Inleiding Patiënten worden in het ziekenhuis regelmatig door meerdere medisch specialisten tegelijk behandeld. In het verleden is verschillende malen geconstateerd dat de onderlinge verantwoordelijkheden t.a.v. de patiënt niet altijd helder zijn en dit heeft soms tot conflicten en klachten geleid. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft de eis neergelegd een regeling op te stellen aangaande het hoofdbehandelaarschap. Het is derhalve noodzakelijk dat er duidelijkheid bestaat bij patiënt en medische staf over de medische rolverdeling bij diagnostiek en behandeling. Deze procedure beschrijft de verantwoordelijkheden van de diverse medici in hun rol als hoofdbehandelaar, medebehandelaar of consulent te omschrijven. Het belangrijkste uitgangspunt daarbij is natuurlijk de kwaliteit, continuïteit en duidelijkheid van zorg voor onze patiënten. Uitgangspunten Elke patiënt heeft één hoofdbehandelaar per DBC. De behandelaar is één persoon. In het medisch dossier is duidelijk vastgelegd wie de hoofdbehandelaar is voor welke DBC. De patiënt, naaste familie, betrokken medisch specialisten, arts-assistenten, verpleegkundigen en andere hulpverleners weten wie de hoofdbehandelaar is. Definities Hoofdbehandelaar:
Dit is de medische specialist die verantwoordelijk is voor de (totale organisatie van) de diagnostiek en behandeling van een patiënt en voor de continuïteit van zorg voor de patiënt. Kortom, de medisch specialist die eindverantwoordelijk is voor de gehele medische behandeling van de patiënt. Medebehandelaar: Dit is een medisch specialist of een ander lid van de medische staf die vanwege zijn/haar expertise en op verzoek van de hoofdbehandelaar verantwoordelijk is voor (de organisatie van) het deel van de diagnostiek en behandeling dat buiten het deskundigheidsgebied ligt van de hoofdbehandelaar. Consulent: Dit is een medisch specialist of een ander lid van de medische staf die op verzoek van de hoofdbehandelaar of de medebehandelaar antwoord geeft op een gerichte vraag (eenmalig) dan wel een advies over een bijstelling van het medisch beleid. Waarnemer: Dit is een medisch specialist die een collega in diens hoedanigheid vervangt bij zijn/haar afwezigheid (en dientengevolge ook de bijbehorende verantwoordelijkheden overneemt). Andere hulpverleners: Dit is een natuurlijk persoon, niet zijnde een medisch specialist, die in opdracht van de hoofd/medebehandelaar een (gedeelte van) de diagnostiek en/of behandeling op zich neemt. Hoofdbehandelaar De hoofdbehandelaar is verantwoordelijk voor de totale (organisatie van) diagnostiek en behandeling van een patiënt. Hij moet door het ondernemen van actie, doorgeven van informatie en het geven van instructies, zorgdragen voor de continuïteit van de zorg. Hij draagt in deze hoedanigheid zorg voor: •
De inzet en coördinatie van het medisch beleid voor de patiënt. Indien verschil van inzicht bestaat over het te voeren beleid tussen de hoofdbehandelaar en de medebehandelaar of consulent, beslist de hoofdbehandelaar.
•
Maakt afspraken over de taakverdeling met medebehandelaars.
•
De vastlegging in het medisch dossier dat hij hoofdbehandelaar is.
•
Eenduidige informatieverstrekking aan de patiënt en/of zijn familie over de wijze waarop de zorg in de kliniek is georganiseerd en wie de hoofdbehandelaar is.
•
Het voeren van de regie van informatieverkeer en dossiervoering, ook bij teambehandeling.
•
Ontslag uit de kliniek en vervolgbehandeling buiten de kliniek in de vorm van een tijdige en adequate overdracht.
•
De lijkschouw.
De hoofdbehandelaar is, voorzover het zijn eigen behandeling betreft, verantwoordelijk voor: •
Adequate en eenduidige informatieverstrekking aan de patiënt, het zo nodig voeren van gesprekken met de familie (wettelijk vertegenwoordiger) en het vragen van toestemming voor diagnostiek en behandeling.
•
Het in overleg met de patiënt en zo nodig na overleg met de medebehandelaar, bepalen van het medisch beleid voor de patiënt en het (laten) uitvoeren van dit medisch beleid.
•
Het inschakelen van een medebehandelaar, consulent of andere hulpverlener.
•
Het al dan niet uitvoeren van het advies van de consulent of andere hulpverlener. Het advies van een consulent/andere hulpverlener is niet bindend. De hoofdbehandelaar stelt de consulent/andere hulpverlener op de hoogte als zijn advies niet wordt overgenomen.
•
Tijdige en adequate informatieverstrekking aan de huisarts of verpleeghuisarts.
•
De overdracht van het hoofdbehandelaarschap aan een andere hoofdbehandelaar.
•
De overdracht van de patiënt aan diens (verpleeg)huisarts.
•
Zorgvuldige verslaglegging in het medisch dossier van de patiënt, ook verslaglegging door derden.
Medebehandelaar De medebehandelaar is, nadat hij is ingeschakeld door de hoofdbehandelaar, verantwoordelijk voor (de organisatie van) het deel van de diagnostiek en behandeling dat buiten het deskundigheidsgebied van de hoofdbehandelaar ligt. De medebehandelaar is verantwoordelijk voor: •
De zorg voor de patiënt op zijn eigen vakgebied.
•
Het informeren van de patiënt en de hoofdbehandelaar dat hij medebehandelaar is.
•
Adequate en eenduidige informatieverstrekking aan de patiënt, het zo nodig voeren van gesprekken met de familie (wettelijk vertegenwoordiger) en het vragen van toestemming voor diagnostiek en behandeling. De medebehandelaar dient de hoofdbehandelaar hier eerst over te informeren en toestemming te krijgen van hoofdbehandelaar.
•
De vastlegging in het medisch dossier dat hij medebehandelaar is.
•
Het inschakelen van een consulent of ander hulppersoneel aangaande zijn deel van de behandeling als hij dat nodig acht en de instemming hiervoor van hoofdbehandelaar.
•
Het al dan niet uitvoeren van het advies van een door hem ingeschakelde consulent of andere hulpverlener. Het advies van een consulent/andere hulpverlener is niet bindend. De medebehandelaar stelt de hoofdbehandelaar en de consulent/andere hulpverlener op de hoogte als hij het advies van de consulent/andere hulpverlener wel/niet overneemt.
•
Adequate informatievoorziening aangaande zijn deel van de behandeling aan de hoofdbehandelaar schriftelijk en zonodig mondeling, zo dikwijls als het belang van de patiënt dat vraagt.
•
Het bespreken van het resultaat van zijn onderzoek en behandeling met de patiënt (en terugkoppeling naar de hoofdbehandelaar), tenzij dat vooraf expliciet anders is afgesproken met de hoofdbehandelaar. In dat geval berust deze taak bij de hoofdbehandelaar.
•
Zorgvuldige verslaglegging van zijn eigen behandeling in het medisch dossier van de patiënt, ook door derden.
•
De beëindiging van zijn deel van de behandeling en het informeren van de patiënt en de hoofdbehandelaar hierover.
•
Tijdige en adequate informatieverstrekking aan de hoofdbehandelaar die hierdoor in staat wordt gesteld de huisarts en verpleeghuisarts aangaande het deel van de medebehandeling adequaat te informeren.
Consulent Hier zijn van toepassing de binnen de medische staf gemaakte afspraken omtrent het klinisch consult. De consulent geeft, op verzoek van de hoofdbehandelaar, eenmalig antwoord op een gerichte vraag die buiten het deskundigheidsgebied van de hoofd/medebehandelaar ligt. De consulent is verantwoordelijk voor: •
Het verrichten van de diagnostische handelingen die nodig zijn om de consultvraag te beantwoorden, het informeren van de patiënt over de uit te voeren handelingen en het vragen van toestemming voor diagnostiek en behandeling.
•
Schriftelijk, of bij tijdsdruk eerst mondeling, uitbrengen van een advies aan de hoofd- of medebehandelaar, inclusief vermelding van de informatie die hij aan patiënt heeft verstrekt.
•
Vastleggen van de resultaten van het consult inclusief het advies in medisch dossier van de patiënt.
De wijze van bespreken van zijn advies. De consulent bespreekt zijn advies bij voorkeur niet direct met de patiënt. Dat gebeurt door de hoofd- of medebehandelaar, tenzij vooraf is afgesproken dat de consulent dit zelf zal doen. Opgemerkt wordt dat de hoofdbehandelaar uiteindelijk bepaalt of en zo ja in hoeverre het advies wordt overgenomen in relatie tot de ingezette behandeling De consulent draagt, tenzij er sprake is van een noodsituatie, geen verantwoordelijkheid voor de behandeling van de patiënt. Hij kan geen andere medisch specialisten inschakelen, behalve na consultatie van de hoofd- of medebehandelaar, die om zijn advies heeft gevraagd. De consulent is niet verantwoordelijk voor informatievoorziening aan de huisarts. De hoofd- of medebehandelaar die zijn advies heeft gevraagd, is hiervoor verantwoordelijk. Waarnemer De waarnemer vervangt de hoofd- of medebehandelaar, omdat die afwezig of niet beschikbaar is. De waarnemer neemt gedurende de waarneming alle verantwoordelijkheden van de hoofd- en/of medebehandelaar over. Er is echter geen sprake van overdracht van het hoofdbehandelaarschap, tenzij dat expliciet anders wordt afgesproken. Beslissingen die tijdens de waarneming genomen worden en die afwijken van het door de hoofd- of medebehandelaar ingezette beleid dienen in het dossier herleidbaar te zijn tot één of meer personen. Indien vakgroepen structureel gebruik maken van vaste waarnemers van buiten het ziekenhuis, dienen deze een waarnemingsovereenkomst te ondertekenen welke wordt aangeboden door de Raad van Bestuur. Hiermee wordt voor het ziekenhuis inzichtelijk welke waarnemers in het ziekenhuis werkzaam zijn en wordt gewaarborgd dat zij zich houden aan de KG-huisregels. Andere hulpverlener Andere hulpverleners kunnen zijn o.a. fysiotherapeuten, diëtisten, laboranten, orthoptisten en in de toekomst ook nurse practitioners en physician assistants. Zij zijn verantwoordelijk voor de door hen uit te voeren handelingen (Wet BIG). De hoofdbehandelaar blijft verantwoordelijk voor de organisatie van de zorg en de continuïteit van zorg voor de patiënt. Praktische zaken Het vaststellen van de hoofdbehandelaar Bij opname van de patiënt wordt vastgesteld wie de hoofdbehandelaar is. In principe is dat de specialist die de patiënt heeft opgenomen dan wel onder wiens supervisie deze patiënt op de afdeling ligt, tenzij duidelijk is dat het zwaartepunt van de behandeling bij een andere specialist moet liggen. In dat geval overlegt de opnemend specialist met de specialist bij wie het zwaartepunt van behandeling zou moeten liggen of hij het hoofdbehandelaarschap op zich wil nemen. Alleen bij diens akkoord wordt het hoofdbehandelaarschap overgedragen. Een vakgroep kan zelf bepalen hoe zij regelt wie hoofdbehandelaar is, mits dit niet in strijd is met deze regeling. In het medisch dossier wordt genoteerd wie hoofdbehandelaar is. De overdracht van het hoofdbehandelaarschap Gedurende de opname kan een andere specialist hoofdbehandelaar worden, in de meeste gevallen omdat het zwaartepunt van de behandeling verschuift naar een andere specialist of specialisme. De oorspronkelijke hoofdbehandelaar overlegt met de patiënt en de specialist naar wie het zwaartepunt van de behandeling verschuift over overdracht van het hoofdbehandelaarschap. Wanneer de specialist het hoofdbehandelaarschap accepteert, legt de oorspronkelijke hoofdbehandelaar de wijziging van het hoofdbehandelaarschap vast in het medisch dossier van de patiënt en/of op het consultformulier. De overdragend specialist informeert de verpleging over de overdracht van het hoofdbehandelaarschap.
Het inschakelen van een medebehandelaar De hoofdbehandelaar dient schriftelijk een verzoek tot medebehandeling in bij de betreffende specialist, waarin duidelijk is aangegeven voor welk probleem de medebehandelaar wordt ingeschakeld en wat van hem wordt verwacht. Bij spoed kan het contact telefonisch verlopen, maar de hoofdbehandelaar zorgt er voor dat zijn vraag schriftelijk in het dossier van de patiënt wordt vastgelegd. De hoofdbehandelaar zorgt ervoor dat de benodigde informatie (dossier, foto’s, uitslagen e.d.) beschikbaar is voor de medebehandelaar. Het inschakelen van een consulent Voor het inschakelen van een consulent wordt verwezen naar het bestaande protocol klinisch consult. Het regelen van de waarneming Bij afwezigheid van de hoofd- of medebehandelaar worden alle verantwoordelijkheden overgenomen door de dienstdoende collega, volgens het vigerende dienstrooster van de vakgroep. Alle vakgroepen dienen derhalve een actueel dienstrooster te hebben, waaruit blijkt wie de dienstdoende specialist is en voor welke tijdsperiode. Na afloop van de waarneming draagt de waarnemer in principe weer over aan de hoofd- of medebehandelaar. Bij diens afwezigheid draagt hij over aan de volgende dienstdoende collega, wederom conform het vigerende dienstrooster. De overdracht van informatie vindt plaats in de reguliere overdrachtsbesprekingen van de vakgroep, dan wel schriftelijk of elektronisch. Indien bij de patiëntentoewijzing afgeweken wordt van het dienstrooster (bijvoorbeeld vanwege de specifieke expertise die gevraagd wordt), dient in het dossier vastgelegd te worden wie verantwoordelijk is voor eventuele, tijdens de waarneming genomen, besluiten omtrent het gevoerde beleid. Uitzonderingen Opname op de IC Wanneer een patiënt wordt opgenomen op de IC wordt de intensivist automatisch voor de duur van opname op de IC hoofdbehandelaar van de patiënt. De insturend specialist/het insturend specialisme wordt op dat moment automatisch ‘eerste medebehandelaar’ en dient actief bij de patiënt betrokken te blijven voor zover het zaken op het gebied van zijn specialisme betreft. Wanneer de patiënt ontslagen kan worden van de intensive care naar Medium Care (MC) of een verpleegafdeling wordt de specialist die op dat moment eerste medebehandelaar is, vanaf het moment van ontslag van de intensive care automatisch hoofdbehandelaar tenzij er in overleg met de hoofdbehandelaar anders wordt besloten. Chirurgische patiënten op de MC blijven onder het hoofdbehandelaarschap van de intensivist. Opname op de SEH Bij zelfverwijzers of patiënten zonder specifieke verwijzing, die door de ambulancedienst worden binnengebracht, wordt, indien hiervoor geen geldende afspraken zijn, de hoofdbehandelaar door de triërend verpleegkundige aangewezen. Reanimatie In levensbedreigende situaties die acuut medisch ingrijpen noodzakelijk maken en geen uitstel dulden voor overleg, zijn aanwezige consulenten/medebehandelaars gerechtigd zonder overleg met de hoofdbehandelaar medische noodzakelijke behandelingen uit te voeren. Beslissingen t.a.v. het staken of beperken van de behandeling worden, indien mogelijk, na overleg met de hoofdbehandelaar genomen.
Tentamen suïcidi Indien er bij een TS een somatisch probleem is dat opname noodzakelijk maakt wordt de specialist, gespecialiseerd in het somatische probleem voor de duur van die opname hoofdbehandelaar. De psychiater is dan medebehandelaar totdat de somatische reden voor opname vervalt. Indien opname op een onbewaakte/ongesloten afdeling plaatsvindt, dient de psychiater te beoordelen of dit zonder herhalingsrisico kan plaatsvinden. Wanneer er geen somatisch probleem is dat opname noodzakelijk maakt, is de psychiater in principe de hoofdbehandelaar.
