Hoe gaat het met Schagen?
Resultaten Gezondheidsmonitor 2012 Hoe gaat het met de gezondheid van de inwoners van de gemeente Schagen? Om antwoord te kunnen
geven op deze vraag is er eind 2012 een gezondheidsmonitor uitgevoerd onder ruim 15.000 inwoners van 19 jaar en ouder in alle gemeenten van Noord-Holland Noord. Uit de resultaten blijkt dat de meeste
inwoners van Schagen zich gezond voelen. Het aantal mensen met een chronische aandoening,
overgewicht en psychosociale problemen is echter groot. Positief is dat er minder wordt gerookt en ook
het zware alcoholgebruik lijkt te dalen. De meeste inwoners van Schagen zijn tevreden over hun woon- en
leefomgeving, maar ’s nachts voelen oudere inwoners zich onveiliger dan enkele jaren geleden. Er wordt
meer mantelzorg gegeven dan landelijk en bijna één op de drie inwoners verricht vrijwilligerswerk. Met de resultaten van deze monitor kunnen de gemeente Schagen, de GGD en andere organisaties het
gezondheidsbeleid onderbouwen en activiteiten opzetten en uitvoeren om de gezondheid en het welzijn van inwoners te verbeteren.
Inhoud 1
Gezondheid en ziekte
3
3
Alcohol, roken en drugs
9
2 4
Psychosociale gezondheid
6
Overgewicht en beweging
11
6
Milieu en omgeving
15
8
Trends en conclusies
5
7
Seksuele gezondheid
Zorg(en)
13 17 19
Gezondheidsmonitor 2012 De Gezondheidsmonitor 2012: waarom, wat en hoe? Resultaten worden gebruikt voor gezondheidsbeleid
Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de taak om de gezondheid van hun
inwoners in kaart te brengen. De GGD voert die taak voor de gemeenten onder andere uit door middel van gezondheidsmonitors 1. De uitkomsten van de monitors helpen de GGD en de gemeenten bij het
opstellen en uitvoeren van het gezondheidsbeleid. De Inspectie voor de Gezondheidszorg voert haar toezicht mede uit op basis van de gezondheidsmonitors.
Door landelijke samenwerking cijfers steeds beter vergelijkbaar
Door samenwerking van alle GGD’en in Nederland met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) levert deze monitor nu ook informatie op over de
gezondheid van heel Nederland en zijn gemeentelijke, regionale en landelijke cijfers goed vergelijkbaar.
Elke vier jaar één gezondheidsmonitor voor alle inwoners van 19 jaar en ouder
De gezondheidsmonitor wordt elke vier jaar uitgevoerd. Zo kunnen veranderingen in de
gezondheidssituatie worden gesignaleerd. In het verleden waren er aparte monitors voor volwassenen van 19-65 jaar en voor 65-plussers. Deze monitors zijn nu samengevoegd tot één monitor voor alle
inwoners van 19 jaar en ouder. De volgende monitor onder volwassenen vindt plaats in 2016. In 2013 start de monitor onder leerlingen in het voortgezet onderwijs (Emovo). De gezondheidsmonitor onder (ouders van) kinderen van 0-12 jaar start naar verwachting in 2015.
In Schagen hebben 854 inwoners van 19 jaar en ouder een gezondheidsvragenlijst ingevuld
Voor de monitor zijn door de computer willekeurig inwoners geselecteerd uit de bevolkingsregisters van de gemeenten (een aselecte steekproef). In het najaar van 2012 zijn 1.568 mensen uit de gemeente
Schagen gevraagd om mee te doen aan de gezondheidsmonitor en hebben 854 mensen de vragenlijst ingevuld op papier of via internet (respons 54%). Vooraf was uitgegaan van een respons van 50%.
Resultaten zijn representatief voor alle inwoners van Schagen
Het aantal mensen in de steekproef is groot genoeg om in iedere gemeente voor de leeftijdsgroepen 1965 jaar en 65+ betrouwbare cijfers te berekenen. Bij de analyses is gecorrigeerd voor eventuele
verschillen in leeftijd, geslacht en herkomst tussen de ondervraagden en alle inwoners. Daarmee zijn de resultaten representatief voor alle 27.398 inwoners van 19-65 jaar en 8.342 inwoners van 65 jaar en
ouder in Schagen. De absolute aantallen in de tabellen zijn een indicatie van het aantal inwoners dat te maken heeft met een bepaald gezondheidsprobleem. Op weg naar wijkcijfers
Gemeenten en zorgorganisaties hebben steeds meer behoefte aan informatie over de
gezondheidstoestand op wijk- of zelfs buurtniveau. Om betrouwbare wijkcijfers te berekenen zou het aantal mensen in de steekproef van de gezondheidsmonitor echter veel groter moeten zijn.
Verschillende organisaties zijn daarom bezig met het ontwikkelen van statistische modellen waarmee
schattingen op wijk- of buurtniveau kunnen worden berekend. Zodra het mogelijk is om betrouwbare wijkschattingen te berekenen, zullen deze gepubliceerd worden in onze digitale gezondheidsatlas.
Meer resultaten op www.gezondnhn.nl
Meer resultaten van de Gezondheidsmonitor 2012 vindt u binnenkort in onze digitale gezondheidsatlas
op www.gezondnhn.nl. U vindt daar bijvoorbeeld de cijfers over alle chronische aandoeningen, voor alle andere gemeenten in Noord-Holland Noord en voor de subregio's Kop van Noord-Holland, Noord-
Kennemerland en West-Friesland. Naast de gemeenterapporten en het regiorapport verschijnen er ook rapportages waarin de uitkomsten rondom een bepaald thema of doelgroep uitgebreider worden beschreven, zoals uitsplitsing naar kleinere leeftijdsgroepen.
1
Naast de gezondheidsmonitors brengt de GGD Hollands Noorden de gezondheid van de inwoners ook in kaart door middel
van andere onderzoeken en bronnen, zoals registraties van de jeugdgezondheidszorg, infectieziektebestrijding en forensische geneeskunde, een monitor van de openbare geestelijke gezondheidszorg, gericht onderzoek en gezondheidsprofielen.
2
Schagen 1
Gezondheid en ziekte
Hoe vaak komt diabetes voor? Hoeveel mensen hebben chronische aandoeningen en voelen zich beperkt
in hun functioneren? Zijn er voldoende voorzieningen in huis om ongevallen te voorkomen? En hoe ervaren mensen hun eigen gezondheid? Met deze cijfers krijgt u een eerste indruk hoe het ervoor staat met de gezondheid van de inwoners van Schagen. Vier op de vijf inwoners ervaren goede
58% heeft chronische aandoening(en)
Ervaren gezondheid is een samenvattend oordeel
verschillende aandoeningen gevraagd of men
gezondheid
over alle gezondheidsaspecten die relevant zijn voor de persoon in kwestie. Vaak gaat het om
zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Mensen met een slechtere ervaren gezondheid hebben, ook wanneer er rekening wordt gehouden met de leeftijd, medische
geschiedenis en leefstijl, een groter risico om te overlijden en maken meer gebruik van zorg. In
Schagen ervaart 78% van de ondervraagden hun
gezondheid over het algemeen als goed tot zeer goed. In heel Noord-Holland Noord en landelijk is dit 77%. Volwassenen jonger dan 65 jaar
In de gezondheidsmonitor is voor 19
deze in de afgelopen 12 maanden heeft gehad en of men hiervoor onder behandeling of
controle van de huisarts of specialist is geweest. In Schagen hebben circa 20.700 inwoners (58%) één of meer chronische aandoeningen (Noord-
Holland Noord 58% en landelijk 60%). Naarmate de leeftijd stijgt neemt het aantal mensen met een chronische aandoening toe. Van de
ondervraagden van 19-65 jaar in Schagen geeft 52% aan één of meer chronische aandoeningen
te hebben tegenover 79% van de ondervraagden van 65 jaar en ouder. Ouderen in Schagen
ervaren vaker een (zeer) goede gezondheid (81%)
hebben minder vaak chronische aandoeningen
Schagen voelen ouderen zich relatief gezonder
en ouder in Schagen is 45% onder behandeling
dan volwassenen van 65 jaar en ouder (69%). In
dan landelijk; in heel Nederland ervaart 61% van
de 65-plussers zijn of haar gezondheid als goed tot zeer goed.
dan landelijk (84%). Van de inwoners van 19 jaar van de huisarts of specialist voor een chronische aandoening (in Noord-Holland Noord en
landelijk is dit respectievelijk 42% en 46% van de ondervraagden).
GEZONDHEID EN ZIEKTE
Schagen
Noord-
Holland
Neder-
Noord
Geschat
%
%
%
aantal
Ervaren gezondheid goed tot zeer goed
19-65 jaar
22.200
81
81
81
aandoeningen1
19-65 jaar
14.200
52
52
55
Onder behandeling bij arts voor
19-65 jaar
10.100
37
35
38
Diabetes
19-65 jaar ≥ 65 jaar
1.100
740
2,7
3,5
3,6
Beperkt in mobiliteit, gehoor of
19-65 jaar
1.900
6,8
8,7
11
Letsel of blessure in laatste 3 maanden
19-65 jaar
3.600
740
13
8,9
11
8,7
-
Eén of meer voorzieningen in huis om
19-65 jaar
23.800
87
88
-
Eén of meer chronische
chronische aandoening(en)
gezichtsvermogen
verwondingen te voorkomen 1
land
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
5.800 6.600
5.900
1.400
7.500
69 79 71 13 17
90
65 79 70 13 25
91
61 84 78 16 30 -
Gevraagd is naar ernstige of hardnekkige aandoeningen van elleboog, pols of hand; aandoeningen van de nek of schouder;
astma, COPD; beroerte, hersenbloeding, herseninfarct; chronische eczeem; gewrichtsslijtage van heupen of knieën; chronische gewrichtsontsteking; darmstoornissen langer dan 3 maanden; duizeligheid met vallen; ernstige hartaandoening; hartinfarct; hoge bloeddruk; kanker; migraine of ernstige hoofdpijn; onvrijwillig urine-verlies (incontinentie); psoriasis; ernstige of hardnekkige rugaandoening; suikerziekte; vernauwing bloedvaten in buik of benen.
3
Gezondheidsmonitor 2012 Steeds meer mensen moeten leren leven met chronische aandoeningen
De Nationale Commissie Chronisch Zieken heeft al in 1994 chronische aandoeningen gedefinieerd als
‘alle ziekten die niet binnen 6 maanden volledig genezen of te genezen zijn of ziekten waarbij over het algemeen geen uitzicht is op volledige genezing’. Chronische aandoeningen hebben vaak een
aanzienlijke ziektelast voor de patiënt en mensen in de omgeving en hangen samen met hoge
(zorg)kosten voor de maatschappij. Verwacht wordt dat, door de toegenomen levensverwachting en de verbeteringen in de gezondheidszorg, steeds meer mensen moeten leren leven met chronische
aandoeningen en beperkingen. Ook worden veel chronische aandoeningen veroorzaakt of verergerd door een ongezonde leefstijl waaronder roken, te weinig bewegen en ongezonde voeding. 5,1% heeft diabetes
gesprek met één of meer personen kost 4,9% van
diabetes. Dit is vergelijkbaar met regionaal
moeite met het lezen van kleine letters of het
In Schagen hebben circa 1.800 inwoners (5,1%) (5,6%) en landelijk (6,1%). Van de ondervraagden van 19-65 jaar heeft 2,7% diabetes; dit
percentage loopt op naar 13% onder inwoners
van 65 jaar en ouder. Diabetes is niet de meest
voorkomende chronische aandoening (zie tabel). Onder 65-plussers in Schagen komen hoge
bloeddruk (36%) en gewrichtsslijtage van heupen
de 65-plussers grote moeite en 4,0% heeft grote van dichtbij herkennen van gezichten.
‘Gezondheid gaat om het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’ Machteld Huber, arts en onderzoeker
of knieën (33%) het meeste voor; onder inwoners van 19-65 jaar zijn dit migraine (16%) en hoge bloeddruk (11%).
Sportblessures en ongevallen in en rondom het huis meest voorkomende letsels
3.300 inwoners beperkt in gehoor,
In Schagen heeft 12% van de ondervraagden in
gezichtsvermogen of mobiliteit
In Schagen ervaart 9,2% van de ondervraagden ernstige beperkingen in het gehoor,
gezichtsvermogen of de mobiliteit. Dit is lager dan in heel Noord-Holland Noord (12% ) en
landelijk (15%). Naarmate de leeftijd stijgt neemt
het aantal mensen met een beperking toe, vooral op het gebied van de mobiliteit. Van de
ondervraagden van 65 jaar en ouder in Schagen
heeft 12% grote moeite met of is niet in staat tot het lopen van 400 meter aan één stuk, iets van
de grond oppakken, of het 10 meter dragen van een voorwerp van 5 kg, zoals een volle
de laatste drie maanden een letsel, blessure of
vergiftiging opgelopen die medisch behandeld is in het ziekenhuis, op de spoedeisende hulp, bij de huisarts of fysiotherapeut (Noord-Holland Noord 11%). Onder ouderen (65+) in NoordHolland Noord zijn deze letsels het vaakst
ontstaan in of rondom het huis (39%), in het verkeer (10%) en tijdens het sporten (8,2%).
Onder volwassenen jonger dan 65 jaar zijn dit
achtereenvolgens letsels of blessures tijdens het sporten (26%), in of rondom het huis (21%),
tijdens betaald werk (14%) en in het verkeer (8%).
boodschappentas. Het volgen of voeren van een
Vijf meest voorkomende chronische aandoeningen in Schagen naar leeftijd (%). 19-65 jaar
65 jaar en ouder
Migraine/ernstige hoofdpijn
16
Hoge bloeddruk
36
Ernstige rugaandoening
10
Ernstige rugaandoening
15
Hoge bloeddruk
Gewrichtsslijtage van heupen of knieën
Ernstige aandoening van nek of schouder
4
11 8,8 8,6
Gewrichtsslijtage van heupen of knieën Ernstige aandoening van nek of schouder Diabetes
33 14 13
Schagen Leeswijzer bij resultaten
Voor een aantal onderwerpen is een vergelijking mogelijk met de resultaten van de
gezondheidsmonitors in 2006/2007 (volwassenen 19-65 jaar) en 2009 (volwassenen van 65 jaar en ouder). Waar relevant, worden deze vermeld in de tekst. Voor enkele onderwerpen, zoals seksuele
gezondheid, zijn geen landelijke cijfers beschikbaar, omdat deze vragen niet door alle GGD-en zijn opgenomen. Wanneer er geen landelijke cijfers vermeld worden in de tabellen, dan zijn deze niet beschikbaar.
Soms komen problemen (gelukkig) heel weinig voor of zijn de percentages gebaseerd op een klein aantal mensen dat de vraag heeft beantwoord. Een kleine fluctuatie in het aantal mensen met een
probleem heeft dan een grote invloed op het geschatte percentage. Er kunnen dan geen betrouwbare cijfers voor iedere gemeente worden berekend, maar wel regionale cijfers.
Wanneer in de tekst gesproken wordt over meer/minder vaak of een toe- of afname, dan zijn dit
statistisch significante verschillen; d.w.z. de kans dat de gevonden verschillen op toeval berusten is kleiner dan 5%.
Percentages boven de 10% zijn afgerond op hele getallen. Percentages lager dan 10% zijn afgerond op
één decimaal. Absolute aantallen zijn afgerond op 10-tallen voor aantallen kleiner dan 1.000 en op 100tallen voor aantallen groter dan 1.000.
Voorzieningen in en om het huis: kan beter
Volwassenen ouder dan 65 jaar hebben minder
88%, Noord-Holland Noord 89%) heeft één of
jaar; 65-plussers hebben vaker handgrepen in
vaak rookmelders dan mensen jonger dan 65
Bijna negen op de tien ondervraagden (Schagen
het toilet of in de douche/badkamer,
meer voorzieningen in huis om te voorkomen
antislipmateriaal onder tapijt/kleedjes of in de
dat hij/zij verwondingen in huis oploopt. Dit
douche/badkuip en een stevige trapleuning aan
geldt zowel voor jongere als oudere
beide kanten van de trap. Voor bijna alle
volwassenen, maar er zijn grote verschillen naar
voorzieningen geldt dat er nog veel verbetering
het soort voorziening en tussen beide groepen
mogelijk is, bijvoorbeeld het gebruik van
(zie grafiek). Rookmelders (64%), een (tweede)
antislipmaterialen op riskante plekken zoals de
telefoon bij het bed (51%) en goede verlichting
trap, kleedjes en in de douche of badkamer.
bij de trap (51%) zijn het vaakst aanwezig.
Voorzieningen in huis naar leeftijdsgroep in Schagen (%).
Antislip onder tapijt/kleedjes Goede verlichting bij trap (Tweede) telefoon bij bed Rookmelder Stevige trapleuning beide kanten Elektrische snoeren vastgezet Antislip/stroeve vloerbedekking op trap Geen drempels/opstapjes Handgrepen douche/badkamer Handgrepen toilet Antislipmateriaal douche/badkuip 0
20
40 19-65 jaar
60
80
65 jaar en ouder
5
Gezondheidsmonitor 2012 2
Psychosociale gezondheid
Mensen die zich mentaal fit voelen zijn productiever, hebben betere relaties met anderen en kunnen beter omgaan met tegenslagen. Daarentegen kunnen psychosociale problemen, zoals eenzaamheid en
depressie elkaar versterken en leiden tot gezondheidsproblemen, psychische stoornissen en (gedachten aan) zelfdoding. Traumatische gebeurtenissen, zoals huiselijk geweld, overlijden van naasten, echtscheiding, werkloosheid etc. verhogen het risico op psychosociale problemen. Steeds meer ouderen voelen zich eenzaam
Meer risico op depressie of angststoornis onder
sociale contacten die iemand wenst en de sociale
Angst en depressie klachten zijn gemeten met
Eenzaamheid is het ervaren verschil tussen de
inwoners jonger dan 65 jaar
contacten die iemand heeft en is gemeten met
de Kessler Psychological Distress Scale (K10). Op
de 11-item vragenlijst van de Jong-Gierveld. Van
basis van de totaalscore wordt berekend of
alle inwoners van 19 jaar en ouder in Schagen
mensen een matig of hoog risico lopen op een
voelt 36% zich eenzaam: 30% matig en 5,7%
depressie of angststoornis. Mensen met een
(zeer) ernstig eenzaam. De cijfers in Schagen
matig risico kunnen hun psychische klachten
wijken niet significant af van de regionale en
waarschijnlijk zelf oplossen met een
landelijke cijfers (Noord-Holland Noord 32%
zelfhulpprogramma. Mensen met een hoog risico
matig en 6,5% (zeer) ernstig eenzaam; landelijk
hebben professionele hulp nodig voor hun
30% matig en 8,3% (zeer) ernstig eenzaam).
klachten. Van de inwoners van 19 jaar en ouder
Landelijk en regionaal voelen ouderen (65-
in Schagen heeft 30% een matig risico op een
plussers) zich vaker eenzaam dan inwoners
depressie of angststoornis en 3,3% een hoog
jonger dan 65 jaar. Ook in Schagen voelen 65-
risico. De cijfers in Schagen verschillen niet
plussers zich vaker eenzaam (42%) dan
significant van heel Noord-Holland Noord (33%
volwassenen jonger dan 65 jaar (34%).
matig en 4,1% hoog risico), maar zijn lager dan
Vergeleken met de resultaten van de vorige
landelijk (34% matig en 5,7% hoog risico).
gezondheidmonitors is het percentage mensen
Volwassenen jonger dan 65 jaar in Schagen
van 19-65 jaar in Schagen dat zich eenzaam
hebben een vergelijkbaar risico op een depressie
voelt gelijk gebleven (eveneens 34% in 2007).
of angststoornis (34% matig tot hoog risico) als
Het aandeel ouderen (65+) in Schagen dat zich
65-plussers (31%). Regionaal en landelijk lopen
37% in 2009 naar 42% (zie grafiek). Ook in
risico dan ouderen. Vergeleken met de resultaten
eenzaam voelt is wel significant gestegen van
inwoners jonger dan 65 jaar significant meer
Noord-Holland Noord is het aandeel 65-plussers
van de vorige gezondheidsmonitors is het
dat zich eenzaam voelt gestegen van 38% in
percentage 19-65 jarigen met een matig of hoog
2009 naar 43% nu.
risico op een depressie of angststoornis in
Schagen gestegen van 29% in 2007 naar 34%.
Het percentage 65-plussers in Schagen met een
risico op een depressie of angststoornis is
vergelijkbaar (29% in 2009, nu 31%, zie grafiek). Ontwikkeling psychosociale problemen in Schagen. 2007
50
2012
30
%
20
eenzaam
angst en depressie 19-65 jaar
6
30 20 10
10 0
2012
40
40
%
2009
50
huiselijk geweld
0
eenzaam
angst en depressie
65 jaar en ouder
huiselijk geweld
Schagen PSYCHOSOCIALE GEZONDHEID
Schagen
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
Nederland
%
%
%
Matig eenzaam
19-65 jaar
7.700
28
31
29
(Zeer) ernstig eenzaam
19-65 jaar
1.500
5,6
6,5
8,3
Matig risico op angst en depressie
19-65 jaar
8.200
30
33
34
Hoog risico op angst en depressie
19-65 jaar
1.150
4,2
4,5
6,0
Overspannen, depressief of angstig
19-65 jaar
4.900
750
9,0
18
21
-
Onder behandeling bij arts voor
19-65 jaar
2.500
9,2
9,6
-
Ooit slachtoffer huiselijk geweld
19-65 jaar
2.000
7,2 4,2
5,4
10
8,4
Afgelopen 12 maanden serieuze
19-65 jaar
1.400
5,3
5,8
-
overspannenheid, depressiviteit of angststoornis
gedachte over zelfdoding
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
3.000 490
2.500 50
330
350 140
36 5,9 30 0,6
4,0
1,7
37 6,7 30 2,5 13 5,8
2,6
37 8,7 34 4,3 -
3,8 -
Eén op de zes inwoners heeft last van
4,4% denkt wel eens aan zelfdoding
In de gezondheidsmonitor van Noord-Holland
heeft 4,4% de afgelopen 12 maanden wel eens
depressiviteit en stress
Noord is voor 3 psychische aandoeningen en
Van de inwoners van 19 jaar en ouder in Schagen serieus gedacht over zelfdoding (Noord-Holland
klachten gevraagd of men deze in de afgelopen
Noord 5,1%). In Noord-Holland Noord denken
onder behandeling of controle van de huisarts of
aan zelfdoding dan 65 plussers (2,6%). Ook in
12 maanden heeft gehad en of men hiervoor
specialist is geweest. In Schagen hebben naar schatting 5.700 mensen (16%) last van depressiviteit, een angststoornis of
inwoners van 19-65 jaar significant vaker (5,8%) Schagen is er een significant verschil tussen inwoners jonger en ouder dan 65 jaar (5,3%
versus 1,7%). Van alle ondervraagden in Noord-
overspannenheid/nervositeit/stress en 8,1% van
Holland Noord, die er de afgelopen 12 maanden
medisch specialist geweest. In heel Noord-
einde te maken aan hun leven, hebben 18
alle inwoners is hiervoor bij de huisarts of
Holland Noord is dit respectievelijk 20% en 8,8%. Inwoners van 19-65 jaar in Schagen hebben vaker last van psychische klachten en
aandoeningen (18%) dan 65-plussers (9%). De
meest voorkomende klachten zijn
wel eens serieus over gedacht hebben om een personen (5%) ook daadwerkelijk een poging
gedaan om een einde te maken aan hun leven
(13 personen in de leeftijd van 19-65 jaar en 5 personen van 65 jaar en ouder).
overspannenheid/nervositeit/stress (15% onder
inwoners 19-65 jaar en 6,8% onder 65-plussers).
7
Gezondheidsmonitor 2012 6,5% ooit slachtoffer huiselijk geweld
geeft 7,2% aan ooit slachtoffer te zijn geweest
Huiselijk geweld kan bestaan uit fysiek geweld,
van huiselijk geweld en van de 65-plussers is dit
geweld of een combinatie hiervan. In Schagen
gezondheidmonitors is het percentage inwoners
seksueel geweld, psychisch of emotioneel
geeft 6,5% van de inwoners van 19 jaar en ouder
aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Dit is lager dan in heel Noord-Holland
4,2%. Vergeleken met de resultaten van de vorige in Schagen dat ooit te maken heeft gehad met
huiselijk geweld niet significant veranderd (19-
65 jaar: 6,6% in 2007 en 7,2% nu; 65+: 3,3% in 2009 en 4,2% nu).
Noord (9,2%) en vergelijkbaar met landelijk (7,2%). In Noord-Holland Noord heeft het
huiselijk geweld in de meeste gevallen (78%)
Psychisch geweld en huiselijk geweld door (ex-)
9% van de slachtoffers van huiselijk geweld vond
De meest genoemde vormen van huiselijk
langer dan vijf jaar geleden plaatsgevonden. Bij
dit plaats in het afgelopen jaar en bij 13% tussen de één en vijf jaar geleden.
Jongere volwassenen rapporteren vaker huiselijk geweld
partner worden meest genoemd
geweld in Noord-Holland Noord zijn psychisch geweld (72%) en lichamelijk geweld (60%), gevolgd door seksueel misbruik (17%) en
ongewenste seksuele toenadering (16%). De
verschillen tussen de leeftijdsgroepen (19-65
Landelijk en in Noord-Holland Noord geven
jaar en 65+) zijn klein. De ex-partner is bij de
ooit slachtoffer geweest te zijn van huiselijk
genoemde dader, gevolgd door een stiefouder.
dezelfde trend: van de inwoners van 19-65 jaar
ex-partner het vaakst genoemd als (zie tabel).
ondervraagden van 19-65 jaar de meest
inwoners van 19-65 jaar significant vaker aan geweld dan 65-plussers. Ook in Schagen zien we
Bij de oudere volwassenen worden de partner en
Meest genoemde daders van huiselijk geweld in Noord-Holland Noord (%).
19-65 jaar
65 jaar en ouder
Ex-partner
39
Partner
35
Partner
13
Stiefouder
22
Stiefouder Anderen
Andere familie
8
34 12 10
Ex-partner Anderen
Andere familie
33 11 11
Schagen 3
Alcohol, roken en drugs
Genotmiddelen hebben negatieve effecten op bijna alle organen van het menselijk lichaam. Daarnaast hebben alcohol en drugs ook ontremmende en verdovende effecten, wat kan leiden tot
verkeersongelukken, overlast en agressie. Hoe eerder iemand stopt of mindert met genotmiddelen, hoe
groter de kans dat voortijdige sterfte en aandoeningen kunnen worden voorkomen. De laatste jaren is in Noord-Holland Noord veel aandacht besteed aan het verminderen van alcoholgebruik door preventie, regelgeving en handhaving.
Alcohol meest gebruikte genotmiddel
vaak zware drinkers (6,6%) dan volwassenen
jaar en ouder wel eens alcohol. Dit is
resultaten van de vorige gezondheidsmonitors
In Schagen drinkt 88% van de inwoners van 19 vergelijkbaar met Noord-Holland Noord (87%),
maar hoger dan landelijk (82%). Ouderen (65+) drinken minder vaak (84%) alcohol dan
jonger dan 65 jaar (14%). Vergeleken met de lijkt het percentage zware drinkers onder
inwoners van 19-65 jaar te dalen: in Schagen van 19% in 2007 naar 14% nu en in Noord-
volwassenen jonger dan 65 jaar (89%). De meest
Holland Noord van 18% in 2006/2007 naar 14%.
gevolgd door jenever (28%), likeur (22%),
omdat de vraagstellingen van de huidige en de
populaire dranken zijn wijn (66%) en bier (61%),
mixdrankjes (16%) en licht alcoholische drankjes
(9,6%).
Meeste mensen drinken thuis en in restaurant
De meest genoemde locaties waar alcohol wordt gedronken zijn: thuis met anderen (79%), bij
anderen thuis (77%), in een restaurant (77%), in
een café of uitgaanseetgelegenheid (55%), alleen
thuis (34%) en bij een sportclub/vereniging
(23%). Volwassenen van 65 jaar en ouder in
Schagen drinken vaker alleen thuis (51%) dan
volwassenen jonger dan 65 jaar (30%).
Volwassenen jonger dan 65 jaar drinken vaker in een café of uitgaanseetgelegenheid (62%) en bij
een sportclub/vereniging (24%) dan 65-plussers
(respectievelijk 19% en 16%).
Evenveel zware drinkers als landelijk
Bijna één op de acht volwassenen in Schagen
(12%) is een zware drinker; dat wil zeggen dat mannen minstens één keer in de week zes of
Enige voorzichtigheid is echter op zijn plaats, vorige monitor niet exact vergelijkbaar zijn.
Eén op de negen inwoners is overmatige drinker Van de ondervraagden in Schagen is 11% een
overmatige drinker; dat wil zeggen gemiddeld meer dan 21 glazen alcohol per week voor
mannen en meer dan 14 glazen per week voor vrouwen. De cijfers in Schagen verschillen niet
significant van heel Noord-Holland Noord (10%)
en landelijk (8,4%). Ook het verschil in overmatig drankgebruik tussen inwoners jonger en ouder
dan 65 jaar is niet significant. Vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitor in 2009 lijkt het percentage overmatige drinkers
onder inwoners van 65 jaar en ouder te dalen: in Schagen van 13% naar 7,1% en in heel NoordHolland Noord van 12% naar 8,5%. Ook hier is voorzichtigheid geboden, omdat de
vraagstellingen van de huidige en de vorige monitor niet exact vergelijkbaar zijn.
meer glazen alcoholhoudende drank drinken en vrouwen vier of meer glazen. Het percentage
zware drinkers in Schagen is vergelijkbaar met
Noord-Holland Noord (13%) en landelijk (10%). Volwassenen van 65 jaar en ouder zijn minder
9
Gezondheidsmonitor 2012 ALCOHOL, ROKEN EN DRUGS
Schagen
Noord-
Holland
Neder-
Noord
Geschat aantal
%
%
% 84
Drinkt wel eens alcohol
19-65 jaar
24.500
89
88
Zware drinker
19-65 jaar
3.700
14
14
Overmatige drinker
19-65 jaar
3.200
590
7,1
8,5
Rokers
19-65 jaar
6.800
Zware rokers
19-65 jaar
Afgelopen jaar harddrugs (incl. GHB)
≥ 65 jaar
77 12
10
8,4
25
25
26
1.000
3,7
3,9
4,7
19-65 jaar
820
3,0
2,7
-
Afgelopen jaar cannabis gebruikt
19-65 jaar
1.200
4,3
4,8
-
Afgelopen maand cannabis gebruikt
19-65 jaar
680
2,5
2,6
-
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
830 60 30 30 30
6,6
83
5,8
≥ 65 jaar
550
84
7,2
gebruikt
≥ 65 jaar
7.000
land
12
10 0,7 0,3 0,3 0,3
8,2
11 1,5
13 2,0
0,4 0,5 0,3
-
Steeds minder mensen roken
softdrugs. In werkelijkheid is de grens tussen
Schagen rookt en 3,0% is een zware roker (rookt
trekken. Sinds 2012 wordt GHB ook als een
Ruim één op de vijf (21%) volwassenen in per dag 20 of meer sigaretten). Dit is
vergelijkbaar met regionaal (22% rokers en 3,3% zware rokers) en landelijk (23% rokers en 4,1%
zware rokers). Inwoners van 65 jaar en ouder in
Schagen roken minder vaak dan inwoners jonger
dan 65 jaar. Vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitors is het percentage
rokers onder 65-plussers in heel Noord-Holland
Noord gedaald van 15% (2009) naar 11%. Onder
inwoners van 19-65 jaar is het aandeel rokers in
de regio gedaald van 28% (2006/2007) naar 25%. In Schagen is de daling van het aantal rokers
onder inwoners van 19-65 jaar niet significant
(van 27% in 2007 naar 25%). Het percentage
rokers onder 65-plussers is wel significant
gedaald (van 14% in 2009 naar 10%).
harddrugs en softdrugs niet zo gemakkelijk te harddrug beschouwd. 2,4% van de inwoners van 19 jaar en ouder in Schagen heeft in het
afgelopen jaar wel eens harddrugs (inclusief
GHB) gebruikt. Dit is vergelijkbaar met regionaal
(2,2%). De ondervraagde inwoners van 65 jaar en ouder in Schagen geven aan (bijna) geen
harddrugs en softdrugs te hebben gebruikt. In de vier weken voorafgaand aan het onderzoek
heeft 2,0% van alle volwassenen van 19 jaar en ouder in Schagen cannabis gebruikt (NoordHolland Noord 2,1%) en 3,3% heeft in het
afgelopen jaar wel eens cannabis gebruikt
(Noord-Holland Noord 3,9%). Vergeleken met de resultaten van de vorige monitor in 2007 is het
percentage inwoners van 19-65 jaar in Schagen
dat in het afgelopen jaar wel eens cannabis heeft gebruikt gestegen van 1,7% naar 4,3%. Het
Meest gebruikte drug is cannabis
percentage inwoners dat in de afgelopen maand
en harddrugs gevraagd of men deze in de
harddrugs heeft gebruikt is hoger, maar dit is
In de monitor is voor verschillende soorten softafgelopen maand of jaar gebruikt heeft.
Harddrugs zijn volgens de wet gevaarlijker dan
10
cannabis of in het afgelopen jaar wel eens
niet statistisch significant (cijfers in 2007 waren respectievelijk 1,5% en 1,3%).
Schagen 4
Overgewicht en beweging
Overgewicht hangt samen met tal van lichamelijke en ook psychische gezondheidsproblemen, zoals harten vaatziekten, diabetes en depressie. Het aantal mensen met overgewicht in Nederland is gestegen van
33% in 1981 naar 48% in 2011. Het percentage mensen met ernstig overgewicht (obesitas) verdubbelde van 5% naar 11%. Overgewicht ontstaat door een combinatie van te veel eten en te weinig bewegen en neemt toe in een omgeving die mensen hiertoe stimuleert, de zogenoemde obesogene samenleving. Aantal inwoners met overgewicht gelijk gebleven
de vorige gezondheidsmonitors onder inwoners
heeft 42% overgewicht; 8,3% heeft ernstig
2009 is het aandeel mensen met overgewicht of
Van de inwoners van 19 jaar en ouder in Schagen overgewicht of obesitas. Het gaat in totaal om
15.000 mensen met overgewicht. Het percentage mensen met overgewicht is lager dan in heel
van 19-65 jaar in 2007 en onder 65-plussers in obesitas in Schagen niet significant veranderd
(zie ook grafiek). In heel Noord-Holland Noord is het aandeel mensen van 19-65 jaar met
overgewicht licht gestegen van 43% in
Noord-Holland Noord (47% overgewicht; 11%
obesitas) en landelijk (48% overgewicht; 13%
2006/2007 naar 45% nu en het aandeel mensen
leeftijd stijgt. Vergeleken met de resultaten van
gebleven (56% in 2009 en 55% nu).
met overgewicht onder 65-plussers gelijk
obesitas). Overgewicht neemt toe naarmate de
Ontwikkeling overgewicht (BMI ≥ 25) en obesitas (BMI ≥ 30) in Schagen. 2007
60
2012
50
50
40
40
% 30
% 30
20
20
10
10
0
2009
60
0
overgewicht obesitas 19-65 jaar
2012
overgewicht obesitas 65 jaar en ouder
OVERGEWICHT EN BEWEGING
Schagen
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
1
Nederland
%
%
%
Overgewicht (incl. obesitas)1
19-65 jaar
10.700
39
45
46
Obesitas1
19-65 jaar
2.100
7,6
11
12
Voldoet aan NNGB
19-65 jaar
18.400
67
68
65
Voldoet aan Fitnorm
19-65 jaar
7.000
25
22
20
Voldoet aan NNGB en/of Fitnorm
19-65 jaar
19.000
69
70
67
Lid sportvereniging
19-65 jaar
9.300
34
36
-
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
4.300
850
6.400 3.900 6.500 2.200
52 10 77 47 78 26
55 13 73 50 75 24
59 16 69 43 71 -
De mate van overgewicht is vastgesteld met de Body Mass Index (BMI). Dit is een algemeen aanvaarde maat voor het bepalen
van overgewicht. De BMI wordt berekend door het gewicht van iemand (in kilo’s) te delen door zijn lengte in het kwadraat (in
meters). Bij een BMI <18,5 heeft een volwassene ondergewicht, bij een BMI van 18-25 een gezond gewicht, bij een BMI van 25-
30 matig overgewicht en bij een BMI ≥ 30 is er sprake van ernstig overgewicht of obesitas.
11
Gezondheidsmonitor 2012 Beweegnormen
De mate waarin mensen bewegen is gemeten met de SQUASH vragenlijst. In deze lijst is gevraagd naar de frequentie, duur en intensiteit van verschillende lichamelijke activiteiten, waaronder woon-
werkverkeer, activiteiten op het werk of school, huishoudelijke activiteiten, vrije tijd en sportbeoefening. Vervolgens is, op basis van leeftijdsspecifieke waarden voor energieverbruik, berekend of men
gemiddeld genomen voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB): minimaal 5 dagen per week 30 minuten of meer matig intensief bewegen. De NNGB houdt echter geen rekening met mensen die een paar keer per week zwaar intensief bewegen en de rest van de week niets doen, terwijl deze
mensen wel gezond bezig zijn. Bijvoorbeeld mensen die drie keer per week een uur sporten. Daarvoor is de fitnorm geïntroduceerd: om aan deze norm te voldoen moet men 3 keer per week minimaal 20
minuten zwaar intensief bewegen. Tot slot is berekend welke mensen voldoen aan tenminste één van beide normen.
Zeven op de tien inwoners bewegen voldoende
Ouderen voldoen vaker aan de fitnorm
op de tien mensen (69%) aan de Nederlandse
voldoen vaker aan de beweegnormen dan
Van de ondervraagden in Schagen voldoen zeven Norm Gezond Bewegen (NNGB). Dit is
vergelijkbaar met heel Noord-Holland Noord
(69%) en hoger dan landelijk (66%). Drie op de
tien inwoners in Schagen (30%) voldoen aan de
fitnorm en bewegen minimaal drie keer per week
Inwoners van 65 jaar en ouder in Schagen inwoners van 19-65 jaar. Vooral het verschil op de fitnorm valt op: 65-plussers bewegen meer dan twee keer zo vaak zwaar intensief dan
jongere volwassenen. Dit verschil lijkt vooral te worden verklaard doordat 65-plussers bijna
20 minuten of meer zwaar intensief. Dit is
twee keer zo vaak activiteiten in hun vrije tijd
landelijk (24%). Het percentage inwoners dat
klussen, waarin ze, volgens de leeftijdsspecifieke
vergelijkbaar met de regio (28%) en hoger dan voldoet aan tenminste één van beide normen is met 71% nauwelijks hoger dan het percentage inwoners dat voldoet aan de NNGB. Datzelfde zien we ook bij de regionale en landelijke
fitheidscijfers (respectievelijk 71% en 68%). Van
de mensen die voldoen aan de fitnorm voldoet
verrichten, zoals wandelen, fietsen, tuinieren en normen voor energieverbruik, matig tot zeer intensief bewegen.
Eén op de drie is lid van sportvereniging
Van de ondervraagden in Schagen zegt 32% lid te zijn van een sportvereniging (Noord-Holland
94% ook aan de NNGB; dit lijken dus mensen te
Noord 33%). Dit percentage daalt van 34% onder
wellicht door de fitheidsactiviteiten gestimuleerd
plussers.
zijn die al een actiever beweegpatroon hebben of worden om ook op andere momenten meer te gaan bewegen.
12
inwoners van 19-65 jaar naar 26% onder 65-
Schagen 5
Seksuele gezondheid
Maatschappelijke normen zijn van grote invloed op seksueel gedrag. Nederland heeft in vergelijking met
veel landen een tolerante houding ten aanzien van seksualiteit, maar van mensen die seksueel actief zijn, wordt verwacht dat ze dit veilig doen. Door onveilig vrijen vergroten mensen het risico op het krijgen van een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Hoe denken de inwoners van Noord-Holland Noord over
homoseksualiteit, hoe veilig vrijen ze en hoeveel mensen hebben wel eens een SOA-test laten doen? Tweederde van volwassenen is seksueel actief Van de ondervraagden in Schagen is 68%
seksueel actief, dat wil zeggen dat hij/zij in het
vanwege problemen met het seksueel
functioneren (Noord-Holland Noord 6,6%).
afgelopen half jaar geslachtsgemeenschap heeft
Eén op de vijf volwassenen hebben zich ooit
(65+) hebben veel minder vaak (34%)
In Schagen heeft 21% van de ondervraagden zich
gehad (Noord-Holland Noord 66%). Ouderen
geslachtsgemeenschap dan inwoners jonger dan 65 jaar (78%). De meerderheid van de seksueel actieve volwassenen heeft een vaste partner:
3,2% van de ondervraagden in Schagen geeft aan
laten testen op SOA of HIV
ooit op een SOA of op HIV laten testen. Dat is vergelijkbaar met heel Noord-Holland Noord
(23%). Inwoners jonger dan 65 jaar hebben zich veel vaker laten testen (26%) dan 65-plussers
in het afgelopen half jaar met twee of meer
(3,7%). Ruim de helft (55%) heeft dit laten doen
hebben gehad (Noord-Holland Noord 4,2%).
onderzoek of een standaardprocedure zoals bij
verschillende personen geslachtsgemeenschap te Inwoners jonger dan 65 jaar hebben vaker meer dan één sekspartner (4,1%) dan inwoners ouder
dan 65 jaar (0,4%).
Meerderheid vrijt veilig
Van de seksueel actieve volwassenen in Schagen heeft 2,8% in het afgelopen half jaar onveilig
gevreeën (Noord-Holland Noord 4,9%). Dit
betekent dat zij een korte relatie (< drie
maanden) of losse partners hebben waarin ze nooit of meestal geen condoom gebruiken.
Volwassenen jonger dan 65 jaar vrijen vaker
in het kader van een uitgebreid lichamelijk bloeddonatie, zwangerschap, een
levensverzekering of hypotheek. De belangrijkste locaties waar inwoners van Noord-Holland Noord
zich laten testen zijn achtereenvolgens de huisarts (48%), de GGD (17%), een SOA-
polikliniek van het ziekenhuis (7,7%), en thuis met een zelftest (0,5%). Nog eens 27% van de mensen die zich ooit hebben laten testen
noemde andere locaties, zoals de bloedbank, de verloskundige of de afdeling gynaecologie van een ziekenhuis.
onveilig dan volwassenen ouder dan 65 jaar
Eén op de vijf geteste volwassenen heeft SOA
Noord). Van de mensen die onveilig vrijen heeft
personen die ooit getest zijn op SOA of HIV een
(5,2% versus 1,4%; cijfers heel Noord-Holland 88% zich in de laatste zes maanden niet laten testen op SOA of HIV en 12% wel.
9,8% had ooit behoefte aan professionele hulp
Eén op de tien volwassenen in Schagen (NoordHolland Noord 11%) heeft ooit in zijn of haar
leven behoefte gehad aan professionele hulp,
steun of advies in verband met problemen rond het seksueel functioneren en 5,1% van alle
ondervraagden in Schagen heeft contact gehad
In Noord-Holland Noord is bij 22% van de
SOA gevonden. Bij 91% van de mensen bij wie een SOA is gevonden, is dit langer dan een jaar
geleden. Bij 0,3% is HIV gevonden. In alle gevallen is dit langer dan een jaar geleden. De SOA’s die
het meest gevonden werden zijn chlamydia (54%), gonorroe (15%) en genitale wratten (14%). Bij
jongere volwassenen is vaker chlamydia en herpes
genitalis gevonden, bij ouderen vaker gonorroe en syfilis (zie tabel).
met een professionele zorgverlener of arts
13
Gezondheidsmonitor 2012 Gevonden SOA’s1 in Noord-Holland Noord (%). 19-65 jaar
65 jaar en ouder
Chlamydia
55
Chlamydia
Gonorroe
14
Schaamluis
Genitale wratten
15
Herpes genitalis
9,6
Syfilis
1,5
Schaamluis 1
6,1
35
Gonorroe
30 14
Syfilis
7,3
Herpes genitalis
5,3
Genitale wratten
5,3
Betreft alleen mensen die ooit getest zijn en bij wie een SOA werd gevonden.
Meer ouderen doen geen uitspraak over hun
(3,8%). Dit is vergelijkbaar met heel Noord-
seksuele voorkeur
Holland Noord (28% vindt homoseksualiteit niet
dat ze heteroseksueel zijn, 2,6% heeft een
homoseksualiteit vaker niet normaal (38%) dan
Van de ondervraagden in Schagen geeft 94% aan
homoseksuele, lesbische of biseksuele voorkeur en 3,2% wil de vraag niet beantwoorden. Dit
normaal). Oudere volwassenen (65+) vinden volwassenen jonger dan 65 jaar (27%).
verschilt niet significant van heel Noord-Holland
Bijna één op de vijf vrouwen wil graag zwanger
regio geven inwoners van 65 jaar en ouder
In Noord-Holland Noord geeft 5,3% van de
Noord (respectievelijk 94%, 3,0% en 3,0%). In de
minder vaak aan dat zij homoseksueel, lesbisch of biseksueel zijn (1,9%) dan inwoners jonger
dan 65 jaar (3,2%). Ook willen 65-plussers de
vraag over seksuele voorkeur vaker niet
beantwoorden (7,0%) dan volwassenen jonger
dan 65 jaar (1,9%). Mogelijk omdat zij de vraag onbehoorlijk vinden of niet voor hun seksuele voorkeur durven uitkomen.
Ouderen meer moeite met homoseksualiteit 30% van de volwassenen in Schagen vindt
homoseksualiteit niet normaal; dat wil zeggen
een beetje raar (24%), erg raar (1,6%) of verkeerd
worden of is nu zwanger
vrouwen in de vruchtbare leeftijd aan ten tijde van het invullen van de vragenlijst zwanger te
zijn en 14% wil het komende jaar graag zwanger worden. Het gaat naar schatting om ruim 5.000 vrouwen in de regio die nu zwanger zijn en
13.000 vrouwen die het komende jaar zwanger
willen worden. In het afgelopen jaar is 2,2% van
alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd ongepland zwanger geworden (circa 2.000 vrouwen) en
heeft 0,3% van alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd een abortus laten doen voor een
ongeplande zwangerschap (circa 300 vrouwen).
SEKSUELE GEZONDHEID
Schagen
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
Nederland
%
%
%
Geslachtsgemeenschap in laatste 6
19-65 jaar
21.400
78
75
-
Twee of meer sekspartners in laatste 6
19-65 jaar
1.100
4,1
5,2
-
Ooit behoefte aan professionele hulp
19-65 jaar
2.700
640
7,7
8,7
12
-
Ooit contact met hulpverlening i.v.m.
19-65 jaar
1.300
4,9
6,5
-
Ooit getest op SOA of HIV
19-65 jaar
7.100
310
26
3,7
28
3,8
-
Homoseksueel, lesbisch of biseksueel
19-65 jaar
770
2,8
3,2
-
Homoseksualiteit beetje raar tot
19-65 jaar
7.400
27
26
-
maanden maanden
i.v.m. seksuele problemen seksuele problemen
verkeerd
14
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
2.800
30
460
140
3.200
34 0,4 10
5,5
1,7 38
32 0,7
6,8
1,9 36
-
Schagen 6
Milieu en omgeving
Een prettige woon- en leefomgeving draagt bij aan het welbevinden van mensen. Ontevredenheid,
gevoelens van onveiligheid en hinder kunnen leiden tot bezorgheid, stress en gezondheidsverlies, zoals een verhoogde bloeddruk, slaapproblemen, luchtwegklachten en hart-en vaatziekten. In de
gezondheidsmonitor wordt de subjectieve beleving van milieufactoren gemeten. Voor de objectieve
meting van deze factoren bestaan andere beoordelingsinstrumenten. Toch is de subjectieve waardering van burgers relevant voor het beleid: ontevredenheid, bezorgdheid en hinder liggen politiek gevoelig. 28% ontevreden over voorzieningen voor jeugd
gemeenten in Noord-Holland Noord (20% heeft
In Schagen is 3,4% van de volwassenen
onveilig gevoel ’s nachts). In Schagen voelen
over zijn woonomgeving; dat wil zeggen zij
minder vaak onveilig (3,9%) dan in de regio (7%).
ontevreden over zijn woning en 3,8% ontevreden
inwoners ouder dan 65 jaar zich ook overdag
geven een rapportcijfer lager dan een 6 op een
Vergeleken met de resultaten van de vorige
schaal van 1-10 (in Noord-Holland Noord is dit
gezondheidsmonitors is het percentage mensen
respectievelijk 4,2% en 6,1%). Als het gaat om
dat zich ’s nachts onveilig voelt in Schagen
het groen en de voorzieningen in de buurt, dan
onder 65-plussers toegenomen (van 11% in
is men het minst tevreden over de voorzieningen
2009 naar 16%) en onder inwoners van 19-65
ook grafiek). Aan de inwoners is ook gevraagd
naar 17%). Het gevoel van onveiligheid overdag
samenhang in de buurt (bijvoorbeeld ‘de mensen
4,7% in 2009 naar 3,9%; 19-65 jaar: 5,8% in
voor jongeren (28% geeft een onvoldoende, zie
jaar niet significant veranderd (van 15% in 2007
om voor vijf stellingen over de sociale
is in Schagen niet significant veranderd (65+ van
in mijn buurt helpen elkaar’ en ‘de mensen in
2007 en 5,9% nu).
hoeverre ze het daar mee eens zijn. Gemiddeld
Grootste zorgen over verontreinigde grond
samenhang in hun gemeente een score van 4,1
de gezondheid vanwege zijn of haar
mijn buurt zijn te vertrouwen’) aan te geven in
In Schagen is 14% van de inwoners bezorgd over
genomen geven inwoners van Schagen de sociale
op een schaal van 1 ‘helemaal oneens’ tot 5
woonsituatie. Dit is vergelijkbaar met heel
‘helemaal eens’, waarbij een score van 4
Noord-Holland Noord (13%). De meeste zorgen
overeenkomt met een ‘beetje eens’. In heel
maken inwoners van Noord-Holland Noord zich die op verontreinigde grond (42%), in de buurt
Noord-Holland Noord is de gemiddelde score voor de sociale samenhang 3,9.
van zendmasten voor radio/TV of bij antennes voor mobiele telefoons (33%), in de buurt van
Ouderen voelen zich ’s nachts onveiliger
een vliegveld (26%) of hoogspanningslijnen (23%) wonen. Minder bezorgd zijn mensen die in een
In Schagen voelt 5,4% van de volwassenen zich
drukke straat wonen (17%), en in de buurt van
overdag wel eens onveilig en 16% ’s nachts. De
landbouw of tuinbouw, windturbines of bedrijven
inwoners van Schagen voelen zich ’s nachts
en industrie wonen (allen 14%).
minder vaak onveilig dan inwoners van andere
Ontevreden (rapportcijfer < 6) over groen en voorzieningen in de buurt in Schagen (%). Activiteitencentra Buurthuis/buurtwerk Sportvoorzieningen Voorzieningen voor jongeren Speelmogelijkheden voor kinderen Fiets- en wandelmogelijkheden Gebruiksgroen (parken, bos en natuurgebied) Kijkgroen (plantsoenen, straatbomen) 0
10
20 19-65 jaar
30
40
50
65 jaar en ouder
15
Gezondheidsmonitor 2012 MILIEU EN OMGEVING
Schagen
Noord-
Neder-
Holland
land
Noord
Geschat aantal
%
%
%
Ontevreden over woning
19-65 jaar
1.000
3,8
4,5
-
Ontevreden over woonomgeving
19-65 jaar
1.100
4,0
6,5
-
Onveilig gevoel overdag
19-65 jaar
1.600
5,9
5,7
-
Onveilig gevoel ‘s nachts
19-65 jaar
4.500
17
20
-
Bezorgd over gezondheid vanwege
19-65 jaar
3.600
13
13
-
Ernstige geluidshinder
19-65 jaar
3.100
610
7,3
9,8
13
-
Ernstige hinder door stof/roet/rook
19-65 jaar
2.600
9,5
6,8
-
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
woonsituatie
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
In Schagen geeft 0,5% van de ondervraagden aan op verontreinigde grond te wonen, 10% in de
buurt van zendmasten of antennes, 0,2% in de
160
1,9
270
3,3
3,2
330
4,5
3,9
1.300
-
19
18
-
15
11
600
-
7,0
16
1.500
-
6,7
-
7,2
-
Noord (38%). Volwassenen jonger dan 65 jaar in Schagen worden vaker gehinderd (36%
licht/matig en 11% ernstig) dan inwoners ouder
buurt van een vliegveld, 1,1% in de buurt van
dan 65 jaar (25% licht/matig en 7,3% ernstig). De
58% in de buurt van landbouw of tuinbouw, 12%
wegverkeer (zie grafiek).
hoogspanningslijnen, 19% in een drukke straat,
in de buurt van windturbines en 18% bij
meeste geluidshinder ervaren mensen door
bedrijven en industrie.
8,9% ernstig gehinderd door stof, roet of rook
10% ervaart ernstige geluidshinder
thuis ernstig gehinderd door stof, roet of rook
In Schagen wordt 8,9% van de ondervraagden
In Schagen wordt 10% van de ondervraagden
(Noord-Holland Noord 6,9%). Nog eens 23% van
thuis ernstig gehinderd door één of meer
de inwoners in Schagen (Noord-Holland Noord
op een schaal van 0 (niet hoorbaar of helemaal
door stof, roet of rook. Volwassenen jonger dan
geluidsbronnen, d.w.z. een score van 8 of hoger niet gehinderd) tot 10 (extreem gehinderd). Dit
is vergelijkbaar met Noord-Holland Noord (12%). Nog eens 33% van de inwoners in Schagen
ervaart lichte tot matige geluidshinder (score van 3 t/m 7). Dit is lager dan in heel Noord-Holland
eveneens 23%) ervaart lichte tot matige hinder
65 jaar in Schagen worden vaker gehinderd (24% licht/matig en 9,5% ernstig) als inwoners ouder
dan 65 jaar (21% licht/matig en 6,7% ernstig). De meeste hinder ervaren mensen door vuurkorven en barbecues (zie grafiek).
Ervaren geluidshinder (links) en hinder door stof, roet of rook (rechts) naar bron in Schagen (%). Buren Landbouw en veeteelt
Landbouw en veeteelt
Windturbines
Vuurkorf/ BBQ
Vliegverkeer
Open haard/ allesbrander
Wegverkeer
Wegverkeer 0
10
20 licht tot matig
16
30 ernstig
40
0
5
10
15
licht tot matig
20 ernstig
Schagen 7
Zorg(en)
De verwachting is dat door de vergrijzing de zorgbehoefte stijgt. Om het welzijn van mensen te
bevorderen en de zorgkosten te beheersen, is het van belang dat mensen zo lang mogelijk actief blijven
en zelf de regie houden over hun gezondheid en leven. Een goede eerstelijnszorg, steun van het informele netwerk en vrijwilligerswerk kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Meer mantelzorg dan landelijk
Mantelzorg is onbetaalde zorg die iemand geeft
31% doet vrijwilligerswerk
partner, ouders, kind, buren of vrienden) als
georganiseerd verband (zoals sportvereniging,
aan een bekende uit de omgeving (zoals de deze persoon voor langere tijd ziek,
hulpbehoevend of gehandicapt is. Deze zorg kan
Vrijwilligerswerk is onbetaald werk dat in
kerkbestuur, school) wordt uitgevoerd. Van de ondervraagden in Schagen doet 31%
bestaan uit het huishouden doen, wassen en
vrijwilligerswerk. Dit is vergelijkbaar met heel
geldzaken regelen, enzovoorts. In Schagen heeft
organisaties waar vrijwilligerswerk voor wordt
aankleden, gezelschap houden, vervoer,
17% van alle volwassenen in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven (langer dan drie maanden
of meer dan acht uur per week); dit verschilt niet significant van heel Noord-Holland Noord (15%),
maar is hoger dan landelijk (12%). Inwoners van
19-65 jaar in Schagen lijken vaker mantelzorg te geven dan inwoners ouder dan 65 jaar, maar dit verschil is niet statistisch significant. Van alle mantelzorgers in Noord-Holland Noord voelt
13% zich hierdoor zwaar belast (13% van groep
19-65 jaar en 12% van 65-plussers). Vergeleken
Noord-Holland Noord (30%). De belangrijkste verricht zijn sport, hobby of culturele
organisaties; school, jeugd- en buurthuis of
scouting; en kerk of levensbeschouwing (zie
tabel). Een derde van alle volwassenen geeft aan bij een andere organisatie vrijwilligerswerk te doen. Genoemd worden collecteren voor
verschillende organisaties, bezoeken van en klussen bij ouderen en verstandelijk
gehandicapten, het geven van computerles, het rijden op de buurtbus en vluchtelingenwerk.
met de resultaten van de vorige
Oudere inwoners hebben andere zorgcontacten
van Schagen dat mantelzorg geeft niet veranderd
In Schagen heeft 36% van de ondervraagden in
gezondheidsmonitors is het percentage inwoners (19-65 jaar: zowel in 2007 als nu 17%; 65+: zowel in 2009 als nu 14%). In heel Noord-
dan jongere inwoners
de afgelopen 2 maanden en 70% in het afgelopen jaar voor zichzelf contact gehad met de huisarts
Holland Noord is het percentage inwoners van
(persoonlijk of telefonisch consult). In heel
19-65 jaar dat mantelzorg geeft licht gedaald
Noord-Holland Noord zijn deze cijfers
(van 16% in 2006/2007 naar 14%), en is het
respectievelijk 37% en 74%. Andere zorgverleners
aandeel inwoners van 65 jaar en ouder dat
mantelzorg geeft gestegen van 12% in 2009 naar 16%.
waar in het afgelopen jaar vaak contact mee is
geweest zijn de tandarts (80% in Schagen, 80%
Noord-Holland Noord), de medisch specialist
(40% in Schagen, 40% Noord-Holland Noord) en
paramedici zoals de diëtist, fysiotherapeut,
ergotherapeut, logopedist of oefentherapeut
(28% in Schagen, 29% Noord-Holland Noord).
Organisaties waar vrijwilligerswerk wordt gedaan in Noord-Holland Noord (%). 19-65 jaar
65 jaar en ouder
Sport, hobby of cultuur
50
Sport, hobby of cultuur
Kerk of levensbeschouwing
13
Verzorging, verpleging
School, jeugd- en buurthuis, scouting Verzorging, verpleging
Vakbond, bedrijfsorganisatie, politieke partij, actiegroep e.d.
25 6,2 5,9
Kerk of levensbeschouwing School, jeugd- en buurthuis, scouting
Vakbond, bedrijfsorganisatie, politieke partij, actiegroep e.d.
32 27 11
7,6 6,1
17
Gezondheidsmonitor 2012 ZORG
Schagen
Noord-
Holland Noord
Geschat aantal
Nederland
%
%
%
Mantelzorg gegeven laatste jaar
19-65 jaar
4.700
17
14
12
Vrijwilligerswerk
19-65 jaar
8.700
32
30
-
Enige tot grote moeite met rondkomen
19-65 jaar
5.600
20
23
-
Contact huisarts afgelopen 2 maanden
19-65 jaar
8.500
31
33
-
Contact huisarts afgelopen jaar
19-65 jaar
18.200
67
71
-
Contact medisch specialist afgelopen
19-65 jaar
9.700
35
36
-
Contact tandarts afgelopen jaar
19-65 jaar
23.800
87
85
-
Contact paramedici afgelopen jaar
19-65 jaar
7.600
28
28
-
Contact GGZ of maatschappelijk werk
19-65 jaar
2.100
7,6
8,6
-
Contact thuiszorg in afgelopen jaar
19-65 jaar
490
1,8
1,9
-
Contact overige eerstelijns
19-65 jaar
5.600
20
-
jaar
in afgelopen jaar
zorgverleners
≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar ≥ 65 jaar
6,2% van de inwoners van Schagen (Noord-
1.200 2.500 1.000 4.300 6.900 4.500 5.000 2.500 140 900 800
14 30 13 51 83 54 60 30 1,7 11 20
9,6
16 31 14 49 82 56 61 31 4,7 13
8,4
13 -
komen (20% heeft enige tot grote moeite) dan
Holland Noord 7,7%) heeft in het afgelopen jaar
65-plussers (13%). Mensen die moeite hebben
Gezondheidszorg, psycholoog, psychiater of
vakantie (33%), kleding (31%) en krant of andere
contact gehad met de GGZ (Geestelijke
maatschappelijk werk), 3,9% met de thuiszorg
(Noord-Holland Noord 4,3%) en 18% met overige zorgverleners (Noord-Holland Noord 17%), zoals de bedrijfsarts, GGD, CJG, verslavingszorg of
alternatieve behandelaars. Zowel in Schagen als
in Noord-Holland Noord hebben 65-plussers
(veel) vaker contact gehad met de huisarts, de medisch specialist en de thuiszorg. Inwoners
jonger dan 65 jaar hebben daarentegen meer contact gehad met de GGZ, de tandarts en overige zorgverleners.
Jongere inwoners komen moeilijker rond
In Schagen heeft 18% van de ondervraagden het afgelopen jaar enige tot grote moeite gehad om rond te komen van het huishoudinkomen
(Noord-Holland Noord 21%). In Schagen hebben
inwoners jonger dan 65 jaar, evenals in heel
Noord-Holland Noord, meer moeite om rond te
18
om rond te komen noemen uitgaan (39%),
abonnementen (27%) als de vijf belangrijkste terreinen om op te bezuinigen. Minder vaak
genoemd worden vrijetijdsbesteding, zoals sport en hobby’s (19%), auto of vervoerskosten (19%), cadeautjes en verjaardagen (19%), stookkosten (17%), telefoneren (16%), voeding (11%), huisvesting en woningreparaties (8,0%),
tandartsbezoek (5,7%) en bezoek aan de medisch
specialist (2,7%).
Schagen 8
Trends en conclusies
In de gezondheidsmonitor 2012 is over een breed scala van onderwerpen informatie verzameld en waar mogelijk vergeleken met de resultaten van de vorige gezondheidsmonitor. In dit hoofdstuk worden de
belangrijkste conclusies en trends voor de gemeente Schagen samengevat met mogelijke implicaties voor
vervolgonderzoek of beleid.
Omgaan met chronische aandoening(en)
Aantal mensen met overgewicht is gelijk
één of meer chronische aandoeningen. Veel
Hoewel er in Schagen minder overgewicht
Ruim de helft van de inwoners van Schagen heeft
voorkomende aandoeningen zijn hoge
bloeddruk, gewrichtsslijtage, aandoeningen van rug, nek of schouder en migraine. Naarmate de leeftijd stijgt neemt het aantal mensen met een
chronische aandoening en ernstige beperkingen in gehoor, gezichtsvermogen of mobiliteit toe.
Preventie gericht op een gezonde leefstijl en het vergroten van het vermogen om zich aan te passen aan een veranderende
gezondheidstoestand kan de ziektelast van chronische aandoeningen beperken. Psychosociale gezondheid zorgelijk
Een groot deel van de inwoners van Schagen
voelt zich eenzaam (36%) en/of loopt risico op angst en depressie (33%). Zowel oudere als jongere volwassenen hebben last van
psychosociale problemen, hoewel het accent verschilt: 65-plussers voelen zich iets vaker
gebleven
voorkomt dan landelijk, heeft nog steeds 42% van de inwoners in Schagen overgewicht. Dit
terwijl de meerderheid van de inwoners (69%)
wel voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Dit lijkt er op te duiden dat het
stimuleren van meer beweging alleen niet
voldoende is om overgewicht terug te dringen en te voorkomen dat overgewicht ontstaat. Meer aandacht voor gezonde voeding en voedselmatiging is ook belangrijk.
Tevreden over woon- en leefomgeving
De meeste inwoners van Schagen geven hun
woon- en leefomgeving een voldoende en zijn redelijk tevreden over hun buurt.
Aandachtspunten zijn de buurtvoorzieningen voor de jeugd, het gevoel van onveiligheid ’s nachts en geluidshinder.
eenzaam en volwassenen van 19-65 jaar zijn
Meer mensen geven mantelzorg
angststoornis. Volwassenen van 19-65 jaar
dan 8 uur per week of langer dan drie maanden
denken dan inwoners van 65 jaar en ouder.
Dat is meer dan landelijk. Eén op de acht
de stijgende tendens, naar risicogroepen en naar
stijgt het aandeel 65-plussers dat mantelzorg
psychosociale problemen. Deze kennis kan
mantelzorgers stijgt. Een goed evenwicht tussen
en interventies.
aandachtspunt voor beleid.
meer risico gaan lopen op een depressie of
Eén op de zes inwoners in Schagen geeft meer
geven ook vaker aan wel eens aan zelfdoding te
mantelzorg aan een bekende uit de omgeving.
Verder onderzoek is nodig naar de oorzaken van
mantelzorgers voelt zich zwaar belast. Regionaal
de factoren die bijdragen aan de preventie van
geeft. Dit betekent dat de leeftijd van
helpen bij het inzetten en ontwikkelen van beleid
belasting en draagkracht bij deze groep is een
Aantal rokers en alcoholgebruikers lijkt te dalen
Het percentage rokers en het aantal mensen dat overmatig alcohol drinkt in Schagen lijkt te
dalen. Ook regionaal zien we een dalende trend. Mogelijk heeft dit te maken met de sterke
aandacht voor het terugdringen van het gebruik
van genotmiddelen de laatste jaren, maar andere verklaringen, zoals accijnsverhoging en sociaal wenselijke antwoorden kunnen niet worden uitgesloten.
19
Referenties Evenblij M. Parel voor een nieuw concept van gezondheid. Mediator, 23 (5), 2012.
Colofon
Uitgave:
GGD Nederland en RIVM. Lokale en Nationale Monitor
2006 Noord-Kennemerland. Alkmaar, 2007.
1740 AH Schagen
Auteurs: Mandy van den Brink, Esther Duin, Bettina de Leeuw den Bouter en
GGD Hollands Noorden. Volwassenenenquête 2007 - Kop
van Noord-Holland en West-Friesland. Hoorn, 2008.
GGD Hollands Noorden. Gezondheidsenquête ouderen 2009 Noord-Holland Noord. Schagen, 2010.
Grotewallerweg 1 Postbus 324
Gezondheid. www.monitorgezondheid.nl.
GGD Hollands Noorden. Gezondheidspeiling volwassenen
GGD Hollands Noorden
Foto's:
Miriam Levijn
Nationale beeldbank (omslag en p.12)
Kenmerk: KPGV EPI.2013-016
Jong-Gierveld, J. de & Kamphuis, F.H (1985). The
Datum:
Psychological Measurement, 9, 289-299.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen
development of a Rasch-type loneliness-scale. Applied
Kessler, R.C. et al. (2002). Short screening scales to
monitor population prevalences and trends in nonspecific psychological distress. Psychological Medicine, 32, 959976.
Nationale Commissie Chronisch Zieken. Chronisch zieken
aan zet: tussenbalans chronisch ziekenbeleid 1991-1994. Zoetermeer, 1994.
September 2013
met de afd. communicatie via 088-01 00 500 of communicatie @ggdhn.nl.
Alle cijfers zijn binnenkort ook te vinden in onze digitale gezondheidsatlas op
www.gezondnhn.nl. Het rapport is tevens te
Stivoro. www. stivoro.nl. Voor volwassenen\Feiten en
downloaden via www.ggdhn.nl.
Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas
Met dank aan alle inwoners die hebben
cijfers.
Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, http://www.nationaalkompas.nl.
20
meegedaan aan de gezondheidsmonitor.
