Hoe (slecht) gaat het met de conjunctuur ?
Edwin De Boeck Fedustria 13 oktober 2011
1
Grote Recessie
…was geen Grote Depressie Wereldhandel
Aandelenmarkt 120
100
VS - S&P-500 vergelijking met crash 1929 90
100
80 80
70
Wereld industriële productie
60
60
100 40
90 80
20
70
Juni 1929 = 100 (Grote Depressie)
1929-1932 (Grote Depressie)
Maart 2008 (Kredietcrisis)
2007-2011 (Kredietcrisis)
60 0
2
3
6
9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39
0 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46
Aantal maanden sinds begin van de daling
Groei wereldeconomie Verschillende snelheden Reële BBP (Q4 2007 = 100) België
120 118
EMU
116
VS
114
Ontluikende markten
112
102
Duitsland Probleemlanden (*)
100
110 108 106
98
104 102 100
96
98
96 94
3
94
Probleemlanden = Portugal, Ierland, Italië Griekenland & Spanje
Waarom geen Grote Depressie? Beleidsingrepen Overheidstekort (in % van BBP)
•
0 -2
•
(Nog ?) geen wereldwijde protectionistische reactie op de crisis: globalisering blijft overeind
•
Massale kapitaalinjecties in banksector
•
Extreem soepele monetaire politiek
•
Wereldwijd budgettair stimuleringsbeleid
-4 -6 2010 -8
2007
-10 -12 VS
VK
EMU
100 80 60 2011 40
2007
20
Overheidsschuld (in % van BBP)
Houdbaar ?
Sinds de zomer 2011... ...is pessimisme op financiële markten opnieuw troef Aandelenmarkten 5
160 150
EMU 4,5
VS 140
Ontluikende markten
130
4
120
3,5
110 100
3
90
2,5
80 70 60 50
Rendement in EUR (MSCI, September 2008 = 100)
2
1,5
Obligatiemarkten (rente 10-jaar overheidsobligaties in %) VS Duitsland
Vertrouwensindicatoren Plotse versombering 2
Consumentenvertrouwen (Stand. afw. van LT-gemiddelde)
2
1
1
0
0
-1
-1
VS -2
-3
-2
Producentenvertrouwen (Stand. afw. van LT-gemiddelde)
VS
EMU
EMU
België
België -3
6
Zwakke VS-groei Sputterende consumptiemotor... VS - Schuldafbouw gezinnen (in % van beschikbaar inkomen)
VS – Vertrouwensindicatoren Depressieve consumenten
14
110%
2
Hypothecaire schuld (links) 100%
Spaarquote (rechts)
12
90%
1
10 80% 0
-1
70%
8
60%
6
50%
4
Consumenten Producenten -2
40% 30% 20%
-3
7
18/10/2011
2
0
Zwakke VS-groei ...door tegenvallende jobgroei en zwakke huizenmarkt VS - Arbeidsmarkt
VS - Huizenmarkt 11
400
240
10 220
200
200
9 0
180 160
8 -200
7
140 120 100
Case Shiller huisprijsindex (Jan. 2000=100)
Huizenverkopen (in ‘000)
-400
6 7500 7000
1200
-600
5 6500 6000
1000
-800
4 5500
800
5000
600
3
-1000
8
1400
4500
Jobcreatie in de privé-sector (in '000, links)
4000
Bestaande woningen (links)
Werkloosheidsgraad (in %, rechts)
3500
Nieuwe woningen (rechts)
2
3000
400
200 0
VS Publieke financiën Ratingverlaging VS - Federaal begrotingstekort en overheidsschuld (in % van BBP) 4%
VS - Politieke patstelling moeizaam te doorbreken 100% 14
2%
90% 12
0%
Schuldplafond verhoogd tot 14694 USD bn.
80% 10
-2% 70% -4%
8 60%
-6% 50%
6
-8%
-10%
Begrotingstekort (links)
40%
4
Schuldplafond
Schuld (rechts) -12%
Federale overheidsschuld
30%
2
9
Waarom geen Grote Depressie? Beleidsingrepen Overheidstekort (in % van BBP)
•
0 -2
•
(Nog ?) geen wereldwijde protectionistische reactie op de crisis: globalisering blijft overeind
•
Massale kapitaalinjecties in banksector
•
Extreem soepele monetaire politiek
•
Wereldwijd budgettair stimuleringsbeleid
-4 -6 2010 -8
2007
-10 -12 VS
VK
EMU
100 80 60 2011 40
2007
20
Overheidsschuld (in % van BBP)
Houdbaar ?
EMU Publieke financiën Verloren geloofwaardigheid 6
EMU - Overheidstekorten (in % van BBP)
160
3
140
0
120
-3
100
-6
80
EMU - Overheidsschuld (in % van BBP) 2011 2007
-9
2010
60
2007 -12
40
-15
20
11
EMU Publieke financiën Verloren geloofwaardigheid 10-jaars overheidsobligaties – renteverschil t.o.v. Duitsland (in %) 16 14 12 10 8 6 4
2 0
Greece
12
Belgium
Ireland
Portugal
Italy
Spain
Eurocrisis Kern bedreigd Renteverschillen tegenover Duitsland (10-jaar overheidsobligaties, in bps.)
Betaalbaar?
1800
Overheidsschuld (2011)
In € bn.
Griekenland
In % van BBP
In % van EMU schuld
In % van EMU BBP
348,2
152,3
4,3
3,6
1400
België
Ierland
180,4
114,1
2,2
1,8
1200
Italië
Portugal
166,6
97,3
2,0
1,6
Spanje
685,9
63,9
8,4
7,9
Italië
1 889,1
120,3
23,1
20,2
1600
Spanje
1000 800
Griekenland Portugal Ierland
600
België
367,3
97,3
4,5
3,9
400
EMU totaal
8 174,7
86,6
100
86,6
200 0
13
EMU conjunctuur Groeivertraging sinds de lente EMU - Reële BBP groei (in %, op jaarbasis)
8
2,5
7
Producentenvertrouwen in de verwerkende nijverheid (standaard afwijking van LT-gemiddelde)
2
6 5
1,5
4 3
2,0
2
0,5
0,5
1
1
0,0
0
0
-1 Duitsland
Frankrijk
-0,5
België
8
-1
6 4
1,6
2
-0,2
n.b
2,1
1,1
0
1,2
0,6 0,1
-1,5 -2
1,1
-2
-2,5
-6,3
-4
Q3 2010
-6
Q4 2010
-3
-8
Q1 2011
-3,5
-10
Q2 2011
België Duitsland Probleemlanden (*)
-12 Portugal
Ierland
Griekenland
Spanje
Italië
Probleemlanden = Portugal, Ierland, Italië Griekenland & Spanje 14
Europese banken Kwetsbaar Netto buitenlandse vermogenspositie (2009, in % van BBP)
Uitstaande bankvorderingen op GIPS-landen (in % van BBP) 60
14%
40 12%
Spanje Portugal
10%
Ierland
20 0
Griekenland 8%
6%
-20 -40 -60
4% -80 2%
0%
15
-100
-120
Europese banken Blijven onder stress... CDS-premies banken (5 year, in bps.) 500
600 500 400
Kredietrisicopremie bedrijfsobligaties (EMU, in bps.)
VS Europa 400
300
Financials
200 100 300
0 4.0 3.5
Spread interbankleningen vs. beleidsrente (in %)
200
3.0 2.5 2.0 1.5
100
1.0 0.5 0.0
16
Non-financials
0
Europese banken ...wat weegt op de kredietverlening CDS-premies banken (5 year, in bps.)
100
Kredietvoorwaarden (enquêtes centrale banken) (*)
600 500 400 300
80
EMU
VS Europa
VS 60
200 100 40
0
4.0
Spread interbankleningen vs. Beleidsrente (in %)
20
3.5 3.0
0
2.5 2.0 1.5
-20
1.0
(*) Verschil tussen banken die kredietvoorwaarden verstrengen en banken die versoepelen (in %)
0.5
0.0
17
-40
België - Investeringen en uitvoer ...terugval in het verschiet 40
Bestellingen kapitaalgoederen (j.o.j-verandering in %)
2
Buitenlandse bestellingen (stand. afw. van LT-gemiddelde)
30 1 20 10
0
0 -10
-1
-20 -30 -40 -50
EMU
-2
EMU
België
België
Duitsland
Duitsland -3
18
België - Arbeidsmarkt Werkgelegenheidsgroei vertraagt Werkgelegenheidsvooruitzichten (NBB-enquête, stand. afw. van LT-gemiddelde)
Openstaande vacatures (j.o.j.-verandering, Vlaanderen, links) 20000 18000
1,5
Index uitzendarbeid (Federgon, rechts)
30 25
16000 20 14000
0,5
-0,5
12000
15
10000
10
8000
5
6000 0 4000 2000
-1,5
-2,5
-3,5
-5
0
-10
-2000
-15
Verwerkende nijverheid
-4000
Diensten
-6000
-20 -8000
-25
-10000
-30
China Groeimatiging in het verschiet Reële bbp-groei (jaarwijziging in %, links)
16
30
OESO voorlopende indicator (jaarwijziging in %, rechts)
14
60 58
Industriële productie (jaarwijziging, 3mma, rechts in %) PMI Manufacturing (CLSA, links)
15 14
25 56 12 20
10
54
13 12
52 11
8
15
50 10 48
6 10
46 4 5 2 0
0
44
9 8
42
7
40
6
Ontluikende markten “Ontkoppeling”?
Aandeel China in totale uitvoer 14%
30 Handelsbalans China
Opkomend Azië 12%
Latijns-Amerika
25
Handelsbalans China met Azië Handelsbalans China met EU
20 Handelsbalans China met VS
10% 15 8%
10 5
6%
0 4% In % van totale uitvoer, 1-jaars voortschrijdend gemiddelde
-5
2% -10 In miljard USD, 1-jaars voortschrijdend gemiddelde
0%
-15
Olie- en grondstoffenprijzen ...zullen bijdragen tot inflatie-afkoeling Grondstofprijzen (in USD, januari 2005 = 100)
350
Olie Industriële metalen
300
250
Landbouw & voeding
7 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 5
Consumptieprijsinflatie (j.o.j.-stijging, in %) Algemeen
VS EMU
200
België 4
150
3 2
100 1 50
0
Kerninflatie
Monetaire vooruitzichten Rentes blijven nog lange tijd zeer laag... Rente 10-jaar overheidsobligaties (in %)
Beleidsrente centrale banken (in %) 5,5 6 5 5
4,5 4
4
3,5 3 3 2,5
2
2 1
Fed 0
VS
ECB 1,5 1
Duitsland
Monetaire vooruitzichten ... wat met Belgische rentespread tegenover Duitsland ? 1
België – Begrotingsdoelstellingen (in % van BBP)
België – Langetermijnrente 600
15 14
0
500
13
400
12 -1
11
300
10
200
9 -2
8
100
7
0
6
-3
5
-100
4 -4
-200
3 2 1
-5 2011
2012
2013
2014
2015
Begrotingstekort bij ongewijzigde beleid¹ Doelstelling stabiliteitsprogramma (april 2011) 1
Bronnen: HRF, NBB. Zoals geraamd door het Federaal Planbureau in mei 2011.
0
10-jaar overheidsrente België (in %, links) Renteverschil t.o.v. Duitsland (in bps., rechts)
-300 -400
Monetaire vooruitzichten ... wat met de Amerikaanse dollar ? Beleidsrente centrale banken (in %)
USD per EUR 1,60
6 1,50 5
4
1,40
3 1,30 2 1,20 1
ECB Fed
0
1,10
Verlaagde groeivooruitzichten Reële BBP groei (in %)
9
Reële BBP groei (in%)
8 7
Vooruitzichten in juni
Huidige vooruitzichten
2011
2012
2011
2012
6
VS
2.4
2.9
1.6
1.1
5
EMU
1.9
1.9
1.5
0.5
4
China
9.5
9.0
9.0
8.5
3
België
2.4
2.2
2.2
1.0
2
1 0 -1 -2
Wereld Ontwikkelde landen Ontluikende landen
-3 -4
26
Inflatie (in%)
2011
2012
2011
2012
VS
2.9
1.8
3.1
1.2
EMU
2.8
2.0
2.6
1.3
Wat op de lange termijn ? Wereld met verschillende snelheden Overheidsschuld (in % van BBP) 110
160
Verloop van de bevolking van 15 tot 64 jaar (2000 = 100)
Ontwikkelde landen
100
Ontluikende landen 90
150 140
80
130 70
120 60
110
50
Ontluikende landen
100
40 30
90
20
80
2727
Ontwikkelde landen
18/10/2011
27
Wat op de lange termijn ? Inflatie of deflatie? VS
Japan Consumptieprijzen (Q1 1990 = 100, links)
Consumptieprijsinflatie (in %, links)
Nominaal BBP (Q1 1990 = 100, links)
Overheidsschuld (in % van BBP, rechts) 16%
100%
125
Overheidsschuld (in % van BBP, rechts)
230 210
14% 90% 120 12% 10% 8%
190
80%
70%
150 130
60% 105
2%
110
50% 90
0%
40%
100 70
-2% -4%
170
110
6% 4%
115
30%
95
50
