’n netwerk helemaal niet. Er zijn genoeg andere kleine landen die zouden wensen dat ze buitenlandse kantoren hadden.” Jessica Winters (RUG) ziet dat de belangen en ambities van de instellingen uiteenlopen, en dat de instellingen ook intern verdeeld zijn. Maar ze is optimistisch over de vooruitgang die geboekt wordt. “Zelf werk ik misschien wel aan de meest decentraal georganiseerde universiteit van Nederland. Maar ook hier worden we echt slagvaardig, hoor. Faculteiten zien de meerwaarde van centrale marketeers en centrale coördinatie.” Dezelfde ontwikkeling ziet ze op landelijke schaal. “De instellingen onderkennen het belang van gezamenlijke marketing steeds meer. Het gevoel van gezamenlijkheid is er. De slag die we nu moeten maken, is samen investeren in marketing van Nederland als studiebestemming. Daar worden we uiteindelijk allemaal beter van.”

ralph aarnout

Foto: Jiang Ren/HH

17

commerciële recruiters zijn overal

Omstreden, maar niet te vermijden Wervingsagenten kunnen universiteiten en hogescholen veel werk besparen. Ze leveren kant-en-klare inschrijvingen tegen vooraf bekende kosten. Sommige van deze commeriële recruiters zijn alleen uit op financieel gewin en rommelen met diploma's en taaltests. Toch kun je in landen als China, India en Indonesië bijna niet meer om agenten heen. Hoe staat het er in Nederland voor op agentengebied? november/december 2014 | transfer

18

Vorig jaar trok Wageningen University bijna buitenlandse universiteiten, maar laten ook studenten achthonderd internationale masterstudenten. betalen voor hun adviezen. Dat vindt Bor onethisch. Om het wijdverbreide misverstand meteen weg te Zijn representatives mogen dat studenten beslist niet. nemen: daaraan is geen enkele commerciële agent te “Als ze toch geld vragen van studenten, vliegen ze er pas gekomen. De helft kwam binnen via het eigen onmiddellijk uit.” representatives-netwerk dat international educaStudenten laten betalen voor het verzorgen van een tion marketeer Rien Bor de afgelopen vijftien jaar inschrijving of een visumaanvraag mag volgens de heeft opgebouwd. Dat netwerk bestaat uit alumni Nederlandse gedragscode niet zonder medeweten die bij terugkeer in eigen land de van de instelling, weet Frederika Wageningen-promotie ter hand Cazemier. Zij is voorzitter van “Hogescholen en nemen. Betere agenten zijn er Dhenim, het netwerk van recruiters universiteiten zouden volgens Bor niet. “Zij kennen van hogescholen en universiteiten opener moeten zijn over Wageningen, spreken de lokale taal, en werkt bij Windesheim, een hogeschool die niet met commerciële hun relaties met agenten weten bij welke universiteiten goede agenten werft. Cazemier vreest dat en wat ze hun betalen” studenten zitten en welke beurzen er de gedragscode lang niet altijd wordt in eigen land beschikbaar zijn.” nageleefd. “Je kunt niet voorkomen De representatives zijn door Bor dat agenten geld vragen voor het geselecteerd in hun laatste jaar in versturen van een fax of het laten certificeren van een Wageningen. Hij begeleidt ze intensief. Het netwerk diploma. Ze hangen overal een prijskaartje aan. Het is telt inmiddels zo’n 25 alumni, van Bangladesh tot nu eenmaal een commerciële business”, stelt Cazemier. Griekenland en van China tot Mexico. De recruiters houden een website bij, zijn aanwezig op sociale media Dekmantel en geven presentaties aan universiteiten. Via een Hoewel het werken met wervingsagenten zeker portal kunnen ze het promotiemateriaal downloaden pluspunten heeft – het levert zonder al te veel dat ze nodig hebben. Ze bereiden ook de beurzen voor inspanning kant-en-klare aanmeldingen op tegen waarop Wageningen staat. “Ze nemen mij dus veel vooraf bekende kosten – zijn er ook risico’s. werk uit handen”, vindt Bor. “Agenten die alleen uit zijn op financieel gewin, De vertegenwoordigers krijgen een vergoeding per rotzooien soms met diploma’s en valse taaltests.” aangeleverde student. Hoeveel Wageningen betaalt, Instellingen moeten ook altijd oppassen dat ze niet wil Bor niet kwijt. “Maar het is minder dan een worden gebruikt als doorsluisroute voor illegalen, commerciële agent rekent.” Voor de meeste alumni waarschuwt Cazemier. Dat heeft ze zelf onderis het wervingswerk dan ook een bijverdienste, maar vonden in de tijd dat ze bij de Hanzehogeschool sommigen hebben er een bestaan mee opgebouwd. werkte en een agent in India zocht. Toen een Afrikaanse en Aziatische representatives die vijftien Groningse delegatie een bezoek bracht aan de beoogde of twintig studenten per jaar binnenhalen, kunnen er agent, bleek het bureau niet te bestaan. “Het kantoor volgens Bor van leven. waar wij werden ontvangen, was nauwelijks ingeOnethisch richt. Dat hadden ze voor een dagje gehuurd om Bor werkt met alumni, omdat zijn ervaringen met ons te ontvangen. Het agentschap was gewoon een commerciële agenten niet erg positief waren. Toen dekmantel.” Wageningen rond de eeuwwisseling de internationale Dat was zeven jaar geleden. Sinds die tijd is de markt betrad, nam hij Chinese en Indiase agenten in de wervingsindustrie alleen maar gegroeid, blijkt uit arm. Dat leverde weinig op. “Zo’n agent heeft veertig een begin september verschenen studie van het universiteiten in zijn pakket en kijkt gewoon waarmee Observatory on Borderless Higher Education (zie kader). hij het meeste kan verdienen. Ze rekenen meestal 10 Wereldwijd zijn naar schatting 23.000 student-recruiters actief. Ongeveer eenderde van alle internationale tot 15 procent van het collegegeld. In die tijd kostte een studenten gebruikt diensten van een agent. Vijf jaar master bij ons 5.000 gulden. Dan stuurt zo’n agent geleden was dat 10 procent. Volgens het vakblad Times iemand liever naar de VS, waar de collegegelden veel Higher Education spenderen Britse universiteiten hoger zijn.” inmiddels jaarlijks 75 miljoen euro aan commerciële Maar hij heeft bovendien principiële bezwaren. De recruiters. meeste agenten zijn niet alleen recruitment partner van


19

Van de 4.460 Chinese studenten die vorig studiejaar een Nuffic Certificaat aanvroegen, heeft 30 procent gebruikgemaakt van een agent, meldt Charles Hoedt, directeur van het Nesokantoor in Beijing. Vooral bachelorstudenten doen dat. Ze betalen er minstens 750 euro voor. Ook in Rusland, de vorige standplaats van Hoedt, betaalt ongeveer eenderde van de internationale studenten een agent. De begeleiding kost 350 tot 700 euro. De Neso-directeur heeft er geen moeite mee. “Agenten verwijzen natuurlijk naar universiteiten waarmee ze een contract hebben. Maar een goede agent geeft een student diverse opties.” Studenten kiezen ook zelf voor een agent, betoogt hij. “Wij zeggen altijd: je kunt het allemaal zelf. Maar ouders dringen er vaak op aan.”

Vakantiekampen Hoedt wijst erop dat die ouders vaak geen Engels spreken. "Ze hebben behoefte aan een lokale adviseur die hun taal spreekt en de culturele context kent. Ze hebben bovendien vaak al eerder te maken gehad met agenten. In Rusland organiseren educatieve agenten bijvoorbeeld ook vakantiekampen.” Hogescholen werkten al veel met agenten, universiteiten hadden tot nog toe vaak principiële bezwaren. “Ze vinden agenten te commercieel, zijn bang dat het hun reputatie geen goed doet”, weet Hoedt. “Maar ze zetten die aversie steeds meer opzij, want je kunt niet meer om agenten heen; ze hebben 30 tot 50 procent van de markt in handen.” Tilburg University werkt al een jaar of twaalf met wervingsagenten. Dit jaar zijn zevenhonderd nieuwe internationale studenten (bachelors, masters en PhD’s) begonnen aan een studie. Daarvan zijn er 97 (zo’n 15 procent) via een agent binnengekomen. Dat wervingssucces is mede te danken aan de professionaliseringsslag die de universiteit heeft gemaakt, denkt Omid Feyli, coördinator international recruitment. Alleen een contract sluiten met een agent is niet genoeg, ontdekte Tilburg. “We hadden bijvoorbeeld een Russische agent die geen enkel initiatief nam om studenten hierheen te krijgen. We kregen de indruk dat ze ons een moeilijke instelling vonden. Misschien betaalden andere universiteiten meer, maar dat zegt zo’n agent niet. Die ervaring heeft ons geleerd dat we echt een relatie met een agent moeten opbouwen.” De universiteit heeft daarom dit voorjaar alle agenten uitgenodigd voor een driedaagse cursus in Tilburg. “We hebben ze laten zien hoe de toelating hier in elkaar steekt, hoe Studielink werkt, we

hebben het visumproces doorgenomen. Maar de agenten hebben ook colleges bijgewoond en we hebben ze laten zien waar internationale studenten worden ondergebracht. Ze hebben nu echt een beeld bij Tilburg.” Alle zestien deelnemers zijn nu officieel gecertificeerd door de universiteit. “Het zijn echte recruiters geworden in plaats van sales agents. Zij kunnen zorgen dat de studenten die hierheen komen, echt op hun plaats zijn”, denkt Feyli.

Oplopende staffels Het is niet de bedoeling dat de student voor die matching betaalt. “Als wij kunnen aantonen dat de agent geld vraagt van de student, wordt het contract onmiddellijk vernietigd. Maar ik geef toe dat het moeilijk te bewijzen is. Wij vragen studenten er altijd naar, maar hebben soms de indruk dat ze geïnstrueerd zijn om te zeggen dat ze niet hebben betaald, ook als dat wel zo is.” Hoeveel de agenten Tilburg kosten, wil Feyli niet zeggen. “Als ik vertel hoeveel wij een agent betalen, is het voor een andere universiteit heel makkelijk om er vijftig euro bovenop te gooien. Dan gaan onze studenten voortaan naar andere universiteiten. In een land als China is vijftig euro heel veel geld. En het blijft een supercommerciële bedrijfstak. Het draait uiteindelijk allemaal om geld.” Nederlandse universiteiten en hogescholen betalen agenten tussen de vijfhonderd en duizend euro per student, weet Dhenim-voorzitter Cazemier. Sommige instellingen werken met oplopende staffels. Als een agent vijf studenten levert, krijgt hij bijvoorbeeld 650 euro per student. Worden het er tien, dan stijgt de prijs naar 750 euro per student. Die onwenselijke praktijken kunnen alleen voortbestaan omdat instellingen zo geheimzinnig doen over hun afspraken met agenten, vindt Cazemier. “Ik ben niet tegen het betalen van commissie. Agenten werken daar vaak hard voor”, stelt Cazemier. “Ouders komen soms wel tien keer langs met vragen en zoeken eindeloos bevestiging.” Ze dringt wel aan op meer transparantie. “Hogescholen en universiteiten zouden opener moeten zijn over hun relaties met agenten en wat ze betalen. Nu beconcurreren we elkaar onderling op prijs, terwijl het er toch om gaat de goede studenten naar Nederland te krijgen.”

yvonne van de meent


20

Agenten wereldwijd: feiten en cijfers In Australië, Nieuw-Zeeland en Groot-Brittannië

Indiase studenten die in het buitenland willen stu-

maken vrijwel alle universiteiten die internationale

deren, benadert een agent. Ook in Vietnam, Thailand,

studenten werven, gebruik van commerciële agen-

Zuid-Korea, het Midden-Oosten, Brazilië en Nigeria

ten. In de VS doet 20 tot 30 procent van de instel-

wordt veel met agenten gewerkt. In Europa – Rusland

lingen dat, in Canada alleen de universitaire subtop.

uitgezonderd – juist weinig.

Dat blijkt uit The Agent Question, het rapport van

Driekwart van de agenten verdient zowel aan stu-

de Observatory on Borderless Higher Education dat

denten als aan instellingen. Universiteiten betalen

begin september verscheen. Het rapport is een eerste

volgens de onderzoekers circa 1.500 euro per student.

poging om de omvang van de snel groeiende bedrijfs-

Daarbij komt gemiddeld 400 euro commissie van de

tak in kaart te brengen.

student. Overigens betaalt 13 procent van de studen-

In de VS is binnenlands gebruik van agenten ver-

ten meer dan tien keer zoveel.

boden, omdat betalen voor het aanbrengen van

Uit het onderzoek blijkt dat de overgrote meerderheid

studenten wordt beschouwd als een perverse prikkel

van de studenten én universiteiten te spreken is over

die aanzet tot fraude en bedrog. Maar bij het werven

de dienstverlening van ‘hun’ agenten. Door verplichte

van internationale studenten, zeker in India en China,

en vrijwillige trainingen en certificering zijn de erg-

kunnen ook Amerikaanse universiteiten niet meer

ste excessen de wereld uit, maar wanpraktijken zijn

om agenten heen. 80 Procent van de ondervraagde

alleen de wereld uit te helpen als agenten openheid

universiteiten werkt met een commerciële recruiter.

gaan betrachten over hun werkzaamheden en de

Geen wonder: 30 tot 50 procent van de Chinese en

tarieven die zij hanteren. (YvdM)

Studenten krijgen informatie op een

Foto: Wang Zhen/Xinhua

onderwijsbeurs in China.


21

opinie

‘Studievoorschot is goed voor internationale dynamiek’

Foto: Gijs van Ouwerkerk

Is het erg als studenten straks naar het buitenland uitwijken om negatieve effecten van het nieuwe Nederlandse studiefinancieringsstelsel te ontlopen? Volgens Hans Vossensteyn is meer internationale dynamiek juist wenselijk. Ook andere gevreesde effecten van het studievoorschot zullen volgens hem best meevallen. Tegenstanders blijven het nieuwe studiefinancieringsstelsel – het studievoorschot – onder vuur nemen. Zij waarschuwen: studeren wordt te duur, studenten uit zwakkere milieus blijven weg, studenten zoeken collegegeldvrije alternatieven in het buitenland en afgestudeerden gaan in het buitenland werken om zo hun aflossing the ontvluchten. Het is de vraag of deze zorgen gegrond zijn, en zo ja, of de gevreesde effecten erg zijn. Ik denk dat het wel meevalt. Internationaal onderzoek toont aan dat studenten minder prijsgevoelig zijn dan vaak wordt verondersteld. In veel Engelssprekende landen, maar ook in Scandinavië, zijn studieleningen al langer normaal. Een forse studieschuld blijkt jonge mensen niet van studeren te weerhouden en niet tot grote aflossingsproblemen te leiden. Natuurlijk vinden

studenten het niet leuk om geld dat ze voorheen kregen, nu te moeten lenen. Toch gaan ze doorgaans wel studeren. In het Verenigd Koninkrijk heeft een verdrievoudiging van het collegegeld in 2012 tijdelijk tot minder aanmeldingen geleid. Maar inmiddels is dat aantal weer op het oude niveau, ook onder studenten uit zwakkere milieus. Men is gewend aan de nieuwe omstandigheden. In landen waar afgestudeerden forse schulden hebben, lijkt dat geen majeure impact op hun verdere leven te hebben. In Australië en NieuwZeeland kopen zij, net als anderen, nog steeds huizen en stichten gezinnen. Nederlanders die straks een studieschuld van 40.000 euro hebben, kunnen die in 35 jaar met 100 euro per maand behapbaar aflossen. Zullen afgestudeerden massaal in het buitenland gaan werken om hun Nederlandse studieschuld niet te hoeven aflossen? Mij lijkt dat sterk. Eén familiebezoek per jaar kan het bespaarde bedrag al teniet doen. Verder vrezen sommigen dat studenten, om goedkoper uit te zijn, in België of Duitsland zullen gaan studeren. Maar in Duitsland of Oostenrijk heeft de afschaffing van collegegelden niet geleid tot minder internationale

“In Duitsland heeft de afschaffing van collegegelden niet geleid tot minder mobiliteit”

mobiliteit. En áls het studievoorschot enkele Nederlanders overhaalt om daar te gaan studeren, dan lijkt mij dat positief; zo hoog zijn onze mobiliteitscijfers niet. Een laatste vrees is dat het studievoorschot studenten zal aanzetten tot sneller studeren, waardoor ze minder vaak zullen kiezen voor een buitenlandse studie-ervaring. Ook dat lijkt mij geen realistisch gevaar. Als studenten meer moeten betalen, zullen ze juist ‘meer waar voor hun geld’ eisen. Buitenlandervaring tijdens je studie is op de arbeidsmarkt veel waard. Die toont dat je onder nemend en flexibel bent en onder lastige omstandigheden hebt leren aanpakken. Studenten zullen inzien dat mobiliteit hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot.

hans vossensteyn Hans Vossensteyn is directeur van CHEPS, het Center for Higher Education Policy Studies van de Universiteit Twente


22

achtergrond

de duits-nederlandse samenwerkingsagenda: een jaar later

Jongeren kijken anders naar Duitsland Duitse studenten weten Nederland goed te vinden. Andersom is het een heel ander verhaal. Om die scheve mobiliteitsverhouding recht te trekken, sloegen de Nederlandse en Duitse overheid in 2013 de handen ineen. Een Duitslanddesk en een beurzenprogramma moesten Nederlandse studenten de oostgrens over krijgen. Is dat, een jaar later, al gelukt?

‘Kansen verzilveren’, dat was de titel van de werkaan gaan kijken. Ook onder middelbare scholieren conferentie die in februari 2013 de aftrap vormde voor en hun ouders is volgens Steetskamp een omslag in de Duits-Nederlandse mobiliteits- en samenwerhet denken over studeren in Duitsland merkbaar. kingsagenda. Het bleef niet bij praten. Acht maanden “Het werd nooit als optie gezien, maar onze website later zag de Duitslanddesk het licht. De desk van het studereninduitsland.nl trekt steeds meer bezoekers. Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) is het algeAfgelopen september waren het er 14.000, in mene informatiepunt voor studeren in Duitsland oktober 17.000.” en beheert onder meer een beurzenprogramma, Zo veel meer het DIA-Stipendium. Studenten en promovendi De invoering van het leenstelsel heeft daar kunnen hier een beurs van respectievelijk 400 en volgens haar beslist mee te maken. “Daardoor 600 euro per maand aanvragen voor een verblijf wordt Duitsland financieel een van minimaal drie tot maximaal aantrekkelijke optie; er wordt tien maanden. Daarvan wordt “Ik had niks met Duitsland, geen collegegeld geheven. dankbaar gebruikgemaakt, vertelt maar nu is het heel Ook voor hbo-studenten die nog Jennifer Steetskamp, hoofd van de belangrijk voor me” een master willen doen, is Duitsland Duitslanddesk. Sinds september aantrekkelijk. Nederland kent 2013 zijn 73 beurzen toegekend. En de belangstelling stijgt. nauwelijks hbo-masteropleidingen, De selectieronde van juli 2014 de Duitse Fachhochschulen wel. leverde een recordaantal aanvragen op; 80 procent En voor een universitaire master hoeven hbomoest worden afgewezen. studenten vaak geen schakelprogramma te doen.” De belangstelling groeit dus, maar dat neemt De stipendiaten zijn over het algemeen zeer posivolgens Steetskamp niet weg dat er nog veel tief over hun studietijd in Duitsland, blijkt uit moet gebeuren. “Duitsland staat nog niet evaluaties van de Duitslanddesk. Vooroordelen zijn voldoende op het netvlies. Er is nog zo veel weggenomen. “Hun beeld over Duitsland is veranmeer te halen." derd”, constateert Steetskamp. Maar niet alleen de els heuts stipendiaten zijn anders tegen onze oosterburen


23

Sem Klop studeerde in Brandenburg “Ik had niks met Duitsland, maar

In het derde studiejaar stond een uitwisse-

is volgens haar goed. "Studenten willen

nu is het heel belangrijk voor me.

ling met een buitenlandse partnerinstelling

alles uit hun studie halen. Zo ben ik ook.”

Mijn verblijf daar heeft mijn toekomst

gepland. Sem durfde het, door de taal, toen

Het stipendium maakte het voor haar

richting gegeven.” Sem Klop, bijna

niet aan om naar Duitsland te gaan. Maar

financieel mogelijk om veel steden in

klaar met European Studies aan de

vorig jaar kreeg ze een nieuwe kans. In

Duitsland te bezoeken. Na terugkomst

Haagse Hogeschool, studeerde vorig

Brandenburg begon ze met een intensieve

in Nederland wilde Sem haar interesse

jaar een semester in Brandenburg.

taalcursus van drie weken. “Ik dacht dat

voor Duitsland verder ontwikkelen.

Haar belangstelling voor de ooster-

het me nooit zou lukken om goed Duits te

Ze liep stage bij de Duits-Nederlandse

buren werd gewekt door het project

leren, maar dat is reuze meegevallen.”

Handelskamer in Den Haag. “Ik werkte

Zukunft Deutschland van de Haagse

Sem noemt Brandenburg an der Havel

daar met veel Duitsers. Alles gaat

Hogeschool. “Daardoor heb ik een aantal

een leuk stadje. "Ik woonde daar op de

volgens plan, iedereen houdt zich

reisjes naar Duitsland kunnen maken en

campus. Bij aankomst was alles tot in de

aan de deadlines. Dat vond ik fijn.

merkte ik hoe belangrijk dat land is voor

puntjes geregeld: huisvesting, inschrijving

Ik hoop later in Duitsland te kunnen

mijn toekomst.”

bij de gemeente." Het Duitse onderwijs

gaan werken.” (EH)

Het DIA-Stipendium De Duitslanddesk is een initiatief van het Nederlandse ministerie

economie was vorig jaar het meest in trek, gevolgd door geesteswe-

van Onderwijs en de Duitse internationaliseringsorgansiatie DAAD.

tenschappen. Maar er is een verschuiving gaande: steeds meer bèta-

Hij is in juni 2013 als driejarige pilot van start gegaan. De desk doet

en techniekstudenten melden zich voor een beurs. Tot nu toe zijn de

onderzoek, organiseert netwerk- en voorlichtingsbijeenkomsten

bachelorstudenten met 59 procent het best vertegenwoordigd onder

en beheert het door OCW en DAAD gefinancierde DIA-Stipendium.

de stipendiaten, 39 procent volgt een master en 2 procent ging voor

Jaarlijks is daarvoor 140.000 euro beschikbaar. Sinds 2013 zijn 73

PhD-onderzoek. De interesse onder masterstudenten neemt toe. (EH)

beurzen verstrekt voor een tijdelijk studieverblijf. Het vakgebied

Duitse studenten in Nederland

Nederlandse studenten in Duitsland

naam nationaliteit

2010–11

2011–12

2012–13

2013-14

naam nationaliteit

Duitse studenten in

25.064

26.312

26.178

25.507

Nederlandse studenten

Nederland Buitenlandse studenten

Nederland Bron: Nuffic, DUO

2011–12

2012–13

2013-14

1.561

1.723

1.905

gd

252.032

265.292

282.201

gd

0,62%

0,65%

0,68%

gd

in Duitsland 51.919

56.086

58.379

60.739

in Nederland % Duitse studenten in

2010–11

Buitenlandse studenten in Duitsland

48,28%

46,91%

44,84%

41,99%

% Nederlandse studenten in Duitsland Bron: Nuffic, DAAD


24

Jerry de Wolf ging naar in Frankfurt Hij wilde per se een tijdje over de grens

Een halfjaar studeren aan de

studeren. De Verenigde Staten waren

Fachhochschule van Frankfurt heeft zijn

zijn eerste keus. Maar dat kostenplaatje

mening veranderd.

viel wat hoog uit, vertelt Jerry de Wolf,

“Frankfurt is een echte zakenstad en een

vierdejaars Logistiek & Economie aan de

toplocatie”, vertelt hij enthousiast. “Ik had

Hogeschool van Amsterdam. Edinburgh

het idee dat Nederlanders en Duitsers

leek hem ook wel wat, maar dat wilden

elkaar niet liggen. Maar ik vind het heel

heel veel andere studenten ook. Toen kwam

leuke mensen. Ze zijn direct en eerlijk.

Frankfurt voorbij. Maar Jerry vond dat niet

Dat spreekt mij aan. Duitsers weten hoe

echt buitenland.

ze zaken moeten aanpakken. ”

In het midden Jerry de Wolf

De eerste drie weken deed hij een cursus Duits, waarmee hij zich goed kon redden. “Ik volgde een Engelstalig programma en heb veel geleerd. De samenwerking met mijn Duitse studiegenoten verliep ook prima. Als iets ze niet aanstaat, zeggen ze dat meteen.” Jerry heeft naar eigen zeggen ‘een onwijs leuke periode’ gehad. “Het was ook heel tof dat ik daar tijdens het WK voetbal was. Ik heb er mensen van over de hele wereld leren kennen. Ik kan iedereen een tijdje studeren in Duitsland aanraden. En met zo’n stipendium is het financieel goed te doen.” (EH)

Marlijn Meijer studeerde in Göttingen en werkt nu in Berlijn traditionele studentenstad. Ze volgde er één vak en werkte de rest van de tijd aan haar scriptie. Omdat het zomersemester pas half april begon en veel studenten de stad uit waren, was het begin een beetje saai. “Maar toen de colleges begonnen, werd het snel leuk. Ik heb er een heel goede tijd “In Berlijn gebeurt heel veel op mijn vak-

aan. Iedereen eet bijvoorbeeld in de mensa,

gebied taalkunde en semantiek”, vertelt

heel gezellig. Ik voelde me er op mijn plek.”

Marlijn Meijer. Na haar afstuderen wilde ze

Eind augustus studeerde ze af aan de

er graag gaan werken, maar ze vond de stap

Universiteit van Amsterdam. Sinds septem-

van Amsterdam naar Berlijn wel erg groot.

ber woont en werkt ze in Berlijn. “Ik had al

Het toeval hielp een handje. De docent door

een tijdje contact met een hoogleraar aan

wie ze graag begeleid wilde worden bij

de Humboldt Universität in Berlijn. Daar

haar afstudeerscriptie, was net hoogleraar

was een promotieplek vacant. Mijn sol-

geworden in Göttingen. “Hij stelde voor dat

licitatiegesprek heb ik in het Duits gedaan.

ik daar zou komen studeren.”

Dat vond ik doodeng, maar ik ben aange-

In februari 2013 vertrok de masterstudente

nomen. Dat ik goed Duits sprak, heeft echt

Linguïstiek voor een halfjaar naar de oude,

mijn kansen vergroot.” (EH)


Foto's steden: iStock

gehad. De studentencultuur sprak me erg

25

Kim Suttle studeerde in Ingolstadt en Brandenburg en liep stage in Berlijn “Ik was nooit van plan om in Duitsland te

een stuk makkelijker om in het buiten

gaan studeren. Ik was superslecht in Duits

land te gaan studeren”, vindt ze. Vanuit

en vond het een verschrikkelijke taal”, ver-

Brandenburg ging ze door naar Berlijn

telt de bijna afgestudeerde Kim Suttle, vier-

om stage te lopen bij een online-reser-

dejaars Europese Studies. Inmiddels denkt

veringsplatform. “Een geweldige stad”,

ze daar heel anders over. Ze heeft al twee

lacht ze. “Maar je leert er geen Duits.

keer een semester in Duitsland gestudeerd

Iedereen spreekt daar Engels.” Voor Kim

en liep er ook stage.

maakte dat niet zo veel uit. Zij beheerst

Door het project Zukunft Deutschland, dat

de taal nu goed en zou best in Duitsland

ze aan de Haagse Hogeschool deed, kreeg

willen werken. (EH)

ze een veel positievere kijk op Duitsland. Het gevolg was dat ze in 2013 voor een uitwisselingssemester naar Ingolstadt vertrok, een klein studentenstadje in de buurt van München. “Ik had in het begin wat moeite met het volgen van Duitse vakken door het Beierse accent. Maar ik kon gelukkig ook vakken in het Engels doen.” Haar buitenlandse studieverblijf beviel haar uitstekend. “Ik werd daar veel meer uitgedaagd. Studenten gaan daar voor een 1; het hoogst haalbare. Duitsers zijn fleissig en gründlich. Daar kunnen wij wat van leren.” Kim had de smaak te pakken en studeerde in 2013, met een beurs van het Duitsland Instituut, nog een semester aan de Fachhochschule van Brandenburg. “Die beurs was heel royaal. Dat maakt het

Van knelpunten tot kansen Andere semestertijden, collegegeldtarieven, financierings

van de grootste obstakels is de accreditatie. Die wordt

modellen, accreditatieprocedures en studielast

bemoeilijkt door het verschil in tijdsduur van de masters

berekeningen. De verschillen in het hoger onderwijs tussen

in beide landen. Inmiddels heeft de Nederlands-Vlaamse

Nederland en de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen

Accreditatieorganisatie (NVAO) twee accreditaties van joint

zijn talrijk. Dat bemoeilijkt het opzetten van gezamenlijke

degrees overgenomen van Duitse accreditatieorganisaties.

studieprogramma’s, blijkt uit het rapport Van knelpunten

Dat gebeurde in het kader van de wederzijdse erken-

tot kansen van de Duitslanddesk.

ningsovereenkomst MULTRA tussen veertien accreditatie

Samenwerking tussen hogescholen en universiteiten in

organisaties uit tien landen.

Nederland en Noordrijn-Westfalen staat hoog op de priori-

Uit het onderzoek blijkt verder dat er een tekort is aan

teitenlijst van beide onderwijsministeries. Hoe die samen-

algemeen beschikbare en gedeelde kennis over het opzet-

werking kan worden bevorderd, was het centrale thema

ten van joint programmes. Het wiel moet steeds opnieuw

op een onderwijsconferentie in Münster, half september.

worden uitgevonden. Om de samenwerking soepeler te

Als opmaat voor de conferentie onderzocht de

laten verlopen, wordt een reeks aanbevelingen gedaan.

Duitslanddesk de verschillen in weten regelgeving

Zoals meer informatie over joint programmes, het loslaten

tussen Nederland en Noordrijn-Westfalen en de erva-

van de verplichting om collegegeld te heffen, vergoeding

ringen die tot nu toe zijn opgedaan met de zeventien

van (een deel van) de administratiekosten door de overheid

bestaande joint en double degree-programma’s. Een

en bestendige wetgeving. (EH) november/december 2014 | transfer

26

achtergrond

onderzoek: praktijk blijft achter bij ambities

Foto: Erik van ’t Woud/ANP

Internationaliseren in eigen land kan beter

Vrijwel alle hogeronderwijsinstellingen in Nederland noemen vormen van internationalisation at home in hun beleidsstukken, bleek eerder dit jaar uit onderzoek van de Nuffic. In een vervolgstudie wordt nu de praktijk geschetst. Er zijn veel mogelijkheden om de resultaten en het bereik te vergroten, constateren de onderzoekers. Het kan eigenlijk niet anders dan dat je over voldoende internationale en interculturele vaardigheden beschikt als je bij ons een diploma haalt. De auteurs van Studenten internationaliseren in eigen land, deel II: De praktijk, tekenden woorden van gelijke strekking op uit de mond van een geïnterviewde aan een universiteit. Hiermee illustreren ze dat sommige instellingen internationalisering zien als iets wat alom aanwezig is of vanzelf gaat, en dus geen extra aandacht behoeft. Waar in het eerste deel van deze Nuffic-studie bleek dat in het centrale beleid van hogescholen en universiteiten veel aandacht is voor internationalisation at home, zien de onderzoekers dat niet terug in de


praktijk. De meeste instellingen hebben geen overzicht van activiteiten en wat die opleveren, schrijven ze. “Daarnaast zijn er signalen uit documenten en interviews dat de uitvoering van activiteiten vooralsnog achterblijft bij de ambities die instellingen in hun beleid formuleren. Er is soms zelfs sprake van ad-hocactiviteiten die uiteindelijk tot beleid leiden in plaats van andersom.”

Meer initiatieven Internationalisation at home biedt studenten die niet naar het buitenland gaan, de mogelijkheid om toch internationale en interculturele competenties te ontwikkelen. Ook voor mobiele studenten lijkt het

Foto: Luuk van der Lee/HH

27

van groot belang, zo benadrukken de onderzoekers, voorbeeld is Link Class, een keuzemodule bij Tilburg bijvoorbeeld bij de voorbereiding van hun buitenUniversity waarbij – na enkele voorbereidende landverblijf. Daarom doen ze de aanbeveling aan lessen - in virtuele teams wordt samengewerkt universiteiten en hogescholen om het aantal initiamet studenten van een Peruaanse universiteit. De tieven te vergroten, vooral die met onderzoekers merken hierbij op een groot bereik. Zoals het uitnodat slechts een minderheid van de Rapport noemt kansen in digen van docenten uit het buitenstudenten wordt bereikt met een virtuele mobiliteit, stages land en internationalisering van het keuzevak. bij internationale bedrijven Dat is niet het geval bij het derde curriculum. en curricula samen met Andere concrete voorbeelden waar voorbeeld: internationalisebuitenlandse partners volgens het rapport nog winst valt ring van het curriculum bij het te behalen, zijn virtuele mobiliteit, Instituut voor Sociale Studies aan stages bij internationale bedrijven de Hogeschool van Arnhem en in Nederland en curricula die samen Nijmegen. Het college van bestuur met buitenlandse partners worden ontwikkeld. stelde daarvoor middelen beschikbaar en er werd Van de mogelijkheid om internationale joint degrees een externe deskundige aangetrokken om teams van aan te bieden zonder mobiliteit, wordt nu nog geen docenten te begeleiden. Die internationaliseerden de gebruikgemaakt. Verder merken de onderzoekers bestaande eindcompetenties. Daarna werden de leerop dat summerschools, in Nederland bezig aan een doelen en toetsing daarvan per semester en module gestage opmars, in de eerste plaats gericht zijn op het uitgewerkt. aantrekken van buitenlandse studenten. Stel ze open Meten voor (meer) Nederlandse studenten, opperen ze. Het rapport adviseert instellingen en opleidingen Zo’n summerschool, met veel buitenlandse deelnedie internationale en interculturele leeruitkomsten mers, leent zich bij uitstek voor onderwijs waarbij nastreven, deze daadwerkelijk te formuleren en vast gebruik wordt gemaakt van de verschillende culturele te stellen hoe de bijbehorende kennis, vaardigheden achtergronden: international classroom. Verschillende en houding worden gemeten. Het structureel moniinstellingen gebruiken de term international classtoren van internationalisation at home-activiteiten en room bij het beschrijven van hun internationalide opbrengsten daarvan komt nog maar sporadisch sation at home-activiteiten. Deze vorm kan echter voor, al zijn veel hogescholen wel van plan om dat de niet op grote schaal worden ingezet, zo concluderen komende jaren te doen. Methoden als feedback van de onderzoekers. De totale studentenpopulatie in medestudenten, docenten of begeleiders worden nog Nederland bestaat immers slechts voor gemiddeld weinig gebruikt. Toetsing door zelfevaluatie is niet 8 procent uit internationale studenten. Terwijl een altijd volledig betrouwbaar, waarschuwen de ondergoede mix van nationaliteiten essentieel is voor de zoekers. Het lijkt er namelijk op dat afgestudeerden international classroom. hun eigen interculturele competenties nogal eens Informele basis overschatten. Ook goede begeleiding door de docent is van belang Het rapport doet eveneens een aanbeveling aan om een international classroom en andere activiteiten minister Bussemaker, die het vorige deel als input voor het ontwikkelen van internationale en interculgebruikte voor haar internationaliseringsvisie van turele competenties optimaal te laten functioneren. afgelopen zomer. Zij zou met de instellingen kunnen Die docent moet dan wel de juiste capaciteiten afspreken dat die hun opleidingen stimuleren hebben. Instellingen bieden hun docenten daartoe om leeruitkomsten te formuleren en de behaalde cursussen Engels en trainingen in interculturele resultaten in kaart te brengen. De informatie uit vaardigheden aan. Daarnaast komt intervisie voor, dit tweede deel van de studie, ook uitgevoerd in bijvoorbeeld bij Avans en de Hanzehogeschool. Maar opdracht van OCW, wordt gebruikt bij het opstellen vrijwel altijd gebeurt dit op vrijwillige en informele van de strategische agenda voor het hoger onderwijs. basis, en maken de competenties geen deel uit van Die verschijnt volgend jaar. het personeelsbeleid. annelieke zandvliet Een van de drie praktijkvoorbeelden die in het rapport zijn uitgewerkt, gaat over deskundigheidsbeStudenten internationaliseren in eigen land, deel II: De praktijk is te vordering van docenten bij de opleiding Bouwkunde vinden op www.nuffic.nl van de Hogeschool van Amsterdam. Een heel ander


28

achtergrond

nederlandse studenten vertellen waarom zij buddy zijn geworden

Culturen leren kennen, cv opbouwen en netwerk uitbreiden Nederlandse studenten voelen er weinig voor om hun buitenlandse studiegenoten wegwijs te maken. Maar de enkeling die het doet, is vrijwel zonder uitzondering enthousiast. Transfer vroeg een host, een taalmaatje en drie buddy’s naar hun motivatie en ervaringen. Buddyprogramma’s kunnen bijdragen aan de integratie van buitenlandse studenten, zo is vastgesteld in het actieprogramma Make it in the Netherlands. Ze zijn er in allerlei soorten en maten. Verplicht of vrijwillig. Op centraal of faculteitsniveau georganiseerd, of zelfs buiten de universiteit of hogeschool om. Met koppels of met groepjes studenten die een of meer buddy’s delen. Gericht op de allereerste introductie of voor een diepere kennismaking met de Nederlandse (studenten)cultuur of taal. Met of zonder beloning. Maar een ding hebben vrijwel

alle programma's gemeen: ze hebben moeite om Nederlandse studenten te vinden die buddy willen zijn. Daarom stond eind oktober op de eerste nationale buddydag in Maastricht de vraag centraal: hoe kunnen we Nederlandse studenten overhalen om buddy te worden? Een van de ideeën die daar werden geopperd: laat ervaren buddy’s andere studenten enthousiast maken.

annelieke zandvliet

Hester Pijl derdejaars International Hospitality Management, Stenden Hogeschool Buddy geweest van: een groep van twaalf

beeld een cocktailworkshop.

studenten, zowel Nederlandse als internatioVragen van studenten: onder meer over

nale, samen met een collega-host.

problem based learning, de prijs van een biertje en de juiste kleding voor het vak

introductie. Daarnaast wilde ik graag nieuwe

housekeeping.

mensen en culturen leren kennen.” Voorbereiding: voorafgaand aan de Studie Start Week een tweedaagse training met onder meer story telling, omgaan met andere culturen en rollenspel.

Foto: Jacob van Essen/De Beeldredaktie

Reden: “Ik was enthousiast over mijn eigen

Vergoeding: twee studiepunten (eenmalig). “Dat vind ik terecht: je vraagt iets van studenten, dan moet er ook iets tegenover staan.” Uitdaging: “Het bleek lastig om ’s avonds activiteiten te organiseren.

Tijdsinvestering: een vakantieweek (de Studie

Vooral met de Chinese studenten;

Start Week), daarna nog minimaal een social

Activiteiten: de Studie Start Week heeft een

die gaan vroeg naar bed. En binnen de groep

meeting en wekelijks per e-mail een studietip

vast programma. De invulling van de social

dreigden kleine groepjes te ontstaan van

versturen.

meeting kunnen de hosts zelf kiezen, bijvoor-

Duitsers en van Chinezen.” (AZ)


29

Nadine Boesten tweedejaars European Studies, Universiteit Maastricht Buddy van: twee Russische studentes, een

len. Niet iedereen bleek zin te hebben in

Colombiaanse en een student uit India

die activiteiten. Ik heb de Indiase jongen ook geholpen bij het voorbereiden van zijn eerste tentamen, vooral door hem gerust

gewend te raken. Als je geïnteresseerd bent

te stellen.”

in andere culturen, is dit echt leuk. Je bouwt een nieuw netwerk op.” Voorbereiding: workshops leadership en intercultural awareness. “Ik leerde over de verschillende fasen van een cultuurschok. Dat was echt nuttig. Al voor hun aankomst hier heb ik contact gelegd met de studen-

Foto: Annemiek Mommers/De Beeldredaktie

Reden: “Ik wil graag anderen helpen hier

Vragen van studenten: Waar is de supermarkt? Hoe open je een bankrekening? Hoe werkt probleemgestuurd onderwijs? Vergoeding: “Het certificaat voor het volgen van een leadership-workshop bij de Maastricht School of Management kan ik

ten. Ik heb ze opgehaald van Schiphol

op mijn cv zetten.”

en we zijn snel daarna samen koffie

december. “Dat kost de ene week meer tijd

gaan drinken.”

dan de andere.”

Tijdsinvestering: twee keer drie uur voor de

Activiteiten: Met alle buddy’s en studenten

heb ik hem gevraagd naar zijn achter-

workshop, wisselende tijdsinvestering voor

een filmavond, een grottentour en een

grond. Hij bleek uit een klein bergdorpje

activiteiten met de studenten, tot en met

Dutch Culture Night. “Inclusief bitterbal-

te komen.” (AZ)

Uitdaging: “Ik merkte dat de jongen uit India echt een cultuurschok had. Toen

Jurre van der Haven derdejaars European Studies, Haagse Hogeschool Taalmaatje geweest van: een student

Vragen van studenten: “De Jordaniër vroeg

uit Jordanië en een uit Bosnië

mij hem te helpen bij het schrijven van een sollicitatiebrief voor een bijbaan bij

Reden: “Ik wilde mezelf verrijken met

Albert Heijn.”

nieuwe verhalen en kennis over andere Vergoeding: drie studiepunten voor een

culturen.”

heel jaar (65 uur, te verantwoorden op formulieren en in gesprekken). “Maar ik zou

vaststellen. “Daarbij heb ik gezegd dat

het sowieso hebben gedaan. Ik kreeg veel

ik er studiepunten voor kon krijgen,

dankbaarheid voor relatief weinig moeite.

dus dat ik het serieus nam. Op eigen initiatief heb ik een les bijgewoond van de Bosnische studente om een indruk

Foto: Sibille Metz

Voorbereiding: samen leerdoelen

De Jordaniër studeert nu aan de Technische Universiteit Delft. Dankzij mij, zegt hij. We hebben ook veel lol gehad.”

te krijgen van haar niveau.” Activiteiten: “We begonnen steeds met

Uitdaging: “De twee studenten vroegen

Tijdsinvestering: “Een of twee

een algemeen gesprekje, daarna deden we

een verschillende aanpak: de Bosnische

sessies per week van circa twee uur

opdrachten. Zo oefenden we presentatie-

wilde bijvoorbeeld geen opdrachten doen

om samen huiswerk te bekijken of

technieken die ik net zelf had geleerd, en

in mijn aanwezigheid. Ze wilden allebei te

opdrachten te doen, zoals een kranten

bekeken een fotoalbum. Ook zijn we naar

snel te veel, in plaats van stap voor stap

artikel bespreken.”

Madurodam geweest."

vooruit komen.” (AZ) november/december 2014 | transfer

30

Marlon Kroonenburg derdejaars International Business & Languages, HAN Buddy geweest van: een Spanjaard, een

en onze buddygroepen een dagje naar

Amerikaan, een Finse en een Duitse

Amsterdam te gaan. De jongens zijn een soort vrienden geworden, de meisjes zochten alleen

Reden: verplicht studie-onderdeel. “Maar

contact voor informatie.”

anders had ik het ook gedaan. Het is leuk en Vergoeding: een certificaat. “Dat kan ik

breiden. Ik had een voorkeur opgegeven voor

op m’n cv zetten. Het lijkt me handig

een Spaanse en Duitse student, zodat ik die talen een beetje kon opkrikken.’’ Voorbereiding: niet specifiek. “Omgaan met andere culturen is al onderdeel van de opleiding. Dan gaat het wel over zakendoen met

Foto: Marco Vellinga/De Beeldredaktie

leerzaam en een manier om je netwerk uit te

om een buddy-programma te koppelen aan een vak, bijvoorbeeld cross-cultural management. Als je studenten een verslag laat schrijven over hun buddy-ervaringen, kun je er misschien studiepunten voor geven. Studenten willen er wel iets voor terug.”

buitenlanders, maar er zijn toch overeenkomsten.” Tijdsinvestering: variërend per week, niet veel.

Activiteiten: “Het begon met een ‘Meet my

Uitdaging: “Activiteiten moeten wel in het

buddy-dag, waar we elkaar leerden kennen.

studieprogramma passen, vanwege de aan-

Ik heb zelf bedacht om met een klasgenoot

wezigheidsplicht op school.” (AZ)

Elsa Adema vijfdejaars Industrieel Ontwerpen, Universiteit Twente Buddy van: studentes uit Polen, Brazilië en

Vragen van studenten: “Die waren vooral

Duitsland

praktisch. Ik heb verteld waar ze een fiets kunnen kopen.”

Reden: “Als Erasmusstudent in Noorwegen er niet genoeg. Omdat ik dat jammer vond, heb ik terug in Nederland uitgezocht of ik zelf buddy kon worden voor een buitenlandse student. Die kan daar veel aan hebben, terwijl het voor mij een kleine moeite is. Je hoort superinteressante verhalen en het is gezellig.”

Tijdsinvestering: “Hooguit een paar

Foto: Christian van der Meij/ De Beeldredaktie

wilde ik graag een buddy, maar daar waren

uur per week, in principe voor een semester.” Vergoeding: geen. “Omdat het zo weinig tijd kost, lijken studiepunten me niet op hun plaats. Studenten zijn wel makkelijker over te halen met een kleine vergoeding. Meer promotie zal ook helpen; deze erva-

Voorbereiding: geen. “Dat lijkt me ook

ring is echt gaaf.”

niet nodig – misschien omdat ik zelf

Activiteiten: “Meestal gaan we met z’n

Erasmusstudent ben geweest. Er zijn drie

vieren iets doen, naar het café of een

Uitdaging: “Het viel de studentes op dat

activiteiten voor alle buddy’s en studenten.

Halloweenfeestje. En voor een foto-contest

jongens hier niet op je afkomen en een

De Braziliaanse heb ik van het station opge-

van het buddyprogramma sturen we om de

drankje aanbieden. Ik kon niet goed uitleg-

haald en naar de campus gebracht.”

twee weken een foto in.”

gen hoe versieren dan wel gaat.” (AZ)


31

wisselcolumn column Hoofdredacteuren van universiteits- en hogeschoolbladen schrijven op uitnodiging van Transfer een column.

Landgenoten blijven bij elkaar hangen, zo is het al jaren. Dat is aan de ene kant logisch: mensen van je eigen nationaliteit zijn vertrouwd. Ze hebben dezelfde taal, dezelfde cultuur en tradities. Toch kun je je afvragen of zoiets niet ouderwets is in de huidige, geglobaliseerde samenleving. Ook bij hogescholen als Saxion zie je de kliekjes van verschillende nationaliteiten, terwijl de focus op internationalisering er wel degelijk is. Voorzieningen en activiteiten zijn er genoeg: buddy projecten, integratiediners, Engelstalige Studium Generale-lezingen en TEDx-bijeenkomsten. Steeds meer gebeurt in het Engels en alles is voor iedereen toegankelijk. We spreken over de international classroom, maar werkt die in de praktijk? Nog niet echt. Het gros van de Nederlandse studenten blijft ver van de anderstaligen in hun opleiding. Waarom? Is het de taal barrière? Cultuurverschil? Of komt het doordat veel hogeschoolstudenten aan het einde van de lesdag in drommen naar het station wandelen,

wendy van til

Foto: Toma Tudor

International classroom werkt nog niet echt

om bij pa en ma aan te schuiven en de oude vertrouwde sportvereniging en vriendengroep op te zoeken? Joost mag het weten. Een voorbeeld: de opleiding fysiotherapie kent een flinke instroom vanuit Duitsland. Dat betekent dat studenten ook projecten samen moeten doen. Maar als het merendeel van je groep Duitser is, wordt er al snel in het Duits overlegd. Lastig als je die taal (en ook Engels) niet goed beheerst. Wanneer je het een Nederlandse student vraagt, geeft de meerderheid aan wel geïnteresseerd te zijn in het buitenland en in andere culturen. Toch gaat hun contact met internationale studenten vaak niet verder dan dat ze tijdens colleges soms naast elkaar zitten. Maar ook aan de andere kant blijft het stil. Ik interview regelmatig internatio

nale studenten en zij geven vaak aan dat ze vooraf hoopten meer contact te krijgen met Nederlandse studenten. Ze zijn immers ook naar het buitenland afgereisd om zich in de Nederlandse onderwijscultuur te storten. Toch zie je de international in de wandelgangen ook het meest met landgenoten. Ze zijn zelf dus geen haar beter dan hun Nederlandse medestudenten. Binnen Saxion is er gelukkig een groeiende groep Nederlandse studenten die wel contact zoekt. Er komen steeds meer internationale commissies van voornamelijk Nederlandstalige studenten. En die praten niet over een studiereis naar Praag. Er is zelfs een internationale studievereniging. Het is een kentering die lang op zich heeft laten wachten. Hopelijk zet deze trend zich voort. Studenten zullen zich wel móeten mengen met de buitenwereld. Als het niet is vanwege de internationale focus van hun studie, dan wel voor de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt die zich steeds meer op wereld niveau beweegt. Wendy van Til is hoofdredacteur van Sax, magazine van Saxion.


32

aanpakken Wat komt er kijken bij internationalisering in het hoger onderwijs? Betrokkenen vertellen over hun werk.

“Rond deze minor is een hele community ontstaan”

Foto’s: Henriëtte Guest

Astrid van Schoonacker is coördinator internationalisering bij de Hogeschool Leiden. Zij bedacht en ontwikkelde de minor Global Awareness, waarbij teams van Nederlandse en buitenlandse studenten aan de slag gaan in een ontwikkelingsland. Astrid van Schoonacker is de stuwende kracht achter de internationaliseringsactiviteiten bij het cluster Educatie van de Hogeschool Leiden. Al sinds 1998. “Het is misschien niet meer van deze tijd om zo lang ergens te werken, maar ik heb de leukste baan die ik me kan voorstellen. Onze hogeschool is echt pro internationalisering en ik krijg alle ruimte om initiatieven te ontwikkelen.” Een van die initiatieven is de minor Global Awareness, Sustainable Development in a Global Perspective, die in het derde en vierde studiejaar wordt aangeboden. De hogeschoolbrede minor bestaat uit een onlinevoorbereidingsprogramma, vijf weken onderwijs in Leiden, een stage van twaalf weken in een ontwikkelingsland en een terugkomprogramma van twee weken. “Bij alle clusters waren mensen met het thema global awareness bezig”, vertelt Van Schoonacker, die de minor bedacht en coördineert. “Het was heel


inspirerend om met bevlogen docenten dit programma te ontwikkelen." Ook studenten van partnerinstellingen kunnen de minor volgen. “Zo hebben we een mooie international classroom.” De minor is altijd overtekend.

Puzzel De studenten gaan in teams van vier tot zes personen en kunnen stagelopen bij zes projecten, in landen als Zambia, Bangladesh, Honduras en Kenia. “Het is altijd een puzzel om die teams goed in te delen”, weet Van Schoonacker. “Het zijn studenten van verschillende opleidingen en nationaliteiten, dus dat moet goed matchen met het werk dat ze gaan doen. Bij de projecten werken we samen met NGO’s. Een voorwaarde is dat de bevolking de werkzaamheden na verloop van tijd overneemt.” Het team in Nederland probeert de studenten zo goed mogelijk voor te bereiden, vertelt Van Schoonacker.

"Want het kan best een heftige ervaring zijn. Ik werk zelf ook voor een aantal NICHE-projecten in Oeganda en Ghana. Mijn ervaringen daar kan ik met de studenten delen. Als ze terugkomen, zie je dat ze een enorme stap hebben gemaakt. Je gunt het iedere student, maar ze moeten er wel aan toe zijn.” Intussen is volgens de coördinator een hele community ontstaan rond de minor. "Zo werkt een moeder van een oud-student nu een tijdje op het project in Zambia. Een aantal medewerkers van de hogeschool fungeert als gastgezin voor de buitenlandse studenten die naar Leiden komen om hier vijf weken onderwijs te volgen. Het is een mooi programma waar we trots op zijn.”

els heuts De minor Global Awareness is ook te vinden via www.kiesopmaat.nl

33

sorry? pardon! Studenten vertellen over leerzame uitglijders en misverstanden in het buitenland.

wie: Loes van Hove (22)

tip:

studie: Wiskunde, Radboud

‘Do as the Romans do. Blijf uit de buurt van andere internationals.’

Universiteit Nijmegen

buitenlandervaring: semester aan

de NCTU, Taiwan

‘Pas toen ik terug was in Nederland, kwam het onbegrip’

Foto: Piroschka van de Wouw

In Taiwan is álles anders dan in Nederland, en toch was het voor Loes van Hove kinderlijk eenvoudig om zich aan te passen. Eenmaal terug in Nederland kwam het onbegrip. Het kostte Loes van Hove geen enkele moeite om aan het leven in Taiwan te wennen, terwijl werkelijk álles daar anders is. Haar voordeel: ze had op de middelbare school een paar woorden Chinees geleerd en daarna naast haar studie Wiskunde een minor Chinees gevolgd. “Anders was ik er vast gek geworden”, lacht ze. “Dan had ik niet eens geweten welke bus ik had moeten nemen.” Afgezien van de taal was haar uitwisselingsperiode een grote sprong in het onbekende. “Verwachtingen had ik niet, ik wilde alles over me heen laten komen. Ik dacht: ik ben de vreemdeling, ik pas me aan – ik probeer zo Taiwanees mogelijk te leven.” Dat bleek kinderlijk eenvoudig.

“Taiwanezen doen nooit iets alleen. De groepen Chinezen die je in Nederland uit bussen ziet stappen, die zie je daar ook. Álles doen ze samen. Dus als je eens ergens in je eentje rondloopt, zeker als westerling, komen ze naar je toe en vragen ze of ze kunnen helpen.” De veiligheid maakt haar landing nog zachter. Nooit zette ze haar fiets op slot – en altijd bleef hij staan waar hij stond. ’s Nachts ging ze in haar eentje hardlopen en in geen enkel steegje voelde ze zich ongemakkelijk. Hoe anders Taiwan ook was, nooit had ze het gevoel dat er iets verkeerd kon gaan. Taiwanese studenten werken keihard, ontdekte ze, maar op een andere manier dan in Nederland. “Hier is iedereen gericht op zelfontplooiing,

daar doen studenten wat hun ouders van ze verwachten. Alweer: dat collectivisme. Ze zijn niet bezig met hun eigen belang, maar met dat van hun familie.” Het onbegrip over hoe anders alles was geweest, kwam pas toen ze terug was in Nederland. Ze zag mensen voordringen in de supermarkt, ze herinnerde zich dat ze haar fiets op slot moest zetten en dat ze op haar hoede moest zijn. “Door Taiwan heb ik in de gaten gekregen dat ons Nederlandse individualisme niet zo vanzelfsprekend was als ik eerder dacht.” Even blijft ze stil. Dan: “Ja, eigenlijk was dat best een schokkende ontdekking.”

ralph aarnout


34

gelezen

Verder van huis

Foto: Marijn Willemse

Twee jaar lang recenseerde historicus Han van der Horst op deze pagina interessante publicaties. In deze laatste aflevering blikt hij terug. Het aantal gedrukte nummers van Transfer beperkt zich voortaan tot zes per jaar. Voor deze boekenrubriek is geen plaats meer. Langzaamaan naderen wij het einde van het papier. Dat biedt mij de kans om iets algemeens te schrijven over de literatuur in ons vak. Wat is het karakter van studies over de internationalisering in het hoger onderwijs? Als hetgeen ik de afgelopen twee jaar heb besproken, representatief was, dan is het allemaal nogal technocratisch, nogal gericht op tellen en meten en op doorwandelen op bestaande sporen. Het gaat meer over het hoe, dan over het wat en waarom. Het is allemaal heel nuttig, maar ook braaf en voor niemand bedreigend. Vrijwel alle onderzoekers gaan ervan uit dat de internationalisering van het onderwijs een goede zaak is. Ze draagt bij aan de vriendschap der volkeren. De kwaliteit van onderwijs en onderzoek


gaan erop vooruit. Het is goed voor je loopbaan om een tijdje in het buitenland door te brengen. Daarbij nemen de meeste auteurs klakkeloos aan dat de ranking the stars-lijstjes van THE en de universiteit van Sjanghai daadwerkelijk de kwaliteit van hogeronderwijsinstellingen weergeven.

Kalifaat Is dat echt zo? Gaat het onderwijs er werkelijk op vooruit als de classroom een toren van Babel is, terwijl de docent naar woorden zoekt in een vreemde taal die niet de zijne is? En wat de broederschap der volkeren betreft: dat kalifaat, die Islamitische Staat, is in veel opzichten een product van internationalisering. Internationale brigades spelen aan en achter het front een grote rol. IS beschikt immers over voldoende mensen die professioneel met ingewikkelde (informatieen communicatie-)technologie kunnen omgaan.

Dat is helemaal niet vreemd. Je hoeft maar een uurtje te browsen, of je ontdekt dat afwijzing, haat en demonisering net zo goed een product kunnen vormen van de kennismaking met “de ander”. Behalve engelen kan de international classroom blijkbaar ook monsters baren. Kun je dat voorkomen? In de koloniale tijd haalden de “moederlanden” bewust jonge mensen uit de overzeese gebiedsdelen naar de metropool om hen daar door een academische studie des te steviger aan zich te binden. Zij bereikten veelal het omgekeerde. Is dat nu weer het geval? En zo nee, waarom niet? Wij van de internatio nalisering van het hoger onderwijs moeten zelf de vragen stellen die pijn doen. Anders doet een ander het voor ons en dan ben je verder van huis. Hoewel, verder van huis komen, dat was toch onze raison d’être. Enfin, vaarwel, geestige lezer, lieve lezeres. Jullie rooien het wel.

han van der horst [email protected]

35

onbekend terrein

‘In Edinburgh kwam alles tot leven’ In Amsterdam, waar hij Engels studeerde, kon hij zijn draai niet vinden. Tijdens een semester in Edinburgh ontdekte zanger Lucky Fonz III hoe interessant zijn studie eigenlijk was – en hoe tijdloos folkmuziek kan zijn.

“Ken je Edinburgh?” vraagt zanger Lucky Fonz III. “Het heeft een negentiende-eeuws en een middeleeuws deel. Ik liep er nog maar net rond, of ik voelde me al een romantische dichter. Een Lord Byron in een lange jas, dolend door een stad met twee zielen. Ik was er in de winter. Het ligt heel noordelijk; ook overdag werd het er nauwelijks licht. En toch heb ik er een gevoel van ontwaken gehad. Intellectueel, emotioneel én artistiek.” Voor Lucky Fonz III – of Otto Wichers, zoals hij als student heette – was Edinburgh een grote ontsnapping. In Amsterdam, waar hij Engelse taal- en letterkunde studeerde aan de UvA, zat hij ‘een beetje vast’, oordeelt hij zelf. Lid worden van een grote, dwingende studentenvereniging had hem niks geleken in zijn eerste jaar. Zijn studie interesseerde hem maar half; hij zat vooral op zijn kamer gitaar te spelen.

Contact met andere studenten had hij amper. In Edinburgh, in zijn derde jaar, werd alles anders. Studentenverenigingen bleken er veel meer thematisch georganiseerd. Voor hij het wist, was hij lid van de Edinburgh University Folksong Society, maakte hij met medestudenten muziek in kroegen en ontmoette hij studenten die op eenzelfde manier als hij bevlogen waren over literatuur, film en poëzie. Zijn studie kwam tot leven en zijn leven begon te glinsteren toen hij voor het eerst écht verliefd werd. Op een Nederlands meisje, dat dan weer wel. Aan de universiteit van Edinburgh lag het niveau hoger dan aan de UvA. Niet alleen omdat de studenten een taalvoorsprong hadden, maar ook omdat ze ambitieuzer waren. Lucky Fonz: “Het tempo was hoog, dat was wel even schrikken. In Amsterdam

haalde ik mijn punten zonder veel te doen, in Edinburgh moest ik écht aan de slag. Maar uiteindelijk was dat een zegen. Ik ontdekte hoe leuk ik het vond om uitgedaagd te worden en hard te werken, en bleef dat ook doen toen ik terug was in Amsterdam.” Voelde hij zich aanvankelijk nog een buitenlander als hij Engels sprak – als het om muziek ging, verdwenen schroom en nationaliteit direct als sneeuw voor de zon. Bij de Folksong Society ontdekte hij bovendien de ware aard van folkmuziek. “Ik leerde dat liedjes helemaal niet nieuw hoefden te zijn. Terwijl de Top 40 permanente vernieuwing eist, zingt een folkzanger rustig een lied dat al honderd jaar gezongen wordt. Die tijdloosheid van folk had ik nooit eerder écht ervaren. Het gaf een bevrijdend gevoel, dat heel belangrijk is geweest voor mijn muzikale vorming.”

ralph aarnout Lucky Fonz is tot eind december op tournee door de Nederlandse theaters.


Foto: Ronald van der Heerik/HH

Bekende Nederlanders blikken terug op hun studieverblijf in het buitenland.

Hoe verkopen we ons hoger onderwijs?

Recommend Documents