Hoe Allah verdween uit Leiden

3 april 2014 37ste Jaargang • nr. 25

‘Wij zijn geen zigeuners’ Pagina 11

Roeiers pakken zilver in Sydney. ‘Opeens sloegen de zenuwen toe’

Vrijmetselaars vergrijzen maar weigeren vrouwen. ‘Dan is het afgelopen’

Genen testen wordt steeds makkelijker. Dat leidt tot juridische dilemma’s

Pagina 3

Pagina 6

Pagina 7

Hoe Allah verdween uit Leiden Een Jemenitische promovendus heeft zijn proefschrift opnieuw moeten laten drukken. Reden: in zijn dankwoord bedankte hij Allah. En dat mag niet van de universiteit.

Lotte Simons: ‘Mensen denken dat we rond een kampvuur elkaars haar invlechten terwijl we Kumbaya zingen.’

Foto Marc de Haan

Dertig dagen zonder dode dieren Veganisten verklaren zich nader Deze week is de vierde Nederlandse VeganChallenge gestart, waarin deelnemers dertig dagen geen dierlijke producten gebruiken. Mare sprak met hardcore veganisten over hun levensstijl. ’De AIVD houdt ons in de gaten.’ DOOR ESHA METIARY Ze is sinds februari fulltime veganist, maar ze heeft er lang naar toe moeten werken. ‘In 2012 ben ik vegetariër geworden’, vertelt Lotte Simons (22, Afrikaanse Talen en Culturen). ‘Plannen

om veganist te worden had ik toen niet. Dat was in mijn ogen veel te extreem. Ik had veel leren tassen en schoenen en was bang om die weg te gooien.’ Als vegetariër dacht Simons nog dat er door haar toedoen geen dieren meer gedood werden. ‘Maar dat was iets wat ik mezelf wilde laten geloven. Het was slechts het halve werk. Neem de ei-industrie. De helft van de geboren kuikens zijn haantjes. Omdat ze geen eieren leggen zijn ze nutteloos en worden ze levend vermalen of verstikt in plastic zakken. De melkindustrie idem dito. Stier-

tjes zijn nutteloos en worden vrijwel meteen naar de slacht gestuurd.’ Toen ze hier achter kwam, besloot Simons activist te worden. Met 269life voert ze actie tegen het gebruik van dieren voor dierproeven, consumptie en vermaak. De organisatie is wereldwijd actief en staat bekend als een van de meest extremistische organisaties. Sinds 2013 hebben meer dan dertig mensen zich laten brandmerken met de cijfers, die verwijzen naar de oormerken van veedieren. Dat is voor Simons vooralsnog een brug te ver. ‘We breken in bij boeren en filmen

dan wat er niet door de beugel kan. Soms nemen we dieren mee, die we dan naar farmsanctuaries brengen.’ Zelf heeft ze nog geen bevrijdingsacties meegemaakt, maar er staat er wel eentje gepland. ‘Daar kan ik niet teveel over vertellen, want de AIVD houdt ons in de gaten.’ Haar veganisme leidt tot veel onbegrip. ‘Mensen denken dat we rond een kampvuur elkaars haar invlechten terwijl we Kumbaya zingen.’ Ook haar familie ‘begreep er in eerste instantie niks van’, zegt ze. > Verder lezen op pagina 8

‘I owe a debt of gratitude and sincere thanks to Almighty Allah for his guidance and comfort throughout the duration of this dissertation’, schrijft Moosa A. A. Elayah in de eerste druk van zijn proefschrift over donorhulp in ontwikkelingslanden. In de tweede druk is het gehele dankwoord verdwenen. Het is niet de eerste keer dat een religieus bedankje wordt tegengehouden. In 2012 stapte jurist Fred Schonewille naar het College voor Promoties van de universiteit omdat hij God niet mocht bedanken met een ingekorte versie van psalm 111:10. Het College gaf hem gelijk, omdat nergens in het promotiereglement de beperkingen voor een dankwoord waren aangegeven. Het reglement is toen gewijzigd. In het voor- en nawoord mogen betrokkenen op gepaste wijze bedankt worden, zoals gangbaar in de ‘acknowlegdgements’ in de internationale wetenschappelijke literatuur. Daar heeft een opperwezen geen plek. Elayah vind het jammer, maar maakt zich er niet druk over. ‘In Jemen is het heel normaal om Allah te bedanken. Maar in goede samenspraak met mijn promotoren heb ik het gewijzigd.’ Hij heeft zo’n dertig proefschriften moeten terugtrekken en opnieuw moeten laten drukken. Het kostte hem ergens tussen de twee- en vijfhonderd euro, zegt hij. Promotor Frits van der Meer: ‘Het dankwoord moest sowieso over, er stond namelijk een naam verkeerd in. Bovendien zou het op een los vel bijgevoegd worden en dat is misgegaan.’ In Wageningen ontstond onlangs ook ophef over een paar zinnetjes over God. Die moesten door de promovendus worden geschrapt. EM

Advertentie

Job Cohen keert terug naar Leiden

KNAW: Zelfplagiaat is geen plagiaat

Hij gaat de Thorbecke-leerstoel bekleden. ‘Ik ben nu in een stadium van mijn leven gekomen waarin ik vooral dingen wil doen die leuk en interessant zijn.’

Bij hergebruik van eigen werk is geen sprake van wetenschappelijk wangedrag, schrijft de Koninklijke Akademie van Wetenschappen in een rapport.

Pagina 3

Pagina 5

A LA CARTE DAGELIJKS VANAF 17.00 UUR Lunch woens/zond vanaf 12.30 uur, menu’s vanaf € 19,50 Diner dagelijks vanaf 17.00 uur, menu’s vanaf € 27,50 ***

AFSTUDEER ARRANGEMENT Bubbel en amuse, menu en wijn, all-in € 39,50 p.p. ***

ASPERGE’S FLAMANDE

Bandirah Pagina 12

Bij mooi weer op ons parkterras Asperge 10-daagse van 14 t/m 24 april € 27,50 p.p. (alleen op reservering)

mare-prentenkabinet 140320.indd 1

Kloksteeg 25, LEIDEN (t.o Pieterskerk) 071-5126666 of www.prentenkabinet.nl

28-03-14 11:53

2  Mare · 3 april 2014 Geen commentaar

Adem uit, laat het gaan

Colofon

Door Bart Braun In de film White Christmas (1954) bezingt Danny Kaye de geneugten van het leger: ‘A soldier out of luck, is never really stuck, there’s always someone higher up where you can pass the buck.’ Wat goed werkt in het leger, werkt natuurlijk ook goed in het hoger onderwijs, lijkt minister Bussemaker te denken. Nog niet zo gek lang geleden was ze er zelf bestuurder, en blijkbaar zat ze al die tijd te springen op besluiten uit Den Haag die haar vertelden wat ze wel en niet mocht doen. In elk geval is dat wat er nu gebeurt, en juist de Universiteit Leiden kreeg de afgelopen tijd vaak een corrigerende ruk aan de halsband. De universiteit heeft of verzint een regel, met als doel om studenten te helpen of om aan de eisen uit Den Haag te voldoen. Vervolgens mekkert er ergens een student dat hij of zij de dupe wordt van die maatregel, komen er Kamervragen en bepaalt de minister hoe de kwestie geregeld moet worden. Boetes voor laatinschrijvers bij tentamens, omdat een faculteit graag wil weten of ze vijftig of vijfhonderd bankjes klaar moet zetten? Mag niet. Tentamencijfers laten vervallen na vier jaar? Mag niet. Iets extra’s organiseren voor je studenten, wat wel wat extra kosten met zich meebrengt? Mag niet. In het mbo en hbo leidde vrijheid tot diplomafraude, losgeslagen nieuwbouwprojecten en ondermaatse opleidingen, en daar moeten de universiteiten nu voor boeten. De minister trekt de touwtjes aan, en gaat over op gecentraliseerd micromanagement.

Het Amerikaanse leger waar Kaye’s personage het zo naar zijn zin had, was echter behoorlijk homogeen. De soldaten waren General Issue Joe’s, hun pakje heet niet voor niets een uniform. Het is echter maar de vraag of een klas van dertig tot in hun tenen gemotiveerde studenten huisdiergeneeskunde wel echt in hetzelfde keurslijf past als een horde van duizend katerige eerstejaars die rechten kozen omdat ze niet wisten wat ze wilden doen. Op dezelfde manier kun je een faculteitsbestuur wel iets meer verantwoordelijkheid toevertrouwen dan een achttienjarige uit Vermont die in een weiland vol nazi’s wordt gedropt. Managementboeken waarschuwen tegen micromanagement, omdat je er besluiteloos en onverantwoordelijk personeel mee kweekt. In het hoger onderwijs is het nog merkwaardiger, omdat je toch een zekere mate van besluitvaardigheid en verantwoordelijkheid moet hebben voordat je baas van een faculteit of universiteit kan worden. Besturen is mensenwerk, mensen maken fouten, maar deze mensen zitten wel dicht op de onderwijspraktijk. De smeulende puinhopen van het middelbaar onderwijs zouden ook de mensen op het ministerie huiverig moeten maken voor al te veel regeldrift. Een verstandig bestuurder durft los te laten, en accepteert dat wat je ook doet, er altijd mekkeraars en aandachtstrekkers zullen zijn. De oplossing van een probleem schept vrijwel altijd nieuwe problemen. Adem uit, laat het gaan. May your days be merry and bright.

Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Website mareonline.nl E-mail [email protected]

De redactie is op vrijdag gesloten. Oplage circa 15.000

Column

Hoofdredactie

Frank Provoost [email protected] Redactie

Vincent Bongers [email protected] Bart Braun [email protected] Marleen van Wesel [email protected] Esha Metiary (stagiair) [email protected] Medewerkers

Emma Anbeek van der Meijden • Talitha Dehaene • Tim Meijer • Petra Meijer • Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving Marcel van den Berg Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • drs. B. Funnekotter • R. Donkersloot • G. Drijer • K. Innemee • D. Jacobs • mr. F.E. Jensma • S.K. Kerkhof • C. van Leeuwen • dr. S.J. van der Linde • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar [email protected]. Studenten betalen €25. Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden. Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel. Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272. Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn. ISSN 0166-3690

Heidegger en bezwete rozijnen 2007: Arianna wordt wakker in een poel met bloed op haar bureau. Arianna had twee jaar daarvoor een nieuwswebsite opgericht en sliep gemiddeld 4,5 uur per nacht. Totaal overspannen wakker worden met een gebroken jukbeen en een wang die kleverig is van je eigen bloed: aha-moment. Vijf jaar later werd haar website The Huffington Post voor honderden miljoenen dollars verkocht aan AOL. En dat is niet omdat ze 18 uur per dag is blijven werken. Arianna Huffington is een Grieks-Amerikaanse ondernemer, journalist, en auteur van veertien boeken. Gek genoeg is haar boodschap aan ons: slaap meer. In haar nieuwe boek Thrive betoogt zij dat succesvol zijn belangrijk is, maar dat de manier waarop je succesvol bent nog belangrijker is. Ze reist nu met o.a. als tv-presentator Katie Couric en actrice Julianne Moore het land door om aandacht te vragen voor simpele dingen als: laat je leven niet regeren door macht en geld. Dat lijkt onverenigbaar met het feministische streven om zoveel mogelijk vrouwen aan de top te krijgen. Nonsens: Sheryl Sandberg is COO van Facebook en auteur van het controversiële boek Lean in, waarin ze vrouwen oproept om harder te vechten voor hun plek aan de vergadertafel. Sandberg is ook moeder van twee kinderen en staat erom bekend dat ze na 17:30 pleite is. Facebook-oprichter Mark Zuckerberg is blij met haar. 2013: Tien mensen staren naar een rozijn alsof het hun geliefde is. Ze houden ‘m in hun hand terwijl hij warm wordt van de lijntjes zweet in hun palm. Vervolgens kauwen ze langzaam op de bezwete rozijn. Dit zijn geen knetterstonede hippies, maar cursisten mindfulness. Journalist Kate Pickert schreef erover in TIME magazine. Onmiddellijk ontving TIME smalende brieven: haha, New Yorkers die honderden dollars betalen voor een cursus hoe-zet-ik-mijn-iPhone-uit. Mindfulness leert je bewust en in het moment te leven. Zowel de term als deze uitleg geven mij als neerlandicus de kriebels. Toch heeft het nut om met je volle aandacht, dus zonder krant, tv, of het blauwe licht van je mobieltje, iets simpels te doen als het eten van een rozijn. Onbewust

multitasken we voortdurend, terwijl slechts enkele uitverkorenen er goed in zijn. 1954: Heidegger publiceert Die Frage nach der Technik. Vloekend verliet ik in 2010 het eerste college cultuurfilosofie. We gingen een semester lang een flinterdun Duitstalig filosofisch werk ontleden. Op de middelbare school kon ik nauwelijks overweg met naamvallen, nu moest ik wekelijks door het Duits ploegen van een man met notoir complex taalgebruik. Alsof ik met een nagelschaartje door een middernachtelijke jungle moest kappen. Eén boodschap denk ik te hebben begrepen: techniek is geen neutrale kracht, en niet slechts een hulpmiddel. Integendeel: we zijn, meldt Heidegger al op de eerste pagina, “unfrei an die Technik gekettet”. Vraag: hoe vaak hebt u iemand gesproken die last had van fantoompijn wanneer haar telefoon was uitgevallen, elke minuut nodeloos tastend als ze willen weten of het gaat regenen en of de baas al heeft teruggemaild? De tragikomische werkelijkheid is dat we een slimme telefoon kopen en vervolgens niet weten hoe we ‘m weg moeten leggen. Een overwerkte vriend van mij sliep met zijn telefoon naast zich. Elk nieuw mailtje schudde hem wakker. Ik verstopte zijn telefoon en nam hem mee naar het strand. Ondanks zijn smeekbedes was hij mij later dankbaar. Ik ken helaas teveel mensen die werken tot ze uitgeput zijn, die niet alleen moeten leren om soms hun telefoon uit te zetten, maar ook zichzelf. Zeker in crisistijd is het gevaar groot dat we ons volledig laten overnemen door studie en werk. Wat vinden wij een succesvol leven? Een vriendin van mij werkt om geld te verdienen en besteedt zoveel mogelijk tijd aan tekenen, uitgaan en vrienden ontmoeten. Dat maakt haar gelukkig. Ik ben zo iemand die zich kapot werkt als ze niet uitkijkt. Want ik hou van hard werken. Dus ik heb regels gemaakt voor mezelf: ik mag hard werken, maar ik moet elke week tijd maken voor sport, boeken lezen en vrienden zien. Dat houdt mij gaande en maakt me gelukkig. Dus, studenten, docenten, iedereen: work hard, play hard, maar dan echt. Emma Anbeek van der Meijden is masterstudent taalbeheersing

3 april 2014 · Mare

3

Mensen

071 -527 …

Mooi om hier te eindigen

Juridische vliegtuigramp

Job Cohen had niet gedacht terug te keren naar de academische wereld

Een knipsel uit Mare van 26 februari 1981, toen Job Cohen in Leiden promoveerde op studierechten.

Job Cohen wordt bijzonder hoogleraar in de rechtsgeleerdheid. ‘Ik denk dat tien jaar burgemeesterschap interessante verhalen heeft opgeleverd voor studenten.’ DOOR MARLEEN VAN WESEL ‘De leerstoel

gaat om lagere overheden, en zoals u weet, daar heb ik wel eens mee te maken gehad’, zegt Job Cohen op droge toon. Per 1 april bekleedt hij de Thorbecke-leerstoel. De langere versie van het achterliggende verhaal is niet minder logisch: voor de Vereniging van Nederlandse

Gemeenten leidt hij al enige tijd een curatorium dat gemeenten ondersteunt met wetenschappelijk onderzoek. ‘Je moet je daar niet te veel bij voorstellen. We komen een paar keer per jaar samen, maar met drie enorme decentralisaties op komst is het wel een interessant onderwerp. De vacature voor het bijzonder hoogleraarschap sloot er mooi bij aan, daarom heb ik gesolliciteerd.’ Er ligt nóg een nieuwe functie in het verschiet. Vanaf 1 mei is hij voorzitter van het UAF, de stichting voor vluchteling-studenten. ‘In de jaren negentig was ik staatssecreta-

ris van Onderwijs en later van Justitie. Daar valt dit precies tussenin.’ Een raakvlak met de Thorbeckeleerstoel ziet hij ook. ‘Althans, het UAF heeft in het jongste verleden afspraken gemaakt met de gemeenten Amsterdam, Utrecht en Heerlen, bijvoorbeeld dat vluchtelingen geen sollicitatieplicht krijgen, zodat ze eerst even verder kunnen studeren. We kunnen proberen om dat elders ook voor elkaar te boksen.’ Op onderzoeksonderwerpen moeten we hem nog maar niet vastpinnen, zegt hij. ‘Maar ik denk bijvoorbeeld aan de lokale democratie. Die heeft het moeilijker dan

een paar jaar geleden. Misschien zit de oplossing in andere vormen dan we gewend zijn.’ Onlangs las hij het boek Tegen verkiezingen, van David van Reybrouck. ‘Niet dat hij tegen democratie is, integendeel. Maar hij noemt alternatieven voor verkiezingen, zoals loting, waarmee we zouden kunnen experimenteren. Zulke ideeën gaan vooral van buiten naar binnen, maar als oud-burgemeester van Amsterdam begrijp ik ook hoe gemeenten zelf werken. Ik denk dat tien jaar burgemeesterschap interessante verhalen heeft opgeleverd voor studenten.’ Rechtendecaan Rick Lawson liet weten blij te zijn dat Cohen terugkeert op het oude nest. Zelf ziet hij dat ook zo. ‘Zeker, in Leiden had ik mijn eerste baan. Ik ben er gepromoveerd op het nog niet bestaande onderwerp studierechten in het wetenschappelijk onderwijs. Het is mooi om hier te eindigen. Eindigen, ja, ik ben 66, dan krijg je dat op een gegeven moment.’ Op de vraag of hij het onderwijs en de wetenschap gemist heeft laat hij een lange stilte vallen. ‘Ik geloof niet dat ik kan zeggen dat ik het gemist heb. Met regelmaat heb ik nog verhalen en colleges gehouden voor studenten, maar ik merk dat ik echt twintig jaar ben weggeweest. Vorig jaar was ik betrokken bij de audits in Leiden en ik zag dat er veel meer aandacht voor onderwijs en kwaliteit is gekomen. Vroeger was dat toch meer houtjetouwtje. Er is veel veranderd. Veel verbeterd, dat ook.’ Dat hij ooit een academische terugkeer zou maken had hij tot voor kort niet gedacht. ‘Zodra ik op deze vacature gewezen werd, vond ik het wél meteen een heel leuk idee. Niet dat ik met alle geweld terug het onderwijs in wilde, maar het onderwerp van deze leerstoel ligt me na aan het hart. Ik ben nu in een stadium van mijn leven gekomen waarin ik vooral dingen wil doen die leuk en interessant zijn.’

Frutti di Mare

Zilver dankzij de zenuwen ‘Het trainingskamp in Australië is eigenlijk bedoeld om de Nederlandse winter te ontlopen’, vertelt Asopos-roeier Boudewijn Roëll (24, geneeskunde) lachend aan de telefoon. ‘Dit jaar hebben we in Nederland natuurlijk maar weinig sneeuw en ijs gezien, maar in Australië zijn de temperaturen toch aangenamer. Het is in de nazomer tussen de 25 en 30 graden. Bovendien hebben we hier geen afleiding. We zitten een uur van Sydney in the middle of nowhere. We kunnen hier niet veel anders dan trainen.’ Zeven weken geleden reisde Roëll met tien trainingsgenoten – onder wie ook Njord-roeier Stef Broenink (23, life science and technology) - af naar het Australische dorpje Penrith. Om te trainen én voor de World Cup in Sydney. Roëll: ‘De eerste week moesten we nog bijkomen van de jetlag. Je coördinatie is dan nog ontzettend gaar. In de weken die volgden werd het aantal kilometers flink opgeschroefd. De wekker ging om kwart over vijf ’s ochtends en om zeven uur zaten we al op het water. ’s Middags gingen we nog een tweede keer trainen.’ Van de elf roeiers zouden er acht deel

DOOR PETRA MEIJER

kunnen nemen aan de World Cup, er moest dus nog drie man afvallen. ‘Dat is wel hard, het worden toch je vrienden.’ Roëll werd gelukkig geselecteerd en zat zelfs ‘op slag’, wat betekent dat hij voorin de boot zat en het ritme moest bepalen. Tijdens de Race of Lanes, waarbij beslist wordt wie tijdens de finale de beste baan krijgt, kwam de Holland Acht als eerste over de finish. ‘We hadden dus een goede kans om te winnen. Helaas sloegen de zenuwen vervolgens toe, en dat leidt af om het beste uit jezelf te halen.’ Uiteindelijk kwamen de Nederlanders in de finale als tweede over de finish. ‘Het Australische team ging meteen erg hard van start. Dat leidde tot onrust in de boot: we moeten iets doen. We hebben het verschil niet meer kunnen goedmaken en eindigden twee seconden achter de Australische boot. Natuurlijk hadden we liever gewonnen, maar ik ben niet ontevreden.’ Met het zilver op zak komen de heren deze week weer naar huis, waar spannende tijden volgen. ‘Tijdens de World Cup in Sydney wilde de coach een bepaalde combinatie zien varen, maar nu ligt de selectie weer helemaal open.

De Holland Acht met als eerste roeier Boudewijn Roëll. Foto Katie Steenman Daarom is het belangrijk om tijdens het NK-Klein op 19 en 20 april goed te presteren. Je vaart dan in een kleinere boot, dus het is wel even omschakelen.’ De selectie voor de Holland Acht ligt elke keer voor een jaar vast. ‘Je moet jezelf dus constant bewijzen. Maar dat hoort nu eenmaal bij topsport.’

Hoewel er eerst nog veel selectieprocessen en wedstrijden volgen, is ook Roëll zijn grootste droom het goud op de Olympische Spelen. Hoe hij dat combineert met zijn studie? ‘Ik ben nu aangekomen bij mijn coschappen, maar het zal wel tot na 2016 duren voor ik die af kan ronden.’

Lucia de B., de film over de affaire rond verpleegster Lucia de Berk, kwam zondag uit. Statisticus prof. Richard Gill, hoe was de première? ‘Geweldig! Er werd ontzettend mooi geacteerd. Wat me meeviel is hoeveel werkelijkheid er in zo’n gecomprimeerde film paste. Het schrijnde bij sommigen dat alle klokkenluiders waren samengevoegd tot één persoon, maar filmisch was dat wel een goede zet.’ Wat was er ook alweer aan de hand in haar zaak? ‘Feitelijk niks, dus. Er was een baby dood, er waren roddels over een gekke verpleegster, en ineens was er een aangifte van een serie verdachte sterftes, en circuleerde er een lijst van dertig mensen die door die verpleegster gedood zouden zijn. Zij kreeg levenslang en tbs. Na een lang juridisch gevecht is de zaak heropend, is zij vrij gesproken en heeft de rechter gezegd dat er geen moorden zijn gepleegd.’ En wat was uw rol daarbij? ‘In eerste aanleiding was het bewijs tegen Lucia uitsluitend statistisch: het kon toch geen toeval zijn dat zij bij ál die doden betrokken was? Ik heb toen een statistische analyse gedaan die liet zien dat de kans daarop niet één op 342 miljoen was maar eerder iets als één op vijftig. Ik ben de petitie gestart om de zaak te laten heropenen, die is ondertekend door alle Nederlandse hoogleraren statistiek, Nobelprijswinnaar Gerard ‘t Hooft en vele anderen. Dankzij mijn inzet kwamen er artikelen in onder meer Nature, Science en de New York Times, en die gaven Nederlandse journalisten een reden om meer over de kwestie te schrijven. Omgekeerd had ze ook invloed op mij: dankzij haar zaak maakte ik de overstap van quantumstatistiek naar forensische statistiek.’ Hoe is het contact met Lucia? ‘Ik heb haar twee keer opgezocht in de gevangenis, samen met haar man en kind. Dat wilde ik eerst niet: als je als wetenschapper optreedt, moet je niet emotioneel betrokken raken. De bezoeken waren…aangrijpend. Ik wil er niet meer over zeggen. Na haar vrijlating was ze eregast toen ik een fellowship bij het KNAW-instituut NIAS kreeg. De hoogwaardigheidsbekleders reageerden nogal wisselend op de aanwezigheid van iemand die tot voor kort als seriemoordenares gold.’ Is deze film voor u ook een beetje de afsluiting van de zaak? ‘Het is juist het begin van deel twee. We hebben antwoord nodig op de vraag wat er is gebeurd in dat ziekenhuis. De minister van Justitie heeft excuses aangeboden, maar de directie van het HagaZiekenhuis niet. Terwijl het ziekenhuis de onterechte aangifte deed en het Openbare Ministerie leugens voerde, zoals de film correct laat zien. Deze zaak is een juridische vliegtuigramp geweest. Nu is het voorbij: zij krijgt een zak geld van de belastingbetaler, juristen hebben er heel veel van geleerd – maar de medische wereld kijkt de andere kant op. Dit kan morgen weer gebeuren, want de medici kunnen zo niet leren van de fouten die gemaakt zijn.’ BB

4  Mare · 3 april 2014 Nieuws

ICT-storingen De personeelspartij Universitair Belang (UB) wil van het college van bestuur opheldering over de ‘grote en kleine ICTstoringen’ die de universiteit de laatste tijd zeer regelmatig treffen. In een rondvraag van de universiteitsraad maakt de partij melding ‘van storingen die variëren van het onbereikbaar zijn van bijna alle ICT-voorzieningen, inclusief de website, tot kortdurende Outlook-storingen of traagheid in Word.’ Gedurende de grote storingen hebben ‘vele medewerkers urenlang niet behoorlijk kunnen werken.’ UB wil weten of het college de oorzaak van de problemen kent en op welke termijn er iets aan gaat gebeuren. Ook moet duidelijk worden hoe ze problemen kunnen worden voorkomen. Het college reageert maandag tijdens de overlegvergadering. De irritatie over de haperende voorzieningen wordt breed gedeeld. Bij elke faculteitsraadsvergadering rechten wordt er over geklaagd.

Rubiconsubsidie Theoretisch natuurkundige Louk Rademaker (26) heeft als enige Leidse onderzoeker een Rubiconfinanciering van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) toegekend gekregen. Daarmee kan hij 24 maanden onderzoek doen aan het Kavli Institute for Theoretical Physics aan de University of California. In december promoveerde hij in Leiden op de supergeleidende eigenschappen van koperroestmaterialen, gemengd met zeldzame metalen als lanthaan. Nog achttien andere wetenschappers, niet uit Leiden, gaan dankzij het Rubiconprogramma voor minstens een jaar naar het buitenland.

Fluitende bordenwasser Studenten geesteswetenschappen hebben gisteren een kaart bij de receptie van het Lipsius gelegd, waar studenten en medewerkers een afscheidsgroet in kunnen schrijven voor Mohammed. Na 24 jaar werken in de spoelkeuken gaat hij volgende week met pensioen. Onder studenten en medewerkers van de faculteit geesteswetenschappen staat hij bekend om zijn fluitconcerten en grappen en anekdotes in allerlei verschillende talen. In mei verhuist hij naar Marokko. Bij de kaart staat ook een pot voor een vrijwillige bijdrage voor een cadeau.

Crowdfunding Hortus De Hortus heeft nog zo’n 55.000 euro nodig voor de nieuw aan te leggen Chinese kruidentuin. Dit hopen ze op te halen door middel van crowdfunding: tijdens het museumweekend van 5 en 6 april is de Hortus voor niet-pashouders voor slechts 1 euro te bezichtigen. De nieuwe kruidentuin komt op de plek van de oude, aan de Witte Singel. Hortusprefect Paul Keßler ziet het als een mooie aanvulling op de Aziatische collectie. ‘Het wordt natuurlijk geen pluktuin, maar we willen graag laten zien wat voor planten andere landen gebruiken tegen kwalen. Over de werkzaamheid doen we natuurlijk geen uitspraak.’

Geen Gilles Het Gilles de Geus-album De Universiteit, dat zich af zou spelen aan de vers opgerichte Universiteit Leiden, komt er niet. De crowdfundingsactie is afgelopen, en haalde 57 procent van de benodigde € 38.000 binnen. Op de wervingssite Voordekunst.nl staat nu een afbeelding van Gilles die zwaait naar zijn fans, en klaarstaat om het ‘Oude stripfigurenhuis’ te betreden.

Chinese advocaten Het Centre for Professional Learning (CPL), onderdeel van de Campus Den Haag, zal vanaf september Chinese overheidsfunctionarissen en advocaten gaan trainen. Zij ontvangen twee weken lang intensieve trainingen op het gebied van International Economic Law en Investment Law. Het ging het CPL de laatste tijd financieel gezien niet voor de wind, het faculteitsbestuur is daarom blij met de nieuwe mogelijkheden.

Is VALK failliet, of niet? Onduidelijkheid over lot van anti-vliegangststichting Bij de afgelopen faculteitsvergadering van de Faculteit Sociale Wetenschappen wist Menno Tuurenhout te melden dat Stichting VALK in financieel zwaar weer verkeerde. Stichting Valk blijkt hier echter niks van te weten en zegt dat het slechts om herstructurering gaat. Door Petra Meijer en Esha Metiary

Stichting VALK is een samenwerkingsverband van de universiteit en verschillende vliegtuigmaatschappijen, dat sinds 1989 mensen van hun vliegangst af helpt. De universiteit levert verschillende psychologen ter ondersteuning en rector Carel Stolker zit in het bestuur. De stichting schijnt nu met financiële problemen te kampen, aldus Tuurenhout (portefeuillevoerder bedrijfsvoering FSW). Hij vertelde dat de universiteit penvoerder is, maar dat het faculteitsbestuur geen financieel gevaar liep. Lucas van Gerwen, directeur van Stichting VALK, reageert verbaasd. Volgens hem zou er geen sprake zijn van geldnood. ‘We hebben een vergadering gehad over de verzelfstandiging van de stichting, zodat we bijvoorbeeld de lijnen voor personeelszaken korter kunnen maken. De KLM en de universiteit zijn de

oprichters en zij nemen plaats in het bestuur, maar VALK is eigen penvoerder.’ Tuurenhout was niet meer beschikbaar voor commentaar, maar Daan Jacobs, assessor FSW, wist de zaak toe te lichten. Het gaat volgens hem niet over een reorganisatie. De relatie tussen de faculteit en VALK is

dat de universiteit de administratieve kant van de boekhouding afhandelt en dat de stichting werknemers van de universiteit huurt. Jacobs: ‘Als VALK gaat verzelfstandigen, betekent dit waarschijnlijk dat de universiteit een paar medewerkers verliest omdat deze dan bij VALK in dienst komen.’

Jacobs geeft toe dat de oorzaak van de financiële problemen niet precies bekend is. ‘Over de toedracht zijn we niet zeker. Het zou te maken kunnen hebben met de crisis, waardoor mensen niet snel het vliegtuig meer nemen. Er komen dus ook minder mensen binnen met vliegangst.’

Door leenstelsel Geld krijgen kost ook weer geld langer thuis Als het kabinet de plannen voor het leenstelsel doorvoert, zullen studenten waarschijnlijk langer thuis blijven wonen. Wordt de ovstudentenkaart afgeschaft, dan zullen studenten juist eerder uit huis gaan. Dat blijkt uit het rapport dat minister voor Wonen en Rijksdienst Stef Blok vorige week aan de Tweede Kamer presenteerde. Daarin worden de effecten van de voorgenomen kabinetsmaatregelen Hoger Onderwijs op studiegedrag, studietempo, woongedrag en inkomstenverwerving uiteengezet. Ruim 6000 studenten werden gevraagd naar de keuzes die ze gemaakt zouden hebben als de maatregelen al waren ingevoerd. Door invoering van het leenstelsel zal een groep studenten er voor kiezen om niet te gaan studeren. In de bachelorfase gaat het gemiddeld om 10 procent van de studenten, voor de master geldt dat 27 procent van de studenten dan af zou heb-

ben gezien van het volgen van een master. De invoering van het leenstelsel zou volgens de studenten die evengoed zouden studeren echter nauwelijks invloed hebben op hun studietempo. De plannen hebben ook invloed op de vraag naar huisvesting, maar het betreft tegenstrijdige ontwikkelingen. De invoering van het leenstelsel had 51 procent van de bachelorstudenten doen besluiten om langer thuis te blijven wonen. Bij de masterstudenten gaat het om 40 procent. Het afschaffen van de ov-jaarkaart zorgt echter voor een tegenovergestelde ontwikkeling: een groot deel van de studenten kiest er dan voor om in de stad van hun studie te gaan wonen. Om de extra kosten van de voorgenomen maatregelen op te vangen, zou ruim de helft van de studenten meer geld lenen bij DUO. Nogmaals de helft van de studenten zou meer gaan werken om zelf geld te verdienen. PM

Gemiddeld leggen universiteiten € 0,74 bij op elke euro aan onderzoeksgeld die ze binnen halen. Onderzoek komt uit verschillende potjes: een gedeelte gaat rechtstreeks van het ministerie van Onderwijs naar de universiteiten: de zogeheten eerste geldstroom. De tweede geldstroom komt van subsidieverstrekkers als NWO en Europese onderzoeksfondsen; de derde vooral uit het bedrijfsleven. Voor die laatste twee moeten universiteiten met elkaar in competitie: ze schrijven onderzoeksvoorstellen en de beste voorstellen krijgen geld. Die tweede en derde geldstroom worden steeds belangrijker: in Leiden was in 2003 nog 80 procent van het onderzoeksgeld eerste geldstroom, in 2012 de helft. Nederlandse onderzoekers, en Leidse in het bijzonder, zijn goed in het binnenhalen van dat geld. Dat succes komt echter wel met een prijs, becijfert een rapport dat rekenbedrijf Ernst & Young opstelde in opdracht

van universiteitskoepel VSNU en de ministeries van EZ en Onderwijs. Gemiddeld brengt elke euro aan onderzoeksgeld € 0,74 aan extra kosten met zich mee. Dat komt omdat onderzoeksgeld ook echt voor onderzoek is. Een beurs betaalt meestal wel het salaris voor de onderzoekers, en soms ook de apparatuur, maar niet de schoonmaker, personeelsfunctionaris en het gebouw. Die universitaire bijdrage heet matching, in bestuursjargon; hoeveel er precies gematcht moet worden verschilt per subsidie. Geld krijgen kost dus geld. Dan zou het mooi zijn als dat geld er ook is. Of, zoals de VSNU schrijft: ‘Als de eerste geldstroom te zwaar onder druk staat door de noodzaak tot matching, lopen de instellingen gevaar dat zij minder kunnen realiseren uit de tweede en derde geldstroom dan hen op basis van kwalitatieve kansen mogelijk gemaakt wordt. De eerste geldstroom moet gelijke pas houden met de ontwikkeling in de andere geldstromen.’ BB

Universiteitsraad heeft twijfels over vragenlijst scholieren De universiteit is verplicht om voor aankomende studenten een studiekeuzeactiviteit te organiseren. Dat is een vragenlijst geworden. In de universiteitsraad is hierover de nodige twijfel. Scholieren krijgen dit collegejaar bij aanmelding een vragenlijst. Als ze die invullen, krijgen ze feedback waaruit moet blijken of de scholier geschikt is voor de studie. Het is niet zo dat studenten kunnen worden af-

gewezen. De opleiding kan besluiten om vóór het begin van de studie een gesprek met hen aan te gaan. ‘We hadden al verschillende keren gevraagd of we die vragenlijsten konden krijgen’, zegt Cynthia Pullen van studentenpartij BeP. ‘De raad wil weten of het nuttige vragen zijn voor aankomende studenten. Ik heb me uiteindelijk maar als test aangemeld voor de opleiding bestuurskunde en de vragenlijst bekeken. Je krijgt vragen over je thuissituatie.

Hebben je ouders gestudeerd? Verder willen ze weten hoe je het doet op de middelbare school. Wat voor activiteiten je naast de school doet. En welke activiteiten een scholier naast zijn studie gaat doen. Veel van die vragen waren dan ook nog eens multiple choice. Ik vraag me af hoe het college hier uit een goed beeld van de aankomende student weet te halen. Welke rol speelt het bijvoorbeeld als de ouders van een aankomend student allochtoon zijn

en niet gestudeerd hebben? We willen weten welk gevolg dat voor de analyse en terugkoppeling naar de scholier heeft. Behalve het probleem van de sociaal wenselijke antwoorden, heeft de raad ook over de privacy de nodige vragen. ‘Het is onduidelijk wat er allemaal gebeurt met die informatie. Die lijst en antwoorden worden gekoppeld aan het studentenaccount. Wie heeft daar inzage in? En hoe lang wordt het materiaal bewaard?’ VB

3 april 2014 · Mare 5 Nieuws

Raad wil tien betalingstermijnen Verdeeldheid over nieuwe betalingsregeling collegegeld De universiteitsraad wil dat het college van bestuur het aantal termijnen van de betaling van collegegeld voorlopig op tien houdt. Het college kiest er juist voor om, vanwege nieuwe Europese betalingsregelingen, het aantal termijnen terugbrengen naar vijf. Eerder had de raad een negatief advies gegeven over dit plan. Het voorstel is het gevolg van de Europese betalingsregeling, waardoor bijvoorbeeld ook alle bankrekeningnummers veranderd zijn in een IBAN. Een andere verandering is dat de storneringstermijn wordt opgerekt van dertig naar 56 Door Vincent Bongers

dagen. Dat betekent dat betalingen nog gedurende 56 dagen teruggedraaid kunnen worden. Nu wordt in zo’n geval het collegegeld bij het incasseren van de volgende termijn alsnog betaald. Bij een storneringstermijn van dertig dagen kan telkens alleen het laatst geïnde bedrag worden teruggedraaid of geweigerd. Bij een situatie van 56 dagen en tien termijnen, kan zowel het laatste als het voorlaatste bedrag gestorneerd worden. Omdat banken pas na twee weken melding maken van een niet geslaagde of teruggedraaide betaling en nieuwe incasso-opdrachten bovendien minimaal zes dagen voor de incassodatum moeten worden klaargezet, blijft er weinig tijd over voor zowel studenten als de univer-

siteit om de betaling recht te zetten. De universiteitsraad is heel verdeeld over dit voorstel en steggelt er al weken over. Het college stuurde extra informatie over de problemen die kunnen ontstaan door deze Europese regeling. Met deze notitie zijn niet alle raadsleden tevreden. ‘Ik vond het een flutdocument’, zei Joost Augusteijn van personeelspartij Abvakabo. ‘We wilden precies weten wat de regeling in de praktijk gaat inhouden voor studenten. Wanneer krijgen zij aanmaningen? Dat staat er gewoon niet in.’ Cynthia Pullen van studentenpartij BeP. ‘Er staat niets in over de consequenties die de nieuwe regeling heeft voor studenten die nu wel netjes op tijd betalen.’ Marc Hogenhuis van studenten-

partij LVS noemde het een ‘heel sturend stuk. Geschreven om ons te overtuigen van de vijf termijnen. Het is een regeling gemaakt om problemen met de groep wanbetalers op te vangen. De duizenden die nu wel op tijd betalen komen mogelijk in de problemen als ze tweemaandelijks moeten betalen.’ Janna Vermolen van studentenpartij SGL: ‘We moeten wel zoeken naar een oplossing. Beide termijnen hebben voor- en nadelen.’ Een deel van de raad verwacht dat studenten prima in staat zijn om met sparen in te spelen op vijf termijnen. Andere raadsleden verwachten dat studenten zo gewend zijn aan maandelijks betalen dat ze geen geld opzij leggen voor een tweemaandelijkse betaling.

Een complicerende factor in de discussie is dat er een voorstel tot wijziging van de WHW bij de Tweede Kamer ligt. Daarin staat dat de student in een keer of in vijf termijnen kan betalen. Meer termijnen is mogelijk maar dan moeten er dure betalingsregelingen tussen student en universiteit gemaakt worden. Dat is niet reëel voor een grote groep studenten. Onduidelijk is wanneer de Kamer een besluit neemt over het voorstel. Uiteindelijk was er na een hoofdelijke stemming een kleine meerderheid die de tien termijnen wilde aanhouden om vervolgens na een jaar te evalueren of er meer storneringen volgen. En verder is het afwachten wat de Tweede Kamer besluit over de termijnen.

‘Wel volgens de wet’ Het ministerie van onderwijs is het niet eens met de kritiek van jurist Peter Kwikkers op minister Bussemaker. Zij heeft de Tweede Kamer niet onjuist geïnformeerd over het vervallen van tentamencijfers, aldus voorlichter van het ministerie Michiel Hendrix. In een brief aan de Tweede Kamer maakte Bussemaker ruimte voor instellingen om de geldigheid van tentamens te beperken om studenten harder te laten studeren. Die studenten moeten dan wel kunnen herkansen. Kwikkers, specialist op de Wet op het hoger onderwijs (WHW), legde eerder in Mare uit dat de rechtspositie van de student wordt ondergraven als de geldigheid van tentamens vervalt. ‘Uit de wet, systematische wetsinterpretatie en parlementaire behandeling blijkt dat onbeperkte geldigheidsduur de regel is’, aldus Kwikkers. ‘Er is één uitzondering: alleen als achterhaalde kennis een gevaar vormt, kan er sprake zijn van een beperking van geldigheid. Beperking vanwege rendement of aansporing valt mijlenver buiten de ruimte die de wet biedt.’ Hij stelt dan ook dat de minister zich niet houdt

Deze mannen uit de Mongoolse provincie Bayan-Ölgii jagen met adelaars. De foto is onderdeel van de expositie Leve de mens, die eind volgende week opent in het Rijksmuseum Volkenkunde. Fotograaf Jimmy Nelson fotografeerde allerlei bijzondere volken, zoals de Chukchi in Siberië, de Ladakhi uit India en de Mursi uit de Hoorn van Afrika. Foto Jimmy Nelson

Boeken gebonden in mensenhuid De universiteitsbibliotheek van Harvard blijkt ‘tenminste drie’ boeken te hebben die zijn gebonden in mensenleer. The Harvard Crimson, de universiteitskrant van Harvard, meldt in een achtergrondartikel dat drie van de 15 miljoen boeken in de universitaire collecties gebonden zijn in mensenleer. Tenminste, voor zover de bibliothecarissen weten. Wellicht zijn de oorspronkelijke bindingen vervangen, heel misschien dat er nog mensenhuiden op de planken staan waarvan de aard van de omslag onbekend is. De duidelijkste kandidaat is het exemplaar van de essaybundel Des destinées de l’ame van de Franse dichter Arsène Houssaye. De kaft heeft

duidelijk zichtbare poriën; volgens een inmiddels verloren notitie is de huid afkomstig van een anonieme patiënte uit een Frans gesticht. Het Practicarum quaestionum circa leges regias, een Spaans wetboek, bevat op de laatste pagina de aantekening: ‘de binding van dit boek is alles dat rest van mijn goede vriend Jonas Wright, die levend gevild werd door de Wavuma op 4 augustus 1632. Koning Mbesa gaf mij zijn boek, en een stuk van zijn huid om het in te binden. Requescat in pace.’ De Wavuma waren een stam in het huidige Zimbabwe. De collectiebeheerder van Harvard vermoedt overigens dat het boek ergens in de afgelopen vierhonderd jaar opnieuw is ingebonden. DNA-onderzoek geeft geen uitsluitsel omdat erfe-

lijk materiaal uit elkaar valt onder invloed van de tropenzon, tijd en het leerlooien. Boek nummer drie is een miniatuurtje, waarvan de levende leerdonor de kaft afstond bij een operatie. Zit er om één van de drie miljoen Leidse boeken een mensenleren kaft? Hoogstwaarschijnlijk niet. De collectiebeheerders verwijzen voor de zekerheid door naar elkaar, ‘maar dit soort boeken zijn zulke unica dat ik me kan niet kan voorstellen dat wij er een hebben en dat niet zouden weten’, aldus restaurateur Femke Prinsen. Voor wie toch een beetje wil griezelen: de UB beschikt wel over het boekje De Pelle Humana over mensenleren bindingen. De kaft daarvan is gewoon van papier. BB

aan WHW en de Tweede Kamer onjuist heeft geïnformeerd. Volgens Hendrix is dit niet het geval. ‘De minister interpreteert de wet anders dan de heer Kwikkers en heeft de Kamer dan ook niet onjuist geïnformeerd.’ Hij verwijst naar artikel 7.13, lid 2 van de WHW. Ook Bussenmaker noemt dit artikel in haar brief. In dit artikel is vastgelegd dat in de Onderwijs en Examenregelingen (OERen), waar nodig, de geldigheidsduur van met goed gevolg afgelegde tentamens geregeld moet zijn. Bussemaker schrijft: ‘Een instelling bepaalt dus zelf de geldigheidsduur van tentamens. Het is daarbij van belang om te weten dat de OER, en daarmee dus ook de geldigheidsduur van tentamens, de instemming vereist van de faculteitsraad. Sinds enige tijd wordt de mogelijkheid om de geldigheidstermijn van met goed gevolg afgelegde tentamens te beperken ook in bredere zin gebruikt in het kader van onderwijskundige doelstellingen, bijvoorbeeld als maatregel om studiebevordering vorm te geven.’ Kwikkers vindt dat de minister op deze manier er een rechtsgrond zomaar bijplakt. En dat mag niet. VB

Stelen van jezelf gaat niet Zelfplagiaat is een ‘onzuivere term’, constateert een commissie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). In het advies Correct citeren vraagt de commissie om helderdere en bredere richtlijnen. Bij plagiaat moet er volgens het adviesrapport ten eerste sprake zijn van het toe-eigenen van andermans materiaal, zónder daarbij voldoende recht te doen aan de bijdrage van die ander. Zogenoemd zelfplagiaat komt niet overeen met die omschrijving. ‘Men kan immers niet zijn of haar intellectueel eigendom van zichzelf stelen of nogmaals toe-eigenen’, is te lezen. Van wetenschappelijk wangedrag is bij hergebruik van eigen werk daarom nooit sprake, aldus de commissie. Hooguit van twijfelachtige onderzoekspraktijken, maar dan alleen wanneer er geen bronvermelding gegeven wordt, de auteur zichzelf te veel eer toekent of wanneer het publiek misleid wordt wat betreft de originaliteit. Lastiger is het wanneer er co-

auteurs aan een publicatie hebben meegewerkt. In principe is elke coauteur mede-eigenaar van het stuk, maar bij hergebruik zonder bronvermelding eigen je jezelf tegelijkertijd andermans werk toe. Regelgeving is lastig, aangezien het per publicatie verschilt welke wetenschapper in welke mate heeft bijgedragen. De commissie van Bensing heeft hiervoor internationale literatuur geraadpleegd, maar opvallend genoeg komen dergelijke mogelijke zelfplagiaatkwesties nauwelijks voor in gedragscodes. Ook de enige Nederlandse code, de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening van de VSNU, behandelt momenteel alleen écht plagiaat, en geen vormen uit het schemergebied waarbij het om eigen of deels eigen werk gaat. De commissie vraagt de VSNU om de huidige richtlijnen aan te vullen. Tevens waarschuwt de commissie dat oudere publicaties met enige terughoudendheid beoordeeld zouden moeten worden, aangezien er eerder nog geen regels waren over andere hergebruikvarianten. MVW

6  Mare · 3 april 2014 Achtergrond

Verschillende vrijmetselaarsloges door de eeuwen heen. ‘Er zijn veel vooroordelen’, aldus promovendus Rien Heijdanus. ‘Maar we zijn geen geheim genootschap.’

Spirituele bouwvakkers Vrijmetselaars over de vergrijzing, complottheorieën en vrouwen Volgens complotdenkers zijn vrijmetselaars uit op een nieuwe wereldorde. Zelf zeggen ze spirituele verdieping te zoeken. En hoewel de loges vergrijzen, blijven vrouwen taboe. ‘Als de ceremoniemeester een hooggehakte appetijtelijke dame is, ben je niet meer geconcentreerd bezig.’ ‘Als ik vanuit mijn studeerkamer naar buiten kijk, zie ik de bloesem bloeien in de bomen’, zegt Rien Heijdanus (1945). ‘De wisseling van jaargetijden, dat is een beweging, een ritme. Vrijmetselaars gaan uit van orde in het universum. Er is een Opperbouwmeester des Heelals. Dat is een ordenend beginsel, de grote lijn. Maar dat idee is niet specifiek verbonden aan een religie. We hebben joodse, islamitische, christelijke en hindoestaanse broeders. De vrijmetselaar is mans genoeg om het levensbeschouwelijke zelf in te vullen.’ Heijdanus hoopt vandaag te promoveren op een onderzoek naar vrijmetselarij in Nederland. Dat is een inwijdingsgenootschap dat begin achttiende eeuw is ontstaan in Engeland en alleen mannen toelaat. In Nederland zijn 5800 vrijmetselaars verdeeld over 151 loges. Een loge is een vereniging van “spirituele bouwvakkers”, aldus de website van de Nederlandse vrijmetselaren. Het is een plek waar de broeders samenkomen en intellectuele ‘arbeid’ verrichten. Nederland kent overigens ook twee gemengde loges en De Orde van Weefsters, een vrouwenloge in de geest van de vrijmetselaars maar daar niet toe behorend. Heijdanus enquêteerde 174 leden en vergeleek hun achtergrond en persoonlijkheidskenmerken met die van niet-leden. De loges Door Vincent Bongers

blijken een verzamelplaats te zijn van hoogopgeleide, grotendeels autochtone en sociaal maatschappelijk geslaagde mannen die op zoek zijn naar broederschap en spirituele verdieping. De gemiddelde leeftijd is 63 jaar. Leden zijn vaker dan gemiddeld niet-kerkelijk. ‘Het is best lastig uit te leggen wat de vrijmetselarij nu precies is’, zegt de gepensioneerde marineofficier Chris Borra (68), die secretaris van de Leidse loge l’Age d‘Or is en 28 jaar geleden toetrad. ‘Maar kort gezegd is het een club mensen die aan zichzelf werkt om zo een beter persoon te worden en de wereld te verbeteren. Dat doen ze op eigen wijze en daar mogen andere vrijmetselaars niet over oordelen.’ Het gebruik van symbolen en het houden van zogeheten ‘ritualen’ zijn heel belangrijk. En die moeten geheim blijven, legt Borra uit. ‘De meeste hebben betrekking op de inwijding van nieuwe leden. De ceremonie verliest zijn kracht als voor kandidaten al duidelijk is wat er gaat gebeuren. Maar als de context en achtergrond niet duidelijk zijn, dan is het voor de buitenwereld niet meer dan een raar toneelstukje. Dan wordt het gemakkelijk als iets belachelijks gezien.’ Online zijn veel ritualen echter makkelijk terug te vinden. Zo blijkt een kandidaat, die dan nog ‘profaan’ is, dubbel geblinddoekt naar de deur van de tempel in de loge te worden geleid, waar hij vervolgens op deur moet kloppen. Een van de begeleiders zegt dat het een ‘vrij man is van goede naam, die verlangt vrijmetselaar te worden’. Eenmaal binnen gaat de kandidaat op reis door de loge, via het Noorden, Oosten, Zuiden en weer terug naar het Westen. Als hij onderweg op struikelblokken stuit, wordt hij door de rest ondersteund om rechtop te blijven staan. Daarna krijgt de kandidaat een ‘Bittere Be-

ker’ aangereikt die hij tot op de bodem moet leegdrinken. Heijdanus benadrukt het belang van de ritualen. ‘Het meemaken van de initiatie van een broeder, het herbeleven wat je zelf hebt meegemaakt, die herkenning kan je raken. Het oorspronkelijke verhaal verdiept zich.’ De promovendus trad in 1999 toe tot de broederschap, bij de loge De Drie Kolommen in Rotterdam. ‘Het heeft mij gegeven wat ik ervan verwachtte. Ik heb veel mensen ontmoet met wie ik gesprekken kan voeren over al die vragen die mij bezighouden. Ik heb mezelf beter leren kennen. Ik ben nu zelfstandig jurist maar heb ook jaren als docent recht en ethiek in het hbo gewerkt. Ik ben altijd erg met existentiële vragen bezig geweest. Waarom ben ik? Antwoorden vond ik niet in religie. Ik heb zelf een levensbedreigende situatie meegemaakt, waar ik verder niet op in wil gaan. Maar dat heeft die zoektocht naar diepere betekenis wel versterkt. Vrijmetselarij is geen quickservice. Het plaatje moet kloppen voordat je zover bent om op de deur te kloppen om binnengelaten te worden. Mijn vrouw had geen enkel bezwaar. “Zet ‘m op als je dat prettig vindt”, zei ze.’ Vanwege hun geheimzinnigheid spelen de vrijmetselaars vaak een rol in complottheorieën. De loges worden geassocieerd met geheimzinnige genootschappen als de Illuminati, een antichristelijke elitegroep die achter de schermen zou streven naar een totalitaire nieuwe wereldorde. De verdachtmakingen nemen groteske vormen aan: volgens complotdenkers zouden ze zowel verantwoordelijk zijn voor de holocaust, de dood van prinses Diana en de aanslagen op de Twin Towers. De Engelse ex-profvoetballer, televisiepresentator en schrijver David Icke beweert zelfs dat de Il-

luminati eigenlijk bestaan uit een reptielenras: de Annunaki. Volgens hem zijn vrijmetselaars eigenlijk grote hagedissen die hun ware gedaante pas tonen achter de gesloten deuren van hun tempel. Het idee van vrijmetselarij als geheimzinnige elitaire club is wijdverbreid en duikt op de gekste momenten op, aldus Heijdanus. ‘Ik las laatst een artikel in de Volkskrant over de PVV in Almere. De journalist schreef dat de PVV geen partij is maar “eerder een geheimzinnige vrijmetselaarsloge van volledig gelijkgestemden.” Dat zinnetje komt echt out of the blue. Er zijn veel vooroordelen. Wat ik zie is een club van mannen die bij elkaar zijn en van gedachten wisselen. En dat is het. We zijn geen geheim genootschap. De loges staan gewoon ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.’ Borra: ‘Een staatssecretaris en vrijmetselaar werd ooit benaderd door een broeder die iets van hem gedaan wilde krijgen. De staatssecretaris zei: “Dan moet u maar een gesprek met de secretaris-generaal van het ministerie aanvragen.” Dat is typerend. Natuurlijk helpen broeders elkaar bij privézaken maar daar blijft het ook bij.’ De bedenkelijke reputatie die de vrijmetselarij in bepaalde kringen heeft, kan zijn ontstaan door verzet van totalitaire regimes en georganiseerde religie. De organisatie werd al vroeg in een kwaad daglicht gesteld. ‘De eerste Freemasons-loge is opgericht in Engeland in 1717. En werd in een Pauselijke bul van 1738 al in de ban gedaan. De basisgedachte “vrij denken en vrij spreken” was een bedreiging voor de katholieke kerk.’ Ook Hitler vond de loges gevaarlijk en vervolgde de vrijmetselaars actief. Het huidige gevaar, zo blijkt uit Heijdanus onderzoek, is de vergrijzing. ‘Jongeren denken toch vaker:

“Ik ga ergens anders kijken. Ergens anders winkelen. Mijn eigen loge is daar een uitzondering op met een aanzienlijk aantal actieve jonge broeders.’ ‘In mijn loge zie ik verschillende golven’, zegt Borra. ‘We krijgen veertigers waar de midlifecrisis toeslaat. Mannen die zich de vraag stellen: “Wat ben ik eigenlijk allemaal aan het doen?” Dan is er een kleine golf van gepensioneerden. Maar we hebben ook nog wel een aantal twintigers die wel zoekende zijn, maar niets vinden in de dogmatiek van bestaande religieuze en semi-religieuze instellingen.’ Waarom worden er geen vrouwen toegelaten? Heijdanus: “Ik ben voorstander van het bestaan van vrouwen- en gemengde loges. Maar ik geef zelf de voorkeur aan de broederschap. Ik ben officier in het leger geweest. De kameraadschap tussen mannen in moeilijke situaties maakte grote indruk op mij. Dit gevoel vind ik terug in de maçonnieke arbeid met broeders. Dat raak je kwijt in gemengde loges.’ Borra ziet niets in het openstellen van de loges voor vrouwen. ‘Alsjeblieft niet. Als een ceremoniemeester bij een rituaal een hooggehakte appetijtelijke dame is, dan gaat je aandacht daar toch naar uit. Dan ben je niet meer geconcentreerd bezig. Uiteraard heb ik niets tegen vrouwen, integendeel. Maar als de loges verplicht gemengd zouden moeten zijn dan gaan mannetjesvrouwtjes-relaties toch weer een rol spelen. Bij de marine ontstonden er ook extra spanningen aan boord, toen er gemengde bemanningen kwamen. Het werkt nu eenmaal niet. Het is afgelopen met de vrijmetselarij als we verplicht vrouwen moeten toelaten.’ Rien Heijdanus, Wat beweegt iemand om vrijmetselaar te worden en te blijven? Promotie 3 april

3 april 2014 · Mare 7 Wetenschap

Een blik op het noodlot Juridische dilemma’s van gentesten

Bipolair Bij een bipolaire stoornis wisselen periodes van depressie en manie elkaar af. Psychologen onderscheiden er twee smaken in: type 1 is wat vroeger ‘manisch depressiviteit’ heette, en bij type 2 is de manie minder uitgesproken. Genetische kwetsbaarheid speelt een rol, maar ook de gebeurtenissen in het leven van iemand met zo’n stoornis kunnen een depressieve of manische periode uitlokken. Zou het ook andersom kunnen? Dat een periode van depressiviteit of manie juist voorafgaat aan een levensgebeurtenis? Bijvoorbeeld omdat een partner van je scheidt omdat hij of zij het gesip zat is, of een zakelijk succes dat iemand met een normale dosis impulsiviteit en zelfvertrouwen nooit klaar had kunnen spelen? Leidse psychologen, LUMC’er Erik Giltay en Manja Koenders van de Haagse ggz-instelling PsyQ publiceerden in het Journal of Affective Disorders de resultaten van een onderzoek naar die vraag. Zij volgden 173 mensen met een bipolaire stoornis twee jaar lang. Negatieve gebeurtenissen konden zowel manie als depressiviteit uitlokken, maar positieve gebeurtenissen alleen manie, zo bleek. Die relatie was stukken sterker bij de mensen met de type 1-stoornis. In de omgekeerde richting is er ook een verband: dat trad bij allebei de typen op.

Museumwetenschap

Actrice Angelina Jolie, hier met haar man en acteur Brad Pitt op het filmfestival van Cannes, besloot preventief haar borsten te laten amputeren.

De technologie om mee naar genen te kijken wordt steeds krachtiger en er kan steeds meer. Nu de wetgeving nog. Door Bart Braun In vrijwel elke cel van uw lichaam zit uw erfelijk materiaal. Meer dan drie miljard keer de lettertjes A, T, C en G, uitgerold zo’n twee meter DNA. De volgorde van dat DNA is aangeduid als het recept voor u, uw broncode of de blauwdruk van uw leven. Lang niet alles dat u tot u maakt, is in uw genen vastgebeiteld. Maar er staat wel een heleboel over u in. Het lezen van die informatie wordt elk jaar makkelijker, het begrijpen gaat nog wat moeizaam. Sommige dingen zijn echter duidelijk. Zo bestaat er de genvariant BRCA1, zo afgekort omdat het je BReast CAncer drastisch vergroot. Actrice Angelina Jolie verloor er haar moeder aan, en toen de genvariant bij haarzelf werd vastgesteld, besloot ze preventief haar borsten te laten amputeren. Het testje om te bepalen of zij BRCA1draagster was, kostte haar zo’n drieduizend dollar. In Nederland krijg je die test vergoed door je verzekeraar, als je aan een bepaald risicoprofiel voldoet. Hetzelfde geldt voor de tests op Huntington en nog een handje erge ziektes die sterk door je DNA voorspeld worden. Misschien wilt u ook wel weten of u drager bent van zulke genvarianten, ook al voldoet u niet aan dat profiel. Of misschien bent u wel nieuwsgierig naar andere ziektes, waarbij de relatie tussen genen en pathologie minder direct is. Bijvoorbeeld: als je weet dat je vanwege je genetische opmaak een hoger risico loopt op suikerziekte, kan je nu al je levensstijl veranderen om dat te voorkomen. ‘Het leven zit vol uitdagingen. De uitdagingen waar

we niet bang voor hoeven zijn, zijn degene die we kunnen aanpakken’, zoals Jolie het zei. Als je naar je eigen genen wil kijken, is er natuurlijk niemand die je tegenhoudt. Het probleem is dat bijna niemand de kennis en de apparatuur heeft om dat zelf te doen. Je moet zo’n test kopen, en dan komen er ineens wetgevers om de hoek kijken. Juriste Rachèl van Hellemondt hoopt volgende week te promoveren op haar onderzoek naar die wetgeving. ‘Aan de ene kant moet de overheid het recht op zelfbeschikking borgen. De overheid heeft echter ook de plicht om mensen te beschermen tegen gezondheidsschade en misleidende reclame’, vat ze het dilemma samen. ‘Stel dat je als overheid kiest voor wetgeving, hoe zou die er dan uit moeten zien volgens het recht van Europese Unie en volgens de mensenrechtelijke verdragen waar Nederland partij van is, zoals het Europese Verdrag tot de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.’ Waarom überhaupt wetgeving? ‘Als burger mag je kiezen voor gedrag dat schadelijk is’, legt de promovenda uit. ‘Dat wordt anders als je niet goed geïnformeerd bent over de gevolgen van dat gedrag, als je gedrag inbreuk maakt op de rechten van anderen of de menselijke waardigheid aantast. Niemand kan er bezwaar tegen hebben als je kwaliteitseisen stelt, dat is wat anders dan verbieden. Je kunt als overheid ook zulke tests ontmoedigen, als mensen slecht geïnformeerd zijn of schade kunnen ondervinden.’ ‘Het argument “Ik betaal het zelf ” is niet zo valide’, vervolgt ze. ‘Als je maar lang genoeg screent, vind je altijd wel wat, en daarmee ga je dan naar de reguliere gezondheidszorg. Ook als je – al dan niet

terecht – positief scoort op zo’n test en een second opinion vraagt bij de huisarts of de testuitslagen laat interpreteren door een klinisch geneticus, komen de kosten daarvoor terecht bij de samenleving. Dat tast de rechten en vrijheden van andere mensen aan, omdat het de kosten van de gezondheidszorg omhoog schroeft.’ Nederland is uniek in Europa: er is al wetgeving die zich bezighoudt met screening, zoals direct to consumer genetische tests. Zulke testen vallen hier onder de Wet op het Bevolkingsonderzoek, die bijvoorbeeld ook over het uitstrijkje gaat. Die wet stelt kwaliteitseisen, door middel van een vergunningsysteem voor screening. Je moet een vergunning hebben om dergelijk onderzoek naar kanker en onbehandelbare ziekten aan te bieden en uit te voeren. Van Hellemondt: ‘Het aanbieden zonder vergunning wordt gedoogd, het verrichten zonder vergunning is strafbaar. Aanbieders kunnen de wet echter makkelijk omzeilen door een Nederlandse webwinkel te openen die screenings aanbiedt, en dan de monsters opsturen naar een Amerikaans of Zwitsers lab. Er zitten wel wat mazen in de wet.’ Als je een pak sinaasappelsap koopt, zijn er wetten die bepalen dat daar geen ranja in mag zitten, en dat de fabrikant zijn best moet doen om ziekmakende bacteriën uit het sap te houden. Op Europees niveau is er nauwelijks regelgeving die iets zegt over de betrouwbaarheid en het nut van een genetische test die je op internet gekocht hebt. ‘De laboratoria en software van die bedrijven is best deugdelijk’, licht Van Hellemondt toe, ‘Maar de claims die ze doen, en de manier waarop ze consumenten informeren niet. We weten veel van ziektes die door één gen worden veroorzaakt, zoals Jolies borstkan-

kergen. Over ziektes waarbij meerdere genen betrokken zijn of waar omgevingsfactoren een grote rol spelen bij het ontstaan, weten we veel minder. Het onderzoek daarnaar gaat steeds vooruit. Als je met zo’n testprofiel laat opmaken, krijg je een profiel dat om de zoveel tijd wordt geüpdatet, en dan kan je zien of je kans op bijvoorbeeld prostaatkanker is vergroot of verkleind. De mate waarin je een verhoogde kans hebt op een bepaalde ziekte kan verschillen per bedrijf. Die informatie zegt eigenlijk weinig, maar de testers claimen van wel.’ De Wet op het Bevolkingsonderzoek stamt uit 1992. Toen was gentesten nog heel moeilijk, gold er een andere definitie voor onbehandelbare ziekten en keek men anders tegen kanker aan dan nu. ‘Er is een hoop discussie of de wet nog van deze tijd is, en of we niet soepeler zouden moeten zijn in het toestaan van screening’, aldus de juriste. ‘De samenleving vindt dat de balans is doorgeslagen naar de bescherming van, in plaats van het recht op zelfbeschikking van de consument. Mijn eigen kritiek is dat de eisen voor een vergunning onduidelijk zijn en hierdoor niet vooraf kenbaar. Het zou meer een screeningswet moeten worden, waarbij in een andere wet kwaliteitseisen worden gesteld aan grootschalige bevolkingsonderzoeken; als jij een test laat doet op jouw genen, is dat wat anders dan een landelijk bevolkingsonderzoek. Als je wettelijke eisen aan zulke tests stelt, kan dat het vrije verkeer van diensten beperken. Dat mag voor het beschermen van de (volks)gezondheid, maar dan moet je er voor zorgen dat de regels duidelijk zijn. Nu laait er elke keer weer discussie op.’ Rachèl van Hellemondt, Genomics and the Law, Promotie op 10 april.

Nederlandse musea zijn niet alleen tentoonstellingen, ze worden ook geacht om collecties te beheren. Daarnaast ziet de overheid graag dat ze onderzoek doen, bijvoorbeeld naar hun eigen collecties. Gaan ze dat eenmaal doen, dan kan je dat verschijnsel óók gaan onderzoeken: publiceren ze wel eens? Wat dan, en hoeveel? En, de moeilijkste vraag van allemaal: stelt het wat voor, dat onderzoek? In het Journal of Scientometric Research maakt een groep onderzoekers, met Leidenaar Thed van Leeuwen als eerste auteur, een beginnetje met het beantwoorden van die vragen. Tussen 1981 en 2009 is de wereldwijde jaarlijkse wetenschappelijke productie van musea meer dan verdrievoudigd; de Nederlandse musea volgen die lijn. De impact van die artikelen – de mate waarin ze geciteerd worden – is een beetje gestegen. De impact van de Nederlandse artikelen schommelt in die periode echter zo sterk dat daar geen duidelijke lijn in te ontdekken valt. De auteurs merken wel op dat musea ook een hoop literatuur produceren die niet in de grote impact-bepalende databank Web of Science belandt, maar er wel in geciteerd wordt. Die zou je mee moeten nemen bij het beoordelen van de museumwetenschap, stellen ze.

Priegelslakjes Leidse en Maleisische biologen hebben tien nieuwe slakkensoorten ontdekt. Het gaat om soorten van het geslacht Plectostoma, dat in Zuid-Oost-Azië voorkomt. Het zijn echte priegelbeestjes: de meeste hebben huisjes van twee à drie millimeter lang, zoals de Plectostoma laidlawi op het plaatje. Zoals vrijwel altijd met nieuwe soortbeschrijvingen gaat het ook hier om zeldzame organismen die te kampen hebben met habitatvernietiging. De Plectostoma’s komen uitsluitend voor op kalksteenheuvels, en hebben dus ernstig last van het afgraven van die heuvels voor de cementwinning. Zes van de tien soorten worden met uitsterven bedreigd, aldus het beschrijvende artikel in het vakblad ZooKeys. De soorten zijn overigens niet ontdekt in de rimboe van Maleisië, Thailand en Sumatra, maar achter een computer in Leiden. Promovendus Thor-Seng Liew maakte röntgenfoto’s van eerder verzamelde slakkenhuizen, en bij het bestuderen van de vormen bleek dat er tien nieuwe soorten tussen zaten.

8

Mare · 3 april 2014

Maretjes De prijs voor een Maretje bedraagt €8,– per 30 woorden, opgegeven via [email protected] uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan. Oppas gezocht! Voor onze zoontjes (5 en 7) zijn wij op zoek naar een enthousiaste oppas voor een middag door de week - bij voorkeur donderdag, maar vast ook aan te passen aan je collegerooster. Ervaring niet vereist, wel een pré. Leiden, Professorenwijk. Ben je geïnteresseerd, stuur dan een e-mail naar [email protected]. Nieuwe begeleiders gezocht voor bijles/huiswerkbegeleiding Buurthuis Vogelvlucht Leiden-Zuid. Zes leerlingen basisonderwijs groep 7 en vijf leerlingen groep 4 en 5 helpen met begrijpend lezen, spelling en rekenen. Zes leerlingen uit groep 6 hulp bij lezen, woordenschat en rekenen. Twee leerlingen met vergoeding van €5,- en €7,- per les. Voortgezet onderwijs, Marokkaans meisje, wiskunde, economie, 2vmbo-kader, €5,- per les. Leiden-Noord zoekt begeleiders voor 28 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 7, waarvan negen met vergoeding. Voortgezet onderwijs, hulp voor: Marokkaans meisje, scheikunde, 3vwo. Marokkaanse jongen, Nederlands, 2vmbo. Marokkaanse jongen, Engels, brugklas havo. Turkse jongen, bedrijfscalculatie, 3mbo-financiële opleiding. Marokkaanse jongen, Engels, biologie, 2vmbwo-TL. Marokkaanse jongen, begrijpend lezen, woordenschat, brugklas. Marokkaanse jongen, Nederlands, Engels, 2vmbwo-TL, €5,- per les. Indonesisch meisje, Nederlands, scheikunde, 3havo, €5-7 per les. Marokkaanse jongen, geschiedenis, biologie, brugklas vmbo-kader. Marokkaans meisje, wiskunde, Engels, 3vmbo-TL. Marokkaanse jongen, Engels, Nederlands, wiskunde, brugklas vmbo-TL. Marokkaans meisje, wiskunde, brugklas vmbo-TL. Marokkaans meisje, Engels, brugklas. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, wo en do, 15-17u. Tel: 0715214256. E-mail: [email protected]. Vrijwilligerswerk in het buitenland? Wil je met straatkinderen werken in Azië, Afrika of Zuid-Amerika? Kom naar ons informatieweekend van 11-13 april 2014. Voor informatie en aanmelding: www.samen. org Onderzoek naar De Pil. Gezocht: NIET-gebruiksters van de anticonceptie pil. West-Europese afkomst, 18-35 jr, lichamelijk en psychisch gezond, niet-rokers, geen medicijnen. Vergoeding € 15. Onderzoek omvat enkele vragenlijsten en computertaken. Verder afgifte wangslijm t.b.v. genotypering. Onderzoek duurt max 1,5 uur. Vrijblijvende info: [email protected] of [email protected]. Rechtenstudent gezocht! Ik loop met een vriendin met haar twee, loslopende, honden in de duinen. We krijgen allebei een bekeuring! Heeft het zin om dit te laten voorkomen? Annette 0633093063 Verschillen gebruiksters van De Pil van niet-gebruiksters? Wil je € 15 verdienen? Gezonde, vrouwelijke proefpersonen gevraagd. NIET-gebruiksters van de anticonceptie pil. Zie advertentie elders: De Anticonceptiepil. Vrijblijvende info: [email protected] of [email protected].

Academische Agenda Mw. P.J.M. Bank hoopt op dinsdag 8 april om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Motor Dysfunction in Complex Regional Pain Syndrome’. Promotoren zijn Prof.dr. J.J. van Hilten en Prof.dr. P.J. Beek. Dhr. P. Temviriyanukul hoopt op donderdag 10 april om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Translesion synthesis: Cellular and Organismal functions’. Promotor is Prof.dr. L.H.F. Mullenders. Dhr. Y. Hiruma hoopt op donderdag 10 april om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘The structure of the cytochrome P450cam-putidaredoxin complex determined by paramagnetic NMR spectroscopy and crystallography’. Mw. R.E. van Hellemondt hoopt op donderdag 10 april om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Genomics and the law’. Promotoren zijn Prof.mr. A.C. Hendriks en Prof.dr. M.H. Breuning. Dhr. K.F.D. Rietveld hoopt op donderdag 10 april om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘A Versatile Tuple-Based Optimization Framework’. Promotor is Prof.dr. H.A.G. Wijshoff.

Achtergrond

s r e t e s e e l v k i g a z r e Vroeg e d r a a p o l e v i u d e d s l a

ds ze vegan veel beter sinl aspect van ch zi t el vo s n Simo ist geen enke ine worden en men. ‘Ik slik alleen vitam sna gi ge pa is or vo e d ee ct n vl u va d at d lg ro p vo en d er ke re ij >V ten. De enige p een dierl at het opgegroeid o en en B12-supplemenlichaam hebben, is omd ng in is er ed o m d n n re u er ij st h w ‘M er in en s: rd it d n d ve o u s o Sim r dieren gehg gejaagd. De ko- eter ierenvoer zit.’ Hoewel zen product dat geéé boerderij waa in d l lan ee h ft vild.’ ee en, legt ruikt ze nog h mijn vader en bij ons in de keuken georbeeld de leer is, geb n. Maar met goede red ruiken b re d vo ie ge ij er d b w p , en o ch ijn is nijnen niet oet ik medic ten in test wel onpraktis Het is soms erig de ingrediëntenlijsij eet- ze uit. ‘S oms m test zijn. Daar ontkom jeor de vo b ge vo it n s u en l re ik ie n ee en d h er ik p o an tud als ze je hele die kt moet bes aat om ie niet slik, k de supermar ensen denken vaak dat t zo. Er aan. Als ik d en ben ik ook niet in st afspraken. ‘M bestaat, maar dat is nieToen ik dieren doen .’ EM leven uit tofuede andere producten. dacht ik actie te voeren zijn hele go t vegetarische kip at, zo goed voor het eers e stiekem vlees voerde, el Oreo’s dat iemand mWist je trouwens dat je w dig!’ smaakte het. ie zijn volledig plantaar nog ermag eten? D e vooroordelen vind ik n maatSimons: ‘D omringd word door ee meren ger dan dat ikrin vlees en zuivel consuitair en schappij waa Mensen noemen me elrest. Dat de norm is. me beter voel dan de eest dat iode gew denken dat ik Er is een perp aarde zag, maar t. u fo is ld o bee tussen als de duivel ik vleeseters en onderscheid maken ge t ik wil juis ens.’ ik altijd levende wez uit eten gaat? ‘Dan bel at ik lacd ze n En als vertelle aurant om te e wordt eerst het rest nt ben, want veganism echter ze ra je le l to te . Ver tose-in onder eus genomen niet heel seri ziek wordt en de hele zaak s er s.’ d eu an ri se dat je en ze je wel kotst, dan nem

s n e k l e t t e e g r e v k I g a m t e i n g n i n o h dat

ig, s lekker vlez zijn niet eenperaar.’ ze , ts ie n nip oeren door de vers orstellen b iet mag’, zelfs nog vo (21, stu- dus die gaant telkens dat honing n udies in f el sz n o ‘Ik vergee its (24, medieval st kt. Z ij ‘We moetenvertelt Emmy Mesman nist). In ij aan elkaar’, nds en al vier jaar vega met het zegt Lieke Smijl ze de menukaart beksch. ‘Alla ti rw ze er is t te n ed m t) ga N h ko t ve ec z en tr d shop’ Jacket van stu- U t sinds een paar maanden het lastig ‘baked potatoieuwe Veganistengilde . ee hoor, ik vindHet klinkt t ee en le n rn al ee te als ik heus bij nemen. spiksplin st leven leen nlijk is iging Promet erin mee te dentenveren ok wel bij de trend, bewuher van om anderen activistisch. Maar eigem.’ o en st ee t E tr m as t tree , vind ‘Dat p écht ex - en li- zo ex d happening’ helder ipperen pas is heel hip anudent bestuurskunde, filmogelijk kuikens versnsoorten vruchtensap zijnan. Van m st e m el 0, ig es ve (2 m M t zo eet ‘S om Haren achtafval’, w schap). Z ij ee e wordt pas echt e verm maakt met slaat niet eens altijd op d king is teratuurweten ge n ga r ve o r vo aa ak en m st b , rp h at ch ve sc is ‘D ri n : rg ta ee p alle vege Haren zo is.’ íl gewoon o g. ‘Omdat ik ariant.’ een uitdagin ook wel eens de kaasv renneu- pakking. Je wslachtafval in zit, als datntdekte noten, kies ik ek veganisme me mie iseerde lezen dat er munt bevat gelatine, o ijn zijn ‘Vroeger le esman. ‘Tot ik me real ik was Smits: ‘Peper alle soorten bier en w t M , kerij’, vertelt leed wilde verminderend ik dat ik pas. En nie .’ n ee h re d vindt Messc ie ti d jd is ti dat ik tegelijker men natuur- vegan geen wol en leer draagt, eten misr aa m , ër ri deren Dat ze al vegeta bijvoorbeeld, die ko rekend. ‘An dheid, hebben an vanzelfsp tisch voor hun gezon kunstniet. Eieren en. Aan hanenkuikens m is r p n ip aa ga k ve ‘M ieren.’ lijk van schien dit voor de d en’, weet maar ik doe belastender om te mak or tweeu ie vo il r m aa us m leer is Smits gaat d Van Haren. esnoods van leer en wol.’ouwens, dehands. ‘D is het, net als bij E azie tr e opties ganistisch In Jacketz ig om de ve erder is bami een st la te al t nie te vissen. ‘V dt Mesuit het menuistisch instapgerecht’, vinecht als t n prima vega ij mis je het vlees nie nistisch’, man. ‘Daarb at.’ ‘Falafel is ook vega n bekeje het wegla iet dat we mensen wille ken dat tipt Smits. ‘N Haren. ‘Vleeseters dengewoon ren’, zegt Vansnel. Iedereen moet dat ik enersoms nogal probeer dit nu, omdat studies zelf weten. Iketen wil halen nu ik twee e. Ieder gie uit mijn ursjaar tegelijkertijd dovan slag en een bestu ders. Sommigen raken isschien lichaam is anl, sommigen hebben m door zetmeebiefstuk.’ MVW baat bij een

Foto Taco van

der Eb

3 april 2014 · Mare

, e i g r e l l a n e e g s i t e H t n e m e t a t s n e e s i t he

staurants re e ch s ti is n a g e v Top 5 van imons) S e tt o L te n e d tu s (volgens Snackbar. e ch s ri ta e g e V e 1. D Haag n e D , A 5 in le p s n Statio

van kokosvet dige kazen, wollen truiar ta n la p e d n en iënt schille en schoenen gegooid. ‘Soms eg heime ingred zige bijvoorbeeld.’ Ler w ge t ie ét n h l ta jn ee zi , ka jten we tw ‘Gistvlokken n. Dat geeft een hartige 9, pro- en heeft het n. Andere dingen versli (2 te ve is ge n van vega lapt Flora Groothuizen stituut). wel wegge veganisten smaak’, verk het Nederlands Kankerin selt (29, gewoon.’ 2 maakt het s ook. Het 47 E er m j as m bi u H a n -n ouwen Het E oen va movend zoeker . ‘Moslims tr e ooraar vriend C Samen met h l farmacologisch onderze van- onnodig lastigamelijk van plantaardigaat dat st n aa kt k or n aa ct aa ká m o V s. en) postd stofje gt Van ersiteit Leid . of van varken aan de Univ roomsaus met rooktofu gestapt’, sprong zijn, kingen gespecificeerd’, zebij een je in er ak i ie rp ov re d t p ve e h d in op avon ni zijn we ec e enige vitam : ‘Het , maar niet ‘Vorig jaar juas al tien jaar vegetariërn kaas Hasselt. B12 is d misloopt. Groothuizen sliket e w w ie va k vertelt hij. ‘I beetje tegen het missen n 2013 plantaardig d egd aan sojamelk, maar ik hikte een s de VeganChallenge vae carrot is wel toegevolebei.’ nproof. aan.’ Tijden at best mee te vallen. ‘Dun web- ken ‘m ook alis verrassend vaak vegaontdekh d ’n n as zo la em va u h t is at taar Spec bleek t Marzipan! D huizen. van eet’, artige Indiase cake en de h ders trouwens’, tipt Grootdoor de ‘En Ritter Sporan een tijdje veel te veel site zijn aanra in loop je verdwaasd het niet king waar ik dselt. bleem. ‘In het beg aar uiteindelijk hoeft zegt Van Has en jam zijn ook geen prossen die r ee m el m w , s Pindakaa zitten er tu voor supermarkt geld te kosten. We zijn t een rer doordenkt meer tijd en gaan genieten. Het is echn Duitse ‘Als je héél ve sectjes die dood moeten llen we van ons eten Hasselt. Groothuizen: ‘I n. Ne- pinda’s ook inakaas. Maar daarvan va je soset’, zegt Van zie je vegankeurmerkeiet echt een pot pinddood. Door te leven heballergie, supermarktenbrikanten zijn er nog n niet meteen pact. Veganisme is geen fa se d n la so een im er d vegan- wie ement.’ mee bezig.’ atische restaurants zijnganisten het is een stat zi ve A Vooral ommige an Hasselt: ‘S VAN WESEL pizzeria, vriendelijk. V gen kaas mee naar een n. Soms DOOR M ARLEEN ei re n u vo van te nemen h len meestal het juist maar wij beliets karigs, maar vaak is k.’ Hun ko e an d d voor krijg je der Eb te opdracht mengd Foto Taco van een interessann normale brokken, ge im om katten krijge sch voer. Van Hasselt: ‘Staardig, met veganistihun katten volledig planook progen voeren enbrokken zijn immers al bij de normale kattAnderen halen slachtafv it.’ cessed food. jn er nog niet helemaal u gt hij. slager. Wij zin niet evangeliseren’, zer vega‘We wille ‘Ik kook liever lekke rdag : rjaa Groothuizen vrienden. Op mijn ve et verm or , vo d -avon nistisch ik een pizza organiseerde

eganChallenge.nl V n va rt a a T se a Hartige Indi Voor vier personen s, in 15 minuten je ok bl in s, el p p a aard Kook 500 gram ssen de oven voor op 175 graden. tu gaar. Verwarm in in met olie en bekleed deze met Vet een springvorm artdeeg. Fruit in een pan 1 ta 5 plakjes hartige n beetje olie gedurende 5 minuten. ee fijngesneden ui in ok uit en bak ze even mee. Voeg lo Pers 2 tenen knof ½ theelepel cayennepeper, ½ , 1 theelepel komijn een snufje zout, 2 theelepels r, theelepel koriande 100 gram champignons in plakjes geraspte gember en door, tot de champignons goed sje toe. Bak een poo e dan de aardappels en 150 do gebakken zijn en bij. Stamp alles plat met een n er gram kikkererwte voeg 100 gram verse spinazie en en aardappelstamper tuinerwten toe. Roer alles door e 150 gram ontdooid olgens de springvorm mee en bak rv elkaar en vul er ve taart 45 minuten. Eet smakelijk! de hartige Indiase

od. 2. Water & Bro 7, Scheveningen Hellingweg 12 ire. 3. Veggies On F, Den Haag Beeklaan 385 4. TerraZen. aat 19, Amsterdam Sint Jacobsstr 5. DopHert. traat 49, Amsterdam Spaandammers

bevolk ing ld e r e w e d n a v el, eieren ook geen zuiv of die Eén procent oducten, dus en

dierlijke pr zijn op dier gebruiken geenen ze producten die getest en st ni ga Ve ijd • jn, rder verm n dierenwelzi en honing. Veleer of wol bevatten. illend zijn: va itualiteit . ch rs ve ld el ee he rb bijvoo kunnen tot spir enen hier voor che voetafdruk en fabri• Beweegred e gezondheid, je ecologis erlijk zijn: van E472 mak dierlijke n ad ijk rr ee nl ve of oo pers orlijk ardige wonnen uit je een planta s kunnen beho • E-nummerak niet duidelijk of het stof tine en E120, dat wordt gekoeken. en roze voor gela kanten va t. E411 staat ld rode M&M’s t van herkomst heef de kleurstof in bijvoorbee Veganisme is een proceninder: ro or m vo de uk is ng st , gi n en ni ee iz re lu Ve t er Nederlandse erland zijn he e veganisten • Volgens de evolking veganist . In Ned ’n 16.000, maar de meest de wereldb hatting van de NV V zo streerd. Verenivolgens een sc k nergens officieel geregiorloper van de Nederlandse lij vo ur tu de staan na enkring, opgericht. ndse Veganist • De Nederla ganisme, werd al in 1978 nchallence.nl Ve ga or ve ging vo en: zie stische recept • Voor vegani

9

10  Mare · 3 april 2014 English page

The men with guns decide Academics in conflict areas

The civil war in Syria is causing damage to historic buildings. “Cultural heritage is being destroyed besides all the human suffering.”

Intimidated by secret police, threatened at gun point, robbed by hardcore jihadists – how do Leiden researchers manage to survive in crisis areas? “A man rushed at my taxi brandishing a pistol.” BY VINCENT BONGERS AND BART BRAUN

“My worst fears have come true”, says Peter Akkermans, Professor of Archaeology of the Near East. “Twenty-five years of research down the drain; many, many hours of work by many people have been destroyed.” Akkermans spent decades working in Syria, in Tell Sabi Abyad. “It’s a hill full of ruins, north of the town of Rakka. All sorts of things turn up in the soil there: shards, flints, bones.” However, he explains that “hardcore jihadists” took control of the region in the spring of 2013. “It is very difficult to get in touch with anyone, but very occasionally, I hear from people who are involved in the project. I spoke to our guard in December; he informed me that the hill had not been damaged.’ The reports of the storage space at Rakka are much worse. “There’s been fighting and looting in the vicinity of the shed where we store our finds. We had hundreds of boxes of material.” The Syrian government’s Directorate General of Antiquities & Museums’ report confirms the situation: hundreds of armed men stole a large number of pots and other objects. Anything that was left was transferred to a concrete building in another part of the town, but it was to no avail. The remainder of the material was forcibly handed over at gun point. Akkermans remarks: “They say that some material from the museum was transferred to the storage space too. If that’s the case, I’m afraid we’ve lost our collection of cuneiform texts too.”

The archaeologist is not the only Leiden academic to be hard hit by reality: there are more researchers who work in conflict areas. Ed de Vogel, a botanist formerly on the staff of the National Herbarium, used to visit Papua New Guinea regularly to search for rare orchids. Thanks to his efforts, Leiden’s botanical gardens are the only place in the world where they grow in hothouses. “The country is terribly dangerous; it only emerged from the Stone Age some twenty or thirty years ago”, he recalls. “In the past, the Papua peoples would fight their wars with bows and arrows, but now they tote Kalashnikovs. They drink a lot and there is a lot of aggression and lots of robberies.” One of his female PhD students was robbed and was told she was lucky she wasn’t raped. Someone who worked for the World Wide Fund for Nature had a gun held against her head but managed to escape when the taxi driver behind her pulled out a machete and the gun turned out not to be loaded. “I’ve been lucky”, reports De Vogel. “Once, a man rushed at my taxi brandishing a pistol but he didn’t shoot. The country is dangerous, but if you’re sensible, you can do your research. We have now catalogued more than three thousand varieties of orchids in Papua New Guinea and there might twice as many we haven’t discovered yet, so it’s worth the risk.” Mirjam de Bruijn, Professor of African Studies and Cultural Anthropology studies people she describes as “jokers”. “They’re people who, for instance, are the focus of everyone’s attention with their art or literature and who publish it in the social media. “I initially intended to visit the north of Cameroon, but the situation there is too dangerous. Boko Haram, the Ni-

gerian group of Muslim extremists, has crossed the border.” Consequently, De Bruijn decided to go to Chad. “For our research, we are looking for conflict areas and we’re right in the thick of it there. The regime is extremely repressive and the secret police are on every street corner. It really makes you paranoid.” Nonetheless, it is very difficult to assess when things get drastically out of hand”, she says. “Only last year, I travelled through the Central African Republic by car. I had hardly left the country when the violence erupted.” Catharine Wilson, one of her PhD students, wanted to do research in Bangui, the capital. “But that was just too risky. She’s now working with refugees who have fled to Congo.” De Bruijn explains: “We have to be very flexible. This work is very important, but circumstances put us on the balance of whether it is academically responsible. Many archives have been burned in Chad, so we can only carry out our research by speaking to people. But in some parts, interviewing and observing people is simply too dangerous. We can’t send newbies out there.” That sentiment was confirmed last October. “I was taking photographs in the town of Sarh with two PhD students when a motorbike pulled up behind us. It was the secret police. They arrested us. At the police station they rolled out a mat and told us ‘Just sit down there’. All our photographs were destroyed. It was pure intimidation. They tried to scare us and it worked. We were only allowed to leave with our equipment after much discussion and persuasion. “The incident was actually a warning. I had been visiting the country for years and had started to get careless. This time I applied for a licence to record films, but I was told

the time wasn’t right for it. Now we only record film indoors.” Anthropologist Loes Lijnders (27) graduated from Leiden last year and currently works in Juba in South Sudan as a university lecturer. “Juba had been reasonably stable and safe in recent years, but fighting broke out everywhere on 15 December.” Although guns could be heard all over Juba, she lived at a relatively safe distance from the areas where the fighting was the heavy. “Some of my friends were closer to the fighting, lost members of their family or friends and were forced to flee from their homes.” She left on a military flight organised by the Dutch government on 20 December, but returned in early February. “To the eye, day-to-day life seems to have resumed its familiar pace, but the feelings of distrust are almost tangible. The government has gradually become more repressive. There is little room for political opposition and I will have to rethink my research project (on the political role of entertainers in

the city, ed.) in a situation of fragile safety, increasing government control and distrust.” Jesper Eidem, the Director of the Institute for the Near East in Leiden and a Professor at the University of Amsterdam, has been cut off from Syria, just like Peter Akkermans. “I used to work in a place called Qala’at Halwanji, a citadel dating back 4,000 years. Sometimes I can reach one of the site’s guards who lives in a house that I rented. The lesser finds are there, at least, I hope there are. Well, my guard says they’re still there. Whenever I manage to speak to him, he tells me about the fights between various rebel factions. Many of the other residents have run away, but he still lives there with his family. I try to send him money – which isn’t easy – because if they leave, the site will probably be plundered. There are many desperate and hungry people in the vicinity. If I didn’t send any money, his children would probably starve. So I try to do my bit for humanitarian aid. We know so many people in that wonderful country and it’s terrible to see all the destruction. All we can do is sit by and watch.” According to Eidem, the Directorate General of Antiquities & Museums is still doing a pretty good job under the circumstances. “The agency tries not to get involved in politics and they’re doing their utmost to protect the valuable objects. In fact, they’ve moved all the important objects from the museums in Aleppo to a safer place. The agency’s report reveals that, despite the chaos and misery, there are local projects to protect the digs.” The civil war is causing damage to historic buildings. “A tragic example is the ancient bazaar in Aleppo that burned to the ground. The Al-Madina Souq was one of the most beautiful and romantic markets in the Middle East. I used to wander about there for hours after work. It brings tears to people’s eyes when they see that a grenade has created a huge hole in the Krak des Chevaliers, the Crusaders’ fortress near Homs. It’s an image that really drives the conflict home.” “It’s awful to see, but the damage can be repaired. Only the tells, manmade hills, have been damaged beyond repair due to illegal digs. The penalties are harsh, but as discipline and authority have broken down, it happens quite a lot.” Akkermans: “I can only say that cultural heritage is being destroyed besides all the human suffering. Syria is an archaeological paradise, but I wonder whether I’ll ever return. The end of the war doesn’t seem to be anywhere in sight. The men with guns decide what happens.”

What does the University do? Does the University have an obligation to protect its employee against the risks? The employer is responsible for analysing all the dangers and assessing the risk factors, according to the document Risico’s van het werken in buitenland [The risks of working abroad] (May 2005). The risks include not being able to drink water from the tap, the appearance of a sink hole under your feet or a reasonable chance of catching a contagious disease, so inoculations are recommended. The supervisor is obliged to provide all this necessary practical and medical information. The Ministry of Foreign Affairs issues travel recommendations and if people are warned against travelling to a certain region, the Executive Board decides whether the trip is to go ahead. The supervisor is also responsible for making sure that the employee is properly insured. More information is available from the Department of Safety, Health and the Environment.

3 april 2014 · Mare Cultuur

Agenda

Brandweerbuszigeuners Klavan Gadjé presenteert nieuwe plaat in Vrijplaats De oude brandweerbus van poldergipsyband Klavan Gadjé tuft zaterdag naar Leiden voor de lancering van het album Allesbrander. ‘Het swingt de pan uit.’ ‘Met acht bandleden is het wat lastig schrijven’, vertelt Pieter van der Geest, zanger en percussionist bij Klavan Gadjé. ‘Daarom trekken we er ’s zomers regelmatig op uit voor repetitieweekends. Tijdens het spelen van een nieuw muziekstuk begon ik plotseling een heel oud liedje te zingen, een van de eerste Klavannummers. Het klopte nooit echt, maar nu paste het perfect. Dat was Allesbrander.’ Het gelijknamige album, waar het nummer opstaat, wordt deze zaterdag gepresenteerd in de Vrijplaats. De bandnaam komt van Dr. Clavan, een typetje van Van Kooten en De Bie. Van der Geest: ‘Een OostEuropadeskundige. Onze muziek is op die contreien gebaseerd, hoewel we inmiddels wel zover zijn dat er ook reggae- en ska-invloeden in doorklinken. Klavan werd dus onze werktitel, Gadjé hebben we erachteraan geplakt in navolging van de Franse band Swing Gadjé. Het betekent niet-zigeuner. En dat klopt wel: we zijn geen zigeuners, maar we maken wel zulke muziek.’ De dansbare poldergipsy was al te horen op Brand (2010) en Harrejasses Hotel (2012). Van der Geest: ‘Op Allesbrander hoor je uiteraard dezelfde dingen, maar sinds een jaar hebben we een nieuwe bassist die Afrikaanse invloeden heeft meegebracht. En onze violist en banjospeler hebben ons verlaten, dus we moesten op zoek, naar onszelf. Dat heeft enkele heel kleine liedjes opgeleverd.’ Hij hoopt evenwel dat er weer een gegarandeerde knaller tussen zit, zoals Dansen. ‘Moeders is bijvoorbeeld een lekkere dansplaat. Het is een ode aan alle moeders, met een simpele tekst: “Mannen, broe-

DOOR MARLEEN VAN WESEL

Poldergipsyband Klavan Gadjé: ‘We zijn geen zigeuners, maar maken wel zulke muziek.’ ders, prijs alle moeders.” Het swingt bovendien de pan uit.’ Deze week hebben de bandleden alle cd-hoesjes in elkaar geplakt. ‘Meteen hebben we een hele stapel het land in gestuurd, naar boekers en programmeurs. Voor deze zomer staat alleen Oerol al vast. Daar zijn we ooit echt goed van start gegaan. We kwamen op de bonnefooi, de vrijdagavond voor het begon. Voor elke tent hebben we onze instrumenten uitgepakt en zijn we gewoon begonnen met spelen. We werden meteen overal uitgenodigd om de rest van de week ook te komen.’ Sindsdien reist het gezelschap stad en land af in een antieke brandweerbus. ‘Die hebben we ergens in Groningen bij een oude kazerne opgehaald, waar hij in de weg stond.

We passen er met z’n allen in, ook alle instrumenten en achterin zit een klein tafeltje, zodat we een kaartje kunnen leggen. Laatst speelden we in Leeuwarden, dat maakt ons niet uit. De weg ernaartoe is al beregezellig. Hij valt vaak zat stil, het is een oude bus, maar ook een oude liefde. De motor is al drie keer vervangen, maar we hebben nog geen enkel optreden gemist. Een keer, toen we nog vlakbij huis waren, moesten we wel opgepikt worden door een andere bus. Alles wat onze muziek opbrengt, steken we in de band, en een aanzienlijk deel in de bus.’ Het risico op panne is zaterdag niet al te groot, Klavan Gadjé komt uit Roelofarendsveen. ‘We kwamen graag in het LVC, maar daar kunnen we even niet terecht. Iemand

Foto Patricia Borger

van ons kwam een keer terug van een concert in de Vrijplaats, wat ook een ontzettend gave plek bleek te zijn. Ze bleken ook nog te kunnen koken voor een grote groep mensen. We besloten er een andere draai aan te geven: eerst dineren en daarna optredens van ons en L’Chaim, ook een leuk bandje. In de Vrijplaats mag maar tot elf uur live gespeeld worden, dus dan maken we plaats voor DJ Miss World. Kunnen we zelf ook nog een dansje wagen.’ Klavan Gadjé: cd-presentatie Allesbrander, support act: L’Chaim en DJ Miss World Vrijplaats Middelseegracht: za 5 april 17.30 Entree €12,50 (€20 inclusief maaltijd)

Stop met mij te spelen In Kill your character zijn de personages hun lot zat In het stuk Kill your character van het gezelschap Moereman & Sons komen de personages in opstand tegen de acteurs. ‘We bevragen de kwaliteit van het mens-zijn.’ Een toneelstuk in een toneelstuk, daar lijkt het op. De acteurs repeteren voor een stuk, waarvan de personages die zij spelen allemaal een rugzakje hebben; een autistisch kind, een abortus enzovoorts. Alles wordt gespeeld, alleen leidt dat snel tot een clash bij de repetities. De acteurs streven ernaar om zo waarheidsgetrouw de personages neer te zetten, maar hoe doe je dat als iedereen dezelfde leeftijd heeft? Een doodgeboren kind is moeilijk neer te zetten door een volwassen persoon. Op dat moment vallen de personages binnen en gaan ze de strijd met hun acteurs aan. De vraagt komt op: wat is een mens? Daar denkt elke acteur compleet anders

11

over. De een ziet de mens als concurrerend wezen, de ander vindt het een deel van de kosmos en gelijk aan plant en dier. Actrice Rosa van Leeuwen: ‘We hebben geprobeerd om zo radicaal mogelijk te denken en vanuit daar

zijn de personages bedacht.’ Niemand weet van zichzelf welke filosofie er achter hun personage zit, maar toch wordt dat heel duidelijk voor het publiek. De enige die het overzicht bewaart, is de souffleur, die de discussie die ontstaat notuleert.

DOOR ESHA METIARY

‘We probeerden zo radicaal mogelijk te denken.’

Foto Pepijn Lutgerink

De personages zijn niet zeker over wat ze zijn en voelen zich marionetten. ‘Ze kloppen aan bij de acteurs, omdat ze het niet eens zijn met wat die hen aandoen.’ Ze zijn het zat om keer op keer hun lot te moeten beleven en vragen of de acteurs hen willen vergeten en daarbij dus hun leven willen beëindigen. Van Leeuwen: ‘We bevragen hiermee eigenlijk de kwaliteit van menszijn. Het lijkt heel vaag, maar het toneel is juist heel toegankelijk!’ Eefje de Visser heeft de muziek voor de voorstelling gecomponeerd. Het is de tweede keer dat ze dat doet. Van Leeuwen beschouwt de muziek als een soort manipulatiemiddel. ‘Spraak en zang lopen in elkaar over en muziek raakt direct een emotionele snaar. Op den duur merk je dat er al zoveel gedachtes uitgesproken zijn, dat muziek de laatste optie is.’ Moereman & Sons, Kill your character Theater ins Blau Ma 7 april 20.30, Vanaf €10

FILM

TRIANON The Grand Budapest Hotel dagelijks 18.45 + 21.30 za. zo. + wo. 14.30 The Book Thief dagelijks 18.30 + 21.30 za. zo. + wo. 14.00 Her dagelijks 18.45 Snowpiercer dagelijks 21.30 KIJKHUIS Spies & Glistrup do. vr. za. 18.30 Het vonnis zo. ma. di. wo. 18.30 Nebraska dagelijks 21.00 zo. 14.30 La Grande Bellezza zo. 14.00 August: Osage County dagelijks 19.00 12 Years a Slave dagelijks 21.30 LIDO Divergent dagelijks 18.15 + 21.30 Lucia de B. dagelijks 18.45 + 21.30 za. zo. + wo. 14.30 Need for Speed 3D dagelijks 18.30 300: Rise of an Empire 3D dagelijks 21.30 Toscaanse bruiloft do. vrij. za. 18.45 3 Days to Kill zo. ma. di. wo. 18.45 Captain America: The Winter Soldier dagelijks 21.30 Hartenstraat dagelijks 18.45 + 21.30

MUZIEK

QBUS Rock & Roots met o.a. The Cannonball Johnsons Vr 4 april 20.30 Evening News Za 5 april 20.30 €5 The Wynntown Marshals Di 8 april 20.30 €10 STADSGEHOORZAAL Jan Rot - Nummerrr 1 !!! Vr 4 april 20.15 vanaf €14 Residentie Orkest met Paolo Giacometti Zo 6 april 20.15 vanaf €28

THEATER

LEIDSE SCHOUWBURG Noord Nederlands Toneel - Oresteia Za 10 april 20.15 vanaf €10 Katinka Polderman Wo 9 maart 20.15 vanaf €10 THEATER INS BLAU Ouwe Pinda’s Za 5 april 20.30 €17,50 Moeremans&Sons - Kill Your Character Ma 7 april 20.30 €12,50

DIVERSEN

MUSEUM VOLKENKUNDE Kuniyoshi – De tekeningen t/m 22 juni MUSEUM BOERHAAVE 100 Jaar uitvindingen, Made by Philips Research t/m 26 oktober Amazing Models t/m 1 juni SIEBOLDHUIS Nensha - Japans geïnspireerd werk van Chris Berens t/m 22 juni Sekimori Ishi Modern t/m 23 juni UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK Tentoonstelling Strijd om de herinnering t/m 20 mei LUMC Jelgersmalezing Di 8 april 16.15

12  Mare · 3 april 2014 Kamervragen

Inburgeren

En ook nog dit

Foto Marc de Haan

‘Ik moet kunnen rondspringen’ Merel van den Berg (26, afgestudeerd in pedagogische wetenschappen) Huis: Zwarte Dozen, Hildebrandpad 439 Kamer: 28m2 Kost: €300 na aftrek huurtoeslag Bewoners: 1 Hoe kwam je erbij om je kamer roze te schilderen? ‘Als het om mijn werk of studie gaat ben ik erg serieus, en later neem ik ook een serieus huis, maar tijdens je studiejaren mag je nog lekker gek doen.’

reacties. Mijn moeder zei meteen: ‘Oh, vandaar die roze muren.’ Maar de roze muren waren eigenlijk nooit als statement bedoeld. ‘Tijdens het filmen is het fijn om de ruimte te hebben. Ik houd er van om rond te springen of te dansen. Ik beschouw mijn kamer ook wel als filmset, met mijn trikke en roze racefiets als decorstukken. Ook mijn gitaar komt vaak in de filmpjes terug, terwijl ik helemaal niet kan spelen.’

Waarom heb je zo weinig spullen? ‘Ik vind het leuk om te vloggen. Ik maak grappige en onzinnige filmpjes om de wereld wat vrolijker te maken. Twee jaar geleden ben ik bijvoorbeeld uit de kast gekomen door te filmen hoe ik mijn kledingkast uitklom. Het filmpje heb ik op Facebook geplaatst. Ik kreeg leuke

Hoe werkt die trikke? ‘Je zet je niet af zoals bij een step, maar komt vooruit door je gewicht te verplaatsen. Op een gladde ondergrond haal je wel dertig kilometer per uur. Ik heb geen zin om onder het toeziend oog van de hele flat te stuntelen, dus ik oefen ’s nachts in het fietsenhok.’

Wat moet je met een kapotte roze racefiets? ‘Er verscheen ’s nachts een berichtje op onze Facebookgroep, waarin iemand zijn oude racefiets aanbood. Hij stond in de fietsenstalling en wie hem als eerste zou ophalen, mocht hem hebben. Ik las het berichtje om half twee ’s nachts, dus ging meteen helemaal blij in mijn pyjama naar de kelder. Daar aangekomen bleek het alleen om een zwart frame te gaan, dus teleurgesteld ging ik weer naar boven. ‘Maar de volgende ochtend bedacht ik dat ik er toch wat van moest kunnen maken, dus heb ik hem knalroze gespoten en versierd. Op de vloer zit nu een grote roze vlek. Ik probeer elke avond even te boenen, voor de volgende bewoner.’

En hoe zit het met de schmink? ‘Ik vind slapen saai, dus slaap maar vier of vijf uur per nacht. Mijn gordijnen kunnen ook niet dicht, en als ik slaap blijft het licht aan. Met schminken kan ik me ’s nachts vermaken. Ik ben niet zo goed met make-up, dus ben het steeds verder uit gaan vergroten.’ Kleven er ook nadelen aan je kamer? ‘Nu ik ben afgestudeerd zal ik de Zwarte Dozen binnenkort moeten verlaten. Het is lastig om iets te vinden, en ik ben nu zo gewend aan mijn eigen plekje dat ik liever niet terugga naar mijn ouders. Op zich is verhuizen zo gebeurd, het merendeel van mijn bezittingen past in een rugzak.’ Door Petra Meijer

Waarom ik een hekel heb aan presentaties heb ik vorige keer al uitgelegd. Wat ze echter NOG irritanter maakt, is het feit dat je doorgaans met volslagen onbekenden in een groepje gegooid wordt. En met die mensen moet je het dan maar zien te rooien. Komt meestal wel goed, omdat de meeste studenten na een tijdje wel doorhebben hoe je zoiets efficiënt moet aanpakken – dat leer je dan dus wél als je er elk semester gemiddeld vier aan je broek hebt. Alles heb ze voordeel, I guess. Daar zit het probleem ook niet. Dat extra glazuurlaagje irritatie op de cake of crappiness der presentaties is dat ene groepsgenootje dat die efficiënte werkwijze nog niet helemaal doorgrond heeft. Ziehier mijn Ultieme Lijst Der Presentatiepartners From Hell, met veel tenenkrommen en wenkbrauwfronsen door de jaren heen geaccumuleerd. De Luiaard is die persoon die altijd nét iets vreselijk belangrijks op zijn* telefoon aan het doen is wanneer de vraag ‘En wie gaat dit doen?’ rijst. En die daarnaast ook een onvoorstelbaar drukdrukdruk leven heeft, waardoor ie eigenlijk bitter weinig kan uitvreten. Behalve credit voor andermans werk krijgen. De controlefreak heeft zichzelf na een compleet imaginaire verkiezing tot ultieme leider van het groepje gekroond. Wil overal inzicht in hebben, moet elk detail weten en beslist letterlijk alles. Heeft ook de oncontroleerbare neiging om alles steeds in een schema te gooien. Komt nét niet klaar wanneer ook blijkt dat er een logboek moet worden ingeleverd. De Betweter is oneindig veel intelligenter dan jij plus alle andere groepsgenoten en snapt eigenlijk ook niet helemaal wat jullie eigenlijk bij Zijn presentatieshow te zoeken hebben. Of wat jullie er in godsnaam aan zouden kunnen toevoegen. Ja, jouw idee zouden we natuurlijk wel kunnen doen, maar waarom eigenlijk? Hij weet het toch veel beter? De Onverschillige vindt presentaties even nutteloos als ik, maar gedraagt zich er vervolgens ook naar. Boeit hem eigenlijk helemaal geen flikker waar jullie het over gaan doen. Of wanneer jullie afspreken. En of hij daar überhaupt eigenlijk wel bij wil zijn. Doorgaans zie je hem pas voor de eerste keer op de dag van de presentatie. En dat vindt hij ook volkomen normaal. De Onbereikbare heeft e-mail, telefoon, Facebook, Twitter en Whatsapp maar krijg je op de een of andere manier toch nooit te pakken. Superhandig om mee af te spreken. Wanneer het dan eindelijk toch lukt, komt hij meestal ook te laat. En heeft ie niks voorbereid, want die ‘app heeft ie helemaal niet gekregen? En de Opperdemon: een combinatie van alle bovenstaande. Te allen tijde te vermijden, wanneer dat ook maar enigszins mogelijk is. Geloof me. Talitha Dehaene

* Niet seksistisch bedoeld. Er zijn plenty vrouwelijke versies.

Bandirah