29‐3‐2013
Christine Linzel 28-03-2013
Hoe maakt u optimaal gebruik van vrijwilligers?
1
Wat gaan we doen? Onderwerp: • Integraal vrijwilligersbeleid bij gemeenten: waarom en hoe. Resultaten: • Jullie hebben achtergrondinformatie ontvangen over vrijwilligerswerk in Nederland. • Jullie hebben informatie en tips ontvangen om vrijwilligersbeleid te formuleren.
2
1
29‐3‐2013
Overheid en vrijwilligers door de eeuwen heen...
3
Overheid en vrijwilligers • 1e wetgeving vanaf 1500 als vangnet voor armen. • ± 1900 uitbreiding vangnet. • 1945-1970 van bewaken collectief welvaartsminimum naar individuele welzijnsgarantie. • 1970-1985 overheid formuleert recht op zorg. Individualisering geïnstitutionaliseerd. Professionals nemen zorg over.
4
2
29‐3‐2013
Overheid en vrijwilligers • 1980-1990 door specialisatie en professionalisering stijgt kwaliteit zorg, maar hogere kosten. Verschuiving van intramuraal naar extramuraal (Eelco Brinkman). • Vanaf 1990 terugdringing verzorgingsstaat • Invoering Wet voorzieningen gehandicapten (1994) • Invoering PGB’s (1996) • Invoering WMO (2007)
5
Nou en? • Overheid had tot ±1950 een bewakende taak (scheppen van wetgeving) en burgers een uitvoerende (nu noemen we dat civil society). • Maar de sociale verbanden zijn verdwenen, mede door individualisering en emancipatie -> mbv voorzieningen en wetgeving • Gelukkig is er nog een cultureel aspect. Dus het is niet helemaal weg.
6
3
29‐3‐2013
Georganiseerd vrijwilligerswerk: 2003
2004
2007
2008
Totaal
42
43
44
42
18‐24
38
43
46
42
25‐34
39
39
41
37
34‐44
49
51
53
49
45‐54
48
45
47
46
55‐64
45
40
41
43
65‐74
40
43
46
41
>75
19
22
26
24
7
Georganiseerd vrijwilligerswerk: • 42% van de Nederlanders is actief als vrijwilliger • Zelfde % als in 1970, maar in tijd dalend (was lange tijd 4,5 uur) • Allochtonen doen steeds meer vrijwilligerswerk: • Niet-westerse allochtonen: 25,2% • Westerse allochtonen: 39% (autochtonen 44%)
• Meest in sportverenigingen, kerken en politieke partijen • Weinig in zorg en welzijn: daar is tekort aan vrijwilligers • Aanleiding: 64% wordt gevraagd; niet vriend of familielid maar bekende of collega
8
4
29‐3‐2013
Gezond en sterk met vrijwilligerswerk!
9
Gezond en sterk met vrijwilligerswerk! • Eerste verschijnselen dementie wordt 2 jaar uitgesteld door het doen van vrijwilligerswerk • Mantelzorgers die chronisch zieke of gehandicapte familieleden, vrienden of kennissen minder dan 6 uur per week verzorgen, zijn gelukkiger dan mensen die dat niet doen. • Uit Amerikaans onderzoek van Dr. Post blijkt dat vrijwilligers fysiek gezonder en minder gestrest zijn dan mensen die dat niet doen.
10
5
29‐3‐2013
Gezond en sterk met vrijwilligerswerk! • Vrijwilligerswerk preventie tegen misdaad: wie als jongere vrijwilligerswerk doet, wordt niet crimineel. Onderzoek vindt steevast geen overlap tussen vrijwilligers en criminelen. • Vrijwilligers zijn empatischer, emotioneel stabieler, meer extravert en staan meer open voor nieuwe ervaringen. • Eenzaamheid ligt ten grondslag aan fysieke klachten.
11
Trends en feiten
Kapitalisatie vrijwilligerswerk • De waarde van vrijwilligerswerk in NL ligt tussen de 5 en 20 miljard euro (5 miljard obv een uurloon van 5 euro; 20 miljard als de ‘output’ wordt berekend). • Het SCP berekende dat door het wegvallen van mantelzorgers de kosten van de zorg met 4-7 miljard stijgen. • Het RMO heeft onderzocht dat door het ontvangen van huisbezoek (circa 4x per jaar) de consumptie van gezondheidszorg met 25% afneemt.
12
6
29‐3‐2013
Vrijwilligerswerk en gemeentebeleid • Zorg voor veiligheid en welzijn van burgers: Verkeersdrempels, maat van deuren, onderhoudsplan van groenvoorzieningen, etc. • Vrijwilligersbeleid is vaak beperkt tot het ondersteunen van sportverenigingen, levendig houden van een buurt etc. • Weken met vrijwilligers is lonend, maar je hebt ook een aantal uitdagingen.
13
5 uitdagingen 1. 2. 3. 4. 5.
Instrumentalisering vrijwilligerswerk Overvragen vrijwilligers Eigene van vrijwilligerswerk Altruïstisch overschot Kunst van ondersteuning
14
7
29‐3‐2013
Uitdaging 1 • Tegen instrumentalisering: • Eigen motieven, eigen overtuiging • Willen met vrijwilligerswerk iets anders dan met andere activiteiten • Voor karretje overheid spannen werkt averechts, zeker als overheid verantwoordelijkheid afschuift • “Eigen verantwoordelijkheid” werkt defensief: ik ben al verantwoordelijk voor gezin, baan enz.
15
Uitdaging 2 • Tegen overvragen vrijwilligers: • Vrijwilligers nemen het wel over? • Overnemen: vrijwilligers als bedenkers, projectmanagers en uitvoerders tegelijk • Maar in de praktijk vaak: • Hoger opgeleiden: bedenkers • Zzp’ers/vrijwilligersorganisaties: projectmanagers • Lager opgeleiden: uitvoerders
• Vrijwel niemand kan alle drie tegelijk
16
8
29‐3‐2013
Uitdaging 3 • Het eigene van vrijwilligerswerk accentueren en bevorderen: • • • •
Unieke manier om vorm te geven aan maatschappelijke betrokkenheid Nieuwe vrijwilliger dus geen CV-bouwer of egoïst Niet uitwisselbaar met betaald werk, gezin (mantelzorg) of hobby’s Voor veel mensen: niet besturen maar doen
17
Wat is de kracht van de Zonnebloem? • Ondersteuning van de vrijwilligers door beroepskrachten • Focus ligt op vergroten zelfredzaamheid (coachen, begeleiden) • Bieden van continuïteit
• Onderhouden landelijke dekking • Binden van vrijwilligers
18
9
29‐3‐2013
Samenwerking gemeenten en vrijwilligersorganisaties Enkele tips: • Gezamenlijke invalshoek; stel heldere doelen • Zorg voor een onafhankelijke en inhoudelijk kundige procesbewaker • Niet op provinciaal niveau samenwerken om iets op lokaal niveau te bereiken • Structureel samenwerkingsverband; vermijd projecten • Maak gebruik van de vrijwilligerscentrale
19
Bronnen • • • • •
Movisie (oa trendrapport vrijwilligers) CBS SCP Diverse onderzoeken waaronder Evelien Tonkens, Marieke Jager Onderzoeken Zonnebloem
20
10
