Jaarverslag 2011
Hier woon je dus – je herkent jezelf sprekend hoe je op iedereen lijkter is geen tweede, geen zesmiljardste zoals jij Toon Tellegen
2
Voorwoord van de voorzitter Moumna belt, de Marokkaanse vrouw, die ik drie jaar les gaf. Door een ingrijpende ziekte is ze aan huis gebonden. Ze is nooit naar school geweest en wil vreselijk graag uit haar isolement. Tot haar verdriet zijn er ook geen kinderen. We gaan samen aan de slag. Met handen en stralende ogen kunnen we elkaar een beetje begrijpen. En nu belt ze me op; nadat we hartelijk naar elkaars gezondheid hebben geïnformeerd vraagt ze me of ik langs kan komen. Er is brief van het DWI gekomen die ze niet helemaal begrijpt. Vrijwilligerswerk was de start van ons contact, van onze vriendschap. 2011 Europees jaar van het vrijwilligerswerk: Amsterdam heeft dit jaar gebruikt om haar vrijwilligsters nadrukkelijk in het zonnetje te zetten, en om hen met elkaar kennis te laten maken. Kunnen verschillende werkzaamheden op elkaar afgestemd worden? Kunnen we naar elkaar doorverwijzen? Een subtiele kans om zo ook de vrijwilligsters klaar te stomen voor Welzijn Nieuwe Stijl. We hebben van harte meegedaan en hopen ook dat verwijzing en doorstroming gerealiseerd gaan worden, zodat de vrouwen, die met behulp van de vrijwilligsters van het ABC de eerste stappen buiten de deur hebben gezet, nu verder kunnen met hun eigen ontwikkeling. In 2011 wordt er zeer veel over geld gesproken in het hele land en in de stad. Ook het ABC ontkomt er niet aan. We moeten ons zeer nadrukkelijk profileren, in de hoop geldstromen te laten stromen, edoch de vrijwilligsters blijven de geïsoleerde migrantenvrouwen een eerlijke kans bieden. Participatie door educatie, dat is 95% van onze ingezette energie. Profileren: We vieren ons lustrum niet in de drukke decembermaand van 2010, maar kiezen voor juni 2011. Een happening voor allen die als vrijwilligster betrokken is en was bij het ABC. Op politieke inspraakavonden houden bestuursleden en stadsdeelcoördinatoren boeiende betogen over het werk van het Amsterdams Buurvrouwen Contact. Zeer veel raadsleden en ook de portefeuillehouders zijn onder de indruk van het werk van het ABC: namelijk de participatie van migrantenvrouwen te stimuleren, door hen één op één Nederlandse les aan huis te geven. Het nieuwe adagium bij Welzijn Nieuwe Stijl is immers: Het versterken van de eigen kracht. Mei 2011 namen we afscheid van Maarten Bekema. Vanaf het opmaken van de Stichtingsakte is hij met de inbreng van zijn kennis en netwerk zeer betrokken geweest bij het ABC. In november gaf Paul Voss, de man van het allereerste begin, het penningmeesterschap over aan Jeroen Wehmeijer. Paul Voss blijft als bestuurslid zijn grote kennis en netwerk voor het ABC inzetten. De toename in werk vraagt uitbreiding van de groep vrijwilligsters: lesgeefsters, PR-medewerkers, boekhouders, vrijwilligers die alle activiteiten en resultaten voor en van de lesneemsters registreren, netwerkbeheerders voor Facebook en LinkedIn. Het is soms jammer dat er slechts 24 uur in een dag zijn. Bij allerlei activiteiten in de stad wordt aanwezigheid en inzet van de ABC werksters gevraagd. Zeer grote waardering en dank spreek ik uit aan hen, die op allerlei wijzen actief zijn binnen het ABC. Daarnaast de grote inzet en coördinerende rol van de directeur en haar medewerkers.
3
Veel dank aan hen, die het werk van het ABC financieel mogelijk maken; fondsen, de gemeente Amsterdam, de Stadsdelen Noord, Oost, West, Nieuw-West en Zuid en particuliere schenkers. Annamarie Kousemaker-Schotanus Bestuursvoorzitter Amsterdams Buurvrouwen Contact
4
Inhoudsopgave ABC Jaarverslag 2011 Voorwoord van de voorzitter Inhoudsopgave
5
Inleiding van de directeur
7
Hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3 1.4
Het ABC Het werk van het ABC in 2011 Werken met trajecten De verschillende trajecten Processen binnen de trajecten Het aantal trajecten Conclusies
9 9 9 12 12 13
Hoofdstuk 2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4
De lesneemsters De doelgroep Analfabeten in 2011 Multi-probleemgezinnen Aanmeldingen Het aantal aanmeldingen De aanmeldende instanties Het afronden van de thuisles: doorstroom en uitval Soorten doorstroming Uit de praktijk - Lange adem loont Soorten uitval De wachtlijst
15 15 16 16 16 17 17 17 18 19 19
Hoofdstuk 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.4 3.5
De lesgeefsters Werving van nieuwe lesgeefsters De introductiecursussen Vrijwilligersreglement Stagiaires als lesgeefster Binding Het ABC-vrijwilligersonderzoek 2011 Voorbeeld uit de praktijk – Vertrouwen hebben Meer dan taalles alleen Lesgeefsters als taalcoach Afronding contact met het ABC
21 22 23 23 24 24 25 25 26 26
Hoofdstuk 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
1001-Kracht – een traject apart Trainingen Bemiddeling Coaching Samenwerking Landelijke manifestatie 2011 Twee voorbeelden uit de praktijk
28 28 29 29 30 30
5
Hoofdstuk 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.5.4 5.5.5 5.5.6 5.5.7 5.5.8 5.6 5.6.1 5.7 5.8
De organisatie Functies binnen het ABC De stadsdeelcoördinatoren ABC Academie Werkgroep lesmateriaal Het lesmateriaal Soort lesmateriaal Inloopdagen Het archief Afdeling Communicatie & PR Het team en de taken Naamsbekendheid ABC Nieuwsbrief, Magazine en website Jaar van het vrijwilligerswerk Lustrum Fototentoonstelling In de politiek Ambtenaren bij het ABC Werving van vrijwilligers Stagiaires Het bestuur Klankbordgroep
31 31 32 32 32 32 33 33 33 33 33 33 34 34 34 35 35 35 35 35 36
Bijlagen I II III IV V
Lijst van medewerkers Het ABC in de media Comité van Aanbeveling Fondsen Aanmeldende instanties
37 38 39 40 41
Aan het jaarverslag 2011 werkten mee: Inge van der Schee Margreet Salomons Anna Stegeman Wemmy Harteveld Barbara de Groot Annamarie Kousemaker-Schotanus Iris Pothoff Miriam Meijs Foto’s: Greet de Schipper Hetty Kock Koen Splinter Stredge Anne Marie Goorkate
Colofon Het jaarverslag 2011 is een uitgave van Stichting Amsterdams Buurvrouwen Contact Begijnhof 31 1012 WT Amsterdam T 020-3202710 E
[email protected] www.abcamsterdam.org
6
Inleiding 2011 was een jaar vol contrasten. Het kantoor werd in een ruimer jasje gestoken (we verhuisden binnen het Begijnhof van het Houten Huys, nummer 34, naar nummer 31), maar wat financiën betreft wordt het steeds krapper. In juni vierden we de resultaten van de afgelopen 10 jaar, maar we moesten ook de barricades op om te strijden voor het voortbestaan van het ABC. 2011 was een jaar van actie. Het ABC heeft altijd in alle bescheidenheid zijn werk gedaan. In 2011 moesten we het ABC op de kaart zetten. Grootscheepse bezuinigingen, herstructurering en reorganisatie van het welzijnsterrein brachten veel onrust in welzijnsland. Het lijkt alsof organisaties die niet bekend zijn snel van tafel geveegd worden of er nou goed werk verricht wordt of niet. Het ABC moest van zich laten horen om niet ook in de prullenbak te verdwijnen. Zowel op stadsdeelniveau als binnen de Centrale Stad werd contact gezocht met politiek, ambtenaren, bestuurders en beleidsmakers en –uitvoerders. Centraal in de boodschap stond het aandacht vragen voor de doelgroep voor wie het ABC zich inzet, de kansarme geïsoleerde migrantenvrouwen. Vaste medewerkers, bestuursleden en vrijwilligers hebben zich ten volle ingezet om de noodzaak van aandacht voor deze vrouwen te onderstrepen. Gelukkig vonden we gehoor. De acties hebben hun vruchten afgeworpen. In verschillende raden werden moties ingediend met een voor het ABC positief resultaat en met name op centraal niveau zijn gesprekken in gang gezet over beleidsgrenzen en portefeuilles heen. Om de ABC-doelgroep goed van dienst te zijn en om de ABC-doelen te behalen, kunnen we ons niet tot één beleidsterrein beperken. Met het ABC-werk begeven we ons niet alleen op de terreinen van Educatie en Inburgering en Integratie en Participatie, maar ook op de terreinen van emancipatie, welzijnswerk, wijkenaanpak, WMO en AWBZ. Wil je effect sorteren op de korte én op de lange termijn dan moet de aandacht voor de ABC-doelgroep óók in de volle breedte aanwezig zijn. 2011 was het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk. In Amsterdam werd hier veel aandacht aan besteed. Een grootscheepse publiciteitscampagne werd opgezet: de stad werd volgehangen met posters, er waren reclamespotjes op tv en het stadsbestuur werd ingezet om het vrijwilligerswerk te promoten. Elke maand was een actiemaand voor een specifieke tak van vrijwilligerswerk. Het ABC deed aan twee actiemaanden actief mee. Juni was de maand van de taalcoaches en mentoren en september de maand van de informele zorg. Beide maanden werden acties op poten gezet vanuit een samenwerking van verschillende verwante organisaties. Een goede gelegenheid om de werksoort op de kaart te zetten en om de contacten met die verwante organisaties aan te halen. Het doel van het actiejaar om ook meer burgers warm te maken voor het vrijwilligerswerk heeft het ABC niet gehaald. Het actiejaar heeft het ABC niet direct nieuwe lesgeefsters opgeleverd. Maar wie weet dat de acties nog een na-ijleffect zullen hebben en de vrijwilligers in 2012 in groten getale de weg naar o.a. het ABC zullen vinden.
7
2011 was voor het ABC het jaar van sneller toewerken naar doorstroming en uitstroom. Het ABC heeft tot doel het toewerken naar zelfredzaamheid van geïsoleerde anderstalige migrantenvrouwen. De ABC-fase moet voor hen slechts een eerste stap zijn op hun weg naar activering en participatie. Na een periode van thuisles is het de bedoeling dat de lesneemster doorstroomt naar groepsactiviteiten buiten de deur. Het ABC was van mening dat het moment waarop deze overstap kan plaatsvinden in vele gevallen naar voren geschoven kan worden. In 2011 heeft het ABC een begin gemaakt met het sneller toewerken naar dit moment. Het invoeren van verplichte buitenlessen en het meer ‘er bovenop zitten’ van de stadsdeelcoördinatoren op het verloop van de leertrajecten zijn enkele maatregelen die genomen werden om de doorstroming en de activering te bevorderen. Dat daarvan de eerste resultaten zichtbaar zijn, kunt u verderop lezen in dit jaarverslag. We kunnen in ieder geval weer een jaar door met onze werkzaamheden en kunnen nu al zeggen dat dit jaarverslag daarmee niet het laatste zal zijn! Veel leesplezier! Miriam Meijs Directeur Stichting Amsterdams Buurvrouwen Contact
8
Hoofdstuk 1
Het ABC
De kerntaak van het ABC is om Nederlandse taalles te geven aan anderstalige vrouwen in Amsterdam. Diegene die de lessen volgt is een lesneemster. De vrijwilligers die de lessen geven, zijn de lesgeefsters. In dit jaarverslag wordt gesproken over vrijwilligers, uiteraard worden daar ook vrijwilligsters mee bedoeld. De lesgeefsters komen op vrijwillige basis minimaal één dagdeel in de week bij hun anderstalige ‘buurvrouw’ (de lesneemster) thuis. De lesgeefster en de lesneemster vormen samen een leskoppel. De lesneemster volgt een lestraject of traject. Een lestraject bestaat uit tien lessen. De meeste lesneemsters volgen één of meer lestrajacten. In 2011 heeft het ABC met 368 vrouwen, die zich eerst in een sociaal isolement bevonden, persoonlijk contact gehad (zie voor informatie over de lesneemsters hoofdstuk 2). Dankzij de inzet van een groot aantal vrijwilligers konden deze vrouwen Nederlandse les aan huis krijgen (zie voor informatie over de vrijwilligers hoofdstuk 3) en komen ze langzaam uit hun isolement.
1.1
Het werk van het ABC in 2011
Over het hele afgelopen jaar hebben dus 368 verschillende lesneemsters een of meer lestrajecten van tien lessen gevolgd bij het ABC. In vergelijking met vorig jaar heeft het ABC in 2011 meer lesneemsters kunnen bereiken. In 2010 waren het er namelijk 361. Een korte verklaring daarvoor is dat de trajecten korter worden, er sneller tot afronding van de leertrajecten wordt overgegaan, er sneller naar de einddoelen toegewerkt wordt. Oftewel: het ABC loopt korter met een lesneemster mee. Het contact wordt dus sneller afgerond. Van de 305 vrouwen die zich in 2011 hebben aangemeld zijn er daadwerkelijk 73 met een lestraject gestart. In totaal zijn in 2011 169 nieuwe vrouwen met een lestraject gestart, dit aantal ligt lager dan het aantal aangemelde vrouwen. De verklaring daarvoor is dat veel vrouwen zich al in 2010 hadden aangemeld en pas in 2011 met een lestraject zijn begonnen.
1.2
Werken met trajecten
Het ABC biedt maatwerk aan vrouwen die thuisles krijgen. Dit maatwerk wordt gekenmerkt door individuele aanpak (vaak één-op-één) en verschillende trajecttypen. Er worden altijd leerdoelen opgesteld. Op die manier zijn de ontwikkelingen van de lesneemsters meetbaar. Een lestraject bestaat uit een pakket van tien lessen. De lessen worden bijgehouden op een leskaart. Als de lesneemster tien lessen heeft gevolgd, dan heeft ze één lestraject gevolgd. Na elke tien lessen wordt in een evaluatiegesprek met de stadsdeelcoördinator gekeken of de doelen behaald zijn en of een andere aanpak nodig is. Indien nodig kunnen de doelen bijgesteld worden. Bij het ABC kunnen vrouwen verschillende soorten trajecten volgen. 1.2.1 De verschillende trajecttypen A Taaltraject Vrouwen die om wat voor reden dan ook (nog) niet naar les buitenshuis kunnen, starten bij het ABC met een taaltraject. Deze vrouwen hebben vaak duidelijke en praktische leerwensen. De
9
ontmoetingen hebben dan ook tot doel om te werken aan deze leerwensen. Het gaat hierbij vaak om vrouwen die: Jonge kinderen hebben of de zorg dragen voor een ziek familielid (mantelzorger) Wegens ziekte of handicap aan huis gebonden zijn Niet aan reguliere lessen mogen deelnemen (omdat zij bijvoorbeeld geen verblijfsvergunning hebben) Wachten tot hun inburgeringstraject begint Bij veel vrouwen ziet het ABC na één of twee leskaarten vaak al een hele vooruitgang. B
Sociaaltraject
Voor een grote groep vrouwen is gestructureerd taalles volgen (nog) niet haalbaar. Ook voor taallessen aan huis, zoals het ABC dit biedt, zijn zij nog niet klaar. Deze vrouwen hebben vaak problemen op persoonlijk en gezondheidsgebied (lichamelijk dan wel psychisch) en/of teveel zorgen aan hun hoofd om zich toe te leggen op Nederlandse les. Voor deze vrouwen is het sociaaltraject ingevoerd. Dit is een onderzoeks- of verkenningstraject. De lesgeefster bekijkt samen met haar lesneemster of Nederlands leren onder de bestaande omstandigheden haalbaar is. Hierbij wordt aandacht besteed aan: het regelen van de huishoudelijke administratie het wegwijs maken in hulpverlenend Amsterdam kennis maken met benodigde instanties het leren structuur aan te brengen in het dagelijks leven of simpelweg leren omgaan met schriftelijk materiaal In het Sociale traject wordt zeer praktijkgericht gewerkt; doel is het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en de motivatie te vergroten. Daarbij leren de vrouwen planmatig te werken en na te denken over hun toekomstperspectief. Juist met het benoemen van het Sociale traject erkent het ABC dat het voor sommige vrouwen nog niet mogelijk is zich intensief met het leren van de taal bezig te houden. Tot voor kort vielen deze vrouwen soms ook bij het ABC buiten de boot. Het Sociale traject beslaat maximaal een termijn van twee leskaarten, dus twee keer tien lessen. Na die termijn moet duidelijk zijn of starten met een ABC-taaltraject mogelijk is of dat terugverwijzing naar de aanmeldende instantie nodig is of doorverwijzing naar een hulpverlenende instantie. In het sociaaltraject wordt zeer praktijkgericht Meer informatie over lesneemsters uit multigewerkt met als doel het zelfvertrouwen, de probleemgezinnen die veel gebruik maken van zelfredzaamheid en de motivatie te vergroten de Sociale trajecten vindt u in paragraaf 2.1.2.
10
C
Doorstroomtraject
Vrouwen met een redelijk taalniveau volgen het doorstroomtraject. Zij volgen dit traject omdat ze: te weinig gelegenheid hebben om de geleerde kennis te oefenen en in praktijk te brengen juist dat steuntje in de rug kunnen gebruiken om maatschappelijk actief te worden Deze vrouwen zijn bijvoorbeeld door omstandigheden tijdelijk gestopt met les buitenshuis maar willen in de tussentijd wel blijven oefenen. De lesgeefster oefent concrete situaties met de lesneemster. Daarnaast zoeken ze samen naar activiteiten, cursussen en instanties waaraan ze mee kan doen. Zo wordt aan het sociale netwerk, het zelfvertrouwen en de taalvaardigheid van de lesneemster gewerkt. Binnen het doorstroomtraject zijn nog twee subtrajecten: het taalcoachtraject en het 1001-Krachttraject. C1
Taalcoachtraject
Vrouwen die al het officiële inburgeringstraject van de Gemeente Amsterdam zijn in gegaan, biedt het ABC ook hulp. Als de vrouwen onvoldoende assertief zijn en bijvoorbeeld duidelijk hulp nodig hebben bij het voorbereiden op het inburgeringsexamen dan koppelt het ABC een taalcoach aan de lesneemster. Het ABC kan helaas niet iedere inburgeraar voorzien van een taalcoach. In het Raalcoach-traject ondersteunen taalcoaches de lesneemsters bij hun inburgeringlessen. Bijna elke inburgeraar heeft de behoefte om naast de cursus meer te oefenen in de praktijk. Hierbij gaat het vooral om leren begrijpen wat het inburgeringsexamen inhoudt, zelfvertrouwen ontwikkelen en het oefenen van de toetsen. Het examen bestaat uit een centraal deel en een praktijkdeel: Centraal: Het oefenen van de Toets Gesproken Nederlands (TGN), het onderdeel Kennis van de Nederlandse Samenleving (KNS) en het Elektronisch Praktijkexamen (EPE). Praktijk: 1) Leren begrijpen wat het portfolio is. 2) Hulp bij uitvoeren van praktijksituaties en het invullen van bewijsformulieren. 3) Voorbereiden van het examengesprek (het zogenaamde panelgesprek) Vooral de begeleiding bij het portfolio is erg doeltreffend en nodig. Het portfolio bestaat uit 20 bewijzen van momenten waarop de inburgeraar in cruciale praktijksituaties Nederlands heeft gesproken. Alleen al het begrijpen van het fenomeen portfolio is voor sommige vrouwen moeilijk, laat staan het uitvoeren van de praktijksituaties en daar een bewijsformulier voor invullen. Sommige vrouwen zijn zenuwachtig voor het examengesprek over het portfolio. Dankzij de taalcoach gaan vrouwen met meer zelfvertrouwen en inzicht in hun eigen kwaliteiten het examen in. Een specifieke groep inburgeraars zijn de vrouwen die bezig zijn met een alfabetiseringstraject als voorbereiding op het normale inburgeringstraject. Zij hebben vaak behoefte aan extra conversatie, omdat de lessen op school gericht zijn op lezen en schrijven.
11
C2
1001-Kracht-traject
Binnen het doorstroomtraject is 1001-Kracht het tweede subtraject. In het kort is dit project bedoeld voor vrouwen die redelijk Nederlands spreken, maar nog niet zelfredzaam genoeg zijn om in de Nederlandse maatschappij te functioneren. Het doel is dat vrouwen door middel van vrijwilligerswerk hun Nederlands kunnen oefenen, hun sociale netwerk kunnen uitbreiden, meer zelfvertrouwen kunnen krijgen en werkervaring kunnen opdoen. Voorwaarde is wel dat deze vrouwen nog niet eerder vrijwilligerswerk hebben gedaan. Met een voorbereidende training, bemiddeling en nazorg-coaching biedt het ABC vrouwen een sluitend traject aan totdat zij daadwerkelijk aan de slag zijn bij een vrijwilligersplek. Meer inzicht in het 1001-Kracht-traject, op weg naar vrijwilligerswerk staat in hoofdstuk 4. 1.2.2 Processen binnen de trajecten Het werken met trajecttypen is niet statisch. Na het intakebezoek bij de lesneemster thuis, wordt bepaald met wat voor type traject zij van start zal gaan. De eerste tien lessen – de eerste leskaart – zijn bedoeld als oriëntatiefase. Daarna wordt geëvalueerd of het trajecttype geschikt is of dat de vrouw meer heeft aan een ander trajecttype. Maar ook na elke volgende tien lessen volgt een evaluatie door de stadsdeelcoördinator, de lesgeefster en de lesneemster. Vaak groeit een lesneemster van een taaltraject door naar een doorstroomtraject. Ook kunnen vrouwen die ondanks vele problemen toch voldoende tijd en concentratie hebben om te leren en om vooruitgang te boeken van een sociaaltraject naar een taaltraject gaan. Helaas blijkt ook wel eens dat gestructureerd werken aan het verbeteren van de Nederlandse taal op dat moment niet haalbaar is voor de lesneemster. De reden is vaak dat er meer problemen zijn dan eerst duidelijk was, of er is sprake van een verslechterende privésituatie. In dat geval wordt het contact met de lesneemster afgerond. Er vindt dan zo mogelijk een terugverwijzing naar de aanmeldende instantie plaats ofwel een doorverwijzing naar een hulpverlenende instantie. Soms kiest de lesneemster er voor om geen contact met een instantie te hebben. Door de verschillende trajecten: kan het ontwikkelingsproces van de lesneemster goed gevolgd worden is er meer zicht op het contact tussen lesneemsters en lesgeefsters
1.3
Het aantal leskaarten
Het aantal afgenomen leskaarten in 2011 is iets afgenomen in vergelijking met 2010. In tabel 1 staat het aantal leskaarten dat is afgenomen, inclusief het aantal deelnemers aan het 1001-Kracht traject. In tabel 2 is dit aantal opgesplitst per stadsdeel. De cijfers van 1001-Kracht zijn niet onderverdeeld per stadsdeel.
12
Traject Sociaal traject Taaltraject Doorstroom-traject Taalcoach-traject 1001-Kracht
Aantal 2009 29 188 114 95 44
2010 39 237 80 186 31
2011 20 170 38 281 58
Totaal
470
573
567
Tabel 1 Aantal leskaarten
Stadsdeel West Centrum Nieuw-West Noord Oost Zuid Buiten Amsterdam
Totaal
Sociaal traject 5 12 2 1 -
20
Taaltraject 33 56 24 35 21 1
170
Doorstroom-traject 23 8 1 6 -
38
Taalcoach-traject 63 7 80 61 49 21 -
Totaal 101 7 171 95 85 49 1
281
509+58 1001 kr = 567
Tabel 2 leskaarten per stadsdeel
De vraag naar taaltrajecten blijft groot, omdat er nog steeds veel vrouwen zijn die tijdelijk niet deel kunnen nemen aan het reguliere cursusaanbod. Het aantal algemene doorstroomtrajecten is iets afgenomen. Dit is te verklaren door de toename van één soort doorstroomtrajecten, de taalcoachtrajecten. Vrouwen die voorheen werden voorbereid op deelname aan een inburgeringscursus deden een doorstroomtraject. Nu doen vrouwen, die weten dat ze op korte termijn starten met een inburgeringscursus een taalcoachtraject bij het ABC. Voor een deel is het merkbaar dat er, waarschijnlijk mede door de bezuinigingen, minder doorstroomplaatsen zijn.
1.4
Conclusies Het aantal taalcoachtrajecten is enorm toegenomen. Dit gold voor alle stadsdelen, maar in het bijzonder in West. In dit stadsdeel is het aantal taalcoach-trajecten in 2011 bijna verdubbeld ten opzichte van 2010. Het aantal sociaaltrajecten is gehalveerd. De laatste twee jaar komen vooral veel nieuwe vrijwilligers op het ABC af dankzij de campagne voor het werven van taalcoaches. Deze trajecten zijn zeer taal- en resultaatgericht. In een sociaal traject gaat het veeleer om bijstaan, onderzoek, het in kaart brengen van belemmeringen/problemen en het inschakelen van hulpverlening. Een resultaatgerichte vrijwilliger is hiervoor niet geschikt. Het ABC heeft het afgelopen jaar te weinig vrijwilligers binnengehaald die in een sociaaltraject konden worden ingezet.
13
Het aantal taaltrajecten en doorstroomtrajecten is verminderd. Een verklaring is te vinden in het feit dat er veel aandacht uitging naar het vormen van taalcoachtrajecten. Meer vrijwilligers meldden zich aan als taalcoach en het ABC voelde een druk om meer taalcoachkoppels te vormen vanwege een subsidie voor taalcoaches. Het aantal afgenomen leskaarten in Zuid is enorm toegenomen (van 28 naar 49). Het ABC is veel breder bekend geworden bij hulpverleners en instanties die in aanraking komen met potentiële lesneemsters. Omdat de trajecten minder lang duren zijn er méér lesneemsters bereikt. In 2011 zijn er 567 leskaarten van tien lessen gevolgd door 368 verschillende lesneemsters. In 2010 zijn er 573 leskaarten gevolgd door 361 lesneemsters. De lescontacten duurden korter. Er werd sneller resultaat bereikt. Klopt met het invoeren van een nieuwe werkwijze gericht het sneller toewerken naar doorstroming.
14
Hoofdstuk 2
De lesneemsters
Het werk van het ABC is gericht op anderstalige vrouwen in Amsterdam die behoefte hebben aan het leren van de Nederlandse taal. Deze vrouwen krijgen les van het ABC.
2.1
Doelgroep
De samenstelling van de vrouwen die zich bij het ABC aanmelden als lesneemster is heel divers. Lesneemsters verschillen wat betreft land van herkomst, opleidingsniveau, leeftijd, geloofsovertuiging, economische situatie, woonsituatie etc. De grootste gemene deler is dat het gaat om vrouwen die niet assertief genoeg zijn om hun eigen weg te vinden naar Nederlandse les of een activiteit buitenshuis. Zij hebben een steuntje in de rug nodig om zelfredzaam te worden. Een groot deel van de lesneemsters is (tijdelijk) niet in de gelegenheid om les buitenshuis te volgen. De redenen hiervoor blijven onveranderd (vaak zijn er meerdere redenen): Gebrek aan kinderopvang Psychische of lichamelijke gezondheidsklachten (of een handicap) De zorg voor een ziek of gehandicapt familielid (man, ouder of kind) Gebrek aan zelfvertrouwen, durf of kennis om naar een cursuslocatie te gaan Het cursusaanbod werpt praktische barrières op: de cursus is niet in de buurt, de cursustijden komen niet overeen met schooltijden van de kinderen (dit hangt weer samen met het eerste punt over gebrek aan kinderopvang) Culturele barrière: een familielid is de remmende factor, de cursussen zijn ‘gemengd’ (mannen en vrouwen doen mee in één groep) Geen geldige verblijfsvergunning, waardoor vrouwen niet aan reguliere cursussen mee mogen doen Complex geheel van problemen binnen het gezin: 'multi-probleemgezinnen', zie paragraaf 2.1.2. Sinds 2009 begeleidt het ABC ook vrouwen die al de inburgeringscursus volgen. Zij krijgen via het ABC extra ondersteuning van een lesgeefster, in dit geval een taalcoach. Deze vrouwen volgen het Taalcoach-traject. 2.1.1 Analfabeten in 2011 Eén van de dingen waarin het ABC zich onderscheidt van andere organisaties die Nederlandse taalles geven aan vrouwen is dat het ABC achter de voordeur komt. Het ABC komt bij de mensen thuis. Een voordeel daarvan is dat het ABC ook vrouwen weet te bereiken, die nog nooit naar school zijn geweest en angstig zijn om naar school te gaan. Het gaat hier om analfabete vrouwen. Let op: tabel 3 is een momentopname. Op 31 december 2011 waren er 277 lesneemsters actief. Daarvan waren op dat moment 56 lesneemster analfabeet.
15
Trajecten Sociaal traject Taaltraject Doorstroom-traject Taalcoach-traject 1001-Kracht
Totaal aantal lesneemsters 13 68 11 133 52
Analfabeten 5 18 1 27 5
Totaal
277
56
Tabel 3 Aantal ongeschoolden i.v.m. totaal aantal aangemelde vrouwen ABC
2.1.2 Multi-probleemgezinnen Ook in 2011 was er vraag naar les-aan-huis voor vrouwen uit multi-probleemgezinnen. Veel van de gezinnen van deze lesneemsters hebben te maken met een complex geheel van psychosociale problemen zoals: Armoede en financiële problemen door schulden of werkloosheid Psychische en lichamelijk gezondheidsklachten zoals depressie en/of handicaps Slechte en te kleine huisvesting Huiselijk geweld Ook zijn er problemen in huishoudens omdat geen van de gezinsleden de Nederlandse taal voldoende beheerst (of leest). Alleenstaande moeders (die te maken hebben gehad met een scheiding of overlijden van hun echtgenoot) en gezinnen met gezinsleden zonder verblijfsdocument staan ook zwaar onder druk. Daarom starten de meeste van deze vrouwen aan het Sociale traject, omdat ze nog niet ‘klaar’ zijn voor het volgen van een taaltraject.
2.2
Aanmeldingen
In 2011 werden er in totaal 305 vrouwen aangemeld bij het ABC. Lang niet alle aangemelde vrouwen beginnen ook daadwerkelijk met een traject. De uitval is relatief groot. Redenen daarvoor worden genoemd in hoofdstuk 2.3.3. 2.2.1 Het aantal aanmeldingen Tabel 4 geeft het aantal aanmeldingen per stadsdeel weer, in vergelijking met 2010 en 2009. Het aantal aanmeldingen is globaal genomen gelijk gebleven, met een piek in stadsdeel Nieuw-West. In West zijn er 19 vrouwen minder aangemeld en in Noord 13 meer. Stadsdeel West Centrum Nieuw-West Noord Oost Zuid Zuidoost Amstelveen
2009 75 1 128 54 43 13 9 -
2010 68 4 132 42 49 25 5 -
2011 49 7 126 55 40 26 1 1
16
Totaal
323
325
305
Tabel 4 Aantal aanmeldingen per stadsdeel
In Amstelveen, Centrum en Zuidoost werkt het ABC officieel niet. In Zuidoost was er wel een aanmelding van een verborgen vrouw (vrouwen waarmee DWI geen contact kan krijgen na een herhaalde oproep voor een inburgeringstraject). 2.2.2 De aanmeldende instanties De meeste lesneemsters worden door familie, vrienden of naasten bij het ABC aangemeld. Ook vinden veel vrouwen via een organisatie de weg naar het ABC. Deze organisaties hebben veel contact met de doelgroep en verwijzen vrouwen door die in één van de trajecten van het ABC passen. Aanmelders Zelf (direct/familielid/kennis) GGD consultatiebureaus of schoolverpleegkundige Jeugdhulpverlening en opvoedondersteuning Taallesaanbieders of Taalwijzer Maatschappelijk werk DWI en re-integratiebureaus MEE Amstel en Zaan Achter de voordeur aanpak in Nieuw-West * Overig
Aantal 2010 135 32 36 34 64 24 -
2011 107 51 28 15 37 32 8 12 15
Totaal
325
305
Tabel 5 Aanmeldende instanties * Aanmeldingen door ‘achter de voordeur’- aanpak worden in andere stadsdelen nog niet apart geregistreerd. Dit zal vanaf 2012 wel het geval zijn. Achter de voordeur-aanpak wil zeggen dat het stadsdeel en instanties bij mensen met problemen thuiskomen om de thuissituatie te schetsen. De problemen die er spelen binnen een gezin kunnen dan in kaart worden gebracht en kan er zo nodig hulpverlening ingeschakeld worden, zoals het ABC.
2.3
Het afronden van de thuisles: doorstroom en uitval
In 2011 is bij een grote groep vrouwen de thuisles afgerond. In veel gevallen was dit een positieve afronding, dat wil zeggen dat deze vrouwen doorstromen naar les buiten de deur of naar een andere activiteit die helpt om de vrouwen uit een sociaal isolement te helpen. Helaas is ook bij een groot aantal de les stopgezet, in goed overleg, omdat er te weinig vooruitgang was of geen zicht op verbetering van de situatie. 2.3.1 Soorten doorstroming In de onderstaande tabel staat een overzicht van zogenaamde externe doorstroming. In totaal zijn er in 2011 123 vrouwen vanuit een ABC-traject doorgestroomd naar een traject buiten het ABC. Zo zijn er bijvoorbeeld 36 vrouwen geslaagd voor de Inburgeringscursus en zijn 24 vrouwen aan de slag gegaan in een buurthuis.
17
Type doorstroming
Aantal lesneemsters 2009 Inburgeringscursus 38 Vrouwencentrum/Buurthuis 9 Sociale activiteit 2 1001-Kracht en/of 13 vrijwilligerswerk Einddoel bereikt* 19 Geslaagd voor inburgering 3 Doorverwezen 7 Overig 2
Aantal lesneemsters 2010 35 12 8 17
Aantal lesneemsters 2011 36 24 1 16
24 14 3 0
1 36 3 6
Totaal
113
123
93
Tabel 6 Soorten doorstroming * Vrouwen die het einddoel hebben bereikt, hebben voldoende taalkennis en kennis van de Nederlandse samenleving verkregen en zijn assertief en zelfredzaam genoeg om zichzelf te redden. Zij hebben geen trajecten of lessen meer nodig.
Daarnaast vindt er ook doorstroming binnen het ABC plaats. Zo zijn er bijvoorbeeld 26 vrouwen van een taaltraject doorgestroomd naar een taalcoachtraject. 2.3.2 Uit de praktijk - Lange adem loont De 40-jarige Fatima is getrouwd en heeft vijf kinderen. Als zij in het najaar van 2008 met thuisles van het ABC start, heeft zij nog een dreumes en een peuter die haar thuis houden. Fatima is analfabeet, dus samen met haar lesgeefster zet zij haar eerste schreden in de wereld van het geschreven woord. Fatima spreekt slechts een paar woorden Nederlands, dus het leskoppel werkt ook aan haar woordenschat en het voeren van eenvoudige gesprekjes. Fatima gaat met zeer kleine stapjes vooruit, gelukkig heeft haar lesgeefster engelengeduld. Na anderhalf jaar thuisles kan Fatima ‘lip, pit, pil en vis’ lezen. Althans…de ene week gaat dit prima, een week later kent zij er nog maar één. Twee stappen vooruit en één terug, maar de aanhouder wint. De kleintjes worden groot en op het moment dat het jongste kind naar de voorschool gaat, stimuleren de lesgeefster en de stadsdeelcoördinator van het ABC Fatima om zich bij Taalwijzer in te schrijven voor een alfabetiseringscursus. Aarzelend stemt Fatima in. Het is toch wel erg spannend allemaal. En kan zij het wel? En hoe moet dat met de kinderen? Helaas duurt het nog tot voorjaar 2011 voordat Fatima echt naar school kan gaan. Eerst wordt Fatima Fatima is analfabeet en samen met door DWI/Taalwijzer in een cursus geplaatst waarvan haar lesgeefster zet zij haar eerste het lesrooster precies níet klopt met het rooster van stappen in de wereld van het voorschool van haar jongste kind. Terwijl Fatima geschreven woord wacht op cursus waarbij het lesrooster overeenkomt met de dagdelen dat haar dochter naar school gaat, gaan de thuislessen van het ABC door. In april 2011 begint Fatima met een alfabetiseringcursus van Impuls. De thuislessen worden kort daarna afgerond. In januari 2012 gaat Fatima nog steeds naar school en zij vindt het leuk.
18
2.3.3 Soorten uitval Helaas komt het nog steeds vaak voor dat vrouwen het traject waaraan ze begonnen zijn, niet afronden. Daar zijn veel redenen voor te nomen. Reden van uitval Verhuizing Te veel problemen* (gezondheid, psychisch, sociaal) Niet meer bereikbaar Zwanger Gebrek aan doorstroming Overig (te druk met kinderen, geen motivatie, terug naar land van herkomst etc.) Totaal
Aantal lesneemsters 2009 5 17
Aantal lesneemsters 2010 12 32
Aantal lesneemsters 2011 13 31
11 2 6 2
21 3 15 8
3 3 3 30
43
91
83
Tabel 7 Soorten uitval *Toelichting bij de 31 vrouwen die uitgevallen zijn wegens teveel problemen (gezondheid, psychisch, sociaal). Vele van deze vrouwen worden terug verwezen naar de aanmeldende instantie (vaak hulpverleners, zorginstellingen, maatschappelijk werk) of doorverwezen naar hulpverleners.
2.4
De wachtlijst
Het ABC sloot het jaar 2011 af met een wachtlijst van 227 lesneemsters. In 2010 waren dit 219 lesneemsters. Opvallend is de blijvend lange wachtlijst in Nieuw-West en dan met name in het voormalige stadsdeel Geuzenveld/Slotermeer. Enkele redenen hiervoor zijn: Veel doelgroepvrouwen wonen in dit deel van Amsterdam Veel actieve aanmelders Veel moeilijke trajecten (sociale trajecten) waarvoor moeilijk vrijwilligers te vinden zijn Weinig vrijwilligers uit het stadsdeel zelf. In tabel 8 staat het aantal vrouwen die op de wachtlijst staan per aangesloten stadsdeel. Stadsdeel Nieuw-West West Oost Noord Zuid
Aantal 105 (waarvan 60 in Geuzenveld/Slotermeer) 45 34 32 11
Totaal
227
Tabel 8 Wachtlijst op 31 december 2011
19
Het hoge aantal vrouwen op de wachtlijst is te verklaren door het feit dat veel lesneemsters zich aanmelden voor het Sociale traject. De vrouwen zijn nog niet zelfredzaam genoeg of hebben andere problemen waardoor de tijd nog niet rijp is voor een-op-een Nederlandse les. Vanuit het ABC heerst het idee dat veel vrijwilligers niet voor het sociale traject kiezen omdat de meeste vrijwilligers kiezen voor een taal- en/of doorstroom-traject. Vrijwilligers kiezen minder vaak voor het soms langdurige sociaaltraject waarbij je veelal met multi-probleem gezinnen werkt. Vandaar dat de wachtlijst langer is dan bij andere trajecten.
20
Hoofdstuk 3
De lesgeefsters
De lessen die de lesneemsters van ABC krijgen, worden voor 100% verzorgd door vrijwilligers, de lesgeefsters dus. In totaal zijn er op dit moment zo’n 236 lesgeefsters werkzaam bij ABC. Daarnaast werken er nog 24 op het kantoor in ondersteunende diensten zoals voor de werkgroep lesmateriaal, de ABC-academie, de PR en het secretariaat, zoals beschreven verderop in het verslag. In 2011 zijn er 97 nieuwe lesgeefsters begonnen. De groep lesgeefsters is een gemêleerd gezelschap: van 18 tot 80 jaar oud, van binnen en buiten Amsterdam en van verschillende nationaliteiten. De gemene deler van de vrijwilligers is dat zij interesse hebben in andere vrouwen en openstaan voor andere culturen en religies. Zeker zo belangrijk: zij willen een stap zetten om een andere vrouw van een andere cultuur te ontmoeten en haar te helpen zich te ontwikkelen in de maatschappij. Het ABC vindt het belangrijk te investeren in de kwaliteit van de lesgeefsters door selectie en training.
3.1
Werving van nieuwe lesgeefsters
De communicatiemedewerkers van het ABC zorgen voor de werving van nieuwe lesgeefsters. De meeste lesgeefsters vinden het ABC: Via een oproep in een buurt- of stadsblad Uitgebreide artikelen over het ABC in een krant. (Een overzicht van de publicaties over het ABC in de lokale en landelijke media vindt u in bijlage II.) Via internet (Googlen). Zij weten al wat ze willen en zoeken gericht. Via de Vrijwilligerscentrale Amsterdam (VCA) of na het zoeken in de vacaturebank van deze organisatie Via hun werk (zoals dit jaar ambtenaren van stadsdeel Nieuw-West) Stagemarkt van Hogeschool van Amsterdam (die dit jaar Stagiaires Toegepaste Psychologie en Maatschappelijk werk en Dienstverlening leverde) Een combinatie van verschillende ingezette PR-middelen De meeste lesgeefsters melden zich (sinds eind 2009) aan via het aanmeldingsformulier op de website. De informatie op de website en het digitale aanmeldingsformulier leveren twee grote voordelen op: Het kost minder tijd voor de medewerkers (zij hoeven minder informatie te geven en niet zelf de gegevens in te vullen) De geïnteresseerde vrouwen weten wat het werk inhoudt. Daardoor haken zij minder vaak af voordat de cursus begint. (Als zij dit wel doen, ligt het vaker aan 1) te weinig tijd 2) veranderde privéomstandigheden 3) keuze voor ander vrijwilligerswerk) De werving resulteerde in 126 inschrijvingen voor de introductiecursussen. Omdat er minder inschrijvingen waren, is het aantal introductiecursussen in 2011 teruggebracht. Van de 126 inschrijvingen zijn 97 vrouwen daadwerkelijk begonnen met lesgeven. Dat is 77% van het aantal 21
inschrijvingen. 77% van de aangemelde lesgeefsters is dus ook daadwerkelijk begonnen aan een lestraject met een lesneemster. Dat percentage lag in voorgaande jaren lager. Een verklaring hiervoor kan liggen in het feit dat ‘de selectie aan de poort’ is verbeterd. Voorafgaand aan de start van de introductiecursus vindt er een telefonische ‘screening’ plaats en de introductiecursus zelf is ook een goed selectie-moment. Deelnemers of het ABC kunnen er dan achter komen dat beide toch niet goed bij elkaar passen. Introductiecursussen Introductiecursus afgerond en gestart met lesgeven Cursus gestart, maar niet gestart met lesgeven Serieuze interesse getoond, maar niet met cursus begonnen, of tijdens cursus afgehaakt of meteen erna Totaal aantal geïnteresseerden
Aantal 2008 83
Aantal 2009 143
Aantal 2010 176
Aantal 2011 97
18
29
21
18
35
62
50
11
136
234
247
126
Tabel 9 Lesgeefsters die introductiecursus willen volgen
Onder 'serieuze interesse' staat iedereen waarmee telefonisch contact is geweest. Dat zijn de mensen die uiteindelijk zijn ingevoerd als cursist. Een deel is toch nog voor de start afgehaakt, of tijdens of na de cursus. Conclusies Het rendement van de introductiecursussen is toegenomen. Een strengere selectie aan de poort en het beter afstemmen van de verwachtingen zijn hier mogelijke verklaringen voor Het totale aantal aanmeldingen van lesgeefsters is sterk afgenomen. Dit was met name te merken in het voorjaar. Verklaring hiervoor is te vinden in het feit dat in 2009 en 2010 extra veel aanmeldingen voor taalcoaches binnenkwamen naar aanleiding van de landelijke campagnes voor het inzetten van taalcoaches. Het aantal introductiecursisten is in 2011 bijna terug bij het aantal van 2008, het jaar vóór de landelijke taalcoaches-campagne. Het Europees Jaar voor het vrijwilligerswerk heeft geen merkbaar aantal extra aanmeldingen opgeleverd. 3.1.1 De introductiecursussen De introductiecursussen zijn bedoeld als kennismaking met het ABC en als voorbereiding op het vrijwilligerswerk. Daarnaast vormen ze een wederzijds selectiemoment: 1) lesgeefsters ontdekken of dit werk wel of niet bij hen past. 2) cursusleider ziet of cursisten geschikt zijn en de juiste motivatie hebben. Voor de potentiële lesgeefsters zijn er verschillende introductiecursussen: Avondcursussen. Zijn er sinds 2011, zijn korter en intensiever en gericht op vrouwen die hun vrijwilligerswerk effectief en efficiënt willen aanpakken
22
Dagcursussen. Voor vrouwen die van een wat gemoedelijkere en gezelligere sfeer houden Zaterdagcursussen Speciale doelgroepcursussen, zoals ambtenaren en stagiaires De keuze voor de introductiecursus wordt gemaakt in samenspraak met het ABC. In de praktijk blijken niet alle vrijwilligers geschikt en volgt er in de volgende gevallen een extra gesprek: Vrouwen die twijfelen over vrijwilligerswerk. Een extra gesprek kan hen helpen hierachter te komen Vrouwen van wie de trainers menen dat er een extra gesprek nodig is om te kijken of iemand daadwerkelijk gemotiveerd is voor het vrijwilligerswerk en over de juiste kwaliteiten beschikt (inlevingsvermogen, geduld, respect, flexibiliteit, realistische verwachtingen, tijd). Mocht dit niet zo zijn dan wordt een vrouw niet aangenomen als lesgeefster 3.1.2 Vrijwilligersreglement Na de introductiecursus ontvangen de deelnemers een vrijwilligersreglement. In dit reglement staat omschreven wat het ABC biedt en welke inzet het van lesgeefsters vraagt. Met het ondertekenen van dit reglement onderschrijven lesgeefsters dat zij onderdeel zijn van het ABC en dat zij zich aan bepaalde regels moeten houden. Ook weten lesgeefsters welke begeleiding ze kunnen verwachten en wat er van hen gevraagd en verwacht wordt. Zij weten dan ook in welke gevallen zij een beroep kunnen of moeten doen op hun stadsdeelcoördinator. 3.1.3 Stagiaires als lesgeefster Het ABC biedt ideale en zeer leerzame stageplaatsen voor studenten. Naast de studie Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, liepen dit jaar ook studenten stage van de studie Toegepaste Psychologie. De stagiaires worden actief geworven door onze PR-medewerkers via stagemarkten, maar komen ook zelf op het spoor van het ABC door mond-tot-mondreclame en door publicaties van andere stagiaires. Uit ervaring is gebleken dat veel vrijwilligers er niet vaak voor kiezen om met multi-probleemgezinnen Het ABC biedt ideale en zeer leerzame aan het werk te gaan. De kerntaak van het ABC is stageplaatsen aan studenten Nederlandse les geven en dat is ook waarvoor veel vrijwilligers naar het ABC komen. Vrijwilligers anno 2011 zijn erg resultaatgericht. Daarom is het ABC ook content met de stagiaires. Het is voor het ABC heel fijn dat deze studenten over het algemeen ieder twee lesneemsters lesgeven. In ieder geval één van de lesneemsters met wie zij in contact komen valt onder een sociaal traject. Het ABC biedt hen ook verdiepingsmomenten aan in de vorm van intervisie en themabijeenkomsten, die de studenten zelf organiseren.
23
3.2
Binding
Op dit moment zijn er ongeveer 250 vrijwilligers actief bij het ABC. Gemiddeld blijven zij ongeveer 1,5 jaar bij het ABC. Maar liefst 12% blijft vijf jaar of langer actief voor het ABC. Omdat de lesgeefsters één-op-één contact hebben met hun lesneemster, zien ze weinig andere lesgeefsters. Daarom organiseert het ABC enkele keren per jaar bijeenkomsten zodat ze lesgeefsters elkaar kunnen ontmoeten en ervaringen kunnen uitwisselen. Sommige van deze bijeenkomsten zijn informatief (t.b.v. deskundigheidsbevordering). De volgende bijeenkomsten en hebben in 2011 plaatsgevonden: De Nieuwjaarsborrel Elke eerste vrijdag van de maand was er tussen 10.00 en 12.00 uur inloop in de lesmateriaalruimte In september was er een feestelijke start van het nieuwe seizoen (samen eten in de tuin van de Amstelhoven) In juni was er een symposium in het kader van het 10-jarig bestaan van het ABC (discussie, presentatie fototentoonstelling, muzikaal optreden en borrel) Eindejaarsetentje, per stadsdeel, met de betreffende stadsdeelcoördinator. (doel: vooral ervaringen uitwisselen en elkaar ontmoeten) Er worden themabijeenkomsten gehouden ter verdieping, onder de noemer 'ABCAcademie', zie verderop in het jaarverslag 3.2.1 Het ABC vrijwilligersonderzoek 2011 In 2011 heeft het ABC een onderzoek onder de 250 actieve vrijwilligers gedaan, 60 daarvan hebben de vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. De conclusie is dat in grote lijnen de werkwijze van het ABC prima aansluit bij de verwachtingen van de lesgeefsters en dat de meeste vrijwilligers heel tevreden zijn. Er kan mogelijk iets meer ingespeeld worden op de verschillen in behoeften en mogelijkheden van de verschillende groepen vrijwilligers. Ook is er aan de hand van de uitkomsten van het onderzoek een bestand gemaakt van het netwerk, de vaardigheden en de mogelijkheden van de vrijwilligers die zich naast het lesgeven verder willen inzetten voor het ABC. De gemiddelde leeftijd van de vrijwilligers is 47 jaar, 45% van alle inzenders is 50-plus. In stadsdeel Nieuw-West is 70% van de deelneemsters 50-plus. De jongste vrijwilligers komen uit stadsdeel Noord, maar liefst 70% van hen zijn jonger dan 40 jaar, waarvan 50% tussen de 20 en 30 jaar. Van de vrijwilligers wordt verwacht dat zij minimaal een half jaar beschikbaar zijn. Eén van de redenen die de vrijwilligers noemen waarom ze zo lang actief blijven, is omdat de verwachtingen die zij vooraf van het werk hadden ook daadwerkelijk uitkomen. Maar liefst 82% geeft dat aan. Alle respondenten van het onderzoek zijn positief over de manier waarop het ABC haar dankbaarheid voor hun inzet laat blijken.
24
3.2.2 Voorbeeld uit de praktijk - Vertrouwen hebben Esther (40) is sinds juni 2010 taalcoach bij ABC. In Rabia (27) heeft ze een gedreven en ambitieuze leerling. Toen Esther haar leerde kennen, bereidde Rabia zich voor op het inburgeringexamen. ‘We hebben vooral het mondeling en schriftelijk portfolio-examen voorbereid, waarin je bijvoorbeeld vragen moet beantwoorden over wat je tijdens het inburgeringtraject moeilijk of makkelijk vond. Rabia vond alles leuk en praat daar heel makkelijk en enthousiast over.’ ABC-taalcoach Esther komt zeer trouw iedere week bij Rabia langs. Ze praten veel over hoe het gaat in het gezin, de druk die jeugdzorg uitoefent en het gebrek aan steun van haar man. Door het enorme doorzettingsvermogen van Rabia haalt ze in het voorjaar van 2011 in een keer het inburgeringsexamen. Ook heeft ze fietsles gevolgd. Samen met Esther koopt ze een tweedehands fiets. Nu wil ze staatsexamen Nederlands doen en daarna een beroepsopleiding volgen. De inkijk in een andere cultuur maakt het werk van een Taalcoach erg bijzonder
De inkijk in een andere cultuur maakt het werk van een Taalcoach erg bijzonder. Zo heeft Esther via Rabia de Pakistaanse keuken leren kennen en is ze een keer op het Suikerfeest geweest en was ze uitgenodigd voor de verjaardag van Rabia’s zoontje. Andersom prijst Rabia Esther om haar gedisciplineerdheid. Als lesmateriaal gebruikt het leskoppel een grammaticaboek voor anderstaligen, maar Esther raadt ook aan om zelf kinderboeken en kranten te lezen. Of om af en toe eens naar het Jeugdjournaal te kijken. Het staatsexamen blijkt toch nog wat te hoog gegrepen en daarom Rabia volgt nu een training 1001-Kracht voor vrijwilligerswerk, maar liever wil ze op zoek naar betaald werk. In de zomer van 2011 werkt ze een aantal weken als kamermeisje in een hotel. Het is zwaar werk, slecht betaald, ze spreekt er geen Nederlands (ze werkt namelijk alleen) en het gezin wordt direct gekort in toeslagen en uitkering. In het najaar van 2011 gaat Rabia via het DWI op zoek naar een leer-werkplek. Het DWI biedt haar via Pantar een stageplaats. Ook vindt ze bij vrouwencentrum de Kat een taalcursus voor gevorderden, twee keer in de week. Ze gaat zelf verder oefenen om in de zomer van 2012 het staatsexamen te doen.
3.3
Meer dan taalles alleen
Lesgeefsters doen vaak meer dan strikt lesgeven. Hieronder ziet u een aantal voorbeelden: Lezen en uitleggen van brieven en het helpen lezen van formulieren. Geven van advies om zaken te regelen, zoals huur- en zorgtoeslag, aanmelding van een kind voor (voor)school of kinderopvang, etc. Meegaan naar instanties (DWI, GGD, Taalwijzer) als daar een afspraak is. Hulp bij telefoongesprekken. Hulp aan de kinderen bij het maken van huiswerk of het zoeken naar een stageplaats. Signaleren van problemen* *Lesgeefsters bespreken problemen die zij waarnemen met hun stadsdeelcoördinator en die beslist of een lesgeefster of zijzelf in actie komt. Die actie bestaat veelal uit contact met bij het gezin betrokken hulpverlenende instanties, of doorverwijzing naar deze instanties. Bij lesneemsters uit multi-probleemgezinnen zijn vaak al hulpverleners betrokken.
25
Het ABC neemt geen hulpverlenende rol op zich, maar houdt de aandacht primair gericht op de lesneemster en haar leerproces!
3.4
Lesgeefsters als taalcoach
Het ABC is een van de organisaties in Amsterdam die inburgeraars de mogelijkheid geeft om begeleiding te krijgen van een taalcoach. De vrouwen die zich bij het ABC melden als taalcoach doorlopen de volgende stappen: 1) De algemene introductiecursus (die alle nieuwe vrijwilligers volgen) 2) Uiteindelijke keuze voor het Taalcoach-traject 3) Koppeling aan een inburgeraar 4) Extra informatiebijeenkomst waarin het inburgeringsexamen uiteengezet wordt en praktische adviezen geboden worden. De taalcoach kent nu de inburgeraar en weet waar ze zich bevindt op de route naar het Inburgeringsexamen. Er wordt geoefend met materiaal dat daarop is toegespitst. De speciaal hiervoor aangestelde taalconsulent van het ABC zorgt ervoor dat zij voldoende op de hoogte is van eventuele wijzigingen in het inburgeringstraject en past het aanbod aan lesmateriaal daarop aan. De taalcoaches leven met de inburgeraar mee tijdens de lange, vaak hobbelige weg naar het examen. En delen uiteraard in de vreugde als het doel eenmaal bereikt is. Het slagen voor het inburgeringsexamen is erg belangrijk en onmisbaar, maar ook slechts een fase in het proces van inburgeren. Daarom wordt na het examen altijd met de inburgeraar besproken wat de volgende stap is in het proces en wat de rol van het ABC daarin kan zijn: Wil de inburgeraar een training volgen en naar vrijwilligerswerk geleid worden? Wil ze een opleiding doen en moet ze nog lessen volgen voor het staatsexamen? Het ABC zal het traject pas afronden als de leerdoelen voldoende zijn behaald.
3.5
Afronding contact met het ABC
Ieder jaar moet het ABC afscheid nemen van lesgeefsters die na een periode actief te zijn geweest besluiten om te stoppen met lesgeven. In 2011 zijn meer lesgeefsters gestopt dan in 2010 en 2009. Een belangrijke verklaring daarvoor is dat de stadsdeelcoördinatoren in 2011 hebben gewerkt aan een strikter afrondingsbeleid. Niet laten doorsudderen van lescontacten, maar afronden bij geen vordering of sneller toewerken naar doorstroming. Veel lesgeefsters willen dan niet weer opnieuw met een andere lesneemster starten, maar stoppen simpelweg hun werkzaamheden voor het ABC. Echter, het aantal nieuwe lesgeefsters groeit ieder jaar en steeds meer vrouwen geven les aan een tweede of derde lesneemster.
26
De belangrijkste redenen om te stoppen bij het ABC zijn: Veranderingen in de privésfeer of de combinatie met werk of studie wordt te veel. Men verhuist, wordt zwanger, krijgt het drukker enzovoort De groep stagiaires wisselt elk jaar Een essentieel deel van de lesgeefsters stopt (20% over zes jaar) wanneer haar lesneemster stopt of doorstroomt. Kennelijk voelt dit ook als een afronding voor de lesgeefster. Reden Niet (meer) te combineren met betaald werk of studie Einde stage Hogeschool van Amsterdam Gezondheid of mantelzorg Verandering privésituatie (verhuizing, zwangerschap etc.) Stopt na het stoppen of doorstromen lesneemster Toe aan nieuwe uitdaging Had andere verwachtingen van vrijwilligerswerk of ABC Overig Totaal
Aantal 2005 5
Aantal 2006 22
Aantal 2007 24
Aantal 2008 17
Aantal 2009 10
Aantal 2010 31
Aantal 2011 47
0
11
15
14
15
19
25
2
5
8
2
6
4
7
3
4
10
7
10
14
14
17
4
16
10
6
5
8
2
0
0
0
1
3
8
0
7
7
5
5
1
2
-
-
-
5
6
7
14
29
53
80
60
59
84
125
Tabel 10 Redenen beëindigen vrijwilligerswerk
Een belangrijke verklaring voor de toename van het aantal gestopte lesgeefsters is dat er hogere eisen worden gesteld door het ABC en dat het werk niet meer goed is te combineren met werk of anderszins.
27
Hoofdstuk 4
1001-Kracht – een traject apart
1001-Kracht is het traject van het ABC dat vrouwen op weg helpt naar vrijwilligerswerk. Het is bedoeld voor vrouwen die redelijk Nederlands spreken en nog niet eerder vrijwilligerswerk hebben gedaan. Het doel is dat vrouwen door middel van vrijwilligerswerk hun Nederlands oefenen, hun sociale netwerk uitbreiden, meer zelfvertrouwen krijgen, meer zelfredzaam worden en werkervaring opdoen. Met een voorbereidende training, bemiddeling en nazorg-coaching biedt het ABC vrouwen een sluitend traject aan totdat zij daadwerkelijk aan de slag zijn bij een vrijwilligersplek.
4.1
Trainingen
In 2011 hebben 58 vrouwen meegedaan aan het 1001-Kracht-traject. Van deze trainingen kwamen er dit jaar voor het eerst de meeste vrouwen vanuit onze eigen organisatie. Maar liefst 32 waren in eerste instantie lesneemster bij het ABC of hadden bijvoorbeeld al een ABC-intake gehad. Tien vrouwen werden via een taalaanbieder aangemeld en vier via een buurthuis of vrouwencentrum. Twaalf vrouwen kwamen via andere organisaties (DWI, Maatschappelijk Werk, VCA). Van alle deelneemsters kwamen de meeste uit Nieuw-West: 22. Uit Noord kwamen er 16, uit Oost 11 en uit West en Zuid respectievelijk 5 en 4. Er werden 4 trainingen gegeven, in 4 verschillende stadsdelen, in buurt- of vrouwencentra: In stadsdeel Oost: in vrouwencentrum Rumah Kami In stadsdeel West: in buurthuis Kijkduin In stadsdeel Noord: in vrouwencentrum EVA In stadsdeel Nieuw-West: in vrouwencentrum Vrouw en Vaart Elke training bestond uit 5 bijeenkomsten plus 2 terugkombijeenkomsten. De 5 bijeenkomsten stonden in het teken van: Het ontdekken van eigen interesses en kwaliteiten Excursies naar vrijwilligersplekken: bijvoorbeeld naar een verzorgingstehuis of overblijf op een basisschool Bespreken van lastige situaties op de werkplek (communiceren met collega’s en leidinggevenden) Bespreken van veranderingen in het persoonlijk leefritme (bezoek van familieleden, zorg voor kinderen & huishouden) Oefenen met het voeren van sollicitatiegesprekken Naast de 58 vrouwen die meededen aan dit traject, heeft het ABC met 12 vrouwen een adviesgesprek gehad en hen direct doorverwezen naar de Vrijwilligers Centrale Amsterdam.
4.2
Bemiddeling
Na de training krijgen alle vrouwen een bemiddelingsgesprek. In de meeste gevallen was dat met de Vrijwilligers Centrale Amsterdam, de partner waarmee het ABC al jaren samenwerkt bij 1001Kracht. Het ABC werkte hierbij ook samen met het VIP, Vrijwilligers Informatie Punt in West, en 28
met Dynamo/Pitstop in Oost. Het laatste jaar zijn er steeds meer stadsdelen waar organisaties actief zijn die vrijwilligers bemiddelen. Van de 58 deelneemsters zijn er 30 vrouwen begonnen met vrijwilligerswerk, 19 zijn nog in bemiddeling (met name deelneemsters van de laatste cursus die in december 2011 is afgerond), 6 vrouwen zijn doorgestroomd naar betaald werk of opleiding en 4 zijn niet bemiddeld vanwege persoonlijke redenen (gezondheidsproblemen, verhuisd). Van de 30 vrouwen die begonnen zijn met vrijwilligerswerk, kwamen er 18 vrouwen via de VCA aan vrijwilligerswerk. Bij 13 vrouwen is de bemiddeling niet via VCA of andere organisatie gelopen. Dat zijn enerzijds vrouwen die zelf makkelijk op een organisatie afstappen en contact leggen. Anderzijds zijn het vrouwen die juist niet door de VCA bemiddeld kunnen worden via een te laag taalniveau of door gebrek aan passende vacatures. In deze situaties hebben de ABC-coaches geholpen met bemiddeling naar een vrijwilligersplek. Veel deelneemsters zijn bemiddeld naar verzorgingstehuizen. Er zijn daar veel vacatures en het werk sluit aan bij de wensen van veel deelneemsters. Het werk kan uiteenlopen van koffie en thee schenken bij een groepje ouderen, van handverzorging tot zingen. Andere plekken waar deelneemsters terecht kwamen: op basisscholen (overblijf of bibliotheek), bij een project voor thuisadministratie bij een welzijnsorganisatie, bij vrouwencentra (als gastvrouw of in administratie), bij een tweedehandskledingwinkel, bij een creatief centrum (als assistent-docent naailes). Een vrouw is via een administratieve vacature bij een vrouwencentrum, bestuurslid geworden bij hetzelfde centrum!
4.3
Coaching
Vrijwillige coaches van het ABC bieden ‘nazorg’ aan de 1001-Krachtdeelneemsters. Vanaf het moment dat de training afgelopen is, houden deze coaches contact met de deelneemsters. Ze helpen bij het contact met VCA en vrijwilligersorganisatie. Soms worden gesprekken afgezegd door organisaties, worden deelneemsters niet teruggebeld. Of ze krijgen een vacature aangeboden, die niet bij hen past of te ver weg is. De coach van het ABC houdt vinger aan de pols – belt samen met de deelneemster, overlegt met de deelneemster, gaat eventueel mee naar een gesprek – totdat een deelneemster daadwerkelijk begonnen is bij een vrijwilligersplek. De VCA en het VIP werken goed samen met de coaches en houden elkaar op de hoogte. In 2011 is er een stabiel team van 4 coaches opgebouwd – vrijwilligers die er zelf veel plezier aan beleven om andere vrouwen op weg te helpen op het vrijwilligerspad!
4.4
Samenwerking
Verschillende stadsdelen zijn het laatste jaar gestart met projecten op het gebied van 1001-Kracht. Dat betekent dat het ABC veel meer dan voorheen overleg had met 1001-Kracht organisaties in elk stadsdeel. In stadsdeel Oost en stadsdeel West participeerde het ABC in een 1001-Kracht netwerk. In stadsdeel Zuid werd het ABC gevraagd om te vertellen over de door ons opgebouwde expertise. Het ABC voerde gesprekken met welzijnsorganisaties Dynamo en Combiwel om ons aanbod m.b.t. vrijwilligerswerk op elkaar af te stemmen. Het aanbod is aanvullend en er wordt veelvuldig naar elkaar door verwezen.
29
4.5
Landelijke manifestatie 2011
Steeds meer organisaties zijn bezig gegaan met 1001-Kracht. Dat bleek ook tijdens de landelijke 1001-Kracht manifestatie aan het einde van het jaar. Met een bus vol Amsterdamse vrouwen, waaronder een groep ABC deelneemsters, toog het ABC naar Utrecht waar 600 vrouwen bij elkaar kwamen, samen met prinses Maxima. Het was zeer inspirerend om te zien hoe deze zeshonderd en nog veel meer vrouwen hun weg hadden gevonden binnen de Nederlandse samenleving. Het was bovendien inspirerend om te merken op hoeveel plekken en op hoeveel manieren organisaties bezig zijn met 1001-Kracht: het leiden van allochtone vrouwen naar een activiteit of (vrijwilligers)werk. De manifestatie was bedoeld als afsluiting van het landelijke project, en tegelijkertijd een doorstart van alle activiteiten op stads- en stadsdeelniveau voor 2012.
4.6
Twee voorbeelden uit de praktijk
Samira zorgt voor de koffie en thee in de Kadoelerbreek, ze vertelt over haar werk: ‘Mijn naam is Samira. Ik ben 30 jaar. Ik ben geboren en opgegroeid in Marokko. Daar heb ik lagere school gedaan en daarna heb ik een naaicursus gevolgd. In 2005 ben ik getrouwd en begin 2006 ben ik naar Nederland gekomen. Ik volg Nederlandse les bij mij in de buurt. Ik doe mee aan de inburgeringscursus. Een deel van het examen heb ik gehaald. De rest moet nog. Ik doe nu vrijwilligerswerk in de buurtkamer van de Kadoelerbreek. Bewoners komen daar bij elkaar om samen een mozaïek te maken. Eén ochtend per week verzorg ik de koffie en de thee voor deze mensen. Ik kan zo mijn Nederlands oefenen. Mijn droom is om in de toekomst in de kinderopvang te gaan werken. Daarvoor moet ik beter Nederlands spreken.’ Nabila is sinds kort aan het werk bij het Leger des Heils, ook zij vertelt: ‘Ik ben Nabila. Ik ben geboren in Egypte en heb daar een opleiding gedaan. Ik woon 15 jaar in Nederland. Ik heb Nederlandse les gehad bij het ABC. Ik werk nu als vrijwilliger bij het Leger des Heils in de kledingwinkel. Kleding sorteren en ophangen. Als ik goed Nederlands praat, wil ik ander werk doen.’
30
Hoofdstuk 5 5.1
De organisatie
Functies binnen het ABC
Het ABC is een professioneel geleide vrijwilligersorganisatie. De meeste vrijwilligers zijn lesgeefsters, maar daarnaast heeft het ABC een groot aantal vrijwilligers dat zich op een andere manier inzet. Het ABC heeft 6 betaalde medewerkers (allen parttime). In bijlage I staat een overzicht van alle medewerkers. In tabel 11 staat een opsomming van de verschillende taken die er binnen het ABC uitgevoerd worden. Functie Lesgeefsters Directeur Stadsdeelcoördinatoren Trainer introductiecursus Trainer 1001-Kracht Mentoren Taalconsulent Bureaumedewerkers Redactie ABC-Nieuws Werkgroep lesmateriaal Bestuur Boekhouding, fondsenwerving, financiële administratie PR-medewerkster en communicatie
Aantal 250 1 5 3 2 9 1 3 4 2 9 2 2
Tabel 11 Functies binnen het ABC
5.2
De stadsdeelcoördinatoren
De stadsdeelcoördinatoren hebben de volgende taken: Intakegesprek voeren met lesneemster. Na aanmelding komt zij bij de vrouw en haar gezin thuis om de situatie in kaart te brengen (Niveau van taalbeheersing, leerbehoeften, lesomstandigheden thuis enzovoort) Koppeling met lesgeefster. De stadsdeelcoördinator gaat met de lesgeefster naar de lesneemster om kennis te maken Vaststellen leerplan voor de lesneemster dat past binnen traject Lesmateriaal aanbieden (Dat kan ook via de Werkgroep Lesmateriaal, zie hoofdstuk 5.4) Evaluatiegesprek met lesgeefster en lesneemster Contact onderhouden met de lesgeefster over voortgang Contacten onderhouden met instanties binnen het stadsdeel. (Aanmeldings-, doorstroomen doorverwijsinstanties zoals maatschappelijke organisaties, taallesaanbieders en de stadsdelen) Lesgeefsters in contact brengen met mentoren
31
In 2011 waren er 5 medewerkers werkzaam als stadsdeelcoördinator. Elk stadsdeel, in de nieuwe samenstelling, had een coördinator. Het ABC is alleen niet werkzaam in stadsdeel Zuidoost.
5.3
ABC Academie
De ABC Academie is de afdeling binnen het ABC die bijeenkomsten ter bevordering van de deskundigheid van de lesgeefsters organiseert. Doel van de ABC Academie is om ondersteuning te bieden aan lesgeefsters m.b.t. het lesgeven en alle aspecten die daar mee te maken hebben. Behalve ondersteuning bieden de bijeenkomsten ook een ontmoetingsgelegenheid voor lesgeefsters om ervaringen over het lesgeven uit te wisselen. In 2011 was een druk jaar voor de ABC Academie. Er zijn tien bijeenkomsten van de ABC Academie geweest: Vier over Inburgering – lesgeven als taalcoach Twee over Activeren van je (analfabete) lesneemster Drie over Sociale trajecten & stellen van grenzen Eén over Spreekvaardigheid & geven van feedback In totaal hebben 110 vrijwilligers deelgenomen (gemiddeld 11 per bijeenkomst). Vooral op de bijeenkomsten over Inburgering waren veel mensen aanwezig. De bijeenkomsten werden geleid door zowel ABC-medewerkers (vrijwilligers en stadsdeelcoördinatoren) als externe organisaties (Vrije Universiteit, het Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties (LNT) en de Vrijwilligersacademie).
5.4
Werkgroep lesmateriaal
De werkgroep lesmateriaal bestaat uit drie vrijwilligers. 5.4.1 Het lesmateriaal Aan het begin van het jaar was het duidelijk dat het ABC zuinig moest zijn. Mede om die reden zijn er geen grote nieuwe lesmethodes aangeschaft. Aan het eind van het jaar bleek er echter door de zuinigheid van het ABC dat er nog wat geld over was. Toen zijn er, met name voor de inburgeringcursussen, nieuwe boeken gekocht. Ook is het ABC inmiddels in het bezit van materiaal dat ingezet kan worden voor ‘buiten-de-deur-opdrachten’. Een deel ervan moet nog bewerkt worden. En het ABC heeft oefenmateriaal voor het portfolio-examen dat deel uitmaakt van het Inburgeringexamen. Het ABC probeert zoveel mogelijk materiaal terug te krijgen van de lesgeefsters om het dan, na inspectie en eventuele aanvullingen, opnieuw te gebruiken. Vooral van het lesondersteunend materiaal zoals klokken, afbeeldingen en spelletjes, komt te weinig retour. Het ABC blijft hierop actie ondernemen. 5.4.2 Soort lesmateriaal Voor laaggeletterden leent het ABC vaak de methode Thuis in Taal uit. Ook oefeningen met klokkijken, de kalender, cijfers en persoonsgegevens zijn populair.
32
Voor het taaltraject worden veelal de methodes Beter Lezen en Wat is een basisschool? gebruikt. De taalcoaches maken veel gebruik van de CP-starters, vooral de modules Consultatiebureau en Peuterspeelzaal. Daarnaast leent het ABC vaak oefenmateriaal uit voor de Toets Gesproken Nederlands, 18 oefentoetsen. 5.4.3 Inloopdagen De eerste vrijdag van de maand is er een inloopochtend om materiaal terug te brengen en/of te lenen. De belangstelling varieert, de openingstijd is teruggebracht van vier naar twee uur. 5.4.4 Het archief Het lesmateriaalarchief wordt zorgvuldig bijgehouden. Regelmatig worden er nieuwe kopieën besteld of, in sommige gevallen, zelf gemaakt. Gesproken is over de mogelijkheid lesmateriaal ook digitaal beschikbaar te stellen, maar dit is tot nu toe maar beperkt mogelijk.
5.5
Afdeling communicatie en PR
Het ABC heeft al jarenlang een sterk team dat zich inzet voor zowel de interne als de externe communicatie van het ABC. Dat is belangrijk voor naamsbekendheid en fondsenwerving. 5.5.1 Het team en de taken In 2011 is er bij het ABC veel gebeurd op het gebied van PR en communicatie. Het was het eerste jaar waarin de PR werd verzorgd door een vrijwillige medewerker. Zij verzorgde in 8 uur per week de interne en externe communicatie van het ABC, in samenwerking met één van de stadsdeelcoördinatoren, die ook PR taken heeft (4 uur per week). Daarnaast hebben verschillende vrijwilligers zich ingezet voor het ABC magazine. 5.5.2 Naamsbekendheid Eén van de speerpunten van het beleid in 2011 was de naamsbekendheid van het ABC vergroten bij de inwoners van Amsterdam, de politiek en de media. Hiervoor werden verschillende wegen gebruikt, zoals: Regelmatige oproepjes voor nieuwe vrijwilligers in lokale kranten Up-to-date informatie over het ABC op externe websites, zoals de digitale participatiekaart van stadsdeel Nieuw-West en de vacaturebank van de Vrijwilligerscentrale Actief uitdragen van ontwikkelingen, resultaten en acties aan vrijwilligers, maatschappelijk middenveld, sponsoren en andere geïnteresseerden d.m.v. de nieuwsbrief en de website PR-actie van vrijwilligers die in hun eigen buurt folders en flyers verspreiden Artikelen in de media (zie voor een overzicht ABC in de media zie bijlage II) 5.5.3 ABC Nieuwsbrief, Magazine en website In 2011 is voor het eerst een periodieke nieuwsbrief uitgekomen. De doelgroep van deze nieuwsbrief is zowel vrijwilligers als andere betrokkenen, zoals sponsors. Het ABC Nieuws heeft een nieuw jasje gekregen: de naam is veranderd in ABC Magazine, en naast de papieren versie
33
verscheen het ook digitaal. Er is aan gewerkt om het ABC Magazine meer af te stemmen op de interesse van de lezers, met persoonlijke ervaringsverhalen van zowel lesgeefsters als lesneemsters en tips en adviezen. De website van het ABC is aangepast met als doel dat verschillende doelgroepen, zoals vrijwilligers, verwijzers en donoren, snel duidelijke informatie kunnen vinden. De site is niet alleen informatief, maar ook wervend. Daarnaast is de vindbaarheid voor zoekmachines verbeterd. 5.5.4 Jaar van het vrijwilligerswerk 2011 was het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk en het ABC heeft hier actief aan deelgenomen. Het ABC sloot hiermee aan bij de actie van de Gemeente ‘Vrijwillig Amsterdam’. Iedere maand stond een ander thema centraal: zo was juni de maand van de ‘Taalcoaches en mentoren’ en september de maand van ‘Zorg en maatjes’. Op 8 september heeft het ABC met andere organisaties die zich richten op informele zorg actie gevoerd bij de Stopera, en deelgenomen aan een informatiemarkt. 5.5.5 Lustrum In december 2010 bestond het ABC 10 jaar. Dit is op 24 juni 2011 gevierd met een bijeenkomst voor lesgeefsters en lesneemsters, politici en ambtenaren, afgevaardigden van fondsen, en collega’s uit het Amsterdamse middenveld. Onder leiding van Pieter Hilhorst vond er een discussie plaats over het thema ‘eigen verantwoordelijkheid of pamperen’. Het ABC als prima voorbeeld van een organisatie die werkt aan de zelfredzaamheid van zelfs de meest geïsoleerde vrouwen. Ook werd de ABC fototentoonstelling ‘Mijn moeder, mijn dochter’ geopend. 5.5.6 Fototentoonstelling Na de opening is de ABC tentoonstelling, bestaande uit zes foto’s van vrouwen die verbonden zijn aan het ABC met hun moeder of dochter, begonnen aan een rondreis door Amsterdam. In 2011 was de tentoonstelling te bezichtigen in de bibliotheken in Slotervaart, Slotermeer en op het Mercatorplein. In Bibliotheek Slotermeer werd de tentoonstelling officieel geopend door stadsdeelwethouder Jesse Bos. Karsu Dönmez, de wereldberoemde dochter van bestuurslid Birgül Dönmez, gaf een miniconcert.
34
5.5.7 In de politiek In 2011 is het noodzakelijk gebleken het werk en de doelgroep van het ABC onder de aandacht te brengen bij gemeente en stadsdelen. De stadsdeelcoördinatoren hadden de taak contact te onderhouden met politici op stadsdeelniveau, en in te spreken bij relevante raadsvergaderingen en commissies. Daarnaast heeft een groep vrijwilligers en medewerkers van het ABC op 30 november een brandbrief aangeboden aan wethouder Van Es. Voor deze actie is nieuw materiaal ontwikkeld in de vorm van posters en flyers, en zijn er overal in de stad banners opgehangen, met als slogan ‘Kansarm, kansarmer, kansarmst’.
5.5.8 Ambtenaren bij het ABC In 2011 hebben net als in 2010 opnieuw enkele ambtenaren van stadsdeel Nieuw-West zich actief ingezet voor het ABC. Zij werken anderhalf uur per week onder werktijd voor het ABC en vullen dat aan met enkele uren op vrijwillige basis.
5.6
Werving van vrijwilligers
Naast alle activiteiten om de naamsbekendheid van het ABC te vergroten en zo ook meer potentiële vrijwilligers te bereiken, is er specifiek aandacht besteed aan de werving van vrijwilligers. Speciale aandacht gaat hierbij naar de stadsdelen waar een lange wachtlijst is en waar relatief weinig vrijwilligers wonen, zoals Nieuw-West. Gedurende het hele jaar zijn er regelmatig oproepjes verschenen voor nieuwe vrijwilligers in lokale kranten, zowel stadsbreed (o.a. de Echo), als op stadsdeel niveau (o.a. Westerpost). Ook zijn er regelmatig interviews en artikelen in lokale media verschenen (zie voor een overzicht bijlage II) De vrijwillige pr medewerker heeft een promotie actie opgezet met behulp van vrijwilligers. Alle vrijwilligers zijn benaderd om in hun eigen buurt folders en flyers te verspreiden, en op te hangen in buurthuizen, bibliotheken en andere openbare plekken. 5.6.1 Stagiaires In het schooljaar 2010-2011 hebben rond de 25 studenten in het kader van hun opleiding stage gelopen bij het ABC. Het ging om eerstejaars en tweedejaars studenten Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD) van de HvA, eerstejaars studenten Toegepaste Psychologie (TP) van de HvA, en derdejaars studenten Medewerker Maatschappelijke Zorg (MMZ) van het ROC. De stagiaires geven ieder aan twee vrouwen les, en worden o.a. ingezet bij sociale trajecten en in stadsdelen met een lange wachtlijst. In september 2011 is er een nieuwe lichting stagiaires begonnen, allen van de opleidingen MWD en TP van de HvA.
5.7
Het bestuur
Het stichtingsbestuur heeft in 2011 veel meer gedaan dan alleen maar besturen. Alle bestuursleden hebben zich actief ingezet in het kader van de profilering van het ABC. Elk
35
bestuurslid koos een stadsdeel waarin het samen met de stadsdeelcoördinator contacten legde met raadsleden en fracties. En door aanwezig te zijn bij politieke of inspreekavonden waar hij of zij het ABC en de doelgroep in beeld bracht. Het heeft bredere naamsbekendheid van het ABC en de ABC-doelgroep en zelfs moties opgeleverd. Zoals u ook al in het voorwoord hebt kunnen lezen, heeft het ABC van één bestuurslid afscheid moeten nemen. Vanwege bezigheden thuis en de te grote afstand tussen zijn woonplaats Den Haag en Amsterdam heeft Maarten Bekema zijn bestuursfunctie moeten neerleggen. Daarmee is er een vacature vrijgekomen in het bestuur met de portefeuille ‘personeel en organisatie’. Daarnaast in de vergadering van 5 november 2011 het penningmeesterschap overgedragen van Paul Voss aan Jeroen Wehmeijer. Paul Voss had al vanaf het begin van het bestaan van het ABC de functie van penningmeester. Mede dankzij zijn grote bevlogenheid en tomeloze inzet is het het ABC gelukt al 11 jaar lang (soms) tegen de stroom in te roeien. Zijn gezondheid liet het echter niet toe hier nog langer (bijna) fulltime aan te werken. Het penningmeesterschap is in zeer goede handen bij zijn opvolger. Paul Voss blijft nog wel aan fondsenwerving werken en hij blijft lid van het bestuur.
5.8
Klankbordgroep
Het ABC geniet de grote luxe van een groep zeer ervaren vrijwilligers die hun kennis en ervaring inzetten om andere lesgeefsters te ondersteunen in hun werkzaamheden. Voorheen waren dit de mentoren. Zij legden zich met name toe op het bieden van een aanvullend aanbod in de ondersteuning van nieuwe en nog onervaren lesgeefsters. In intervisiegroepen en als individuele praatpaal. In 2011 zijn de taken van de groep mentoren veranderd van meer individuele ondersteuning van collega-lesgeefsters naar een klankbordfunctie voor het ABC als organisatie. Het vrijwilligersbeleid, de grenzen aan de rol van een lesgeefster en de benodigde ondersteuning die vrijwilligers nodig hebben zijn onderwerpen van gesprek geweest in de bijeenkomsten van deze klankbordgroep. Een van de leden van de klankbordgroep is ook lid van het bestuur. Met haar portefeuille ‘vrijwilligers’ brengt zij vanuit de bijeenkomsten van de klankbordgroep uitkomsten, vragen en oplossingen in op de agenda van het bestuur. Voor een complete lijst van de leden van de klankbordgroep, zie bijlage I.
36
Bijlagen I
Lijst van medewerkers
Directeur
Miriam Meijs
36 uur
betaald
Bureaumedewerkers
Maaike Dahler-Reefhuis Naoual Mahnin Ing Lwan Taga-Tan Hélène Swierstra
6 uur (m.i.v. 1 nov. 14 uur) 4 uur (m.i.v. 1 dec. ) 4 uur (m.i.v. 1 okt.) 4 uur
onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald
Databasebeheer
Barbara de Groot
1 uur
betaald
Magda van der Wees Ebelien van der Velde Saskia ten Kate Yolanda Bakker
4 uur
betaald vrijw. verg. vrijw. verg. vrijw. verg.
Magda van der Wees Wemmy Harteveld Dorien Wolthuis Ineke Kraus Hetty Kock Ineke Pasteuning
4 uur 4 uur
betaald betaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald
Stadsdeelcoördinatoren
Magda van der Wees Barbara de Groot Daniëla de Vries Wemmy Harteveld Anna Stegeman
20 uur 23 uur 24 uur 22 uur 28 uur
betaald betaald betaald betaald betaald
Communicatie/PR
Anna Stegeman Sylvia Schuurhuijzen
4 uur 8 uur
betaald onbetaald
Redactie ABC-magazine
Barbara Plasmans Anne-Marie Tassier Thea van Beek Emely Nobis Miriam Meijs
Taalconsulent
Margreet Salomons
6 uur
onbetaald
Werkgroep lesmateriaal
Els Raaijmakers Aisha Hashmi
6 uur 4 uur
onbetaald onbetaald
20 uur
onbetaald
Introductiecursus/ ABC Academie
Trainingen 1001-Kracht Nazorg 1001-Kracht
Fondswerving/boekhouding/ financiën Paul Voss
37
onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald
Fondswerving/financiën Boekhouding
Jeroen Wehmeijer Hans Wilders
20 uur 8 uur (m.i.v. 1 nov.)
Coördinatie Lustrum
Angela de Smet
vrijw. verg.
Klankbordgroep
Emmy Groot Yvonne van Dillen Maaike Weidema Ada Beens Irene Bogaards Annamarie Kousemaker Claudia Bres
onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald onbetaald
Bestuur: Voorzitter Penningmeester/secretaris Portefeuille personeel en organisatie Portefeuille financiën Portefeuille sociaal-maatschappelijke problemen Portefeuille lesmateriaal (NT2) Portefeuille vrijwilligers Portefeuille politieke contacten Notulen
II
onbetaald onbetaald
Annamarie Kousemaker-Schotanus Paul Voss (penningmeester tot 1 nov.) Maarten Bekema (tot 3 mei) Jeroen Wehmeijer (penningmeester va. 1 nov.) Marijke Wieringa Geeske van der Schalk Emmy Groot Birgül Dönmez Lucy Wouda
Het ABC in de media
Kranten, tijdschriften en artikelen op websites: ‘Ik leef niet alleen voor mezelf’, interview met lesgeefster in Folia, nummer 17, 21 januari 2011. ‘Volgende keer wil ik een analfabeet’, interview met lesgeefster in Het Parool, 14 april 2011. ‘Samen het 10-minuten gesprek met de juf geoefend’, interview met leskoppel op www.kerkenwmo.nl, mei 2011. ‘Vrijwilligers in beeld’, interview met lesgeefster in Stadsdeelkrant Zuid, 3 juni 2011. ‘Buurvrouwen Contact viert lustrum’, persbericht in Amsterdams Stadsblad, 22 juni 2011. ‘ABC bestaat 10 jaar’, persbericht in Het Parool, 24 juni 2011. ‘Als vrijwilliger iemand de taal leren!’, interview met lesgeefster op amsterdam.nl, 30 juni 2011. ‘Kleine tentoonstelling, grote boodschap’, door Clementine Vrooland in Westerpost, 27 juli 2011. ‘Fototentoonstelling over de band tussen moeder en dochter’, in OBA nieuws, september 2011. ‘Moeders en dochters nu in Bibliotheek Slotermeer’, door Shirley Brandeis in Westerpost, 21 september 2011. ‘Vrijwilliger van de maand: Ivana Marsicanin-Bjkovski’, interview met lesneemster door Angelina Hammond in Amsterdam lokaal, 21 oktober 2011. ‘Buurvrouwen’ in actie voor taallessen’, Metro, 28 november 2011.
38
‘Hulp van ‘buurvrouwen’’, ingezonden brief van Miriam Meijs, directeur ABC, Het Parool, 30 november 2011. ‘Protest ABC tegen subsidiestop’, De Echo, 7 december 2011. ‘Vrijwilliger in beeld’, interview met lesgeefster in Stadsdeelkrant Nieuw-West, 15 december 2011. Oproepjes in: de Echo, het Parool, Amsterdams Stadsblad, Westerpost, GaSet, Stadsdeelkrantjes, Ad Valvas (VU), Folia (UvA/HvA). Radio en tv: Studio-interview met lustrumcoördinator Angela de Smet en directeur Miriam Meijs bij radioprogramma Dichtbij Nederland, radio 5, 22 juni 2011. Telefonisch Interview voor Amsterdam FM, 29 november 2011 n.a.v. actie woensdag 30 november 2011. Telefonisch interview voor Dichtbij Nederland, 28 november 2011. ‘West Side Stories’, documentaire over het ABC in Nieuw-West door Heddy Honigmann, uitgezonden op 17 december 2011 op Nederland 2, nog te zien op www.uitzendinggemist.nl Oproepen en informatie van het ABC op websites: www.amsterdam.nl/vrijwillig www.ikwordmaatje.nl www.nieuwwest.amsterdam.nl/meedoen www.jekuntmeer.nl www.taalcoachwijzer.nl www.spe-amsterdam.nl www.buurtportal.nl www.buurtparticipatie.nl www.stichtinglnt.nl
III
Comité van Aanbeveling
Mevrouw N. Azough (voorm. lid Tweede Kamer voor Groen Links) Mevrouw K. Ferrier (lid Tweede Kamer voor het CDA) Esmaa el Ariachi (Meiden van Halal) Paul van Oosten (Directeur Protestantse Diaconie Amsterdam) Janny Vellekoop (voorm. Directeur stichting Ontmoeting Buitenlandse Vrouwen (OBV))
39
IV
Fondsen
In 2011 is het ABC financieel mogelijk gemaakt door:
Donateurs N.N.
40
V
Aanmeldende instanties
Algemeen maatschappelijk werk Altra Basisschool De Waterkant Blijf Groep Bloem Brede School Zeeheldenbuurt Cordaan Dienstencentrum Bos en Lommer Doras Maatschappelijk Werk DWI GGD consultatiebureaus GGD Vangnet Jeugd GGZ Home Start Huiskamerproject De Kikker Osdorp Kansrijk Zuid-Oost Medisch Maatschappelijk werk AMC MEE Amstel en Zaan OLVG Maatschappelijk Werk Opvoedsteunpunt ROC Spel aan huis Taalwijzers Unal Zorg VCA Vluchtelingenwerk Sagenn Samenspraak Oost
41
