Hoe gaat het met Hoorn?
Resultaten Gezondheidsmonitor 2012 Hoe gaat het met de gezondheid van de inwoners van de gemeente Hoorn? Om antwoord te kunnen geven op deze vraag is er eind 2012 een gezondheidsmonitor uitgevoerd onder ruim 15.000 inwoners van 19
jaar en ouder in alle gemeenten van Noord-Holland Noord. Uit de resultaten blijkt dat de meeste inwoners van Hoorn zich gezond voelen. Het aantal mensen met een chronische aandoening, overgewicht en
psychosociale problemen is echter groot. Positief is dat ouderen minder roken en ook het alcoholgebruik lijkt te dalen. De meeste inwoners van Hoorn zijn tevreden over hun woon- en leefomgeving, maar ’s
nachts voelen mensen zich onveiliger dan enkele jaren geleden. Eén op de zeven inwoners geeft
mantelzorg en één op de vier verricht vrijwilligerswerk. Met de resultaten van deze monitor kunnen de gemeente Hoorn, de GGD en andere organisaties het gezondheidsbeleid onderbouwen en activiteiten opzetten en uitvoeren om de gezondheid en het welzijn van inwoners te verbeteren.
Inhoud 1
Gezondheid en ziekte
3
3
Alcohol, roken en drugs
9
2 4
Psychosociale gezondheid
6
Overgewicht en beweging
11
6
Milieu en omgeving
15
8
Trends en conclusies
5
7
Seksuele gezondheid
Zorg(en)
13 17 19
Gezondheidsmonitor 2012 De Gezondheidsmonitor 2012: waarom, wat en hoe? Resultaten worden gebruikt voor gezondheidsbeleid
Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de taak om de gezondheid van hun
inwoners in kaart te brengen. De GGD voert die taak voor de gemeenten onder andere uit door middel van gezondheidsmonitors 1. De uitkomsten van de monitors helpen de GGD en de gemeenten bij het
opstellen en uitvoeren van het gezondheidsbeleid. De Inspectie voor de Gezondheidszorg voert haar toezicht mede uit op basis van de gezondheidsmonitors.
Door landelijke samenwerking cijfers steeds beter vergelijkbaar
Door samenwerking van alle GGD’en in Nederland met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) levert deze monitor nu ook informatie op over de
gezondheid van heel Nederland en zijn gemeentelijke, regionale en landelijke cijfers goed vergelijkbaar.
Elke vier jaar één gezondheidsmonitor voor alle inwoners van 19 jaar en ouder
De gezondheidsmonitor wordt elke vier jaar uitgevoerd. Zo kunnen veranderingen in de
gezondheidssituatie worden gesignaleerd. In het verleden waren er aparte monitors voor volwassenen van 19-65 jaar en voor 65-plussers. Deze monitors zijn nu samengevoegd tot één monitor voor alle
inwoners van 19 jaar en ouder. De volgende monitor onder volwassenen vindt plaats in 2016. In 2013 start de monitor onder leerlingen in het voortgezet onderwijs (Emovo). De gezondheidsmonitor onder (ouders van) kinderen van 0-12 jaar start naar verwachting in 2015.
In Hoorn hebben 841 inwoners van 19 jaar en ouder een gezondheidsvragenlijst ingevuld
Voor de monitor zijn door de computer willekeurig inwoners geselecteerd uit de bevolkingsregisters van de gemeenten (een aselecte steekproef). In het najaar van 2012 zijn 1.579 mensen uit de gemeente
Hoorn gevraagd om mee te doen aan de gezondheidsmonitor en hebben 841 mensen de vragenlijst ingevuld op papier of via internet (respons 53%). Vooraf was uitgegaan van een respons van 50%.
Resultaten zijn representatief voor alle inwoners van Hoorn
Het aantal mensen in de steekproef is groot genoeg om in iedere gemeente voor de leeftijdsgroepen 1965 jaar en 65+ betrouwbare cijfers te berekenen. Bij de analyses is gecorrigeerd voor eventuele
verschillen in leeftijd, geslacht en herkomst tussen de ondervraagden en alle inwoners. Daarmee zijn de resultaten representatief voor alle 44.411 inwoners van 19-65 jaar en 10.334 inwoners van 65 jaar en ouder in Hoorn. De absolute aantallen in de tabellen zijn een indicatie van het aantal inwoners dat te maken heeft met een bepaald gezondheidsprobleem. Op weg naar wijkcijfers
Gemeenten en zorgorganisaties hebben steeds meer behoefte aan informatie over de
gezondheidstoestand op wijk- of zelfs buurtniveau. Om betrouwbare wijkcijfers te berekenen zou het aantal mensen in de steekproef van de gezondheidsmonitor echter veel groter moeten zijn.
Verschillende organisaties zijn daarom bezig met het ontwikkelen van statistische modellen waarmee
schattingen op wijk- of buurtniveau kunnen worden berekend. Zodra het mogelijk is om betrouwbare wijkschattingen te berekenen, zullen deze gepubliceerd worden in onze digitale gezondheidsatlas.
Meer resultaten op www.gezondnhn.nl
Meer resultaten van de Gezondheidsmonitor 2012 vindt u binnenkort in onze digitale gezondheidsatlas
op www.gezondnhn.nl. U vindt daar bijvoorbeeld de cijfers over alle chronische aandoeningen, voor alle andere gemeenten in Noord-Holland Noord en voor de subregio's Kop van Noord-Holland, Noord-
Kennemerland en West-Friesland. Naast de gemeenterapporten en het regiorapport verschijnen er ook rapportages waarin de uitkomsten rondom een bepaald thema of doelgroep uitgebreider worden beschreven, zoals uitsplitsing naar kleinere leeftijdsgroepen.
1
Naast de gezondheidsmonitors brengt de GGD Hollands Noorden de gezondheid van de inwoners ook in kaart door middel
van andere onderzoeken en bronnen, zoals registraties van de jeugdgezondheidszorg, infectieziektebestrijding en forensische
geneeskunde, een monitor van de openbare geestelijke gezondheidszorg, gericht onderzoek en gezondheidsprofielen.
2
Hoorn 1
Gezondheid en ziekte
Hoe vaak komt diabetes voor? Hoeveel mensen hebben chronische aandoeningen en voelen zich beperkt
in hun functioneren? Zijn er voldoende voorzieningen in huis om ongevallen te voorkomen? En hoe ervaren mensen hun eigen gezondheid? Met deze cijfers krijgt u een eerste indruk hoe het ervoor staat met de gezondheid van de inwoners in Hoorn.
Drie op de vier inwoners ervaren goede
56% heeft chronische aandoening(en)
Ervaren gezondheid is een samenvattend oordeel
verschillende aandoeningen gevraagd of men
gezondheid
over alle gezondheidsaspecten die relevant zijn voor de persoon in kwestie. Vaak gaat het om
zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Mensen met een slechtere ervaren gezondheid
In de gezondheidsmonitor is voor 19
deze in de afgelopen 12 maanden heeft gehad en of men hiervoor onder behandeling of
controle van de huisarts of specialist is geweest. In Hoorn hebben circa 31.000 inwoners (56%)
hebben, ook wanneer er rekening wordt
één of meer chronische aandoeningen (Noord-
geschiedenis en leefstijl, een groter risico om te
de leeftijd stijgt neemt het aantal mensen met
gehouden met de leeftijd, medische
overlijden en maken meer gebruik van zorg. In Hoorn ervaart 77% van de ondervraagden hun
gezondheid over het algemeen als goed tot zeer goed. In heel Noord-Holland Noord en landelijk
Holland Noord 58% en landelijk 60%). Naarmate een chronische aandoening toe. Van de
ondervraagden van 19-65 jaar in Hoorn geeft
51% aan één of meer chronische aandoeningen
te hebben tegenover 79% van de ondervraagden
is dit eveneens 77%. Volwassenen jonger dan 65
van 65 jaar en ouder. Ouderen in Hoorn hebben
(80%) dan volwassenen van 65 jaar en ouder
landelijk (84%). Van de inwoners van 19 jaar en
jaar ervaren vaker een (zeer) goede gezondheid (63%). Deze cijfers zijn vergelijkbaar met regionaal en landelijk.
minder vaak chronische aandoeningen dan
ouder in Hoorn is 39% onder behandeling van de
huisarts of specialist voor een chronische aandoening (in Noord-Holland Noord en
landelijk is dit respectievelijk 42% en 46% van de ondervraagden).
GEZONDHEID EN ZIEKTE
Hoorn
Noord-
Holland
Neder-
Noord
Geschat
%
%
%
aantal
Ervaren gezondheid goed tot zeer goed
19-65 jaar
35.500
80
81
81
aandoeningen1
19-65 jaar
22.600
51
52
55
Onder behandeling bij arts voor
19-65 jaar
14.700
33
35
38
Diabetes
19-65 jaar
1.600
3,5
3,5
3,6
Beperkt in mobiliteit, gehoor of
19-65 jaar
4.100
9,3
8,7
11
Letsel of blessure in laatste 3 maanden
19-65 jaar
4.900
740
11
7,2
11
8,7
-
Eén of meer voorzieningen in huis om
19-65 jaar
38.200
86
88
-
Eén of meer chronische
chronische aandoening(en)
gezichtsvermogen
verwondingen te voorkomen 1
land
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
≥ 65 jaar
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
6.500 8.200 7.100
1.300 3.000
9.700
63 79 69 13 29
94
65 79 70 13 25
91
61 84 78 16 30 -
Gevraagd is naar ernstige of hardnekkige aandoeningen van elleboog, pols of hand; aandoeningen van de nek of schouder;
astma, COPD; beroerte, hersenbloeding, herseninfarct; chronische eczeem; gewrichtsslijtage van heupen of knieën; chronische gewrichtsontsteking; darmstoornissen langer dan 3 maanden; duizeligheid met vallen; ernstige hartaandoening; hartinfarct; hoge bloeddruk; kanker; migraine of ernstige hoofdpijn; onvrijwillig urine-verlies (incontinentie); psoriasis; ernstige of hardnekkige rugaandoening; suikerziekte; vernauwing bloedvaten in buik of benen.
3
Gezondheidsmonitor 2012 Steeds meer mensen moeten leren leven met chronische aandoeningen
De Nationale Commissie Chronisch Zieken heeft al in 1994 chronische aandoeningen gedefinieerd als
‘alle ziekten die niet binnen 6 maanden volledig genezen of te genezen zijn of ziekten waarbij over het algemeen geen uitzicht is op volledige genezing’. Chronische aandoeningen hebben vaak een
aanzienlijke ziektelast voor de patiënt en mensen in de omgeving en hangen samen met hoge
(zorg)kosten voor de maatschappij. Verwacht wordt dat, door de toegenomen levensverwachting en de verbeteringen in de gezondheidszorg, steeds meer mensen moeten leren leven met chronische
aandoeningen en beperkingen. Ook worden veel chronische aandoeningen veroorzaakt of verergerd door een ongezonde leefstijl waaronder roken, te weinig bewegen en ongezonde voeding. 5,3% heeft diabetes
van een gesprek met één of meer personen kost
diabetes. Dit is vergelijkbaar met regionaal
heeft grote moeite met het lezen van kleine
In Hoorn hebben circa 2.900 inwoners (5,3%)
(5,6%) en landelijk (6,1%). Van de ondervraagden van 19-65 jaar heeft 3,5% diabetes; dit
percentage loopt op naar 13% onder inwoners
van 65 jaar en ouder. Diabetes is niet de meest
voorkomende chronische aandoening (zie tabel). Onder 65-plussers in Hoorn komen hoge
bloeddruk (38%) en gewrichtsslijtage van heupen of knieën (33%) het meeste voor; onder inwoners
7,3% van de 65-plussers grote moeite en 8,6% letters of het van dichtbij herkennen van gezichten.
‘Gezondheid gaat om het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’ Machteld Huber, arts en onderzoeker
van 19-65 jaar zijn dit migraine (16%) en hoge bloeddruk (11%).
Sportblessures en ongevallen in en rondom het
7.100 inwoners beperkt in gehoor,
huis meest voorkomende letsels
gezichtsvermogen of mobiliteit
In Hoorn heeft 10% van de ondervraagden in de
In Hoorn ervaart 13% van de ondervraagden
laatste drie maanden een letsel, blessure of
ernstige beperkingen in het gehoor,
vergiftiging opgelopen die medisch behandeld is
gezichtsvermogen of de mobiliteit. Dit is
vergelijkbaar met heel Noord-Holland Noord
(12% ) en landelijk (15%). Naarmate de leeftijd stijgt neemt het aantal mensen met een
in het ziekenhuis, op de spoedeisende hulp, bij de huisarts of fysiotherapeut (Noord-Holland Noord 11%). Onder ouderen (65+) in NoordHolland Noord zijn deze letsels het vaakst
beperking toe, vooral op het gebied van de
mobiliteit. Van de ondervraagden van 65 jaar en
ouder in Hoorn heeft 24% grote moeite met of is
niet in staat tot het lopen van 400 meter aan één stuk, iets van de grond oppakken, of het 10
meter dragen van een voorwerp van 5 kg, zoals
een volle boodschappentas. Het volgen of voeren
ontstaan in of rondom het huis (39%), in het verkeer (10%) en tijdens het sporten (8,2%).
Onder volwassenen jonger dan 65 jaar zijn dit
achtereenvolgens letsels of blessures tijdens het sporten (26%), in of rondom het huis (21%),
tijdens betaald werk (14%) en in het verkeer (8%).
Vijf meest voorkomende chronische aandoeningen in Hoorn naar leeftijd (%). 19-65 jaar
65 jaar en ouder
Migraine/ernstige hoofdpijn
16
Hoge bloeddruk
38
Ernstige aandoening van nek of schouder
10
Incontinentie
16
Hoge bloeddruk
Gewrichtsslijtage van heupen of knieën Ernstige rugaandoening
4
11 9,5 8,8
Gewrichtsslijtage van heupen of knieën Ernstige rugaandoening Diabetes
33 14 13
Hoorn Leeswijzer bij resultaten
Voor een aantal onderwerpen is een vergelijking mogelijk met de resultaten van de
gezondheidsmonitors in 2006/2007 (volwassenen 19-65 jaar) en 2009 (volwassenen van 65 jaar en ouder). Waar relevant, worden deze vermeld in de tekst. Voor enkele onderwerpen, zoals seksuele
gezondheid, zijn geen landelijke cijfers beschikbaar, omdat deze vragen niet door alle GGD-en zijn opgenomen. Wanneer er geen landelijke cijfers vermeld worden in de tabellen, dan zijn deze niet beschikbaar.
Soms komen problemen (gelukkig) heel weinig voor of zijn de percentages gebaseerd op een klein aantal mensen dat de vraag heeft beantwoord. Een kleine fluctuatie in het aantal mensen met een
probleem heeft dan een grote invloed op het geschatte percentage. Er kunnen dan geen betrouwbare cijfers voor iedere gemeente worden berekend, maar wel regionale cijfers.
Wanneer in de tekst gesproken wordt over meer/minder vaak of een toe- of afname, dan zijn dit
statistisch significante verschillen; d.w.z. de kans dat de gevonden verschillen op toeval berusten is kleiner dan 5%.
Percentages boven de 10% zijn afgerond op hele getallen. Percentages lager dan 10% zijn afgerond op
één decimaal. Absolute aantallen zijn afgerond op 10-tallen voor aantallen kleiner dan 1.000 en op 100tallen voor aantallen groter dan 1.000.
Voorzieningen in en om het huis: kan beter
volwassenen ouder dan 65 jaar dan bij mensen
88%, Noord-Holland Noord 89%) heeft één of
vaker handgrepen in het toilet of in de
jonger dan 65 jaar; 65-plussers hebben vooral
Bijna negen op de tien ondervraagden (Hoorn
douche/badkamer, antislipmateriaal onder
meer voorzieningen in huis om te voorkomen
tapijt/kleedjes of in de douche/badkuip, geen
dat hij/zij verwondingen in huis oploopt. Dit geldt zowel voor jongere als oudere
drempels/opstapjes en een stevige trapleuning
het soort voorziening en tussen beide groepen
voorzieningen geldt ook dat er nog veel
aan beide kanten van de trap. Voor bijna alle
volwassenen, maar er zijn grote verschillen naar
verbetering mogelijk is, bijvoorbeeld het gebruik
(zie grafiek). Rookmelders (69%), een (tweede)
telefoon bij het bed en goede verlichting bij de
trap (beide 51%) zijn het vaakst aanwezig. Vrijwel alle voorzieningen zijn vaker aanwezig bij
van antislipmaterialen op riskante plekken zoals de trap, kleedjes en in de douche of badkamer.
Voorzieningen in huis naar leeftijdsgroep in Hoorn (%).
Antislip onder tapijt/kleedjes Goede verlichting bij trap (Tweede) telefoon bij bed Rookmelder Stevige trapleuning beide kanten Elektrische snoeren vastgezet Antislip/stroeve vloerbedekking op trap Geen drempels/opstapjes Handgrepen douche/badkamer Handgrepen toilet Antislipmateriaal douche/badkuip 0
20
40 19-65 jaar
60
80
65 jaar en ouder
5
Gezondheidsmonitor 2012 2
Psychosociale gezondheid
Mensen die zich mentaal fit voelen zijn productiever, hebben betere relaties met anderen en kunnen beter omgaan met tegenslagen. Daarentegen kunnen psychosociale problemen, zoals eenzaamheid en
depressie elkaar versterken en leiden tot gezondheidsproblemen, psychische stoornissen en (gedachten aan) zelfdoding. Traumatische gebeurtenissen, zoals huiselijk geweld, overlijden van naasten, echtscheiding, werkloosheid etc. verhogen het risico op psychosociale problemen. Ouderen voelen zich vaker eenzaam
Risico op depressie of angststoornis gestegen
sociale contacten die iemand wenst en de sociale
de Kessler Psychological Distress Scale (K10). Op
Eenzaamheid is het ervaren verschil tussen de
Angst en depressie klachten zijn gemeten met
contacten die iemand heeft en is gemeten met
basis van de totaalscore wordt berekend of
de 11-item vragenlijst van de Jong-Gierveld. Van
mensen een matig of hoog risico lopen op een
alle inwoners van 19 jaar en ouder in Hoorn voelt
depressie of angststoornis. Mensen met een
39% zich eenzaam: 30% matig en 8,7% (zeer)
matig risico kunnen hun psychische klachten
ernstig eenzaam. De cijfers in Hoorn zijn
waarschijnlijk zelf oplossen met een
vergelijkbaar met de regionale en landelijke
zelfhulpprogramma. Mensen met een hoog risico
cijfers (Noord-Holland Noord 32% matig en 6,5%
hebben professionele hulp nodig voor hun
(zeer) ernstig eenzaam; landelijk 30% matig en
klachten. Van de inwoners van 19 jaar en ouder
8,3% (zeer) ernstig eenzaam). Landelijk en
in Hoorn heeft 32% een matig risico op een
regionaal voelen ouderen (65-plussers) zich
depressie of angststoornis en 5,6% een hoog
vaker eenzaam dan inwoners jonger dan 65 jaar.
risico. De cijfers in Hoorn verschillen niet
Ook in Hoorn voelen 65-plussers zich vaker
significant van heel Noord-Holland Noord (33%
eenzaam (43%) dan volwassenen jonger dan 65
matig en 4,1% hoog risico) en landelijk (34%
vorige gezondheidsmonitors is het percentage
dan 65 jaar in Hoorn hebben een vergelijkbaar
jaar (38%). Vergeleken met de resultaten van de
matig en 5,7% hoog risico). Volwassenen jonger
mensen van 19-65 jaar in Hoorn dat zich
risico op een depressie of angststoornis (38%
eenzaam voelt gelijk gebleven (37% in 2007). Het
matig tot hoog risico) als 65-plussers (37%).
aandeel ouderen (65+) in Hoorn dat zich
Regionaal en landelijk lopen inwoners jonger dan
eenzaam voelt is ook niet significant gestegen
65 jaar significant meer risico dan ouderen.
(40% in 2009 en 43% nu, zie grafiek). In heel
Vergeleken met de resultaten van de vorige
Noord-Holland Noord is het aandeel 65-plussers
gezondheidsmonitors is het percentage 19-65
dat zich eenzaam voelt wel gestegen van 38% in
jarigen met een matig of hoog risico op een
2009 naar 43% nu.
depressie of angststoornis in Hoorn gestegen
van 32% in 2007 naar 38%. Ook het percentage
65-plussers in Hoorn met een risico op een
depressie of angststoornis is gestegen van 30% in 2009 naar 37%, zie grafiek).
Ontwikkeling psychosociale problemen in Hoorn. 2007
50
2012
30
%
20
eenzaam
angst en depressie 19-65 jaar
6
30 20 10
10 0
2012
40
40
%
2009
50
huiselijk geweld
0
eenzaam
angst en depressie
65 jaar en ouder
huiselijk geweld
Hoorn PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID
Hoorn
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
Nederland
%
%
%
Matig eenzaam
19-65 jaar
12.900
29
31
29
(Zeer) ernstig eenzaam
19-65 jaar
4.000
9,0
6,5
8,3
Matig risico op angst en depressie
19-65 jaar
13.800
31
33
34
Hoog risico op angst en depressie
19-65 jaar
2.800
6,2
4,5
6,0
Overspannen, depressief of angstig
19-65 jaar
11.500
26
21
-
Onder behandeling bij arts voor
19-65 jaar
5.800
13
9,6
-
Ooit slachtoffer huiselijk geweld
19-65 jaar
4.500
890
8,6
5,4
10
8,4
Afgelopen 12 maanden serieuze
19-65 jaar
2.600
5,9
5,8
-
overspannenheid, depressiviteit of angststoornis
gedachte over zelfdoding
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
3.700
770
3.500
300
1.700
710
250
36 7,4 34 2,9 16 6,9 10
2,4
37 6,7 30 2,5 13 5,8
2,6
37 8,7 34 4,3 -
3,8 -
Eén op de vier inwoners heeft last van
5,2% denkt wel eens aan zelfdoding
In de gezondheidsmonitor van Noord-Holland
heeft 5,2% de afgelopen 12 maanden wel eens
depressiviteit en stress
Noord is voor 3 psychische aandoeningen en
Van de inwoners van 19 jaar en ouder in Hoorn serieus gedacht over zelfdoding (Noord-Holland
klachten gevraagd of men deze in de afgelopen
Noord 5,1%). In Noord-Holland Noord denken
onder behandeling of controle van de huisarts of
aan zelfdoding dan 65 plussers (2,6%). Ook in
12 maanden heeft gehad en of men hiervoor specialist is geweest. In Hoorn hebben naar schatting 13.000 mensen (24%) last van
depressiviteit, een angststoornis of
overspannenheid/nervositeit/stress en 12% van
alle inwoners is hiervoor bij de huisarts of
medisch specialist geweest. Dit is hoger dan in heel Noord-Holland Noord (respectievelijk 20% en 8,8%). Inwoners van 19-65 jaar in Hoorn
hebben vaker last van psychische klachten en
aandoeningen (26%) dan 65-plussers (16%). De
meest voorkomende klachten zijn
inwoners van 19-65 jaar significant vaker (5,8%) Hoorn is er een significant verschil tussen
inwoners jonger en ouder dan 65 jaar (5,9%
versus 2,4%). Van alle ondervraagden in Noord-
Holland Noord, die er de afgelopen 12 maanden wel eens serieus over gedacht hebben om een einde te maken aan hun leven, hebben 18
personen (5%) ook daadwerkelijk een poging
gedaan om een einde te maken aan hun leven
(13 personen in de leeftijd van 19-65 jaar en 5
personen van 65 jaar en ouder).
overspannenheid/nervositeit/stress (24% onder
inwoners 19-65 jaar en 12,0% onder 65plussers).
7
Gezondheidsmonitor 2012 9,9% ooit slachtoffer huiselijk geweld
van huiselijk geweld en van de 65-plussers is dit
Huiselijk geweld kan bestaan uit fysiek geweld,
8,6%. Vergeleken met de resultaten van de vorige
geweld of een combinatie hiervan. In Hoorn geeft
in Hoorn dat ooit te maken heeft gehad met
seksueel geweld, psychisch of emotioneel
9,9% van de inwoners van 19 jaar en ouder aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk
gezondheidmonitors is het percentage inwoners huiselijk geweld gestegen (19-65 jaar: van 6,9% in 2007 naar 10%; 65+: van 3,3% in 2009 naar
geweld. Dit is vergelijkbaar met heel Noord-
8,6%).
(7,2%). In Noord-Holland Noord heeft het
Psychisch geweld en huiselijk geweld door (ex-)
langer dan vijf jaar geleden plaatsgevonden. Bij
De meest genoemde vormen van huiselijk
Holland Noord (9,2%) en hoger dan landelijk
huiselijk geweld in de meeste gevallen (78%)
9% van de slachtoffers van huiselijk geweld vond
dit plaats in het afgelopen jaar en bij 13% tussen de één en vijf jaar geleden.
partner worden meest genoemd
geweld in Noord-Holland Noord zijn psychisch geweld (72%) en lichamelijk geweld (60%), gevolgd door seksueel misbruik (17%) en
ongewenste seksuele toenadering (16%). De
verschillen tussen de leeftijdsgroepen (19-65
Meer huiselijk geweld gerapporteerd
Landelijk en in Noord-Holland Noord geven
jaar en 65+) zijn klein. De ex-partner is bij de
ooit slachtoffer geweest te zijn van huiselijk
genoemde dader, gevolgd door een stiefouder.
minder groot: van de inwoners van 19-65 jaar
ex-partner het vaakst genoemd als (zie tabel).
ondervraagden van 19-65 jaar de meest
inwoners van 19-65 jaar significant vaker aan geweld dan 65-plussers. In Hoorn is dit verschil
geeft 10% aan ooit slachtoffer te zijn geweest
Bij de oudere volwassenen worden de partner en
Meest genoemde daders van huiselijk geweld in Noord-Holland Noord (%).
19-65 jaar
65 jaar en ouder
Ex-partner
39
Partner
35
Partner
13
Stiefouder
22
Stiefouder Anderen
Andere familie
8
34 12 10
Ex-partner Anderen
Andere familie
33 11 11
Hoorn 3
Alcohol, roken en drugs
Genotmiddelen hebben negatieve effecten op bijna alle organen van het menselijk lichaam. Daarnaast hebben alcohol en drugs ook ontremmende en verdovende effecten, wat kan leiden tot
verkeersongelukken, overlast en agressie. Hoe eerder iemand stopt of mindert met genotmiddelen, hoe
groter de kans dat voortijdige sterfte en aandoeningen kunnen worden voorkomen. De laatste jaren is in Noord-Holland Noord veel aandacht besteed aan het verminderen van alcoholgebruik door preventie, regelgeving en handhaving.
Alcohol meest gebruikte genotmiddel
(8,5%) dan volwassenen jonger dan 65 jaar (12%).
In Hoorn drinkt 82% van de inwoners van 19 jaar
Vergeleken met de resultaten van de vorige
landelijk (82%), maar lager dan in heel Noord-
drinkers onder inwoners van 19-65 jaar te dalen:
en ouder wel eens alcohol. Dit is vergelijkbaar
Holland Noord (87%). Ouderen (65+) drinken
gezondheidsmonitors lijkt het percentage zware
in Hoorn van 16% in 2007 naar 12% en in Noord-
even vaak (82%) alcohol als volwassenen jonger
Holland Noord van 18% in 2006/2007 naar 14%.
zijn wijn (63%) en bier (51%), gevolgd door
omdat de vraagstellingen van de huidige en de
dan 65 jaar (83%). De meest populaire dranken
jenever (29%), likeur (19%), mixdrankjes (16%) en
licht alcoholische drankjes (9,0%).
Meeste mensen drinken thuis en in restaurant
De meest genoemde locaties waar alcohol wordt gedronken zijn: thuis met anderen (78%), bij
anderen thuis (74%), in een restaurant (73%), in
een café of uitgaanseetgelegenheid (53%), alleen
thuis (40%) en bij een sportclub/vereniging
(19%). Volwassenen van 65 jaar en ouder in Hoorn drinken vaker alleen thuis (46%) dan
volwassenen jonger dan 65 jaar (38%).
Volwassenen jonger dan 65 jaar drinken vaker in een café of uitgaanseetgelegenheid (59%) en bij
een sportclub/vereniging (20%) dan 65-plussers
(respectievelijk 17% en 11%).
Even veel zware drinkers als regionaal
Bijna één op de acht volwassenen in Hoorn (12%)
is een zware drinker; dat wil zeggen dat mannen
minstens één keer in de week zes of meer glazen
Enige voorzichtigheid is echter op zijn plaats, vorige monitor niet exact vergelijkbaar zijn. Minder overmatige drinkers
Van de ondervraagden in Hoorn is 8,8% een
overmatige drinker; dat wil zeggen gemiddeld meer dan 21 glazen alcohol per week voor
mannen en meer dan 14 glazen per week voor vrouwen. De cijfers in Hoorn verschillen niet
significant van heel Noord-Holland Noord (10%)
en landelijk (8,4%). Ook het verschil in overmatig drankgebruik tussen inwoners jonger en ouder
dan 65 jaar is niet significant. Vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitor in 2009 lijkt het percentage overmatige drinkers
onder inwoners van 65 jaar en ouder te dalen: in Hoorn van 15% naar 11% en in heel Noord-
Holland Noord van 12% naar 8,5%. Ook hier is voorzichtigheid geboden, omdat de
vraagstellingen van de huidige en de vorige monitor niet exact vergelijkbaar zijn.
alcoholhoudende drank drinken en vrouwen vier of meer glazen. Het percentage zware drinkers in Hoorn is vergelijkbaar met Noord-Holland
Noord (13%) en landelijk (10%). Volwassenen van
65 jaar en ouder zijn minder vaak zware drinkers
9
Gezondheidsmonitor 2012 ALCOHOL, ROKEN EN DRUGS
Hoorn
Noord-
Holland
Neder-
Noord
Geschat aantal
%
%
% 84
Drinkt wel eens alcohol
19-65 jaar
36.600
83
88
Zware drinker
19-65 jaar
5.400
880
12
8,5
14
Overmatige drinker
19-65 jaar
3.700
8,4 11
8,5
Rokers
19-65 jaar
9.800
Zware rokers
19-65 jaar
Afgelopen jaar harddrugs (incl. GHB)
≥ 65 jaar
82
83
77 12
7,2
5,8
10
8,4
22
25
26
2.000
4,4
3,9
4,7
19-65 jaar
1.000
2,3
2,7
-
Afgelopen jaar cannabis gebruikt
19-65 jaar
1.500
3,3
4,8
-
Afgelopen maand cannabis gebruikt
19-65 jaar
1.000
2,3
2,6
-
gebruikt
≥ 65 jaar
8.400
land
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
1.100 1.300 220 50
100 50
13 2,1 0,5 1,0 0,5
11 1,5 0,4 0,5 0,3
8,2 13 2,0 -
Steeds minder ouderen roken
softdrugs. In werkelijkheid is de grens tussen
rookt en 4,0% is een zware roker (rookt per dag
trekken. Sinds 2012 wordt GHB ook als een
Een vijfde (20%) van de volwassenen in Hoorn
20 of meer sigaretten). Dit is vergelijkbaar met
harddrugs en softdrugs niet zo gemakkelijk te harddrug beschouwd. 1,9% van de inwoners van
regionaal (22% rokers en 3,3% zware rokers) en
19 jaar en ouder in Hoorn heeft in het afgelopen
Inwoners van 65 jaar en ouder in Hoorn roken
Dit is vergelijkbaar met regionaal (2,2%).
landelijk (23% rokers en 4,1% zware rokers).
minder vaak dan inwoners jonger dan 65 jaar.
jaar wel eens harddrugs (inclusief GHB) gebruikt. Inwoners van 65 jaar en ouder in Hoorn
Vergeleken met de resultaten van de vorige
gebruiken minder vaak harddrugs en softdrugs
onder 65-plussers in heel Noord-Holland Noord
weken voorafgaand aan het onderzoek heeft
gezondheidsmonitors is het percentage rokers gedaald van 15% (2009) naar 11%. Onder
inwoners van 19-65 jaar is het aandeel rokers in
de regio gedaald van 28% (2006/2007) naar 25%. In Hoorn is de daling van het aantal rokers onder inwoners van 19-65 jaar niet significant (van
24% in 2007 naar 22%). Het percentage rokers
onder 65-plussers is wel significant gedaald (van
19% in 2009 naar 13%).
Meest gebruikte drug is cannabis
In de monitor is voor verschillende soorten soften harddrugs gevraagd of men deze in de afgelopen maand of jaar gebruikt heeft.
Harddrugs zijn volgens de wet gevaarlijker dan
10
dan inwoners jonger dan 65 jaar. In de vier
2,0% van alle volwassenen van 19 jaar en ouder in Hoorn cannabis gebruikt (Noord-Holland
Noord 2,1%) en 2,8% heeft in het afgelopen jaar wel eens cannabis gebruikt (Noord-Holland
Noord 3,9%). Vergeleken met de resultaten van de vorige monitor is het percentage inwoners van 19-65 jaar in Hoorn dat in het afgelopen jaar wel eens cannabis heeft gebruikt niet
significant veranderd (1,9% in 2007 en 3,3% nu). Het percentage inwoners van 19-65 jaar dat in de afgelopen maand cannabis of in het
afgelopen jaar wel eens harddrugs heeft gebruikt is vergelijkbaar met 2007 (beide 2,5%).
Hoorn 4
Overgewicht en beweging
Overgewicht hangt samen met tal van lichamelijke en ook psychische gezondheidsproblemen, zoals harten vaatziekten, diabetes en depressie. Het aantal mensen met overgewicht in Nederland is gestegen van
33% in 1981 naar 48% in 2011. Het percentage mensen met ernstig overgewicht (obesitas) verdubbelde van 5% naar 11%. Overgewicht ontstaat door een combinatie van te veel eten en te weinig bewegen en neemt toe in een omgeving die mensen hiertoe stimuleert, de zogenoemde obesogene samenleving. Aantal ouderen met overgewicht gedaald
aandeel mensen van 19-65 jaar met overgewicht
heeft 49% overgewicht; 12% heeft ernstig
(zie ook grafiek). Het percentage 65-plussers
of obesitas in Hoorn niet significant veranderd
Van de inwoners van 19 jaar en ouder in Hoorn overgewicht of obesitas. Het gaat in totaal om
met overgewicht is gedaald van 61% in 2009
mensen met overgewicht is vergelijkbaar met
aandeel mensen van 19-65 jaar met overgewicht
26.800 mensen met overgewicht. Het percentage heel Noord-Holland Noord (47% overgewicht;
11% obesitas) en landelijk (48% overgewicht; 13% obesitas). Overgewicht neemt toe naarmate de
naar 54%. In heel Noord-Holland Noord is het
licht gestegen van 43% in 2006/2007 naar 45% nu en het aandeel mensen met overgewicht
onder 65-plussers gelijk gebleven (56% in 2009
en 55% nu).
leeftijd stijgt. Vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitor in 2007 is het
Ontwikkeling overgewicht (BMI ≥ 25) en obesitas (BMI ≥ 30) in Hoorn. 2007
70
%
2012
60
60
50
50
40
%
30
2012
40 30
20
20
10
10
0
2009
70
0
overgewicht obesitas 19-65 jaar
overgewicht obesitas 65 jaar en ouder
OVERGEWICHT EN BEWEGING
Hoorn
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
1
Nederland
%
%
%
Overgewicht (incl. obesitas)1
19-65 jaar
21.300
48
45
46
Obesitas1
19-65 jaar
5.100
12
11
12
Voldoet aan NNGB
19-65 jaar
27.600
62
68
65
Voldoet aan Fitnorm
19-65 jaar
9.000
20
22
20
Voldoet aan NNGB en/of Fitnorm
19-65 jaar
28.500
64
70
67
Lid sportvereniging
19-65 jaar
15.300
34
36
-
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
5.600
1.300 7.400 5.100 7.700 2.500
54 12 72 50 74 24
55 13 73 50 75 24
59 16 69 43 71 -
De mate van overgewicht is vastgesteld met de Body Mass Index (BMI). Dit is een algemeen aanvaarde maat voor het bepalen
van overgewicht. De BMI wordt berekend door het gewicht van iemand (in kilo’s) te delen door zijn lengte in het kwadraat (in
meters). Bij een BMI <18,5 heeft een volwassene ondergewicht, bij een BMI van 18-25 een gezond gewicht, bij een BMI van 25-
30 matig overgewicht en bij een BMI ≥ 30 is er sprake van ernstig overgewicht of obesitas.
11
Gezondheidsmonitor 2012 Beweegnormen
De mate waarin mensen bewegen is gemeten met de SQUASH vragenlijst. In deze lijst is gevraagd naar de frequentie, duur en intensiteit van verschillende lichamelijke activiteiten, waaronder woon-
werkverkeer, activiteiten op het werk of school, huishoudelijke activiteiten, vrije tijd en sportbeoefening. Vervolgens is, op basis van leeftijdsspecifieke waarden voor energieverbruik, berekend of men
gemiddeld genomen voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB): minimaal 5 dagen per week 30 minuten of meer matig intensief bewegen. De NNGB houdt echter geen rekening met mensen die een paar keer per week zwaar intensief bewegen en de rest van de week niets doen, terwijl deze
mensen wel gezond bezig zijn. Bijvoorbeeld mensen die drie keer per week een uur sporten. Daarvoor is de fitnorm geïntroduceerd: om aan deze norm te voldoen moet men 3 keer per week minimaal 20
minuten zwaar intensief bewegen. Tot slot is berekend welke mensen voldoen aan tenminste één van beide normen.
Twee op de drie inwoners bewegen voldoende
Ouderen voldoen vaker aan de fitnorm
twee op de drie mensen (64%) aan de
vaker aan de beweegnormen dan inwoners van
Van de ondervraagden in Hoorn voldoen bijna
Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB). Dit is lager dan in heel Noord-Holland Noord (69%) en vergelijkbaar met landelijk (66%). Eén op de
Inwoners van 65 jaar en ouder in Hoorn voldoen 19-65 jaar. Vooral het verschil op de fitnorm valt op: 65-plussers bewegen meer dan twee keer zo
vaak zwaar intensief dan jongere volwassenen.
vier inwoners in Hoorn (26%) voldoet aan de
Dit verschil lijkt vooral te worden verklaard
20 minuten of meer zwaar intensief. Dit is
activiteiten in hun vrije tijd verrichten, zoals
fitnorm en beweegt minimaal drie keer per week vergelijkbaar met de regio (28%) en landelijk
(24%). Het percentage inwoners dat voldoet aan tenminste één van beide normen is met 66%
nauwelijks hoger dan het percentage inwoners
dat voldoet aan de NNGB. Datzelfde zien we ook bij de regionale en landelijke fitheidscijfers
(respectievelijk 71% en 68%). Van de mensen die voldoen aan de fitnorm voldoet 94% ook aan de
doordat 65-plussers bijna twee keer zo vaak wandelen, fietsen, tuinieren en klussen, waarin ze, volgens de leeftijdsspecifieke normen voor energieverbruik, matig tot zeer intensief bewegen.
Eén op de drie is lid van sportvereniging
Van de ondervraagden in Hoorn zegt 32% lid te zijn van een sportvereniging (Noord-Holland
NNGB; dit lijken dus mensen te zijn die al een
Noord 33%). Dit percentage daalt van 34% onder
de fitheidsactiviteiten gestimuleerd worden om
plussers.
actiever beweegpatroon hebben of wellicht door ook op andere momenten meer te gaan bewegen.
12
inwoners van 19-65 jaar naar 24% onder 65-
Hoorn 5
Seksuele gezondheid
Maatschappelijke normen zijn van grote invloed op seksueel gedrag. Nederland heeft in vergelijking met
veel landen een tolerante houding ten aanzien van seksualiteit, maar van mensen die seksueel actief zijn, wordt verwacht dat ze dit veilig doen. Door onveilig vrijen vergroten mensen het risico op het krijgen van een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Hoe denken de inwoners van Noord-Holland Noord over
homoseksualiteit, hoe veilig vrijen ze en hoeveel mensen hebben wel eens een SOA-test laten doen? Tweederde van volwassenen is seksueel actief
Van de ondervraagden in Hoorn is 66% seksueel
actief, dat wil zeggen dat hij/zij in het afgelopen
problemen met het seksueel functioneren (Noord-Holland Noord 6,6%).
half jaar geslachtsgemeenschap heeft gehad
Eén op de vier volwassenen heeft zich ooit laten
(65+) hebben veel minder vaak (31%)
In Hoorn heeft 25% van de ondervraagden zich
(Noord-Holland Noord eveneens 66%). Ouderen
geslachtsgemeenschap dan inwoners jonger dan 65 jaar (74%). De meerderheid van de seksueel actieve volwassenen heeft een vaste partner:
3,7% van de ondervraagden in Hoorn geeft aan in het afgelopen half jaar met twee of meer
testen op SOA of HIV
ooit op een SOA of op HIV laten testen. Dat is vergelijkbaar met heel Noord-Holland Noord
(23%). Inwoners jonger dan 65 jaar hebben zich veel vaker laten testen (31%) dan 65-plussers
(2,4%). Ruim de helft (55%) heeft dit laten doen
verschillende personen geslachtsgemeenschap te
in het kader van een uitgebreid lichamelijk
Inwoners jonger dan 65 jaar hebben vaker meer
bloeddonatie, zwangerschap, een
hebben gehad (Noord-Holland Noord 4,2%).
dan één sekspartner (4,3%) dan inwoners ouder
dan 65 jaar (1,2%).
Meerderheid vrijt veilig
Van de seksueel actieve volwassenen in Hoorn
onderzoek of een standaardprocedure zoals bij levensverzekering of hypotheek. De belangrijkste locaties waar inwoners van Noord-Holland Noord
zich laten testen zijn achtereenvolgens de huisarts (48%), de GGD (17%), een SOA-
polikliniek van het ziekenhuis (7,7%), en thuis
heeft 3,0% in het afgelopen half jaar onveilig
met een zelftest (0,5%). Nog eens 27% van de
betekent dat zij een korte relatie (< drie
noemde andere locaties, zoals de bloedbank, de
gevreeën (Noord-Holland Noord 4,9%). Dit
maanden) of losse partners hebben waarin ze nooit of meestal geen condoom gebruiken.
Volwassenen jonger dan 65 jaar vrijen vaker
mensen die zich ooit hebben laten testen
verloskundige of de afdeling gynaecologie van een ziekenhuis.
onveilig dan volwassenen ouder dan 65 jaar
Eén op de vijf geteste volwassenen heeft SOA
Noord). Van de mensen die onveilig vrijen heeft
personen die ooit getest zijn op SOA of HIV een
(5,2% versus 1,4%; cijfers heel Noord-Holland 88% zich in de laatste zes maanden niet laten testen op SOA of HIV en 12% wel.
11% had ooit behoefte aan professionele hulp
Eén op de negen volwassenen in Hoorn (NoordHolland Noord eveneens 11%) heeft ooit in zijn
of haar leven behoefte gehad aan professionele
hulp, steun of advies in verband met problemen rond het seksueel functioneren en 7,3% van alle
ondervraagden in Hoorn heeft contact gehad met
In Noord-Holland Noord is bij 22% van de
SOA gevonden. Bij 91% van de mensen bij wie een SOA is gevonden, is dit langer dan een jaar
geleden. Bij 0,3% is HIV gevonden. In alle gevallen is dit langer dan een jaar geleden. De SOA’s die
het meest gevonden werden zijn chlamydia (54%), gonorroe (15%) en genitale wratten (14%). Bij
jongere volwassenen is vaker chlamydia en herpes
genitalis gevonden, bij ouderen vaker gonorroe en syfilis (zie tabel).
een professionele zorgverlener of arts vanwege
13
Gezondheidsmonitor 2012 Gevonden SOA’s1 in Noord-Holland Noord (%). 19-65 jaar
65 jaar en ouder
Chlamydia
55
Chlamydia
Gonorroe
14
Schaamluis
Genitale wratten
15
Herpes genitalis
9,6
Syfilis
1,5
Schaamluis 1
6,1
35
Gonorroe
30 14
Syfilis
7,3
Herpes genitalis
5,3
Genitale wratten
5,3
Betreft alleen mensen die ooit getest zijn en bij wie een SOA werd gevonden.
Meer ouderen doen geen uitspraak over hun
(5,3%). Dit is vergelijkbaar met heel Noord-
seksuele voorkeur
Holland Noord (28% vindt homoseksualiteit niet
dat ze heteroseksueel zijn, 3,2% heeft een
homoseksualiteit vaker niet normaal (34%) dan
Van de ondervraagden in Hoorn geeft 93% aan homoseksuele, lesbische of biseksuele voorkeur en 4,3% wil de vraag niet beantwoorden. Dit
normaal). Oudere volwassenen (65+) vinden volwassenen jonger dan 65 jaar (27%).
verschilt niet significant van heel Noord-Holland
Bijna één op de vijf vrouwen wil graag zwanger
regio geven inwoners van 65 jaar en ouder
In Noord-Holland Noord geeft 5,3% van de
Noord (respectievelijk 94%, 3,0% en 3,0%). In de
minder vaak aan dat zij homoseksueel, lesbisch of biseksueel zijn (1,9%) dan inwoners jonger
dan 65 jaar (3,2%). Ook willen 65-plussers de
vraag over seksuele voorkeur vaker niet
beantwoorden (7,0%) dan volwassenen jonger
dan 65 jaar (1,9%). Mogelijk omdat zij de vraag
onbehoorlijk vinden of niet voor hun seksuele voorkeur durven uitkomen.
Ouderen meer moeite met homoseksualiteit 29% van de volwassenen in Hoorn vindt
homoseksualiteit niet normaal; dat wil zeggen
een beetje raar (21%), erg raar (2,6%) of verkeerd
worden of is nu zwanger
vrouwen in de vruchtbare leeftijd aan ten tijde van het invullen van de vragenlijst zwanger te
zijn en 14% wil het komende jaar graag zwanger worden. Het gaat naar schatting om ruim 5.000 vrouwen in de regio die nu zwanger zijn en
13.000 vrouwen die het komende jaar zwanger
willen worden. In het afgelopen jaar is 2,2% van
alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd ongepland zwanger geworden (circa 2.000 vrouwen) en
heeft 0,3% van alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd een abortus laten doen voor een
ongeplande zwangerschap (circa 300 vrouwen).
SEKSUELE GEZONDHEID
Hoorn
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
Nederland
%
%
%
Geslachtsgemeenschap in laatste 6
19-65 jaar
32.900
74
75
-
Twee of meer sekspartners in laatste 6
19-65 jaar
1.900
4,3
5,2
-
Ooit behoefte aan professionele hulp
19-65 jaar
4.900 1.000
9,7
8,7
12
-
Ooit contact met hulpverlening i.v.m.
19-65 jaar
3.200
7,2
6,5
-
Ooit getest op SOA of HIV
19-65 jaar
13.800
250
31
2,4
28
3,8
-
Homoseksueel, lesbisch of biseksueel
19-65 jaar
1.500
3,4
3,2
-
Homoseksualiteit beetje raar tot
19-65 jaar
12.000
27
26
-
maanden maanden
i.v.m. seksuele problemen seksuele problemen
verkeerd
14
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
3.200
120
840
250
3.500
31 1,2 11
8,1
2,4 34
32 0,7
6,8
1,9 36
-
Hoorn 6
Milieu en omgeving
Een prettige woon- en leefomgeving draagt bij aan het welbevinden van mensen. Ontevredenheid,
gevoelens van onveiligheid en hinder kunnen leiden tot bezorgheid, stress en gezondheidsverlies, zoals een verhoogde bloeddruk, slaapproblemen, luchtwegklachten en hart-en vaatziekten. In de
gezondheidsmonitor wordt de subjectieve beleving van milieufactoren gemeten. Voor de objectieve
meting van deze factoren bestaan andere beoordelingsinstrumenten. Toch is de subjectieve waardering van burgers relevant voor het beleid: ontevredenheid, bezorgdheid en hinder liggen politiek gevoelig. 35% ontevreden over voorzieningen voor jeugd
inwoners van Hoorn voelen zich vaker onveilig
over zijn woning en 9,2% ontevreden over zijn
Holland Noord (6% heeft onveilig gevoel overdag
In Hoorn is 4,0% van de volwassenen ontevreden
dan inwoners van andere gemeenten in Noord-
woonomgeving; dat wil zeggen zij geven een
en 20% ’s nachts). Vergeleken met de resultaten
rapportcijfer lager dan een 6 op een schaal van
van de vorige gezondheidsmonitors is het
1-10 (in Noord-Holland Noord is dit
percentage mensen dat zich ’s nachts onveilig
respectievelijk 4,2% en 6,1%). Als het gaat om
voelt in Hoorn toegenomen (19-65 jaar: van 17%
het groen en de voorzieningen in de buurt, dan
in 2007 naar 24%; 65+ van 17% in 2009 naar
is men het minst tevreden over de voorzieningen
23%). Overdag is het gevoel van onveiligheid niet
voor jongeren (35% geeft een onvoldoende, zie
significant veranderd (65+ van 8,0% in 2009
ook grafiek). Aan de inwoners is ook gevraagd
naar 9,5%; 19-65 jaar: 8,6% in 2007, 9,1% nu).
om voor vijf stellingen over de sociale
samenhang in de buurt (bijvoorbeeld ‘de mensen
Grootste zorgen over verontreinigde grond
mijn buurt zijn te vertrouwen’) aan te geven in
de gezondheid vanwege zijn of haar
in mijn buurt helpen elkaar’ en ‘de mensen in
In Hoorn is 9,7% van de inwoners bezorgd over
hoeverre ze het daar mee eens zijn. Gemiddeld
woonsituatie. Dit is lager dan in heel Noord-
genomen geven inwoners van Hoorn de sociale
Holland Noord (13%). De meeste zorgen maken
op een schaal van 1 ‘helemaal oneens’ tot 5
verontreinigde grond (42%), in de buurt van
overeenkomt met een ‘beetje eens’. In heel
mobiele telefoons (33%), in de buurt van een
samenhang in hun gemeente een score van 3,8
inwoners van Noord-Holland Noord zich die op
‘helemaal eens’, waarbij een score van 4
zendmasten voor radio/TV of bij antennes voor vliegveld (26%) of hoogspanningslijnen (23%)
Noord-Holland Noord is de gemiddelde score voor de sociale samenhang 3,9.
wonen. Minder bezorgd zijn mensen die in een drukke straat wonen (17%), en in de buurt van
landbouw of tuinbouw, windturbines of bedrijven
Meer mensen voelen zich ’s nachts onveilig
en industrie wonen (allen 14%).
In Hoorn voelt 9,1% van de volwassenen zich
overdag wel eens onveilig en 24% ’s nachts. De
Ontevreden (rapportcijfer < 6) over groen en voorzieningen in de buurt in Hoorn (%). Activiteitencentra Buurthuis/buurtwerk Sportvoorzieningen Voorzieningen voor jongeren Speelmogelijkheden voor kinderen Fiets- en wandelmogelijkheden Gebruiksgroen (parken, bos en natuurgebied) Kijkgroen (plantsoenen, straatbomen) 0
10
20 19-65 jaar
30
40
50
65 jaar en ouder
15
Gezondheidsmonitor 2012 MILIEU EN OMGEVING
Hoorn
Noord-
Neder-
Holland
land
Noord
Geschat aantal
%
%
%
4,7
4,5
-
Ontevreden over woning
19-65 jaar
2.100
Ontevreden over woonomgeving
19-65 jaar
4.800
300
2,9
11
6,5
-
Onveilig gevoel overdag
19-65 jaar
4.000
9,1
5,7
-
Onveilig gevoel ‘s nachts
19-65 jaar
10.400
24
20
-
Bezorgd over gezondheid vanwege
19-65 jaar
4.200
9,5
13
-
Ernstige geluidshinder
19-65 jaar
6.100
14 10
9,8
13
-
Ernstige hinder door stof/roet/rook
19-65 jaar
3.300
7,5
6,8
-
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
woonsituatie
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
In Hoorn geeft 1,9% van de ondervraagden aan op verontreinigde grond te wonen, 12% in de
buurt van zendmasten of antennes, 0,1% in de
110
1,1
980
3,3 4,5
9,5
2.400
1.000
-
19
11
1.000
-
7,0
23
1.100
-
-
15
9,5
-
7,2
-
Volwassenen jonger dan 65 jaar in Hoorn worden vaker gehinderd (40% licht/matig en 14% ernstig)
dan inwoners ouder dan 65 jaar (32% licht/matig
buurt van een vliegveld, 2,4% in de buurt van
en 10% ernstig). De meeste geluidshinder
10% in de buurt van landbouw of tuinbouw, 1,8%
grafiek).
hoogspanningslijnen, 22% in een drukke straat,
in de buurt van windturbines en 14% bij
ervaren mensen door buren en wegverkeer (zie
bedrijven en industrie.
7,8% ernstig gehinderd door stof, roet of rook
13% ervaart ernstige geluidshinder
ernstig gehinderd door stof, roet of rook
In Hoorn wordt 7,8% van de ondervraagden thuis
In Hoorn wordt 13% van de ondervraagden thuis
(Noord-Holland Noord 6,9%). Nog eens 22% van
ernstig gehinderd door één of meer
de inwoners in Hoorn (Noord-Holland Noord
op een schaal van 0 (niet hoorbaar of helemaal
roet of rook. Volwassenen jonger dan 65 jaar in
geluidsbronnen, d.w.z. een score van 8 of hoger niet gehinderd) tot 10 (extreem gehinderd). Dit is vergelijkbaar met heel Noord-Holland Noord (12%). Nog eens 39% van de inwoners in Hoorn
en 38% in Noord-Holland Noord ervaart lichte tot matige geluidshinder (score van 3 t/m 7).
23%) ervaart lichte tot matige hinder door stof, Hoorn worden even vaak gehinderd (22%
licht/matig en 7,5% ernstig) als inwoners ouder
dan 65 jaar (20% licht/matig en 9,5% ernstig). De meeste hinder ervaren mensen door vuurkorven en barbecues (zie grafiek).
Ervaren geluidshinder (links) en hinder door stof, roet of rook (rechts) naar bron in Hoorn (%). Buren Landbouw en veeteelt
Landbouw en veeteelt
Windturbines
Vuurkorf/ BBQ
Vliegverkeer
Open haard/ allesbrander
Wegverkeer
Wegverkeer
0
10
20 licht tot matig
16
30 ernstig
40
0
5
10
15
licht tot matig
20 ernstig
Hoorn 7
Zorg(en)
De verwachting is dat door de vergrijzing de zorgbehoefte stijgt. Om het welzijn van mensen te
bevorderen en de zorgkosten te beheersen, is het van belang dat mensen zo lang mogelijk actief blijven
en zelf de regie houden over hun gezondheid en leven. Een goede eerstelijnszorg, steun van het informele netwerk en vrijwilligerswerk kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Eén op de zeven geeft mantelzorg
26% doet vrijwilligerswerk
aan een bekende uit de omgeving (zoals de
georganiseerd verband (zoals sportvereniging,
Mantelzorg is onbetaalde zorg die iemand geeft partner, ouders, kind, buren of vrienden) als
Vrijwilligerswerk is onbetaald werk dat in
kerkbestuur, school) wordt uitgevoerd. Van de
deze persoon voor langere tijd ziek,
hulpbehoevend of gehandicapt is. Deze zorg kan bestaan uit het huishouden doen, wassen en aankleden, gezelschap houden, vervoer,
ondervraagden in Hoorn doet 26%
vrijwilligerswerk. Dit verschilt niet significant van heel Noord-Holland Noord (30%). De
belangrijkste organisaties waar vrijwilligerswerk
geldzaken regelen, enzovoorts. In Hoorn heeft
15% van alle volwassenen in het afgelopen jaar
voor wordt verricht zijn sport, hobby of culturele organisaties; school, jeugd- en buurthuis of
mantelzorg gegeven (langer dan drie maanden
scouting; en kerk of levensbeschouwing (zie
significant van heel Noord-Holland Noord (15%)
bij een andere organisatie vrijwilligerswerk te
of meer dan acht uur per week); dit verschilt niet en landelijk (12%). Inwoners ouder dan 65 jaar in Hoorn geven even vaak mantelzorg als inwoners jonger dan 65 jaar. Van alle mantelzorgers in
Noord-Holland Noord voelt 13% zich hierdoor
zwaar belast (13% van groep 19-65 jaar en 12%
van 65-plussers). Vergeleken met de resultaten
tabel). Een derde van alle volwassenen geeft aan doen. Genoemd worden collecteren voor
verschillende organisaties, bezoeken van en klussen bij ouderen en verstandelijk
gehandicapten, het geven van computerles, het rijden op de buurtbus en vluchtelingenwerk.
van de vorige gezondheidsmonitors is het
Oudere inwoners hebben andere zorgcontacten
dat mantelzorg geeft niet veranderd (eveneens
In Hoorn heeft 37% van de ondervraagden in de
percentage inwoners van 19-65 jaar in Hoorn
15% in 2007). In heel Noord-Holland Noord is dit
percentage licht gedaald (van 16% in 2006/2007 naar 14%). Ook onder inwoners van 65 jaar en ouder geven is het aantal mantelzorgers niet
dan jongere inwoners
afgelopen 2 maanden en 76% in het afgelopen
jaar voor zichzelf contact gehad met de huisarts (persoonlijk of telefonisch consult). In heel Noord-Holland Noord zijn deze cijfers
significant hoger (13%) dan in 2009 (10%). In
respectievelijk 37% en 74%. Andere zorgverleners
heel Noord-Holland Noord is het aandeel
waar in het afgelopen jaar vaak contact mee is geweest zijn de tandarts (81% in Hoorn, 80%
inwoners van 65 jaar en ouder dat mantelzorg
geeft gestegen van 12% in 2009 naar 16% nu.
Noord-Holland Noord), de medisch specialist
(42% in Hoorn, 40% Noord-Holland Noord) en paramedici zoals de diëtist, fysiotherapeut,
ergotherapeut, logopedist of oefentherapeut (30% in Hoorn, 29% Noord-Holland Noord).
Organisaties waar vrijwilligerswerk wordt gedaan in Noord-Holland Noord (%). 19-65 jaar
65 jaar en ouder
Sport, hobby of cultuur
50
Sport, hobby of cultuur
Kerk of levensbeschouwing
13
Verzorging, verpleging
School, jeugd- en buurthuis, scouting Verzorging, verpleging
Vakbond, bedrijfsorganisatie, politieke partij, actiegroep e.d.
25 6,2 5,9
Kerk of levensbeschouwing School, jeugd- en buurthuis, scouting
Vakbond, bedrijfsorganisatie, politieke partij, actiegroep e.d.
32 27 11
7,6 6,1
17
Gezondheidsmonitor 2012 ZORG
Hoorn
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
Nederland
%
%
%
Mantelzorg gegeven laatste jaar
19-65 jaar
6.700
15
14
12
Vrijwilligerswerk
19-65 jaar
11.700
26
30
-
Enige tot grote moeite met rondkomen
19-65 jaar
12.400
28
23
-
Contact huisarts afgelopen 2 maanden
19-65 jaar
15.100
34
33
-
Contact huisarts afgelopen jaar
19-65 jaar
33.100
75
71
-
Contact medisch specialist afgelopen
19-65 jaar
16.600
37
36
-
Contact tandarts afgelopen jaar
19-65 jaar
37.800
85
85
-
Contact paramedici afgelopen jaar
19-65 jaar
13.200
30
28
-
Contact GGZ of maatschappelijk werk
19-65 jaar
3.400
7,7
8,6
-
Contact thuiszorg in afgelopen jaar
19-65 jaar ≥ 65 jaar
1.600
840
1,9
1,9
-
Contact overige eerstelijns
19-65 jaar
7.900
20
-
jaar
in afgelopen jaar
zorgverleners
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
≥ 65 jaar
1.400 2.800 1.700 5.200 8.600 6.400 6.600 3.500
610
840
13 27 16 50 83 62 64 33 5,9 15 18
8,1
16
13
31 14 49 82 56 61 31 4,7 13
8,4
-
7,3% van de inwoners van Hoorn (Noord-Holland
In Hoorn hebben inwoners jonger dan 65 jaar,
gehad met de GGZ (Geestelijke
moeite om rond te komen (28% heeft enige tot
Noord 7,7%) heeft in het afgelopen jaar contact Gezondheidszorg, psycholoog, psychiater of
evenals in heel Noord-Holland Noord, meer
grote moeite) dan 65-plussers (16%). Mensen die
maatschappelijk werk), 4,5% met de thuiszorg
moeite hebben om rond te komen noemen
zorgverleners (Noord-Holland Noord 17%), zoals
krant of andere abonnementen (27%) als de vijf
(Noord-Holland Noord 4,3%) en 16% met overige de bedrijfsarts, GGD, CJG, verslavingszorg of
alternatieve behandelaars. Zowel in Hoorn als in
Noord-Holland Noord hebben 65-plussers (veel)
vaker contact gehad met de huisarts, de medisch specialist en de thuiszorg. Inwoners jonger dan
65 jaar hebben daarentegen meer contact gehad met de tandarts en overige zorgverleners. Jongere inwoners komen moeilijker rond
In Hoorn heeft 26% van de ondervraagden het
afgelopen jaar enige tot grote moeite gehad om
rond te komen van het huishoudinkomen. In heel Noord-Holland Noord hebben minder mensen moeite gehad met rondkomen (21%).
18
uitgaan (39%), vakantie (33%), kleding (31%) en belangrijkste terreinen om op te bezuinigen. Minder vaak genoemd worden
vrijetijdsbesteding, zoals sport en hobby’s (19%), auto of vervoerskosten (19%), cadeautjes en verjaardagen (19%), stookkosten (17%),
telefoneren (16%), voeding (11%), huisvesting en
woningreparaties (8,0%), tandartsbezoek (5,8%)
en bezoek aan de medisch specialist (2,7%).
Hoorn 8
Trends en conclusies
In de gezondheidsmonitor 2012 is over een breed scala van onderwerpen informatie verzameld en waar mogelijk vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitor. In dit hoofdstuk worden de
belangrijkste conclusies en trends voor de gemeente Hoorn samengevat met mogelijke implicaties voor vervolgonderzoek of beleid.
Omgaan met chronische aandoening(en)
De helft van de inwoners heeft overgewicht
één of meer chronische aandoeningen. Veel
overgewicht. Dit terwijl tweederde van de
Ruim de helft van de inwoners van Hoorn heeft voorkomende aandoeningen zijn hoge
bloeddruk, gewrichtsslijtage, aandoeningen van rug, nek of schouder en migraine. Naarmate de leeftijd stijgt neemt het aantal mensen met een
chronische aandoening en ernstige beperkingen in gehoor, gezichtsvermogen of mobiliteit toe.
Preventie gericht op een gezonde leefstijl en het vergroten van het vermogen om zich aan te passen aan een veranderende
gezondheidstoestand kan de ziektelast van
Bijna de helft van de inwoners in Hoorn heeft inwoners wel voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Onder 65-plussers is het
aantal mensen met overgewicht gedaald, maar niet onder inwoners jonger dan 65 jaar. Het
stimuleren van meer beweging alleen is niet
voldoende om overgewicht terug te dringen of te voorkomen dat overgewicht ontstaat. Meer aandacht voor gezonde voeding en voedselmatiging is ook belangrijk.
chronische aandoeningen beperken.
Tevreden over woon- en leefomgeving
Psychosociale gezondheid zorgelijk
woon- en leefomgeving een voldoende en zijn
Een groot deel van de inwoners van Hoorn voelt zich eenzaam (39%) en/of loopt risico op angst en depressie (38%). Zowel oudere als jongere volwassenen hebben last van psychosociale
problemen, hoewel het accent verschilt: 65-
De meeste inwoners van Hoorn geven hun redelijk tevreden over hun buurt.
Aandachtspunten zijn de buurtvoorzieningen voor de jeugd, het gevoel van onveiligheid ’s nachts en geluidshinder.
plussers voelen zich vaker eenzaam en
Eén op de zeven inwoners geeft mantelzorg
van overspannenheid/nervositeit/stress. Steeds
dan 8 uur per week of langer dan drie maanden
en meer mensen rapporteren ooit te maken te
Eén op de acht mantelzorgers voelt zich hierdoor
onderzoek is nodig naar de oorzaken van de
is niet gestegen. Regionaal stijgt het aandeel 65-
factoren die bijdragen aan de preventie van
evenwicht tussen belasting en draagkracht bij
helpen bij het inzetten en ontwikkelen van beleid
ook om het geven van mantelzorg te bevorderen.
volwassenen van 19-65 jaar hebben vaker last
Eén op de zeven inwoners in Hoorn geeft meer
meer mensen lopen risico op angst en depressie
mantelzorg aan een bekende uit de omgeving.
hebben gehad met huiselijk geweld. Verder
zwaar belast. Het aantal mantelzorgers in Hoorn
stijgende tendens, naar risicogroepen en naar de
plussers dat mantelzorg geeft. Een goed
psychosociale problemen. Deze kennis kan
mantelzorgers is een aandachtspunt voor beleid,
en interventies.
Aantal rokers en alcoholgebruikers lijkt te dalen Het aantal rokers en zware en overmatige
alcoholdrinkers in Hoorn is vergelijkbaar met
regionaal en landelijk, maar lijkt te dalen. Ook regionaal zien we een dalende trend. Mogelijk
heeft dit te maken met de sterke aandacht voor het terugdringen van het gebruik van
genotmiddelen de laatste jaren, maar andere
verklaringen, zoals accijnsverhoging en sociaal wenselijke antwoorden kunnen niet worden uitgesloten.
19
Referenties Evenblij M. Parel voor een nieuw concept van gezondheid. Mediator, 23 (5), 2012.
Colofon
Uitgave:
GGD Nederland en RIVM. Lokale en Nationale Monitor
2006 Noord-Kennemerland. Alkmaar, 2007.
1740 AH Schagen
Auteurs: Mandy van den Brink, Esther Duin, Bettina de Leeuw den Bouter en
GGD Hollands Noorden. Volwassenenenquête 2007 - Kop
van Noord-Holland en West-Friesland. Hoorn, 2008.
GGD Hollands Noorden. Gezondheidsenquête ouderen 2009 Noord-Holland Noord. Schagen, 2010.
Grotewallerweg 1 Postbus 324
Gezondheid. www.monitorgezondheid.nl.
GGD Hollands Noorden. Gezondheidspeiling volwassenen
GGD Hollands Noorden
Foto's:
Miriam Levijn
Nationale beeldbank (omslag en p.12)
Kenmerk: KPGV EPI.2013-011
Jong-Gierveld, J. de & Kamphuis, F.H (1985). The
Datum:
Psychological Measurement, 9, 289-299.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen
development of a Rasch-type loneliness-scale. Applied
Kessler, R.C. et al. (2002). Short screening scales to
monitor population prevalences and trends in nonspecific psychological distress. Psychological Medicine, 32, 959976.
Nationale Commissie Chronisch Zieken. Chronisch zieken
aan zet: tussenbalans chronisch ziekenbeleid 1991-1994. Zoetermeer, 1994.
September 2013
met de afd. communicatie via 088-01 00 500 of communicatie @ggdhn.nl.
Alle cijfers zijn binnenkort ook te vinden in onze digitale gezondheidsatlas op
www.gezondnhn.nl. Het rapport is tevens te
Stivoro. www. stivoro.nl. Voor volwassenen\Feiten en
downloaden via www.ggdhn.nl.
Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas
Met dank aan alle inwoners die hebben
cijfers.
Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, http://www.nationaalkompas.nl.
20
meegedaan aan de gezondheidsmonitor.
