HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN

FSIN 500 F d FSIN presenteert de ranglijst van de 500 grootste foodformules van Nederland

2015 HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN

Facts

• Analyses • Insights • Outlooks

Facts Analyses Insights Outlooks !

FSIN presenteert de ranglijst van de 500 grootste foodformules van Nederland

FSIN 500 F d

2015 HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN

FSIN FocuSt op FoodShopperS Maakt de vertaalslag naar consequenties voor het Nederlandse foodlandschap

Facts


Inhoud Inleiding 6 Food: blik op de nieuwe werkelijkheid

8

DE TOP-500 RANGLIJST 13 TOP-1-30 17 Top-30 per hoofdsegment - Foodservice

39

TOP-31-100 43 Top-25 per hoofdsegment - Foodretail

69

TOP-101-400 73 Fast Casual in opmars 96 TOP-401-500 149

Het FSIN 166 De leden van het FSIN in 2015

169

De Top-500 in alfabetische volgorde

172

Colofon 175

Bron foto: depositphotos

Verantwoording en toelichting 177

Inleiding De tweede Food 500

Waar koopt Nederland zijn eten en drinken? De grote spelers kennen we wel, maar wie zijn die andere foodspecialisten die ons op diverse (online) locaties voorzien van al die lekkere, bijzondere of soms juist gewone, traditionele of kant-enklare en vaak routinematig gekochte voedings- en genotmiddelen waarmee we dagelijks onze magen vullen? Het FSIN heeft ze op een rij gezet in de FSIN Food 500. Samen zijn ze goed voor ruim 65% van de in totaal €57 miljard omzet in voedings- en genotmiddelen. De FSIN Food 500 werd een aantal jaren geleden geboren uit onze nieuwsgierigheid. Nu, anno 2015, presenteren we met trots de tweede editie.

De achtergrond van de Food 500 Het FoodService Instituut schetst sinds de oprichting in 2003 een beeld van een markt die voorheen niet of nog nauwelijks in kaart werd gebracht: de markt voor de buitenhuishoudelijke consumptie. Om dat op betrouwbare wijze te kunnen doen, besloten we de totale consumptie van voedings- en genotmiddelen in kaart te brengen, zowel thuis, onderweg als buitenshuis genuttigd. Van belang was, en is dat nog steeds, dat we alle omzet die niets met eten en drinken te maken heeft, uit de omzetten schrapten die wel bekend waren. Dit betekent in het supermarktkanaal dat we de omzet ontdoen van alle non-foods. En ook in de kanalen Klassieke Horeca en Catering filteren we de omzet van hotelkamers, zaalverhuur en dienstverlening uit de totale omzetcijfers. Sinds 2013 houden we daarnaast ook een database bij van álle (grotere) concepten die rechtstreeks eten en drinken aan consumenten verkopen. Dat heeft geleid tot de presentatie van de FSIN Food 500. In deze tweede editie hebben we een flinke verbeterslag kunnen maken ten opzichte van de eerste uitgave. Veel omzetcijfers zijn tot stand gekomen dankzij de medewerking van diverse spelers in de foodmarkt. Daarnaast zijn er veel meer experts betrokken geweest bij het berekenen van de pure food- en consumentenomzet van alle genoemde vijfhonderd formules.

F d FSIN 500

•

6

Overzicht van totale foodconsumptie Het FoodService Instituut is opgericht door leidende bedrijven in de Out of Home-markt met het doel feiten, cijfers en trends in de totale food(service)markt te monitoren, te analyseren en te duiden. En dat op onafhankelijke (niet-commerciële) wijze. Nu, ruim twaalf jaar na dato, zijn de cijfers, analyses en voorspellingen van het FSIN maatgevend. Het FoodService Instituut is een belangrijke ‘duider’ van de gehele Nederlandse foodindustrie geworden. Daarvoor monitort het FSIN zoals gemeld de totale markt van voedings- en genotmiddelen, want je kunt de trends in de buitenshuisconsumptie niet volgen en duiden zonder helder inzicht in de ontwikkelingen in de thuisconsumptie. De laatste jaren zien we daarbij dat beide kanalen, Foodretail (At Home) en Foodservice (Out of Home) steeds vaker samenvloeien en met elkaar versmelten. We volgen deze kanaalvervaging, we spreken ook wel van ‘blurring’, op de voet. Waarom? Omdat dit fenomeen net zo’n (disruptieve) vernieuwing zal zijn als de supermarkt in de jaren zestig van de vorige eeuw en daarom grote gevolgen gaat krijgen voor alle schakels in de foodketen.

Innovaties en succesvolle kleine spelers Met deze tweede editie van de FSIN Food 500 kijken we nog nadrukkelijker naar succesvolle foodconcepten. De vijfhonderd grootste foodverkopers van ons land worden in beeld gebracht, aangevuld met een aantal analyses en visies van experts. De ranking zet alle foodformules/concerns in de Nederlandse food(service)markt op een rij, Foodservice en Foodretail staan in één lijst. De komende jaren zullen de beide kanalen elkaar steeds meer gaan raken en overlappen. Bovendien: op het moment dat je de leidende spelers in de totale foodmarkt in beeld brengt, krijg je een nauwkeurig beeld van de échte trends. Om een volledig overzicht te geven, houden we een aparte database bij van kleine, innovatieve spelers die we op basis van hun omzet nog niet in de ranking konden opnemen. Zij krijgen elders bij het FSIN een podium. Exclusief voor de leden van het FSIN. De lijst samenstellen blijft ook voor de tweede editie pionierswerk. En dat betekent dat niet alle cijfers 100% nauwkeurig zijn. Waar het ons echter vooral om gaat, is het geven van inzicht: wie zijn de belangrijkste spelers in de verkoop van voedings- en genotmiddelen aan de consument. Wilt u weten hoe we te werk zijn gegaan, dan raad ik u aan de methode en verantwoording achterin dit magazine erop na te slaan.

Meedoen met het FSIN Het FoodService Instituut wil ook de komende jaren invulling geven aan zijn rol van onafhankelijk kennisinstituut dat niet alleen de huidige werkelijkheid in kaart brengt, maar ook alle grote toekomstige veranderingen in de foodsector duidt. Daarom nodigen we alle spelers in de foodketen van harte uit om mee te doen met het FSIN. Wilt u ook lid worden van het FSIN? Neem dan contact met ons op.

Jan-Willem Grievink, Directeur FoodService Instituut [email protected]

Deze tweede editie van de FSIN Food 500 is tot stand gekomen dankzij de ondersteuning van een aantal adverteerders en ABN AMRO als partner. Wij bedanken tevens alle bedrijven en experts voor hun hulp bij het samenstellen van deze ranking en houden ons aanbevolen voor verbeteringen.

F d FSIN 500

•

7

“De smartphone in de hand van de klant biedt de merkfabrikant de kans om een brug te slaan.”

Food: blik op de

nieuwe werkelijkheid

Het foodlandschap gaat op z’n kop. De grenzen tussen de slagerij, het restaurant, de supermarkt en andere bedrijfstypen uit de twintigste eeuw vervagen snel. De consument denkt niet meer in verkoopkanalen. Hij kiest simpelweg, geassisteerd door de apps op zijn smartphone en wearables, voor het adres dat op het moment suprême zijn eet- of drinkwensen het beste kan vervullen. Zo’n adres is bovendien lang niet altijd meer fysiek, maar kan ook een webadres zijn. De shopper pakt de regie. door Ubel Zuiderveld

F d FSIN 500

•

8

Het meest duidelijk is de nieuwe werkelijkheid zichtbaar op internet. Op websites als Thuisbezorgd.nl en Justeat.nl staan alle mogelijke behoeftes op postcode en verzorgingsgebied gerangschikt, niet op kanalen. Nu zijn hier vooral restaurants, gespecialiseerde maaltijdbezorgers en cafetaria’s te vinden. Maar ook individuele (en zelfs particuliere) kookadresjes zijn present met hun aanbod. Het lijkt nog maar een kwestie van tijd dat Thuisbezorgd.nl gekoppeld wordt aan de webwinkels van Albert Heijn en Jumbo. Of misschien neemt Thuisbezorgd.nl wel het aanbod op van de plaatselijke slager, bakker, versbezorger HelloFresh of bioboer in de buurt. Of gaat Bol.com, ook Ahold, deze slag maken en winnen? Feit is dat Bol.com nu al een beperkt assortiment specialistische foodproducten verkoopt. Doemen er misschien uit het niets nieuwe spelers op van wie we nu nog geen weet hebben? Zeker. De nieuwe foodwerkelijkheid is al realiteit. Maar deze realiteit kan nog verrassende wendingen nemen. Hand in hand De hier geschetste digitale werkelijkheid is ook al volop zichtbaar in onze dagelijkse analoge wereld. Hotel- en restaurantconcern Van der Valk opende dit jaar in Voorschoten onder de naam Valk Versmarkt zijn eerste supermarkt. Supermarktconcern Jumbo heeft in zijn nieuwe grootschalige vestigingen horeca op de winkelvloer. Op kleinere schaal zien we deze vermenging tussen Foodretail en Foodservice al veel langer. Denk maar eens aan boerderijwinkels annex horeca, restaurants die producten uit eigen keuken voor thuis verkopen of bakkerijen, slagers en supermarkten die zich bezig houden met (party)catering. Maar ook de foodcollecties op websites zien we in real life weerspiegeld. Er ontstaan relatief nieuwe fenomenen als de Markthal in Rotterdam, de Foodhallen in Amsterdam en talloze food(truck)festivals. Daar vinden we de gerechten uit alle wereldkeukens in slagorde naast elkaar. Net als op internet gaan Foodservice en Foodretail er al helemaal hand in hand. Wat betekenen al deze ontwikkelingen, en de leidende rol van de consument in dit krachtenveld, voor Foodretail, Foodservice, foodproducenten en -grossiers? ‘Foodretail schiet vaak mis’ Jan-Willem Grievink, directeur van het FoodService Instituut (FSIN), oordeelt dat supermarkten met hun huidige marketingbeleid vaak mis schieten in de nieuwe werkelijkheid. ‘Ze richten hun pijlen nog teveel op het traditionele huishouden. Het aantal eenpersoonshuishoudens groeit echter pijlsnel naar drie miljoen. Daarnaast zijn er veel huishoudens die, door werk of anderszins, een aantal dagen per week fungeren als eenpersoonshuishoudens. Eenpersoonshuishoudens kiezen vaak voor gemak. In de VS zien we al dat deze groep de marketing domineert, bijvoorbeeld doordat supermarkten hun marketing focussen op ‘home meal replacements’. Dat gaat ook in Nederland gebeuren.’

F d FSIN 500

Supermarkten en speciaalzaken moeten zich nadrukkelijker manifesteren als foodkameleon, stelt Grievink. Ze moeten niet alleen rekening houden met individuele klantenwensen, maar ook zowel de consument At Home als Out of Home bedienen. Wat dit betreft, verwijst Grievink naar een opvallend cijfer: ‘Supermarkten en speciaalzaken behalen zonder bewust beleid nu al bijna €800 miljoen omzet bij klanten die iets kopen voor consumptie buitenshuis. Dat zijn klanten die met name tussen de middag even iets te eten kopen, maar het gebeurt ook al met het ontbijt in de ochtend en ’s avonds, als de consument laat van zijn werk thuis komt.’ Chris Meijers, Sector Banker Retail van ABN Amro: ‘De retail kan een grotere rol spelen in het gegeven dat de dag steeds meer eetmomenten kent. Je moet wel gevestigd zijn op een logische plek om deze onverwachte momenten te kunnen bedienen, plekken waar mensen wonen en werken en dus frequent zullen komen.’ Meijers wijst er hierbij wel op dat de consument vraagt van foodretailers dat ze zich onderscheiden met een eigen identiteit. ‘De meest supermarkten in ons land ontberen zo’n eigen identiteit. Ze zijn allemaal het goedkoopst, hebben allemaal het meest verse aanbod. Verder komen ze niet. Food is fashion. De consument wil dus dat zijn foodretailer variatie biedt en inspireert. Met verse producten, biologische producten, herkenbare lokale producten. Weten en zien wekt vertrouwen bij de consument. Werk daarbij intensiever én op basis van langer commitment samen met je belangrijkste leveranciers om in gezamenlijkheid te investeren in de broodnodige en continue innovatie.’ ‘Foodservice aan slag met big data’ Ook de Nederlandse Foodservice adopteert de nieuwe werkelijkheid nog onvoldoende. Zo staat het gebruik van informatietechnologie in de kinderschoenen. ‘De consument krijgt mede dankzij zijn smartphone en apps de regie in handen’, zegt Grievink. ‘De consument hoeft niet meer te wachten wat hem wordt aangeboden. Hij kan zelf zoeken wat hem op dat moment past: zoeken, vergelijken, kiezen, aanbiedingen opvragen, meningen geven en vrienden adviseren.’ Voor Stef Driessen, Sector Banker Leisure van ABN Amro, staat als een paal boven water wie de toekomstige winnaars zullen zijn in de FSIN Food 500: dat zijn de foodservicemerken die adequaat big data verzamelen, analyseren en op basis hiervan hun dienstverlening verbeteren. ‘Datastromen groeien exponentieel. Het vergroot de mogelijkheden van horecaondernemers om consumenten te benaderen met hyperpersoonlijke gerechten, aanbevelingen en verhalen. Bij dit laatste kun je denken aan het benadrukken van de ambachtelijke bereidingswijze of het benoemen van de regionale herkomst van gerechten en ingrediënten, als het profiel van je bezoeker hier aanleiding toe biedt. En dan zowel online als op de locatie zelf.’

>>

•

9

“Door big data kan een horecaonderneming veranderen in een e-commercebedrijf.”

>>

Driessen spreekt in dit verband van de optimale benutting van data over de ‘contextuele relevantie’. Hij legt uit: ‘Niet alleen locatie, leefstijl en persoonlijke smaakvoorkeuren zijn belangrijk. Dit geldt ook voor zaken als het tijdstip, het weer en de samenstelling van de groep waarvan een consument op het bestelmoment deelgenoot is. Met een geliefde op een zomerse zaterdagavond zal het bestelgedrag anders zijn dan tijdens een vrijgezellenfeest op een druilerige dag. Partijen die zich zowel online als offline verdiepen in de voorkeuren en het bestelgedrag van hun gasten, presteren bovengemiddelde goed.’ Een horecamerk transformeert zodoende zelfs tot een e-commercebedrijf, stelt Driessen. Hij verwijst naar koffieketen Starbucks. De succesvolle introductie van een app voor mobiele betalingen gaf de datastroom vleugels. ‘Vorig jaar werd hij al gebruikt voor 16% van alle 47 miljoen wekelijkse transacties. Het nauwkeurige inzicht in aankooptijden, locaties en producten stelt de koffieketen in staat zeer nauwkeurige aanbiedingen te doen die op het lijf van de individuele consument zijn geschreven.’ Driessen raadt de sterk gefragmenteerde Klassieke Horeca in ons land aan samen te werken. ‘Het is slim om zowel de inkoop als investeringen in deze informatietechnologie samen met collega’s of leveranciers te regelen.’

‘Foodproducent staat voor uitdaging’ Door blurring, de digitale ‘regie-devices’ van de consument en big data verandert ook de rol van foodproducenten en -grossiers. FSIN-directeur Grievink vat het veranderde krachtenveld kernachtig samen. ‘Tot 1945 was de herenboer de leidende factor in de Nederlandse foodbusiness. Daarna, tot ongeveer 1980, waren A-merkproducenten dominant. Van 1980 tot 2015 was de supermarkt oppermachtig. Maar die heeft het stokje nu moeten overgeven aan de shopper, de consument dus. De shopper heeft, zeker het komende decennium, de regie.’ Rob Morren, Sector Banker Food van ABN Amro: ‘Dat de consument vaker op steeds meer plaatsen zijn voedsel koopt, heeft impact op de producent. Ligt jouw product in de traditionele supermarkt, de supermarkt met een horecaconcept of in het schap bij de Hema of Action tussen de soep en het snoep? Vooral producenten van vers en gezond kunnen profiteren van de toenemende kanaalvervaging. Maar ze moeten wel terug naar de tekentafel om hun distributiemodel en kanaalmix onder de loep te nemen. Als we vaker onderweg eten en op meer plaatsen, hoe stem je daar je distributie op af zonder ook de traditionele supermarkt uit het oog te verliezen? Zeker voor versproducenten is dat een uitdaging, want hier staan versheid en belevering van meer outlets op gespannen voet met klanttevredenheid en kosten. Ook voor kleine gespecialiseerde grossiers liggen er kansen door kanaalvervaging. Verfijnde logistiek en een lokale verspropositie in combinatie met persoonlijke service zijn essentieel. Welke rol kan een lokale grossier bijvoorbeeld spelen om mijn kaas ook bij de ‘broodjesslagers’ uit te stallen voor het lunchmoment? Voor (A-)merkfabrikanten ligt er een uitdaging om op een andere manier een betekenisvolle relatie op te bouwen met de klant. De vers gemaakte pizza in de supermarkt heeft geen merk. De smartphone in de hand kan hier een brug slaan. Na de multichannel strategie in retail, is een multichannel strategie voor foodproducenten wellicht een logische vervolgstap voor oriëntatie, gepersonaliseerd voedingsadvies en sturing in de daadwerkelijke koop op meer en meer locaties.’ <<

v.l.n.r.: Chris Meijers, Rob Morren, Stef Driessen, Jan-Willem Grievink

F d FSIN 500

•

11

Nieuwsgierig naar

D e Ranglijst de complete ranglijst?! Op www.fsin.nl/food500 kunt u de complete Food 500 glossy aanschaffen voor €95,Klik hier.

FSIN buNdelt keNNIS Samenwerking met de specialisten van onze leden

Facts


1-30 Top-30: bijna €33 miljard

De Top-30 van de FSIN Food 500 neemt het leeuwendeel van de foodomzet in Nederland voor zijn rekening. De bovenste dertig formules en merken vertegenwoordigen een consumentenomzet van bijna €33 miljard, precies €1 miljard meer dan in de lijst van twee jaar geleden. De totale uitgaven aan eten en drinken in Nederland bedroegen vorig jaar €57,2 miljard, waarvan deze Top-500 getotaliseerd ruim €41 miljard voor zijn rekening neemt. De Top-30 wordt gedomineerd door de grote supermarktformules. Het eerste foodservicemerk vinden we pas op de twaalfde plek, namelijk het Amerikaanse merk McDonald’s (in 2013 nog op elf). Verder zijn onder meer de drie grootste contractcateraars vertegenwoordigd, NS Stations, Van der Valk en de warenhuizen Hema en V&D (via La Place).

F d FSIN 500

•

17

1.

ALBERT HEIJN SUPERMARKTEN Foodomzet € 9.090.000.000 Aantal vestigingen 837 FSIN-categorie Bedrijfstype Kernproduct

Supermarkt Fullservice Vers en kruidenierswaren

Cijfers gaan uitsluitend over omzet voedings- en genotmiddelen. Alle overige omzet is niet meegenomen. Cijfers zijn gebaseerd op opgaven, openbare bronnen en berekeningen van de redactie. Feitelijke correcties zijn welkom bij de redactie.

De omzet van de marktleider staat al geruime tijd onder druk. Ondanks een goed vierde kwartaal blijkt ook 2014 niet het jaar van de ommekeer voor de Ahold-dochter met als gevolg dat topman Sander van der Laan het veld moet ruimen. Het jongste Kerstrapport van GfK en Foodmagazine brengt de verslechterde positie van Albert Heijn in beeld, aldus vakblad Distrifood. Van de achttien onderzochte formules scoren er maar vier onder de maat als het gaat om prestatie en imago, waaronder AH. ‘Ook het afgelopen zomer verschenen Versrapport was hard voor Albert Heijn. De keten scoorde voor het eerst in de geschiedenis van het onderzoek een rapportcijfer onder het branchegemiddelde. Verder lag Albert Heijn onder vuur op het gebied van assortimentsontwikkeling. Met de introductie van het Jumbo Foodmarkt-concept trok Jumbo daarin het leiderschap naar zich toe. Ook verschillende Superunie-leden kwamen met nieuwe, innovatieve concepten en versterkten hun versuitstraling.’ Van der Laan maakt plaats voor Wouter Kolk die in het eigen personeelsblad aankondigt

3.

LIDL Foodomzet Aantal vestigingen

‘de flair en het ondernemerschap weer terug in de winkels te willen brengen, zodat de supermarktmanager weer de baas in zijn winkel wordt’. Kolk moet ook het conflict met de AHfranchisers oplossen. Zij stappen begin dit jaar naar de rechter. Iets meer dan een kwart van de winkels is in handen van franchisers. In februari opent Albert Heijn in Eindhoven de nieuwe XL-formule ‘Heerlijk welkom’ geheten. De nieuwe opzet geldt als basis voor de doorontwikkeling van alle Albert Heijn-winkels. In de nieuwe vestiging kiest ‘Zaandam’ voor meer beleving, bijzonder assortiment, meer gemak en gastvrijheid. Er wordt gekookt in de Allerhande-keuken, er worden verse sushi bereid, sappen geperst, smoothies gemaakt en salades samengesteld. De supermarkt opent met een marktplein waar lokale leveranciers hun verswaren verkopen. Het marktaandeel van de Ahold-dochter groeit in 2014 van 34,1 procent tot 34,3 procent, mede door de ombouw van C1000-winkels (IRI). AH is volgens de Nederlandse consument één van de meest invloedrijke merken van 2014 (Ipsos).

€ 2.505.000.000 396

FSIN-categorie Supermarkt Bedrijfstype Discount Kernproduct Vers en kruidenierswaren (en non-food)

F d FSIN 500

•

18

Lidl staat volgens onderzoeksbureau Q&A in de Top-tien van meest toekomstbestendige winkelformules van Nederland. Op plaats één staat parfumerieketen Ici Paris XL. Daarna volgt Lidl op twee (gevolgd door Hoogvliet en Deen, Albert Heijn staat op zes). Drie factoren zijn volgens Q&A bepalend voor de toekomstbestendigheid van een retailer: een onderscheidende winkel, het vermogen om veel traffic te generen en een goed online profiel. De vier supermarktketens zitten in de kopgroep. Q&A concludeert dat slechts een beperkt aantal retailers écht toekomstbestendig is. Voor de meerderheid van de winkelketens geldt dat ze een onzekere toekomst tegemoet gaan, aldus Q&A. Ze zijn niet onderscheidend genoeg en spelen onvoldoende in op het veranderende koopgedrag van hun klanten,

Supermarkt Value for money Vers en kruidenierswaren

Jumbo steekt de marktleider steeds vaker op verschillende terreinen de loef af. Denk aan de opening van de Jumbo Foodmarkt in Breda en Amsterdam en aan het laatste Kerstrapport, het halfjaarlijkse klanttevredenheidsonderzoek van GfK en Foodmagazine, dat gewonnen werd door Jumbo (AH eindigde op de dertiende plaats). Onlangs maakte ‘Veghel’ bekend als eerste supermarkt contactloos betalen uit te rollen.

Bron: Albert Heijn

Het marktaandeel van Jumbo is in 2014 met 2,8 procentpunt gestegen tot 14 procent (IRI). De gele formule dankt deze stijging met name aan de ombouw van C1000-winkels. De omzet steeg in 2014 tot €4.823 miljoen (het FSIN rekent in deze ranking alleen het foodaandeel van de formule mee), een stijging van 26% ten opzichte van 2013, aldus het bedrijf. Opgeteld bij de consumentenomzet van C1000 komt Jumbo Groep Holding op een (geconsolideerd) marktaandeel van 20%. Succesfactoren voor het familiebedrijf zijn ‘het grootste assortiment, de beste service, en de laagste prijzen’, claimt Frits van Eerd, CEO van de holding. Op het gebied van online is Jumbo druk bezig met het uitrollen van afhaalpunten onder andere bij de (eigen) Jumbo-winkels. In april stond de teller op 39 (bijna evenveel als

AH op dat moment). Directeur e-commerce Roland van den Berg verwacht dat online over twee jaar goed zal zijn voor 3 tot 5% van de omzet. Hij voorspelt in Emerce ‘dat Jumbo online een groter marktaandeel zal hebben dan offline. Mede omdat het nogal wat investeringen vergt en er uiteindelijk maar een paar spelers in staat zullen zijn om de consument online te bedienen’. Begin dit jaar opende Jumbo in Woerden de vijfhonderdste winkel. De supermarktketen bouwt wekelijks drie tot vier winkels om, zodat medio dit jaar de C1000-formule van alle gevels zal zijn verdwenen. Van Eerd: ‘Na jaren van extreme groei zal (daarna) in 2015 meer focus gelegd worden op beheersing van kosten en het realiseren van verdergaande efficiency.’

Lidl voerde afgelopen jaren vele vernieuwingen door. Gestart als hard discounter, schuift de formule steeds meer op richting no-nonsense servicesupermarkt. Denk aan de uitbreiding met vers, biologisch en het afbakken van brood in de winkels. Niet voor niets vergelijkt Jumbo in een recente advertentie niet alleen de eigen prijzen met die van AH maar ook met die van Lidl en dan met name de agf-prijzen. De discounter claimt ‘van nature zuinig te zijn’. In het najaar van 2014 bouwt Lidl in Stein een nieuw pand dat als eerste gebouw in Nederland het energielabel A++++ draagt. Het marktaandeel staat op 9,7% (Nielsen), dat van Aldi bleef in 2014 gelijk (7,4%).

F d FSIN 500

•

19

Bron: Lidl

zo luidde in maart jl. de conclusie. Q&A bestudeerde ook de loyaliteit van klanten. Bij supermarkten is de loyaliteit het grootst onder klanten van Lidl en Jumbo. Lidl is zeer actief in de media. Wie kent niet de (radio)spotjes met de producten die door de Consumentenbond het best zijn getest bij Lidl of de claim: ‘De beste supermarkt in groente en fruit’? In de GfK-klanttevredenheidsrapporten eindigt Lidl al vijf jaar op rij op nummer één.

Een aantal omzetcijfers wijkt af in vergelijking met de FSIN Food 500 2013. We hebben een betrouwbaarder beeld gekregen van de pure foodomzet van veel supermarktketens, mede dankzij de medewerking van deze retailers zelf.

FSIN-categorie Bedrijfstype Kernproduct

Bron: Jumbo

2.

JUMBO SUPERMARKTEN Foodomzet € 4.100.000.000 Aantal vestigingen 499

€ 2.010.000.000 513

FSIN-categorie Supermarkt Bedrijfstype Discount Kernproduct Vers en kruidenierswaren (en non-food)


Een tijdje terug noemde Joop Holla van GfK Aldi een slapende reus. De marktonderzoeker analyseerde de discountformule naar aanleiding van de groeispurt van ‘discountzusje’ Lidl. Deze laatste formule noteerde in 2014 een marktaandeel van 9,7% (was 9%) en daarmee staat Lidl in de Top-drie van supermarkten, na Albert Heijn en Jumbo. Rivaal Aldi bleef op hetzelfde marktaandeel steken als in 2013, namelijk 7,4% (Nielsen). Volgens vakblad Foodmagazine zou Aldi zijn gemiddelde weekomzet per filiaal fors hebben zien teruglopen. Aldi heeft lang gewacht met vernieuwen, omdat de discounter rationeel is en denkt vanuit het proces, verklaarde Holla op de site retailwatching.nl. ‘De discounter werkt zo efficiënt mogelijk om producten tegen lage prijzen te kunnen aanbieden, maar gaat daarbij niet uit van de behoeften van de klant. Lidl daarentegen combineert ratio met emotie, en daar praten consumenten over’, aldus de marktonderzoeker. Aldi heeft meer winkels dan Lidl, vandaar de vergelijking met een slapende reus. Aldi is naar eigen zeggen bezig met een transformatieproces. De winkels moeten onder meer lichter en ruimer worden en krijgen een groter versaanbod.

6.

Buiten de landsgrenzen, in Engeland, houdt Aldi Süd een pilot met online boodschappen bestellen. Ook in Duitsland onderzoekt het bedrijf e-commerce. Aldi Nord onderzoekt de online mogelijkheden in Spanje en Portugal. Nederland valt onder Aldi Nord. Al eerder voerde de discounter A-merken in om de afkalving van het marktaandeel te stoppen. Net als veel andere supermarkten kwam ook Aldi een tijdje terug onder vuur van Wakker Dier. De retailer zou van de grote supermarktketens echter het meest achterblijven bij het vervangen van de ‘plofkip’. Albert Heijn, Plus en Lidl zijn hun assortiment plofkippen aan het afbouwen en zullen eind dit jaar alleen vlees aanbieden van kippen die meer ruimte hebben gehad. Aldi wil geen toezeggingen doen, volgens de organisatie, die stelt dat alleen Jumbo serieus werk maakt van een nieuwe ‘standaardkip’.

Bron: www.bndestem.nl

4.

ALDI Foodomzet Aantal vestigingen

C1000 Foodomzet Aantal vestigingen

€ 1.890.000.000 125



Over enkele weken, in week 29, valt het doek voor de C1000formule. De omzetcijfers in de FSIN Food 500 hebben betrekking op 2014. Om die reden hebben we C1000, weliswaar sinds 2012 onderdeel van Jumbo Supermarkten, opgenomen in de ranking. C1000 behaalde in 2014 een omzet van bijna €2 miljard (inclusief non-food). Autonoom daalde die omzet in vergelijking met het jaar daarvoor (gemiddeld was er sowieso geen tot weinig groei in de supermarktbranche). Opgeteld bij de omzet van Jumbo realiseerde de Jumbo Groep Holding vorig jaar €6,8 miljoen. De gezamenlijke foodomzet kwam volgens berekeningen van het FSIN uit op €5.990 miljoen. Na de overname verkocht Jumbo Supermarkten circa tachtig C1000-winkels door aan Albert Heijn. Daarvan zijn er 71 daadwerkelijk AH geworden. De overige winkels gingen terug naar Jumbo of werden doorverkocht aan andere formules, zoals

F d FSIN 500

•

20



Plus werpt zich meer en meer op als de verantwoorde en duurzame winkel voor de (wekelijkse) boodschappentrip. De formule van zelfstandig ondernemers wil onder meer 10% minder restafval in de winkels, volledig over op windenergie en gezonde producten bij de kassa’s. Het totale ‘verantwoorde assortiment’ moet dit jaar met 6% groeien. ‘Verder willen we verspilling bij consumenten thuis verder tegengaan. Dat doen we onder meer met de samenwerking met Bilder & De Clercq waarbij we maaltijden op maat aanbieden. Daarnaast lanceren we de Plus-voedingsfilosofie onder het motto ‘Lang Leve Lekker eten’. We willen consumenten bewust maken van wat zij eten en wat dat met hen doet’, aldus commercieel directeur Eric Leebeek in Levensmiddelenkrant. Plus gaat ook ‘storytelling’ testen op de winkelvloer. Op eenvoudige wijze wil de formule klanten uitleggen wat de oorsprong van producten is. Verder experimenteert de keten met horeca-elementen op de winkelvloer (waaronder vers belegde broodjes en verse sappen), zoals in het Musiskwartier in Arnhem. De winkel - met zithoek - is ingericht naar eetmomenten en opent met vers. Voor de droge kruidenierswaren moeten klanten iets verder de supermarkt in lopen. Plus groeide afgelopen jaar harder dan andere supermarkten. Ook het eerste kwartaal verliep voor de formule van de Sperwer Groep gunstig (+5,8%). De supermarktketen kwam vorig jaar voor het eerst boven de

omzetgrens van €2 miljard. Terwijl de markt 0,8% groeide, nam de omzet bij Plus met 3% toe, aldus het bedrijf. Plus bouwde afgelopen jaren met succes tientallen winkels om naar het Briljant-concept (meer margerijk vers). Voor deze ranking berekende het FSIN het foodaandeel van de omzet. Komend jaar wil directeur Jan Brouwer de prijsperceptie (verder) verbeteren (FD). Bij circa honderd Plus-supermarkten kunnen klanten online boodschappen doen en deze thuis laten bezorgen en/of in de winkel afhalen. Bij deze winkels is het aandeel online gemiddeld circa 2%, aldus het Plushoofdkantoor.

Boni en Plus. Coop was de tweede partij die profiteerde van de doorverkoop door Jumbo; 52 C1000-winkels zouden Coop worden. Deze keten verkocht echter vijftien winkels door, onder andere aan Plus, Emté, Deen en Nettorama (bron: Distrifood).

Om op tijd nog zo veel mogelijk rode winkels van de gele formule te voorzien, in april ging het nog om zo’n 54 locaties, verhoogde Jumbo Supermarkten begin dit jaar het ombouwtempo. In sommige weken stonden er zo’n vijf make-overs per week op de rol in plaats van drie of vier. Niet alle winkels ondergingen een volledige metamorfose. Sommige supermarkten worden in een later stadium volledig verbouwd of verplaatst. Jumbo zou eerst de ‘makkelijke’ winkels hebben omgebouwd, later volgden de ‘lastige locaties’.

F d FSIN 500

•

21

Bron: www.c1000.nl

Volgens Jumbo ‘behaalt het overgrote deel van de omgebouwde C1000-winkels de verwachte omzet’. In de markt zingen andere geluiden rond, ook onder ondernemers die C1000 voor AH verruilden. Een aantal van hen verkocht de winkel noodgedwongen terug aan de Winkel Werk Maatschappij van AH.


€ 1.890.000.000 255

Bron: www.deperslijst.com

5.

PLUS Foodomzet Aantal vestigingen



Moederconcern Detailresult besloot vorig jaar de formules Bas, Digros en Dirk van den Broek samen te smeden tot één merk: Dirk. Dat pakte goed uit, in die zin dat Dirk aan marktaandeel won, +0,2% tot 3,8% (IRI). Zusterformule Dekamarkt bleef op 1,9% marktaandeel staan in 2014.


In 2013 vernieuwde Dirk met succes de formule, na drie jaar omzetdalingen. De ombouw zorgde ervoor dat Dirk weer kon aanhaken bij de marktgroei (toen 2,6%). Met name de versafdelingen werden uitgebreid. Met vers ontworstelde Dirk zich vorig jaar aan de staart van de ranking in het jaarlijkse Versrapport van GfK en Foodmagazine; de formule steeg van de zeventiende naar de gedeelde twaalfde/dertiende plaats. Het rapport monitort de tevredenheid van klanten over de versprestaties. Dirk profileert zich met brood uit eigen bakkerij en vlees uit eigen slagerij. De waardering voor prijs is echter groter dan die voor vers, concludeert Foodmagazine/GfK in het laatste Kerstrapport dat de (overall) waardering en prestaties van achttien supermarktformules meet.

9.

COOP Foodomzet Aantal vestigingen

Steeds vaker verschijnen kassabonnen in de media waarbij ketens elkaars productprijzen vergelijken en steevast zelf als goedkoopste uit de bus komen. Jumbo is goedkoper dan Albert Heijn, stelde de formule uit Veghel onlangs in een paginagrote advertentie. Dirk reageerde daarop met de bewering dat ‘Dirk altijd de goedkoopste is’. Metro nam daarop de proef op de som en vergeleek de prijzen van vijftien willekeurige producten. Jumbo kwam als goedkoopste uit de bus. Dirk volgde en bleek vooral ‘duurder’ in vers. Dirk is niets te dol en toont zich tegelijkertijd op vele manieren maatschappelijk betrokken; onlangs vond het eerste evenement Disco Boodschappen (doen) plaats, evenals een statiegeldactie om het Nationaal Ouderenfonds te steunen. Ook op assortimentsterrein toont Dirk betrokkenheid, bijvoorbeeld met de introductie van een nieuw langzamer groeiend kippenras. Dirk komt van oorsprong uit Amsterdam en heeft vooral winkels in Noord- en Zuid-Holland.

€ 866.300.000 240

FSIN-categorie Supermarkt Bedrijfstype Fullservice Kernproduct Vers en kruidenierswaren

F d FSIN 500

•

22

Bron: www.uwsupermarkt.nl

7.

DIRK VAN DEN BROEK Foodomzet € 1.108.000.000 Aantal vestigingen 106

Coop brak afgelopen jaar door de €1 miljard omzetgrens en behaalde daarmee 3,3% meer omzet dan in 2013. De omzetstijging is vooral het gevolg van de toename van het aantal winkels, en in mindere mate van de stijging van het aantal klanten en de (lichte) toename van het gemiddelde kassabonbedrag. Het FSIN neemt alleen de foodomzet mee. In 2014 heeft Coop naast uitbreiding van het aantal winkels, verder gebouwd aan modernisering van de bestaande winkels, een betere prijspositionering en vereenvoudiging van het distributienetwerk, aldus de organisatie. Van de 54 C1000-winkels die in 2012 zijn aangekocht, zijn de meeste inmiddels verbouwd. Coop paste de formule aan en verbeterde de agf-presentatie. De rotatie in agf werd aangepast met het oog op een ‘betere versheid’. Ook de prijzen zijn nu marktconform; groenten en fruit kosten hetzelfde als bij de grotere retailers.


Met de opening van Albert Heijn XL in Eindhoven claimt de Ahold-dochter niet alleen zijn marktleiderschap, maar onderstreept de formule ook zijn nummer-één-positie in food, aldus Adriaan Thierry, directeur omnichannel marketing & format, bij de opening. AH zou volgens critici de laatste jaren voorbij zijn gestreefd door opvallende initiatieven van andere supermarktketens, denk aan de opening van Jumbo Foodmarkt en de World of Food van DekaMarkt.

In Eindhoven laat de marktleider zijn nieuwste inzichten zien. Een aantal daarvan zullen ook naar de wijkwinkels worden uitgerold. Nieuw in de lichtstad is het marktplein voor lokale ondernemers met een wisselend (seizoens)assortiment. In de Allerhandekeuken in de winkel wordt volop gekookt en gebakken (pizza’s). Ook worden er sushi en salades bereid en worden er verse sappen geperst. Het oude kies-en-kook-concept keerde er terug; consumenten kunnen zelf een maaltijd samenstellen op basis van een viertal maaltijdcomponenten. Er is weinig ruimte om maaltijden te consumeren, maar Thierry sluit dat in de toekomst in andere vestigingen niet uit. Eindhoven leende zich minder goed voor een horecaconcept. Op het marktplein kunnen klanten koffie drinken en of lunchen.

Volgens berichten in de vakpers verliep de ombouw van de C1000-winkels aanvankelijk moeizaam. Coop kreeg veelal de ‘lastige locaties’ en opende in enkele gevallen in marktgebieden waar nog C1000-winkels actief waren waardoor omzet afvloeide. Coop is gespecialiseerd in supermarkten met een verkoopvloeroppervlak van achthonderd tot duizend meter. Het format Supercoop voor grotere winkels wordt langzaam uitgefaseerd. Voor kleine (buurt)winkels is er CoopCompact. 60% van de 241 winkels wordt gerund door ondernemers. Coop scoorde in het Versrapport en ook in het vernieuwde GfK-Kerstrapport teleurstellend. De vaste klanten gaven hun supermarkt in het laatste genoemde onderzoek een relatief laag waarderingscijfer (7,51) en daarmee belandde de formule bijna onderaan de ranking, boven hekkensluiter Aldi. In de vernieuwde opzet van het Kerstrapport meet GfK waardering (klanttevredenheid) en prestaties (ontwikkeling klantenkring en omzet). Op basis van prestaties komt Coop op de vijfde plaats (in totaal staan er achttien formules op de lijst). Coop groeide door de genoemde overname van C1000-supermarkten. Medio dit jaar verwacht het hoofdkantoor van Coop de ombouwoperatie af te ronden. Volgens IRI is Coop goed voor een marktaandeel van 2,9% (+0,1%).

F d FSIN 500

•

23

Het assortiment werd uitgebreid met glutenvrije producten, superfoods, maar ook met tweehonderd nieuwe producten uit de hele wereld waaronder speciaalbieren. Bij de grote Gall & Gall bij de winkel zijn driehonderd soorten whisky op voorraad en is alles aanwezig voor ‘mix-liefhebbers’. De winkel koppelt on- aan offline middels iPads op de koffietafels waarmee klanten naar ah.nl kunnen surfen en vragen kunnen stellen aan medewerkers. AH XL prijkte jarenlang op nummer één in de klanttevredenheidsonderzoeken van GfK en Foodmagazine. Afgelopen editie kwam daaraan een einde en viel de formule (AH + AH XL) diep. GfK wijzigde de onderzoeksopzet. Een echte vergelijking kan dan ook niet worden gemaakt, maar dat maakte de daling naar de dertiende plaats in het eindklassement niet minder zuur voor ‘ Zaandam’.



Bron: COOP

€ 928.800.000 35

Bron: www.foodnieuws.nl

8.

ALBERT HEIJN XL Foodomzet Aantal vestigingen

€ 847.000.000 127




De omzet van moederbedrijf Sligro Food Group nam in 2014 met 3% toe tot € 2.572 miljoen dankzij een omzetstijging van de foodservice-activiteiten. In Foodretail (Emté) daarentegen, staat de omzet onder druk. Het concern noteerde een daling van 2%, waarbij moet worden opgemerkt dat de retailomzet in het vierde kwartaal weer aantrok. Emté noteert een marktaandeel van 2,7%. Recent sloten twee oud-C1000-ondernemers zich bij de Brabantse formule aan, daarmee komt de teller op 132 winkels. Emté is een fullservice supermarkt opererend in het midden van de markt. De formule profileert zich als de lekkerste supermarkt. ‘Heerlijke producten, vakmanschap en persoonlijke service staan centraal. Emté kan zich, als onderdeel van de Sligro Food Group, onderscheiden door véél aandacht voor topkwaliteit versproducten. En deze kwaliteit wordt ook nog eens geboden tegen prijzen die lager liggen dan bij de meeste supermarkten.’ Emté werkt sinds april samen met RTL 4-kookprogramma Uit Eigen Keuken. In het programma worden gerechten gemaakt met producten uit het dagverse assortiment van de

12.

supermarktketen. ‘Het programma sluit naadloos aan op onze positionering als gewoon de lekkerste supermarkt’, stelt Johan van Heerebeek, commercieel directeur Emté over het initiatief. Emté startte begin dit jaar met de bereiding van sushi op de winkelvloer. Via spaarprogramma Fijnproevers kunnen klanten sparen voor bijvoorbeeld een restaurantbezoek. Met dit loyaliteitsprogramma koppelt Sligro horecabedrijven aan Emté-klanten. De horecabedrijven moeten Sligro-afnemer zijn. Klanten zijn zeer tevreden over de formule, getuige het Kerstrapport van GfK en Foodmagazine (derde plaats). Op het gebied van prestaties (ontwikkeling klantenkring en omzet) staat de Sligro Food Group-dochter op de veertiende plaats (de ranking telt achttien supermarktformules). In het Versrapport gooit de Veghelse supermarktketen hoge ogen voor de vleesafdelingen in de supermarkten (eerste plaats, net als in 2013). In brood was Emté in 2013 eveneens de nummer één, in 2014 neemt Jan Linders die positie (weer) over.

MCDONALD’S Foodomzet Aantal vestigingen

€ 651.800.000 241


Gemak Fastservicerestaurant Hamburgers

F d FSIN 500

Bron: Sligro Food Group

10.

EMTÉ Foodomzet Aantal vestigingen

McDonald’s Nederland herstelde zich in 2014 van het kwakkeljaar 2013. In dat jaar daalde de omzet zelfs met ruim drie miljoen euro. Dankzij een beperkte groei van 1,2 procent kwam de omzet in 2014 echter bijna vijf miljoen euro hoger uit dan in het oude recordjaar 2012. Internationaal is McDonald’s zoekende naar zijn plek in de nieuwe foodwerkelijkheid van vandaag de dag, een foodwerkelijkheid waar eigentijdse debutanten de markt verstoren. In het geval van McDonald’s gaat het hierbij dan vooral om fastcasual-hamburgerzaken waar de klant meer in control is over zijn bestelling. In ons land nemen dit soort hamburgerrestaurants pas de laatste twee jaar echt een vlucht. In vrijwel alle grote steden openden een of meer burgerconcepten hun deuren. Hoewel McDonald’s in Nederland en Europa beter scoort dan in thuisland de VS, experimenteert het bedrijf ook hier.

•

24



Hoogvliet staat te boek als innovatieve supermarktketen. Twee jaar geleden opende de servicediscounter ook online de deuren met het volledige assortiment (klanten konden daarvoor al online gebak bestellen). In 42 supermarkten kunnen klanten de via Klik & Klaar-webshop bestelde boodschappen afhalen. Daarmee had Hoogvliet in één klap meer afhaalpunten dan de marktleider die er op dat moment twaalf had. Hoogvliet ontwikkelde een speciale ‘Coole’-tas om gekoelde en diepvriesproducten op de juiste temperatuur te houden.

Begin dit jaar startte de supermarkt in Voorschoten met thuisbezorging, ‘Hoogvliet aan Huis’ geheten. Voorschoten is het marktgebied van Valk Versmarkt, de succesvolle verswinkel van Van der Valk. Hoogvliet bezorgt de boodschappen met een speciale voor de supermarkt ontwikkelde elektrische tuktuk. Het aantal afhaalpunten werd in april uitgebreid met een pick-up point bij de brouwerij van Heineken in Zoeterwoude. Het is het eerste afhaalpunt buiten de supermarkt. Met de online-activiteiten volgt Hoogvliet de trend. Leen Hoogvliet zei daarover bij de start tegen vakblad Distrifood: ‘Het kan niet anders. Dit is de toekomst. We weten dat een deel van de handel verhuist naar internet.’ De oprichter verwacht de komende tien jaar nog geen winst te maken op de on-

line verkopen. Daarvoor zijn de kosten volgens hem te hoog. De ondernemer (74) trad najaar 2014 terug. Zijn vader startte met een kleine keten van groentewinkels. Hoogvliet wordt door Quote geschat op een vermogen van €320 miljoen (77e in Quote 500). In samenhang met de stappen in e-commerce opende Hoogvliet voorjaar 2014 een versmarkt met alleen agf, brood, vlees, kaas en andere verse producten inclusief een corner waar verse pizza’s naar wens worden gebakken. In de winkel kunnen klanten online bestelde kruidenierswaren afhalen. Ook op het gebied van bio is de keten actief. Uit een onderzoek samen met de WUR blijkt de verkoop van onverpakt bio-agf beter te verkopen dan verpakt bio-agf.

Verder lijkt de directe concurrent Burger King voor het eerst in jaren in de winning mood in Nederland. De achterstand die Burger King in Nederland de afgelopen decennia opliep, zal niet eenvoudig in te halen zijn. Maar het is op zich al opmerkelijk dat Burger King al twee jaar achter elkaar kans heeft gezien een heel klein beetje verloren terrein goed te maken. Verder nadert de ombouw van McDonald’s Nederland van de bestaande restaurants naar de nieuwe huisstijl – met groen en houtkleuren – met rasse schreden zijn apotheose. McDonald’s is de absolute leider in de vaderlandse foodservicemarkt en zal dit voorlopig nog wel gewoon blijven ook.

F d FSIN 500

•

25

Bron: www.mcdonalds.nl

Zo doet McDonald’s Nederland een proef met bediening aan tafel. Bovendien test het bedrijf nieuwe producten zoals kibbeling. Ook gaat McDonald’s hernieuwd in het offensief met zijn ontbijten, terwijl de openingsuren opnieuw worden opgerekt. Na partijen als Burger King, KFC en in minder mate Starbucks, opent ook Subway meer drive-throughs. Op deze markt moet McDonald’s dus steeds meer concurrentie dulden.


€ 652.300.000 65

Hoogvliet Bilthoven. Bron: youtube

11.

HOOGVLIET Foodomzet Aantal vestigingen

€ 623.700.000 70


Supermarkt Value for Money Vers en kruidenierswaren


Net als veel regionale supermarktketens – denk aan Jan Linders, Hoogvliet, DekaMarkt, Poiesz – tracht ook Deen het marktgebied verder uit te breiden. Het familiebedrijf heeft zijn roots in de kop van Noord-Holland, maar schuift langzaam steeds iets verderop in zuidelijke en oostelijke richting, naar Zuid-Holland en Flevoland en, met de opening eind vorig jaar in Harderwijk, ook naar Gelderland. Deen realiseerde in 2013 een omzet van €700 miljoen en wist het marktaandeel in 2014 licht te verbeteren, van 2% naar 2,1% (IRI). Het aantal winkels groeide van 64 in 2013 naar het huidige aantal van 71. Al jaar en dag profileert Deen zich met ‘een lage prijs, het beste vlees uit eigen slagerij, groente en fruit vers van de veiling, vers gebakken brood en banket en de mooiste bloemen en planten’. In het laatste Versrapport van GfK klimt de keten van de twaalfde naar de derde plaats in de ranking. Deze ranglijst wordt gebaseerd op klanttevredenheid. Klanten van Deen zijn vooral zeer tevreden over de agf-afdeling. Ook in vlees verbetert Deen zijn positie. In brood roemen klanten de aanbiedingen en lage prijzen.

15.

HEMA Foodomzet Aantal vestigingen

Deen is de beste versverkoper op basis van fairshare (het marktaandeel in vers vergeleken met het marktaandeel van de formule). Behalve met genoemde versgroepen blinkt Deen uit in de verkoop van bloemen (het aandeel nonfood bij deze formule is dan ook hoger dan gemiddeld in vergelijking met andere supermarkten). Vakblad Foodmagazine concludeert dat Deen ‘terug is als vers-topper’. Deen bezorgt landelijk online bestelde bloemen en wijnen gratis. Banket, vers en allergieproducten kunnen in de winkels worden afgehaald, net als alle andere boodschappen. In een deel van Noord-Holland bezorgt de supermarkt online bestellingen vanaf €40 ook gratis thuis. In Hoofddorp experimenteert Deen met de afhaalkluisjes van De Buren. Ook Spar, Plus en AH testen de kluisjes. Klanten kunnen er bestellingen ophalen, maar vanaf die locatie ook pakketjes verzenden. Online heeft bij Deen een omzetaandeel van 0,1%.

Bron: www.deen.nl

13.

DEEN Foodomzet Aantal vestigingen

HEMA kampte in de achterliggende jaren met een terugloop van de omzet en de winstgevendheid van zijn (franchise)filialen. HEMA is van oudsher het meest geblurde concern van ons land als het op de mix Foodservice en Foodretail aankomt. Voor het eerst verstrekte HEMA gespecificeerde cijfers, waarbij de twee uitgesplitst zijn.

€ 459.500.000 531

FSIN-categorie Gemak, New Retail Bedrijfstype Foodservice/Foodretail in warenhuis Kernproduct Koffie, gebak, maaltijden, brood, wijn

F d FSIN 500

•

26

De omzet van de restaurants en andere vormen van Foodservice is 104 tot 105 miljoen euro, de rest wordt behaald met de verkoop van wijnen, gebak, brood en andere levensmiddelen. HEMA heeft de laatste jaren de focus vol op food gezet. De directie maakte er geen geheim van het aandeel in de totale omzet te willen opschroeven richting 30 procent tot eenderde. Dat hierin een gevaar schuilt (food als waterhoofd op de kernactiviteit als warenhuis) werd pijnlijk zichtbaar door de problemen



DekaMarkt is net als Dirk onderdeel van de Detailresult Groep. Beide van oorsprong NoordHollandse formules voeren een scherp prijsbeleid. Beide supermarkten sleutelden aan hun formules na dalende omzetten en beide benadrukken sindsdien nog meer hun versafdelingen. DekaMarkt gaat daarbij een stap verder dan Dirk. In 2013 introduceerde DekaMarkt in Santpoort-Noord al een nieuw concept met marktkramen met verse producten in het hart van de winkel. Vorig jaar verraste DekaMarkt met de opening van de eerste World of Food-formule in Beverwijk.

Op 4500 vierkante meter geeft de formule er inhoud aan de pay-off ‘aandacht voor het pure, liefde voor het land en passie voor het ambacht’. In het nieuwe concept is nog meer aandacht voor vers, zo snijden de slagers in het zicht van de klanten vlees, wordt er brood in de winkel afgebakken, is er kaas van het mes en worden pizza’s naar wens bereid. Bij de ingang kunnen klanten in zogenoemde paviljoens verse sushi, wokgerechten, vers fruit, sappen of smoothies nuttigen. De winkel werd naar aanleiding van deze vernieuwingen veelvuldig door branchegenoten, op zoek naar inspiratie, bezocht. Zij konden er ook kennismaken met de koffie- en notenbranderij, de chocolatier en de diverse proeverijen.

DekaMarkt rolt inmiddels succesvolle elementen van het vlaggenschip in Beverwijk uit naar 25 andere winkels, waaronder de notenbar, een door klanten te bedienen snijmachine op de broodafdeling, superfoods en veel biologisch vers. Voor het horecadeel is een klantenstroom van minimaal 25.000 klanten per week nodig, evenals extra personeel, en niet iedere locatie telt zo veel bezoekers. De formulewijzigingen leverden DekaMarkt vorig jaar geen hogere ranking in het GfKVersrapport op, ook al steeg de waardering voor de lage prijzen en aanbiedingen, aldus Foodmagazine. In het Kerstrapport van het onderzoeksbureau delen Dirk en DekaMarkt de elfde en twaalfde positie (iets onder het gemiddelde) in de eindranking.

Zij zijn het bovendien die – meer dan andere groepen - voor levensmiddelen naar warenhuizen gaan. De lage prijzen zien we ook bij HEMA’s foodservicemarketing terugkomen met ontbijtjes voor 1 euro en maaltijden vanaf € 2,50. Ook op het gebied van foodretail laat Hema zich sterker dan voorheen van zijn goedkope kant zien. In april 2014 maakte het warenhuis de lancering bekend van een folder met alleen levensmiddelen. Vlak voor sluitingstijd kan de klant bovendien voortaan bij de HEMA terecht voor verse producten tegen afbraakprijzen. HEMA zet daarnaast in op verkoop via zijn webwinkels, waarvan de producten ook deels internationaal beschikbaar zijn. HEMA behaalt hiermee al een omzet die vele miljoenen euro’s aan food bedraagt.

F d FSIN 500

•

27

Bron: Hema

bij V&D/La Place. Desalniettemin ziet ook HEMA, in navolging van non-foodretailers als Intratuin en Ikea, in food(service) een trafficbuilder en omzetmaker. HEMA zette begin 2014 nadrukkelijker in op een verlaging van de prijzen voor al zijn producten. Gezinnen met lage inkomens zijn van oudsher een belangrijke doelgroep voor warenhuizen.


€ 623.500.000 83

Bron: levensmiddelenkrant via Pinterest

14.

DEKAMARKT Foodomzet Aantal vestigingen




De omzetten in supermarktland staan onder druk. De ene keten is naarstig op zoek naar uitbreiding van het winkelbestand, de andere keten zoekt het in online, in een uitbreiding van het assortiment met vers of non-food (Deen opende bijvoorbeeld eind vorig jaar een soort Action) of in alle drie. Ook Vomar is zoekende. Recent (her)opende het bedrijf een winkel in Julianadorp met nieuwe formuleelementen. Het zou de derde keer in korte tijd zijn dat de keten vernieuwingen doorvoert. Eerder al gaf de formule in een aangepaste winkel meer ruimte aan vers (ambacht) en bijzondere producten, daarna testte Vomar een andere indeling en verhuisde agf naar de ‘voorkant’ van de winkel. De keten was voorheen sterk op Noord-Holland gericht, net als Deen en DekaMarkt. Nu zoekt de supermarkt ook uitbreiding buiten de provincie. Het Superunie-lid staat voor service tegen lage prijzen. Volgens experts moet een supermarktformule tegenwoordig echter meer bieden dan levensmiddelen (of non-food) tegen lage prijzen en moet het een relatie met de lokale gemeenschap aangaan. Landelijk aangestuur-

18.

de ketens (Vomar is een filiaalbedrijf), hebben niet altijd de mogelijkheid om plaatselijk reuring te maken. Vomar opende in 2013 een webwinkel, maar sloot deze vorig jaar na de zomer omdat het bedrijf naar eigen zeggen ‘klanten niet het gewenste niveau kon bieden’. Vomar verzamelde de boodschappen in de winkels en beraadt zich sindsdien op eventuele vervolgstappen in e-commerce. Het bedrijf wil de service eerst verder optimaliseren. In het vernieuwde Kerstrapport van GfK en Foodmagazine eindigde Vomar op de zestiende plaats (van de achttien totaal). GfK koppelt sinds vorig jaar klanttevredenheid (imago) aan prestaties (ontwikkeling klantenkring en omzet). Als het gaat om klanttevredenheid behoort Vomar tot de middenmoot. Klanten zijn vooral tevreden over de bereikbaarheid van en de parkeermogelijkheden bij de winkels. Op prestaties (lees: groei) scoort Vomar relatief wat lager. Bron: Vomar

16.

VOMAR VOORDEELMARKT Foodomzet € 452.000.000 Aantal vestigingen 62

SPAR Foodomzet Aantal vestigingen

€ 353.900.000 233


Supermarkt Buurtsupermarkt Vers en kruidenierswaren

F d FSIN 500

•

28

Spar timmert aan de weg met verschillende formats voor in dorpen, wijk- of stadscentra, universiteitsterrein, onderweg en online. Ook in het assortimentsaanbod plooit Spar zich, ondanks de respectabele leeftijd van ruim tachtig jaar (oprichtingsjaar van de formule ‘Door Eendrachtig Samenwerken Profiteren Allen Regelmatig’ is 1932), soepel naar de behoeften van de huidige foodshopper. De naam Spar duikt regelmatig op in het nieuws, zoals naar aanleiding van de plannen om Spar University naar het buitenland uit te rollen. Spar University is een samenwerking van Spar en supermarktondernemer Erwin Binneveld. Er zijn momenteel drie studentenwinkels, twee staan er op de rol. Binneveld ziet ook kansen in Europa, vertelt hij in het Financieele Dagblad. Met Spar City richt Spar zich op de klant on the move. Ook online volgt Spar de trend. Steeds meer Spar-buurtwinkels bie-

Speciaalzaak Slijterij Bier, wijn en gedistilleerd

De markt voor alcoholhoudende dranken staat onder druk. Enerzijds vloeit omzet af naar de (borrelshops in) supermarkten, anderzijds bestellen consumenten steeds vaker (wijn) via internet. Het aantal (online) (wijn)speciaalzaken groeit dan ook, denk aan initiatieven als By the Grape. Tegelijkertijd vloeit er omzet in deze assortimentsgroep af naar groothandels als Makro en Sligro (wijn), terwijl slijters in de grensstreek met lede ogen toekijken hoe hun omzet naar het buitenland gaat. Dit is het krachtenveld waar alle slijterijformules mee te maken hebben, ook marktleider Gall & Gall.

De slijterijformule zag de omzet en het aantal winkels marktconform dalen in vergelijking met de vorige FSIN Food 500 (€410 miljoen, 574 slijterijen en een webwinkel). Sinds vorig jaar biedt de Ahold-dochter klanten de mogelijkheid om het volledige assortiment inclusief sterke drank online in de eigen webwinkel te bestellen. Gall & Gall leunde voorheen voor de online verkoop op ah.nl. In de eigen webshop verkocht de drankenformule alleen cadeauartikelen. De thuisbezorging van in de Gall & Gall-webshop bestelde dranken is in handen van DPD Pakketservice. De kosten bedragen €5,95 tenzij een order meer dan €75 bedraagt. Via ah.nl blijft een deel van het Gall & Gallassortiment verkrijgbaar. Dat zijn circa vier-

den de mogelijkheid om online bestelde boodschappen af te halen; afgelopen voorjaar stond de teller op circa honderd. Klanten kunnen hun online bestelde boodschappen ook thuis laten bezorgen. Op een aantal locaties werkt Spar samen met de (gekoelde) ‘afhaalkluisjes’ van De Buren, zodat klanten bij Spar ook pakketjes van andere leveranciers kunnen afhalen of verzenden. Het gaat hier om een proef. Op het gebied van assortiment valt de landelijke uitrol (ook bij zusterformule Attent) van maaltijdservice Eet Smakelijk op. De maaltijden komen van Sligro-dochter Culivers. Sligro heeft een aandeel van 45% in Spar. De buurtwinkels richten zich ook op andere nieuwe diensten, zoals schoenreparaties, apotheekservices en de (landelijke) verkoop van vouchers voor FietsNED, voor fietsonderhoud aan huis. Ondanks de vernieuwingen daalde het marktaandeel in vergelijking met twee jaar geleden, van 1,5 naar 1,3% (IRI). Steeds meer zelfstandig supermarktondernemers kampen met dalende resultaten, vooral buurtsupers hebben het moeilijk, aldus Deloitte. In het Kerstrapport scoort Spar (net als Poiesz) relatief zeer laag op prestatie, dat wil zeggen op aantal klanten en omzet(groei).

F d FSIN 500

•

29

honderd wijnen. AH-klanten kunnen echter geen wijn via gall.nl bestellen als ze hun boodschappenpakket zelf bij een pick-up point willen afhalen, meldt Albert Heijn op ah.nl. Gall & Gall laat consumenten zowel in de winkels als in de webwinkel wijn kiezen op smaak. Online kunnen klanten daarnaast eenvoudig kiezen op basis van prijs, bekroning (en door wie), biologisch, alcoholvrij, land, regio, druif en type gerecht. Voor kaarthouders gelden speciale (prijs)acties. Een klantenkaart kost €10. Volgens sommige retaildeskundigen is de formule Gall & Gall ‘ten dode opgeschreven’, vooral omdat de markt tegen zit. Andere experts stellen vast dat Ahold niet (meer) in de formule investeert en online vooral stuurt op ah.nl en dus niet op gall.nl.



Bron: Spar

€ 385.000.000 600

Bron: www.eerlijkwinkelen.nl

17.

GALL & GALL Foodomzet Aantal vestigingen

€ 353.600.000 525


Speciaalzaak Slagerij Vlees, vleeswaren en maaltijden


Het aantal slagerijen daalt, zo ook het aantal leden van De Vereniging van Keurslagers, opgericht in 1946. Daar zijn verschillende verklaringen voor: een dalende omzet, geen bedrijfsopvolging, of - zoals in het geval van Slagerij Runderkamp - de keuze om te investeren in de eigen merknaam (ook al zal Runderkamp een uitzondering zijn). Anderzijds is dat laatste de vraag. Ook slagers zijn immers op zoek naar onderscheid. Zeker nu de consumenten die terugkeren naar de ambachtelijk slagerij kritische vragen hebben over de herkomst van vlees. De Keurslager speelt hierop met het advies (op de site) vlees te kopen bij ‘ambachtelijke vakmansen die kleinschaliger inkopen en weten waar het vlees vandaan komt’. Keurslagers in Nederland hanteren een eigen inkoopbeleid, stelt directeur Ruud Bakker. ‘Mede daardoor kopen zij veelal lokaal en bij kleinere bedrijven in. Een transparant verhaal kan je alleen geven als je weet waar het vlees vandaan komt. Dat is de kracht van de ambachtelijke slager.’

ceerde vlees en vleeswaren. Desondanks lag (ook) De Keurslager eind vorig jaar onder vuur van Wakker Dier dat stelde (en aantoonde) dat veel aangesloten leden niet altijd op de hoogte zijn van de herkomst van het pluimveevlees dat zij verkopen. Wakker Dier voert al geruime tijd campagne tegen de plofkip. Volgens de organisatie verkoopt een deel van de Keurslagers nog steeds ‘plofkip en ander industrievlees’. Op de site stelt de Vereniging van Keurslagers begrip te hebben voor de onzekerheid van de consument over vleesconsumptie. ‘Voedselveiligheid staat bij de Vereniging van Keurslagers op nummer één. Wij hanteren als extra borging een eigen kwaliteitssysteem dat door een onafhankelijke externe instantie wordt verzorgd. Met dit systeem geeft de Keurslager de klant de garantie voor een veilig stukje vlees’.

Bron: www.mijnslager.nl

19.

DE KEURSLAGER Foodomzet Aantal vestigingen

Om dit beleid te ondersteunen, voerde De Keurslager Keurklasse in. Keurklasse is het eigen label voor (meer) duurzaam geprodu-

21.

De catering stagneerde en dus stagneerde de omzet van de grote contractcateraars de afgelopen jaren ook. Maar net als de economie en het consumentenvertrouwen, herstelt ook de catering zich. Dat merkt ook Sodexo aan den lijve. Toch zijn er ontwikkelingen die het bedrijf voor de (middel)lange termijn zorgen moeten baren.

SODEXO NEDERLAND Foodomzet € 325.000.000 Aantal vestigingen circa 1100 locaties FSIN-categorie Catering Bedrijfstype Bedrijfscatering, Catering Kernproduct Lunches in bedrijfs restaurant

F d FSIN 500

•

30

De nieuwe wetgeving omtrent thuis werken kan resulteren in minder medewerkers (en dus minder restaurantgasten) op locaties waar gecaterd wordt. Bovendien neigt een deel van de ministeries naar inbesteding, het in eigen vaste dienst nemen van medewerkers in bijvoorbeeld de schoonmaak en de catering. Dit maakt de spoeling voor contractcateraars natuurlijk dunner. Ook de snelle contractwisselingen spelen de hele sector en dus ook Sodexo parten.



Nettorama, de A-merkendiscounter, slaagt er ogenschijnlijk moeizaam in het aantal winkels uit te breiden. In de vorige editie van de FSIN Food 500 stond de teller op 29. Nettorama gaat voor de winst, niet voor uitbreiding, was toen het motto, al loofde het bedrijf beloningen uit voor tips over mogelijk nieuwe vestigingsplaatsen. Eind vorig jaar opende het supermarktbedrijf van eigenaar/oprichter Jaap Bastmeijer een nieuwe supermarkt in Winterswijk. Directeur Harry Sulmann verklaarde tegenover De Gelderlander dat ‘wij het moeten hebben van een hoge omzet per winkel. Andere supermarkten gaan voor één keer een kwartje winst, wij voor drie keer een dubbeltje. We moeten daarvoor veel omzet hebben en daarom zitten we ook alleen in grotere plaatsen’.

De Achterhoek telt één andere vestiging van Nettorama, namelijk in Didam. De overige winkels van Nettorama zijn hoofdzakelijk in Noord-Brabant gevestigd, hoewel de formule ook een winkel in Bussum heeft en één in Hoogeveen. Nettorama profileert zich als trendsettende merkendiscounter met een hoog versaandeel. ‘De allerbeste supermarkt in groente en fruit’ prijkt er trots op de wekelijkse actiefolder. Lidl claimt die titel al vijf jaar op rij en moet deze sinds september vorig jaar delen. Nettorama verbeterde in de ogen van klanten vooral het prijspeil van groente en fruit. Ook bij de andere versgroepen (vlees) oogstte Nettorama een hogere waardering

Dit alles wil overigens niet zeggen dat er geen langdurige relaties meer bestaan. Een mooi voorbeeld: onlangs vernieuwden Sodexo en de gemeente Amsterdam hun overeenkomst. Sodexo verzorgt al sinds 1987 de foodservice voor de gemeente en doet dat tegenwoordig op 18 locaties, waar dagelijks 1100 gasten verzorgd worden. Internationaal maakte Sodexo zelfs uitgesproken uitbundige cijfers wereldkundig. De cijfers van het laatste half jaar (lopend tot maart) lieten een winststijging zien van liefst 23 procent. De omzet steeg met een bovengemiddeld percentage, namelijk 7 procent. Het vermelden waard is verder het nieuwe kantoorpand dat Sodexo Nederland eerder dit jaar betrok in Breukelen. Hier zijn 300 medewerkers gehuisvest die zich bezig houden met facilitymanagement, foodservices en ondersteunende diensten. Het kantoor voldoet met onder meer zonnepanelen, warmtewisselaars en elektrische laadpunten voor auto’s aan de hoogste maatstaven op het gebied van duurzaamheid en zal ook als zodanig worden gecertificeerd. Mister Catering Hans Rijnierse zal nog zelden te zien zijn in dit nieuwe kantoor. Begin vorig jaar trad hij terug als ceo van Sodexo Benelux na 45 jaar trouwe dienst bij eerst Van Hecke en vervolgens Sodexo.

F d FSIN 500

•

31

voor het criterium ‘lage prijzen’. Overall steeg de discounter mede daardoor van de negende naar de vierde plaats in het Versrapport van GfK en Foodmagazine. Om hoger te eindigen, zou Nettorama de broodafdeling moeten aanpakken, aldus de onderzoekers. Nettorama claimt een prijsniveau dat 10 tot 15 procent lager ligt dan bij andere supermarktketens. Het aantal items per winkel bedraagt zo’n zevenduizend (ter vergelijking: AH XL voert er zo’n dertigduizend). Het aandeel A-merken bedraagt 70 procent. Daarnaast voert Nettorama artikelen onder huismerk Perfekt. Nettorama is aangesloten bij inkoopvereniging Superunie.


€ 330.000.000 30

Bron: www.foldercheck.nl

20.

NETTORAMA Foodomzet Aantal vestigingen

€ 325.000.000 336


Gemak Foodservice in travel Breed on the go-assortiment

Als de signalen niet bedriegen, staat NS Stations Retail aan de vooravond van een grote ommezwaai. Dit schrijft de NS nu nog over zijn Foodservice- en retailactiviteiten op en om stations: “NS Stations is een retailer op het station met diverse formules, waaronder eigen formules en franchise formules.”


“De eigen formules worden zowel commercieel als operationeel zelf geëxploiteerd. De eigen formules zijn: De Broodzaak, Julia’s, Kiosk, Railcatering en Smullers. Daarnaast voeren wij verschillende franchise formules, waaronder AH to go, Burger King, HEMA, La Place Express, Starbucks en Ola Happiness. Deze formules vertegenwoordigen meer dan 330 verkooppunten, 250.000 transacties per dag en ruim 5.000 medewerkers. Van de 1,2 miljoen reizigers per dag, koopt 82 procent wel eens iets bij deze formules.”

“Waarom moet NS-personeel hamburgers bakken?” vroeg directeur Timo Huges zich hardop af in een interview. Huges meent dat het curieus is dat 40 procent van alle medewerkers van de NS functies in de horeca en food bekleedt. Het lijkt er sterk op dat NS Stations Retail in de toekomst geheel of in delen aan een derde partij zal worden overgedaan dan wel op een andere wijze zal worden ontmanteld. Of dit geldt voor de totale exploitatie, inclusief de eigen concepten, vertelt het verhaal niet. Helemaal in eigen huis ontwikkeld zijn namelijk de formules De Broodzaak (31 locaties), Julia’s (Italian food, 18 locaties), snackbarformule Smullers (ruim 30 locaties) en Kiosk (present op ongeveer 90 stations). Hoe het ook zij, dankzij een aantrekkende economie en een toename van het aantal reizigerkilomters boekte NS Stations Retail in 2014 een lichte groei.

Zoals gezegd: dit schrijft NS Stations Retail op zijn eigen website. Maar er lijken grote verandering op komst te zijn. De NS-top gaf namelijk recent te kennen het exploiteren van horeca niet langer te beschouwen als een kernactiviteit.

24.

POIESZ Foodomzet Aantal vestigingen

€ 281.000.000 68



F d FSIN 500

•

32

Bron: I Am Creative De Broodzaak interieurschets Rotterdam

22.

NS STATIONS RETAIL Foodomzet Aantal vestigingen

Supermarktketen Poiesz is sterk geworteld in de noordelijke provincies en koestert die band met de lokale gemeenschap ook nadrukkelijk - recent keerde het supermarktbedrijf na een spaaractie circa €500.000 uit aan plaatselijke jeugdverenigingen - zeker nu sinds een paar jaar blauw (AH) en geel (Jumbo) in genoemde regio oprukken. Na de overname van zeven SdB-winkels in 2010 nam het bedrijf vorig jaar vier voormalige C1000-winkels en één Jumbo-filiaal over van Jumbo Supermarkten in Veghel. Het bedrijf telt inmiddels 69 winkels (en meer dan zestig slijterijen) in Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel en Flevoland. Het hoofdkantoor en het distributiecentrum zijn gevestigd in Sneek. Het marktaandeel bleef vorig jaar (ondanks de overnames) gelijk op 1% (IRI). Eind vorig jaar opende de familie Poiesz een nieuwe flagshipstore in Sneek, de plaats waar het meer dan tachtig jaar



Al jaren gooit Jan Linders hoge ogen zowel in de Zomer- en Kerstrapporten als in het Versrapport: de klanttevredenheidsonderzoeken van GfK waarvan de resultaten gepubliceerd worden in Foodmagazine. Medio vorig jaar won de formule uit het zuiden van het land voor de vijfde keer op rij het Versrapport. Belangrijke verklaring is het in de ogen van klanten verbeterde prijsimago. Ook in het laatste Kerstrapport scoort de Limburgse keten het hoogst als het gaat om de waardering van primaire en secundaire klanten. Zij geven de supermarktformule een pluim voor service en personeel, de kwaliteit van het assortiment, de ruime keuze en de versafdeling. Bij vaste klanten is ook het prijsimago uitstekend. Afgelopen jaar is het onderzoek echter aangepast en wordt ook de factor prestatie meegewogen, dat wil zeggen dat ook de ontwikkeling van de klantenkring (aantal klanten) en die van de omzet (gemiddelde besteding) meetellen. De iets lagere score op dit punt zorgen ervoor dat Jan Linders niet op nummer één staat, maar Jumbo (dat wel scoort op prestatie door de forse groei van het aantal winkels).

De supermarktketen, in 1963 opgericht door Jan Linders en voortgezet door zijn zoon Leo Linders, legt sterk de nadruk op prijs (twee jaar geleden schreven we op deze plaats nog over ‘de smaak van het zuiden’) en op versproducten uit de streek. Met de uitbreiding van het marktgebied - net als de Noord-Hollandse Superunie-leden kijkt Jan Linders steeds vaker buiten de eigen provinciegrenzen - zijn dat niet langer alleen Limburgse specialiteiten maar steeds vaker ook producten uit Brabant en of Gelderland. Begin dit jaar bij de opening van de nieuwe winkel in Maastricht lanceerde Jan Linders het vernieuwde logo, waarin de kleur rood meer opvalt. Leo Linders: ‘Jan Linders staat voor een ruim assortiment, vertrouwde kwaliteit en veel acties voor onze klanten. Daar mogen we best wat meer mee knallen’, zei hij tegen Levensmiddelenkrant.

De Friese supermarktketen wil dit jaar bij alle supermarkten afhaalpunten openen. Het eerste afhaalpunt bevindt zich in genoemde flagshipstore. Poiesz kiest ervoor online bestelde boodschappen in de winkels te verzamelen. Klanten kunnen ze daar afhalen. Poiesz gaat niet over op thuisbezorging. Net als Deen en Hoogvliet kiest Poiesz ervoor om in één keer in alle winkels afhaalpunten te openen. Dit in tegenstelling tot AH en Jumbo die voor een gefaseerde uitrol kozen. Poiesz scoort relatief hoog op klanttevredenheid, hetgeen de formule een vijfde plaats in het laatste Kerstrapport oplevert (de Zomer- en Kerstrapporten van GfK en Foodmagazine zijn voor de branche belangrijke graadmeters). De winkels zijn goed bereikbaar, zijn rondom netjes en hebben voldoende parkeergelegenheid. Ook op het onderdeel service en personeel doet Poiesz het (van oudsher) heel goed. Gelet op prestaties (de ontwikkeling van het klantenbestand en de omzet) is Poiesz hekkensluiter (achttiende plaats in de ranking van supermarktformules).

F d FSIN 500

•

33

Bron: Heerenveen in bedrijf

geleden allemaal begon met een groentewinkeltje. In de nieuwe winkel investeerde de directie in een aantal technologische vernieuwingen waaronder elektronische schapkaartjes en zelfscanning.


€ 305.800.000 57

Bron: Jan Linders

23.

JAN LINDERS Foodomzet Aantal vestigingen

25.

VAN DER VALK Foodomzet Aantal vestigingen

€ 280.500.000 62


Klassieke Horeca Restaurant, Hotel Koffie en andere dranken, maaltijden

Van der Valk beweegt met zijn tijd mee en het is zeker niet meer alleen ‘business as usual’ zoals de spreekwoordelijke kers op de appelmoes. Het familie-franchise-concern verkent de laatste jaren nieuwe wegen om de aansluiting met de tijdgeest niet te missen.


Eerst kwam het nieuws dat Van der Valk De Cantharel bij Apeldoorn al enige tijd verse producten van eigen grond serveert. Hoewel het wel degelijk een revolutie is binnen de vaderlandse horeca, is het dus ook weer niet helemaal verrassend dat juist Van der Valk de foodretailmarkt betreedt met een eigen verssuper. Dat gebeurde met de Valk Versmarkt die begin 2014 zijn deuren opende bij Hotel De Gouden Leeuw in Voorschoten. Deze verswinkel met 4500 producten is het geesteskind van directeur Marcus van der Valk zelf. Van der Valk deed inspiratie op bij onder meer Eataly en Chelsea Market. Bovendien werden zijn ideeën versterkt doordat meer dan eens supermarkten hem polsten, omdat ze wel trek hadden in een vestiging op zijn terrein.

27.

ALBRON Foodomzet Aantal vestigingen

In een interview met vakblad Out of Home Shops zei Marcus van der Valk: “Vaak komt het voor dat mensen iets in het hotel eten wat ze lekker vinden. Dat kunnen ze dan gelijk ook kopen voor thuis. Het voordeel is dat het hier altijd makkelijk parkeren is bij het hotel. Als het een succes wordt, willen we bij alle hotels zo’n verswinkel op termijn.” FSIN-directeur Jan-Willem Grievink schetste op een blog bij de opening dat hij de keuze van Van der Valk voor de hand vindt liggen, omdat het concern immers reeds beschikt over kundige inkopers en grote inkoopkracht. Het omzetcijfer van Van der Valk dat hier is gehanteerd, is via een berekeningsformule van FSIN geschoond van omzet aan logies en zaalverhuur en heeft dus alleen betrekking op het foodaandeel.

Albron had de laatste jaren niet bepaald de wind mee. De economie als geheel zat tegen en de exploitatie van de locaties bij Center Parcs kwam moeizaam op gang. Dit alles vertaalde zich in een omzet die sinds 2011 aardig onder druk kwam te staan. Maar dat moet een bedrijf met een historie van meer dan een eeuw natuurlijk kunnen hebben.

€ 253.000.000 circa 750 locaties

FSIN-categorie Catering Bedrijfstype Bedrijfscatering, Catering Kernproduct Lunches in bedrijfs restaurants

F d FSIN 500

•

34

Het Nederlandse concern, in 1997 voortgekomen uit de samenvoeging van BRN en Service One Catering, raakte in 2014 weer op koers en liet weer volop van zich horen. De 100% focus van het bedrijf op eten en drinken en de keuze om zich ook te richten op exploitaties ‘onder het dak van een ander’ in de horeca, begint zijn vruchten af te werpen. Zo werd het cateringconcept Onze Keuken in meer dan 150 (bedrijf)restaurants geïntroduceerd.


Catering Bedrijfscatering, Catering Lunches in bedrijfsrestaurants

Eurest is en blijft in Nederland natuurlijk het belangrijkste uithangbord van de Britse Compass Group (meer dan een half miljoen medewerkers in 50 landen). Het concern nam dit jaar een nieuwe website in gebruik, die er het bewijs van is dat de hedendaagse cateraar steeds beter zijn best moet doen om twee broodheren te dienen, de opdrachtgever én de eindgebruiker. Beide groepen vinden op de website voldoende van hun gading. Aardig is de Eurest Food Top-10, die naar eigen zeggen van het bedrijf is samengesteld uit cateringaspecten die de opdrachtgevers belangrijk vinden, maar voor de eindgebruiker van belang zijn. In de Top-10 komen we begrippen tegen als ‘gezonde levensstijl’, ‘gepassioneerde mensen’, ‘duurzaamheid’, ‘gastvrijheid’ en ‘onderscheidend vermogen’. Cateraars als Eurest weten zich tegenwoordig volop uitgedaagd door studenten, die zich in de praktijk uiterst kritische consumenten betonen. Speciaal voor studenten introduceerde Eurest op campuslocaties een burger die is ontwikkeld door sterrenchef Moshik Roth. De burger werd door studenten zelf gekozen tijdens een blinde auditie ofwel het Blind Eet Diner. De keuze viel op de &Tomeato burger, niet gemaakt van vlees, maar van tomaten.

Naast tientallen onderwijscampussen, zette Eurest de burger ook op het menu in een beperkt aantal bedrijfsrestaurants. Bijzondere catering bedrijft Eurest ook op de High Tech Campus van de Eindhovense technische universiteit. Eurest hanteert er eigen formules, maar werkt ook samen met merken als Starbucks en Subway. Een bijzonder concept daar is ook Love My Curry, authentieke curry’s, tikka’s en kofta’s die door een Indiaas echtpaar worden bereid. De High Tech Campus behoort vast en zeker tot de best denkbare leerscholen voor caterend Nederland. Er lopen namelijk niet alleen veel hipsters en wereldreizigers rond, maar ook is de bevolking zeer internationaal.

Daarnaast werden diverse samenwerkingscontracten verlengd, waaronder met Keukenhof, Paleis Het Loo en Paleis Soestdijk en werd een aantal mooie nieuwe horecaconcepten speciaal voor de parken van Center Parcs ontwikkeld én in rap tempo uitgerold. Nonna’s Family Pizza é Pasta bijvoorbeeld, waarbij men te gast is in de Zuid-Italiaanse provinciekeuken van Nonna en haar gezin. Albron opende inmiddels al verschillende vestigingen van Nonna’s.

Tot slot breidde het partnerschip van Albron met SW-organisaties zich verder uit met MTB en UW, waardoor inmiddels met 10 SW-bedrijven samen wordt gewerkt om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt op te leiden en uitzicht te geven op een baan in horeca of catering.

F d FSIN 500

•

35

Bron: Albron

Ook in de zorgmarkt liet Albron van zich horen; volledig gestoeld op het gedachtengoed van de Kracht van Eten – Albron ’s visie op goed eten in de zorg- werd Pit geopend in het AMC. Pit is een nieuw concept voor (poli)patiënten, bezoekers en medewerkers waarin volop gebruik wordt gemaakt van verse, natuurlijke ingrediënten die een positieve invloed hebben op de vitaliteit en gezondheid.


€ 258.000.000 763 locaties

Compass Eurest Subway, Eindhoven

26.

COMPASS GROUP Foodomzet Aantal vestigingen

€ 252.200.000 ruim 250


Gemak Foodservice in warenhuis koffie en dranken, lunches, maaltijden

“La Place kan ook wel zonder V&D.” Koppen met een dergelijke strekking waren begin 2014 bijna dagelijkse kost. V&D leek op omvallen te staan en dat zou natuurlijk ook La Place lelijk kunnen opbreken. Er werd zelfs al volop gespeculeerd op een overnemende partij, namelijk Ahold, en er zouden doorstartplannen klaarliggen.


Zeker, La Place is een voorbeeld voor velen in de foodservice, is een sterk merk en opende zelfs een restaurant bij Google in New York. Maar in zijn omzet is La Place, ondanks 60 restaurants buiten het warenhuis, ook nog altijd erg afhankelijk van alle locaties binnen of gekoppeld aan de warenhuizen van V&D. FSIN-directeur Jan-Willem Grievink schrijft in de Beleidsmonitor 2015-2016 hierover: “De discussie van V&D met de verhuurders van zijn warenhuizen heeft een probleem op de kaart gezet dat toch besproken had moeten worden. Retail wordt opnieuw uitgevonden. De waarde van klassieke shoppingplekken staat onder druk en er wordt de komende jaren een heuse ruilverkaveling van interessante shoppingcentra verwacht.”

30.

Hoe La Place hiermee in de toekomst dient om te gaan, is een lastige kwestie. Het merk is zelf al zo sterk geworden (25 procent van de omzet van het warenhuisconcern) dat het zelfs als voertuig wordt gebruikt om shoppers naar V&D te trekken. Zo bedreef het warenhuis marketing met een actie: bij non-food bestedingen van minimaal 40 euro, kreeg de klant een gratis maaltijd bij La Place. La Place zelf ontwikkelde in 2014 een loyaliteitsprogramma en daarnaast een cadeauconcept voor de verkoop via onder meer ziekenhuizen en tankstations van onder meer chocolade onder eigen merk. Voorts maakte La Place cijfers bekend over local sourcing: 2,3 kilo groenten en fruit worden jaarlijks betrokken bij boeren en telers in de regio. La Place behaalde volgens vakblad Foodclicks in 2014 een winst van 5,5 miljoen euro. Opgeteld zijn er ruim 250 outlets van La Place Restaurants, La Place Cafés en La Place Express. Bron: La Place

28.

LA PLACE Foodomzet Aantal vestigingen

Binnen het kanaal Speciaalzaak daalde afgelopen jaar opnieuw het aantal slijterijen, slagerijen en bakkerijen. De Echte Bakker telt 176 leden met in totaal 364 winkels. Twee jaar geleden waren dit 191 leden met 386 vestigingen.

DE ECHTE BAKKER Foodomzet Aantal vestigingen

€ 195.000.000 364


Speciaalzaak Bakkerij Brood en banket

F d FSIN 500

De versspecialisten die zich handhaven, trachten zich op verschillende manieren te onderscheiden. Slager Runderkamp nam afscheid van De Keurslagers-formule om zich onder eigen (merk)naam te profileren. Ook bij de Echte Bakkers kiest een aantal bakkers voor de eigen naam. Zo profileert Echte Bakker Ko van Daalen zich niet langer als Echte Bakker, maar als Brood & Ko (met in kleine letters de melding ‘erkend lid Echte Bakkersgilde’). Het bakkersgilde stelt (in tegenstelling tot De Keurslager) dat het geen formule is maar een samenwerkingsverband. Het laden van het lokale merk is voor het gilde een

•

36



Tot verrassing van menigeen bereikte Boni afgelopen december de derde plaats in het GfKKerstrapport. De relatief kleine supermarktformule in het midden van het land heeft uitermate tevreden klanten (imago) en weet deze waardering ook te vertalen naar besteding, dat wil zeggen dat het klantenbestand groeit en/of dat primaire en secundaire klanten meer bij de keten besteden (prestatie-ontwikkeling). Voorheen onderzocht GfK alleen het imago, sinds het laatste onderzoek wordt dat zoals gezegd gekoppeld aan de ontwikkeling van de klantenkring enerzijds en de ontwikkeling van de omzet, zoals die geboekt wordt door primaire en secundaire klanten anderzijds. Boni werd in 1972 opgericht als ‘de ‘goedkoopste in A-merken’ en huldigt dat motto nog steeds, alleen nu met de woorden ‘Boni, altijd goedkoop’ en ‘Thuis in de allerlaagste prijs’. In (eigen) prijsmetingen met Albert Heijn en Jumbo komt Boni als goedkoopste uit de bus. In Genemuiden opende de keten eind vorig jaar een vernieuwde winkel. Daarin ligt de nadruk op de versgroepen, met name op de broodafdeling. Het brood bij Boni komt van bakkerij Fuite. Boni koopt in via Superunie dat goed is voor 30% marktaandeel. In 2011 startte Boni als een van de eerste foodretailers met een webwinkel. Klanten van een groot aantal Boni-supermarkten

kunnen hun boodschappen in de winkel afhalen of thuis laten bezorgen. Marktonderzoekbureau IRI maakte voorheen de marktaandeelcijfers van diverse supermarkten bekend. Nettorama, Vomar en ook Boni wilden dit jaar niet dat deze worden gepubliceerd. Dit doet vermoeden dat de omzet onder druk staat. Getuige (onder meer) het Kerstrapport is niets minder waar. De foodomzet – het FSIN meet in deze ranking alleen de pure foodomzet, inclusief slijterij en tabak, exclusief non-foods – ontwikkelde zich positief, al laten de cijfers zich nog niet goed vergelijken met 2013. De cijfers van 2014 geven een betrouwbaar beeld mede dankzij de medewerking van diverse spelers en deskundigen.

Bakkers die zich bij het gilde willen aansluiten, moeten aan kwaliteitseisen voldoen om het keurmerk te voeren. Hun producten worden beoordeeld op kwaliteit, uiterlijk en smaak. Mystery shoppers beoordelen de winkels en de medewerkers. De aangesloten bakkers komen regelmatig bijeen om (vak)kennis uit te wisselen. Om in te spelen op de groeiende vraag naar spelt introduceerde de stichting een aparte speltsoort onder de merknaam GildeSpelt Extra. Vijf Echte Bakkers zijn aangesloten bij Top Bakkers (twee jaar terug waren er dit nog twaalf!).

F d FSIN 500

•

37

De echte bakker

van de belangrijkste manieren om de leden op het gebied van marketing te ondersteunen. De Echte Bakkers voerden, aldus berichten in vakmedia, dan ook een nieuwe keurmerklijn in, een variant op de huidige huisstijl, waarin de bakkers nog meer ruimte krijgen om het Echte Bakkers-logo op eigen wijze te voeren. Godfried de Vocht in Eindhoven kiest een andere benadering om zich te profileren. De bakker die zich duidelijk onderscheidt met Echte Bakkerslogo werkt sinds kort samen met Leonidas. De Belgische chocolatier wil snel groeien en heeft hoge verwachtingen van het shop-in-shop-concept bij bakker De Vocht.


€ 240.000.000 40

Bron: Boni

29.

BONI Foodomzet Aantal vestigingen

Top-30 per hoofdsegment - foodservice

Merken domineren Catering en Gemak

500? Als je de dertig grootste spelers in elk van de drie hoofdcategorieën op een rij zet, is het antwoord zonneklaar. In Catering hebben de dertig grootste samen het hoogste aandeel. Daarna volgt Gemak op zeer geringe afstand. De Klassieke Horeca is als vanouds nog altijd een categorie waar duizenden kleinere spelers het veld bepalen. CATERING

Catering

Omzet

Vestigingen

Het zal niemand verbazen dat Catering wordt gedomineerd door grote concerns. Afgezien van de spreekwoordelijke Grote Drie, te weten Sodexo, Compass en Albron, is ook in de rest van de Catering Top-30 sprake van relatief grote partijen. Het aandeel van de 30 grootste merken en concerns in de totale cateringomzet ligt dan ook op ruim 53%. De dertig vertegenwoordigen samen een waarde van €1,678 miljard op een categorieomzet van €3,160 miljard. Op de omzet van de merken valt overigens wel iets af te dingen. Niet alle grote merken konden een exacte splitsing maken tussen de omzetcijfers van Catering en andere vormen van facilitaire dienstverlening waarmee ze zich bezighouden.

Sodexo Nederland

325,0

1100

Compass Group Nederland

258,0

763

Mutaties Zowel bij Catering als bij Gemak worden de komende jaren enkele grote mutaties verwacht. Zo ligt het in de bedoeling van de overheid om defensiecateraar Paresto te privatiseren. Dit betekent ongetwijfeld dat de omzet terecht zal komen bij een van de andere spelers in de Top-30. Ook in Gemak vindt, als de voortekenen niet bedriegen, de ontmanteling plaats van een grote omzetmaker. NS Stations Retail lijkt namelijk te koersen op verzelfstandiging cq opsplitsing, nu de directie horeca tot niet-kerntaak van de Nederlandse Spoorwegen heeft verklaard.

Albron

252,9

750

KLM Catering Services Schiphol

100,0

1

Vermaat Groep

95,0

185

Paresto

90,0

142

Hutten Catering

49,0

46

Prorest Catering

42,0

188

OSP Catering

39,0

179

SAB Catering

35,5

241

Apetito Nederland

34,5

1

Gate Gourmet

34,0

80

ISS Catering Services

31,5

176

Cormet Schoolcatering

28,3

150

Erasmus MC

25,0

1

Universitair Medisch Centrum Groningen

24,5

1

Appèl Catering

22,5

0

UMC St Radboud

21,0

1

AMC Amsterdam

20,5

1

Maastricht UMC+

18,5

2

Atrium Orbis

17,5

5

Vitam Catering

17,0

circa 80

s Heeren Loo Amersfoort

14,6

1

PDX Cateringservices

14,5

110

Martini Ziekenhuis

13,0

1

LUMC Leiden

12,5

1

Vitalis Zorggroep

11,0

1

VU Medisch Centrum

11,0

1

Isala Klinieken

10,0

1

Cordaan Groep Amsterdam

10,0

1

>> F d FSIN 500

•

39


Hoe dominant zijn eigenlijk de grootste Foodservice-merken in de FSIN Food

Top-30 per hoofdsegment - foodservice

‘In Klassieke Horeca bepalen als vanouds duizenden kleinere spelers het veld’ GEMAK

KLASSIEKE HORECA

Het segment Gemak doet qua merkdominantie niet veel onder voor Catering. De dertig grootste merken in Gemak, met McDonald’s als bijna vanzelfsprekende marktleider, boekten opgeteld in 2014 een omzet van bijna €2,822 miljard. Het gehele segment vertegenwoordigde vorig jaar een verkoopwaarde aan eten en drinken van €5,452 miljard. Ofwel: de grote gemaksmerken zijn goed voor bijna 52% van alle omzet in de Nederlandse gemaksfoodservice. Er zijn in het segment Gemak zelfs liefst zes merken/concerns die in hun eentje de grens van €100 miljoen omzet overschrijden.

De Klassieke Horeca heet niet voor niets zo. Deze FSIN-categorie herbergt nog als vanouds een bonte schakering van vele duizenden kleine restaurants, cafés en andere horecabedrijven. Ja, daar moet je zijn als je als grossier of producent zaken wilt doen met liefst zoveel mogelijk individuele inkoopbeslissers. De Klassieke Horeca vertegenwoordigde vorig jaar een omzetwaarde van €8,811 miljard. Slechts €1,453 miljard ofwel nog een 16,5% hiervan kwam terecht bij de grootste dertig merken. De lijst van grootverdieners aan eten en drinken wordt gedomineerd door hotelconcerns. Er is maar één merk dat de omzet van €100 miljoen aan food overschrijdt en dat is leider Van der Valk.

Gemak

Omzet

Vestigingen

Klassieke Horeca

Omzet

Vestigingen

McDonald's

652,0

241

Van der Valk

280,5

62

NS Stations Retail vh Servex

325,0

336

Accor Hospitality

95,0

44

La Place

252,2

250

NH Hotel Group

87,5

36

Shell Tankstations

136,5

455

Louvre Hotels Group, Golden Tulip Tulip Inn

86,5

62

HMS Host Schiphol Airport

107,5

76

Hampshire Hospitality & Leisure

82,5

79

Texaco EFR Group

102,0

454

Roompot Vakanties

68,0

23

Thuisbezorgd.nl

95,0

1

Landal Green Parks

54,5

51

Burger King

90,5

56

Jaarbeurs Catering Services

54,0

1

BP Tankstations, Wild Bean Café

84,0

372

Koninklijke Van den Boer Groep

53,5

18

KFC Kentucky Fried Chicken

83,0

44

De Efteling

52,5

1

Q8 Tankstations

74,0

365

Fletcher Hotels, Hotel Management Group

45,0

61

Total

73,0

352

Intercontinental Hotels Group IHG

42,5

19

Domino's Pizza

71,5

158

Hilton

42,5

7

Délifrance

70,0

170

Bilderberg Hotels & Restaurants

32,5

17

De Bijenkorf

68,0

10

Apollo Hotels & Resorts

32,5

12

Ikea

62,5

13

Westcord Hotels

31,5

14

New York Pizza

53,5

128

Debuut Horeca

27,5

28

Esso

53,0

225

Pathé Théatres

27,0

22

Just Eat Nederland

47,5

1

AC Restaurants & Hotels

24,5

18

Subway

46,0

161

Humphrey's

23,0

19

Febo Beheer

37,0

65

Dudok Groep

23,0

12

Kwalitaria

36,0

118

Park Plaza Hotels PPHE

22,5

6

Beren Holding, Bezorgbeer

30,7

44

Starwood Hotels

22,5

3

Plaza food for all

29,5

77

The Vincent Hotel Group

22,0

11

Starbucks

29,5

46

Libéma

21,0

20

AnyTyme

28,2

87

La Cubanita

20,5

47

Bagels & Beans

22,6

61

Okura

20,5

1

Snackpoint

22,2

85

Marriott Hotels

20,5

0

Big Snack

19,8

99

Alliance Gastronomique

19,5

35

Intratuin

19,5

53

Bastion Hotel Groep

18,0

36

<< F d FSIN 500

•

41

FSIN IS oNaFhaNkelIjk Zorgvuldigheid en deskundigheid ten bate van onze leden

Facts


31-100 Top-100: de nummers 31 tot en met 100

De omzet van de Top-30 (bijna €33 miljard) staat in schril contrast met de cijfers van de rest van de Top100 van de FSIN Food 500. De nummers 31 tot en met 100 vertegenwoordigen een consumentenwaarde van bijna €4,7 miljard. Dat is overigens wel ruim €350 miljoen meer dan twee jaar geleden. In deze omzetcategorie vinden we foodformules en concerns die een jaarlijkse foodomzet behalen van €33 tot €192 miljoen. Het aantal cateraars is relatief groot, maar ook de sector Gemak is royaal vertegenwoordigd. Nieuw in de Top-100 zijn onder meer HelloFresh, Thuisbezorgd.nl, Nespresso en Markthal Rotterdam. Opmerkelijk is verder de positie van enkele grote (online) wijnverkopers.

F d FSIN 500

•

43

Top-25 per hoofdsegment - foodretail

Groeiers pakken kansen in discount, real food en (online) gemak Supermarktformules voeren de omzetranking in de FSIN Food 500 aan. Hun positie als kanaal in de At Home-markt staat echter (licht) onder druk. Voor de versspeciaalzaken als totaal geldt dat al langer, maar zij die inspelen op de veranderingen in de markt groeien en bloeien. De echte ‘winnaars’ echter zijn de vernieuwende merken: online spelers, (gemaks)concepten en platforms als de Markthal die zich richten op beleving, real food, delivery, on the go, prijs of een combinatie van dit alles. Hoe dan ook: zíj pikken de krenten uit de pap.

SUPERMARKTEN Zoals in Foodservice de grote merken domineren, met name in Catering en in Gemak, zo drukken de grote supermarktmerken hun stempel op de At Home-markt. De tien grootste spelers zijn samen goed voor 85% van de omzet. Supermarkten hadden vorig jaar geen gemakkelijk jaar met een omzetgroei van gemiddeld nog geen 1%. Albert Heijn worstelt met een negatief prijsimago, maar blijft met een marktaandeel van 34,3% (IRI) onbetwist marktleider in de supermarktbranche. En met AH Supermarkten gaat ‘Zaandam’ tevens aan kop in deze FSIN Food 500. De andere formats AH XL, AH to go en ah.nl inclusief AH-pick-up points staan apart vermeld in de ranking. Met een foodomzet van ruim €980 miljoen prijkt ook AH XL in de Top-tien van supermarktformules. De belangrijkste groeiers in de FSIN-ranking van foodaanbieders zijn Jumbo (ook zonder C1000), Plus en Lidl, waarbij voor de laatste formule opvalt. Harddiscount (Aldi en Lidl) is de achilleshiel van foodretail en per saldo de grootste groeier, hoewel met name Lidl de laatste jaren steeds meer verluxt, lees: vers toevoegt en daarmee langzaam opschuift richting softdiscount dus naar het midden van de markt. Aan de onderkant springen dumpsupers in dit ‘prijsgat’, al viel Mega Food Stunter een tijdje terug voortijdig om. Ook non-foodretailers eisen aan de onderkant van de At Home-markt een steeds groter aandeel op, denk (vooral) aan Kruidvat, Action en Xenos.

Supermarkt

Omzet

Vestigingen

AH Supermarkten

9090,0

837

Jumbo

4100,0

499

Lidl

2505,0

396

Aldi

2010,0

513

Plus

1890,0

255

C1000*

1890,0

125

Dirk

1108,0

106

Albert Heijn XL

982,8

35

Coop

866,3

240

Emté

847,0

127

Hoogvliet

652,3

65

Deen

623,7

70

DekaMarkt

623,5

83

Vomar Voordeelmarkt

452,0

62

Spar

353,9

233

Nettorama

330,0

30

Jan Linders

305,8

57

Poiesz

281,0

68

Boni Supermarkt

240,0

40

MCD Supermarkt

164,0

40

Attent Super

57,5

105

Agrimarkt

45,5

5

Springer & Partners Lekker Makkelijk

37,0

89

Troefmarkt Lekker Makkelijk

27,8

63

Dagwinkel

12,4

19

Support & Co

3,9

15

*C1000 houdt per juli 2015 op te bestaan en is omgebouwd naar AH en Jumbo.

>> F d FSIN 500

•

69

Top-25 per hoofdsegment - foodretail

‘Kleine maar meer marketinggerichte merken veroveren gestaag hun plekje in de markt’ NEW RETAIL

SPECIAALZAKEN

Behalve naar discount vloeit supermarktomzet vooral af naar spelers in New Retail, zoals het FSIN dit opkomende ‘mixed foodretailkanaal’ noemt. Daartoe rekenen we bekende foodaanbieders, zoals ah.nl en Ekoplaza, maar ook nieuwe partijen waaronder HelloFresh en de Markthal. Berekeningen van het FSIN wijzen uit dat New Retail dit jaar al naar verwachting met 4,3% zal plussen. Ter vergelijking: supermarkten komen op krap 1,2% (en discount op 1,8%). Merken die hier domineren zijn Hema, ah.nl, Kruidvat, AH to go en EkoPlaza. De Markthal Rotterdam stormt de Top-10 in, en dat geldt ook voor HelloFresh. Komende jaren zullen zich in dit kanaal de meeste veranderingen voordoen (blurring).

De versbranche telt talloze kleine succesvolle en minder succesvolle merken die het in hun markten tegen elkaar, tegen ‘aanpalende marktsegmenten’ als boerderijwinkels, tegen de supermarkt en tegen spelers als eetwinkel Bilder & De Clercq, maar ook tegen talloze pure players als wijnvoordeel.nl moeten opnemen. Als het om maaltijdgemak gaat, strekt het concurrentieveld zich nog verder uit, gelet op de vele deliveryconcepten zowel in Foodretail als in Foodservice. De Top-3 wordt gevormd door drie bekende formules Gall & Gall, De Keurslager en De Echte Bakker. Ze staan onder omzetdruk en zien het winkelbestand teruglopen. Kleine maar meer marketinggerichte merken, zoals in de slagerij Uw Slager en Gelderblom Slagerij & Partyservice, veroveren gestaag hun plekje in de markt.

New Retail

Omzet

Vestigingen

Speciaalzaken

Omzet

Vestigingen

Hema

459,5

531

Gall & Gall

385,0

539

Albert.nl en Pick Up Points

192,0

34

Keurslagers

353,6

500

Kruidvat

161,0

860

De Echte Bakker

195,0

377

AH to go

144,0

62

Bakker Bart

95,2

183

Ekoplaza

111,0

71

Worstmakersgilde / Gildeslager

88,0

160

Markthal Rotterdam

68,0

71

Mitra

85,5

190

Nespresso

60,0

7

Heerlijk & Heerlijk

70,7

162

Wijnvoordeel.nl

50,0

1

Uw topSlijter

45,0

100

HelloFresh

50,0

1

Wijnkring

41,8

110

De Wijnbeurs

45,0

1

Tanger Markt

40,0

8

Marqt

42,5

12

Uw Slager

38,5

70

Etos

37,5

500

Jamin

37,5

107

Action

34,5

514

Die 2 Brüder von Venlo

37,4

1

Natuurwinkel

29,4

28

‘t Stoepje

35,0

800

Xenos

27,8

185

Ambachtsbakker

32,8

73

De Tuinen/Holland & Barrett

20,0

150

De Wereld van Dranken

32,0

64

Estafette

18,0

18

Multivlaai

30,7

107

Trekpleister

17,5

140

Dirck III

28,0

40

IJspaleis

11,5

75

Van Maanen Food Groep

24,0

54

Food Connect

11,0

1

Amazing Oriental

23,8

20

Big Bazar

9,8

131

De Goudreinet

23,4

36

DA Drogisterij & Parfurmerie

9,7

388

Landwinkel

21,4

95

Eismann

9,6

52

Meesterbakker

20,6

61

Gezond & Wel Gezondheidswinkel

9,0

90

Topslager

20,0

50

Primera

8,5

450

Limburgia

19,4

68

<< F d FSIN 500

•

71

FSIN bIedt houvaSt

In een snel veranderende markt compacte informatie steeds binnen handbereik

Facts


101-400 De nummers 101 tot en met 400

De grote middenmoot van de FSIN Food 500 wordt aangevoerd door speciaalzaak De Wereld van Dranken (slijterijketen) en afgesloten met Kasteelfeesten Partycatering (event- en leisurecateraar). Deze twee uitersten geven aan hoe breed en divers de lijst van foodverkopende formules en concerns in ons land is. Het aantal verkooppunten van snoep, versnaperingen, eten en drinken nam – ondanks het verdwijnen van veel bakkerijen en andere speciaalzaken – de laatste vijftien tot twintig jaar sterk toe en ligt volgens deskundigen, inclusief non-foodlocaties met food, zelfs boven de tweehonderdduizend. De driehonderd formules en concerns in deze omzetcategorie behalen gezamenlijk ruim €3,2 miljard aan consumentenomzet. Dat is bijna een half miljard meer dan in de editie-2013 van de FSIN Food 500.

F d FSIN 500

•

73

Fast Casual

in opmars

Het verschil tussen goed draaiende bedrijven en horeca-ondernemers die nog steeds verlies maken, is groter dan ooit tevoren. We konden het zien aankomen, want in de Verenigde Staten was dit fenomeen al in 2011 zichtbaar. Fast Casual heeft Northfoto/Shutterstock.com

ook in Nederland een mooie toekomst.

De Nederlandse foodservicesector zal in 2015 per saldo licht groeien. De totaalcijfers geven echter een vertekend beeld. Zo’n 40% van de horecabedrijven doet het aanmerkelijk beter dan vorig jaar. Tegelijkertijd boert 27% van de bedrijven fors achteruit, terwijl 33% met moeite in omzet gelijk blijft. Dat is een van de conclusies die het FoodService Instituut (FSIN) trekt in de FSIN Beleidsmonitor 2016 die begin juni verscheen. Het is opvallend dat Nederland op dit moment in exact dezelfde fase zit als de Verenigde Staten vier jaar geleden. Fast Casual kwam daar toen sterk naar voren. Dit betekent: goede kwaliteit, eigentijdse inrichting, duurder dan Fastservice maar wel veel goedkoper dan het eten in een gewoon restaurant. De consument vindt het geweldig. Die fase gaan we nu ook in Nederland krijgen. Drie succesfactoren Wat zijn de kenmerken van groeiende foodservicebedrijven? Het FSIN ziet drie succesfactoren die hieraan ten grondslag liggen. Ten eerste hebben de bedrijven vrijwel allemaal geïnvesteerd tijdens de crisis. Ze hebben een frisse, eigentijdse sfeer. En bovenal: een veel betere prijs-waardeverhouding van de gerechten. Ten tweede zetten deze foodservicebedrijven de consument op de eerste plaats. Ze luisteren naar de gast, nog voordat hij kan zeggen wat hij wil. Ze zijn transparant; ze laten alles zien, bijvoorbeeld hoe gerechten bereid worden, en vertellen daarbij het hele verhaal aan klanten die daarvoor open staan. Op de derde plaats denken deze foodservicebedrijven in nieuwe kansen en zetten ze de trots van hun ambacht in de etalage. Ze ondernemen ook meer met dat ambacht: ze venten uit (bezorgen maaltijden en of verzorgen feestjes) en ze leiden bijvoorbeeld klanten op, denk aan speciale avonden en aan kookcursussen. Last-minute-beslisser De consumptie van voedings- en genotmiddelen die buitenshuis plaatsvindt, concurreert steeds meer met de thuisconsumptie. Consumenten beslissen heel vaak pas op het allerlaatste moment wat ze eten, waar ze eten en waar ze dat kopen. Afhankelijk daarvan hebben ze bepaalde verwachtingen. De consument wordt een ‘last-minute-beslisser’. Eigenlijk maakt het hem niet uit of hij in een supermarkt koopt, bij een speciaalzaak, een cateraar of een restaurant. Het eten mag zelfs via Google worden bezorgd. Aanbieders uit welk kanaal dan ook die als een kameleon meekleuren met de verwachtingen (en eisen) van gasten hebben een streepje voor. Je moet die verwachtingen van de consument overtreffen. Dat is ook de reden dat het segment Fast Casual het in de VS zo goed doet. Ook bij ons kan Fast Casual een enorme groeispurt krijgen. De Amsterdamse Foodhallen is zo’n voorbeeld.

>>

•

97

ACHT SLEUTELS De belangrijkste sleutel voor succes is en blijft altijd creatief ondernemerschap. Maar daarnaast zijn er acht sleutels die de komende twee jaar extra impulsen kunnen geven aan groei. Het lijstje komt uit de VS. Het zijn de kenmerken van foodserviceconcepten die daar bovengemiddeld goed scoren.

1. Local

Werken met identificeerbare lokale producten en producenten. Lokaal staat daarbij niet perse voor de letterlijke afstand tussen boer en bord. De afstand moet vooral mentaal klein zijn. ‘Local’ staat voor de boer, de teler, de bakker en de producent dichterbij. 2. Kleinschalig Bedrijven waar de eigenaar voor de consument goed zichtbaar is, en zich als vakman presenteert, hebben het goed gedaan in de VS. 3. Transparant De consument moet je alles kunnen en willen laten zien. Geen ambacht of productie achter muren verstoppen, laat zien waar je je basisproducten vandaan haalt. Hang desnoods een webcam in de stal van de boer die je rundvlees levert. De volgende fase is dat je transparant bent over je prijsvorming en de consument suggereert hoe het goedkoper kan. 4. Eenvoudig Onbewerkte producten of gerechten waar geen of zo min mogelijk extra ingrediënten of hulpmiddelen aan zijn toegevoegd, doen het beter dan al die ingewikkelde recepten van de vorige eeuw. Dat geldt ook voor keukens. De simpele keuken wint terrein. 5. Verbonden De gast wil zich met jou en je bedrijf kunnen verbinden en soms ook met jouw leveranciers. En af en toe ook met andere (vaste) gasten in je bedrijf. De vraag is of jij als ondernemer dat kunt en wilt faciliteren. 6. Betekenisvol Consumenten hebben het denken over voedingsmiddelen veel hoger op hun interesselijstje staan. Ze verwachten dat de foodbedrijven laten zien dat ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Fout gedrag wordt straks wellicht zelfs afgestraft (naming & shaming) via social media. 7. Sharing Het denken over de participatiemaatschappij staat centraal in deze maatschappelijke trend. Samen dingen doen en méér gaan delen, heeft zijn kansen voor de foodsector. Gerechten inkopen, met je vrienden producten bestellen et cetera. 8. Vriendelijk Nederland scoort matig als het gaat om service en gastvrijheid. Toch waarderen consumenten het bijzonder als ze - boven verwachting - als een VIP worden bediend. Een gouden kans voor extra klanttevredenheid en groei.

Online versnelt processen Nog een fenomeen waar we niet omheen kunnen, is de smartphone (en de smartwatch). Deze staat in de foodsector nog slechts in de kinderschoenen. De opkomst van online food bestellen, hotels reserveren, taxi’s bestellen, we kennen het al. Deze Über-achtige ontwikkeling kan een hele sector op zijn kop zetten. Denk aan de reisbureaus, boekhandels, platenzaken, taxibranche en de stedelijke vakantie-appartementen. Ook voor de foodsector heeft deze ontwikkeling (grote) gevolgen. Kookamateurs krijgen opeens een professionele afzetmarkt. Kleinschalige tuiniers kunnen hun allerbeste producten leveren aan topklanten (topkoks?). Het aantal veranderingen dat in potentie kan komen, is legio. We kunnen het samenvatten met twee basistrends. Ten eerste krijgt de consument door zijn smartphone en alle apps nog meer de regie in handen en is minder afhankelijk van wat hem wordt aangeboden. Hij kan zoeken, vergelijken, kiezen, aanbiedingen vragen, meningen geven, vrienden adviseren enzovoort. Hobbykok als concurrent? Daarnaast staan tal van nieuwe spelers binnen de klassieke foodkanalen op. Amazon Fresh is zo’n voorbeeld. Met deze logistieke specialist kan elke hobbykok of producent met een uniek product, zijn eigen afzetmarkt creëren. Zelfs relatief kleine hoeveelheden uit een bekende hobbykeuken kunnen met online dataprocessen bij het juiste aantal afnemers worden bezorgd. Een concept als ‘Marleen Kookt’ (Amsterdam) is in feite een voorloper van dit fenomeen. 24-uursconcept: geen overbodige luxe Het idee dat een bedrijf 24 uur per dag voor zijn gasten klaar moet staan, is menig ondernemer een gruwel. Toch zullen we met dat soort concurrenten te maken krijgen, onder andere door opkomende bezorgconcepten. Een restaurant dat uitsluitend vier uur per dag gasten in huis heeft, is per definitie te duur. Je betaalt immers voor 24 uur huur. Nadenken over een 24-uursconcept is straks geen overbodige luxe. Een eigentijds concept moet in de ochtend relevant kunnen zijn voor bepaalde groepen consumenten, tussen de middag en in de middag voor weer andere doelgroepen, tijdens dinertijd voor weer anderen en in de late avond wellicht nog voor de nachtbrakers. En tussendoor kan er dan nog geproduceerd worden voor consumenten die niet in de zaak komen (bezorgen). Dit artikel van Jan-Willem Grievink, directeur van het FoodService Instituut, werd eerder gepubliceerd in Misset Horeca (mei 2015). Bron foto: www.galleryhip.com

F d FSIN 500

•

99

<<

FSIN maakt kaNSeN zIchtbaar Om er concreet beleid mee te kunnen bouwen

Facts


401-500 Omzetcategorie: €2 tot 4 miljoen

In de staart van deze tweede editie van de FSIN Food 500 bevinden zich de kleinere, vaak lokaal en regionaal opererende spelers van de vaderlandse foodbusiness. Het gaat om filiaalbedrijven en kleinere formules die jaaromzetten rond de €3 miljoen realiseren. Hieronder zijn onder meer de nodige bakkersbedrijven – vaak familiezaken – met filialen. Verder vinden we in deze groep van de FSIN Food 500 veel lokale en regionale zorginstellingen. Hun omzetten zijn doorgaans gebaseerd op de jaarverslagen, want instellingen zelf werken maar mondjesmaat aan dit soort lijsten mee. Nieuw in de ranking zijn enkele grote all-you-can-eat wokbedrijven. De totaalomzet van deze categorie bedraagt €300 miljoen.

F d FSIN 500

•

149

De bril waarmee innovatieve spelers in food naar de

toekomst kijken Facts • Analyses • Insights • Outlooks F d FSIN 500

•

166

Trendsetters in de foodbranche zijn lid van het FoodService Instituut. En

niet zonder

reden! Het FSIN is namelijk hét onafhankelijke kennisinstituut dat (inter-) nationale ontwikkelingen in de foodbranche analyseert en duidt.

We leven in een tijd van grote veranderingen in de foodsector. Het koopgedrag van de consument verandert, kanalen en segmenten vervagen, omnichannel beleid wint terrein, de consument neemt de regie in handen, food en lifestyle worden gecombineerd, consumenten geven hun mening over producten en formules enzovoort. Analyseren en vooruit durven kijken Dat zijn allemaal onderwerpen die het FSIN monitort en duidt. We brengen het koop- en consumptiegedrag van de foodshopper in kaart. Maar ook alle omzetveranderingen in alle foodkanalen Out of Home én At Home. We monitoren alle ontwikkelingen, juist ook van innovatieve concepten. En we verklaren waarom deze ontwikkelingen zijn zoals ze zijn. Maar wat nog belangrijker is: het FSIN geeft outlooks, onderbouwde voorspellingen van de veranderingen voor de komende jaren met consequenties voor de hele voedselketen, van boer en tuinder tot supermarkt en van leverancier tot en met outlet. Daarmee is het FSIN in de twaalf jaar van zijn bestaan een gerenommeerd instituut geworden waar vrijwel alle leidende concepten graag bij willen horen. Het FSIN werkt namelijk samen met zijn leden. Het FSIN is een vereniging en nodigt beleidsmakers van de leden met regelmaat uit om te participeren in toekomstgerichte discussies. Uitnodiging: kijk door dezelfde bril We nodigen ook u uit om lid te worden van en mee te doen met het FoodService Instituut. U wilt toch ook weten wat uw afnemers beweegt, zodat u nog dichter bij (de klanten van) uw klanten staat? Doe mee en kijk door dezelfde bril waarmee ook andere innovatieve bedrijven naar de toekomstige ontwikkelingen in de foodsector kijken. Eerlijk gezegd, kunnen we ons niet voorstellen dat u niet over dezelfde insights en outlooks zou willen beschikken als uw (potentiële) klanten of uw concullega’s! We ontmoeten u graag binnenkort bij een van de FSIN-activiteiten. Wilt u meer weten? Kijk op www.fsin.nl of bel ons op (088) 730 4800. Met vriendelijke groet, Jan-Willem Grievink, directeur FSIN [email protected] F d FSIN 500

•

167

FSIN beweegt mee

Inzicht in het koop- en consumptiegedrag van de foodshopper

Facts


Leden van het FSIN 2015 AB InBev ABN-AMRO Bank N.V. Albert Heijn Albron Alpro N.V. Ardo BV Arla Foods BV Aviko B.V. Bakerstreet Benelux BV Bakker Van Maanen Bakkersland B.V. Bejo Zaden BV Bickery Food Group B.V. Bieze Foodservice Bonfait B.V. / Apetito Borgesius Convenience BV BP Nederland B.V. BRF BV Bunzl Foodservice Cela Vita Chiquita Fresch Convenience Coca-Cola Enterprises Nederland BV CONO Kaasmakers Coöperatieve Ver. Pascal-Ede u.a. (Maxxam) Danone Nederland DANVO Bakeries De Smaak van Croy Deli XL Délifrance Nederland BV Detailresult Groep NV Diversey BV Domino’s Pizza B.V. Douwe Egberts Professional Nederland BV Dr. Oetker DrankenCompagnie Duni Benelux BV EFR Nederland BV (Texaco) Enkco Foodgroup BV Farm Frites Fishmasters FrieslandCampina Foodservice Gemeente Ede Green Tomato Holding B.V. (Newyork Pizza) Groupe LFE B.V. Heineken Nederland BV HEMA Hero Nederland BV Hessing Supervers het Bakkelier HJHeinz Benelux HMS Host

Hoge Hotelschool Maastricht Horeca Foodgroup Humphrey’s Beheer B.V. IMK Intermediair ING Bank Jumbo Supermarkten B.V. KFC Holdings B.V. Koninklijke Grolsch NV Koninklijke Peijnenburg Koninklijke Prins en Dingemanse Koppert Cress BV Kühne Benelux BV La Place Lamb Weston Meijer Leen Menken Foodservice Logistics bv Lekkerland Nederland BV Maas International B.V. Makro Nederland Mars Nederland BV Mc Donalds Nederland B.V. McCain Foods Holland BV Menken Orlando Mondelez International Müller Fresh Food Logistics BV Nabuurs Logistiek BV Nekovri Nestlé Nederland B.V. NHTV Academy of Hotel & Facility Management NS Stations Retailbedrijf Olympic Fruit B.V. Padifood Service bv Peka Kroef B.V. Pepsico Nederland B.V. Perfetti van Melle Benelux BV Peter van Halder B.V. Pietercil Barends B.V. Qizini Rabobank International Red Bull Remia CV Royaan B.V. Santa Maria BV SCA Nederland Shell Nederland Verkoopmaatschappij Sligro Food Group NV Smilde Foods BV Sodexo Spadel Nederland BV Ster Grossiers SVO Vakopleiding Food Top Bakkers B.V.

F d FSIN 500

•

169

Tuinderij Vers BV UCC Coffee Unilever Foodsolutions Unilever OOH Benelux Van Geloven Van Nature BV Van Oers Group Vandemoortele Nederland B.V. Verstegen Spices & Sauces BV Vion Food / Qlinaire Vroegop / De Kweker Wessanen Benelux B.V. Yakult Nederland B.V. Zeelandia Zwanenberg Food Group

FSIN bIedt perSpectIeF Analyses en duiding van ontwikkelingen in de foodbranche

Facts


Thuisbezorgd.nl 43 Tijsterman Bakkers 344 Toko Indradjaja 357 Topparken 363 Topslager 139 Toscana Ijssalon 407 Total 54 Treant Zorggroep 273 Trekpleister 151 Troefmarkt Lekker Makkelijk 113 TweeSteden Ziekenhuis 403 Umami 244 UMH Group 183 Univacance Groep 288 UMC Groningen 118 Unlimited Label 481 Uw Poelier 307 Uw Slager 86 uw topSlijter 76 Van den Tweel Groep 230 Van der Valk 25 Van Leeuwen Catering Op Maat 323 Van Leeuwen Horeca Harbour Group 227 Van Lier Catering 454 Van Maanen Food Groep 119 Van Melik du Chef Cook & More 372 Vanderveen Assen 334 Vapiano 198 Verhage Fast Food 175 Vermaat Groep 41 Versbakkerij Stellaard 443 VieCuri Medisch Centrum 360 Vindicat atque Polit 482 Vineyard Company 276 Visgilde 176 Vitalis Zorggroep 201 Vitam Catering 154 Vitaminstore 361 Vlaamsch Broodhuys Baker’s Cafe 249 Vlietland Ziekenhuis 432 Vomar Voordeelmarkt 16 VU Medisch Centrum 202 Wagamama 264 Westcord Hotels 103 Westfriesgasthuis Hoorn 404 Wijnkring 83 Wijnvoordeel.nl 70 Willem & Drees 453 Wok Atlantis Arnhem 494 Wok De Mallejan Maarssen 348 Wok In vuur en vlam Almelo 457 Wok to Go 498 Wok Wamelink 495 Wolff Bioscopen 446 Wonders Eten & Drinken 277 Worstmakers Gilde Gildeslager 46 Xelat Groep 294 Xenos 112 Yip Group 197 Zeeman 355 Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede 396 Ziekenhuisgroep Twente ZGT 315 Zorggroep Alliade 296 Zorggroep Almere 433 Zorgpartners Friesland 282 ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen 349 Zuivelland 448 ZZG Zorggroep Nijmegen 434

Colofon © 2015 FoodService Instituut Samenstelling en redactie Maarten Beernink, Hanneke van Bladel (Foodretail content, eindredactie), Jan-Willem Grievink (inleiding) en Ubel Zuiderveld (Foodservice content, idee en coördinatie). Met medewerking van Ian Beck, Anique Grievink en Inga Blokker. Fotografie Bronvermelding bij de foto’s. Paginagrote foto’s komen van Shutterstock, tenzij anders vermeld. Vormgeving en ontwerp Jessica van den Bogerd - KliK! Productie en druk Senefelder Misset

Disclaimer Het gaat in deze FSIN Food 500 uitsluitend om de omzet van voedings- en genotmiddelen. De overige omzetten van foodbedrijven zijn zoveel mogelijk weggelaten. Het FSIN aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van handelingen die voortvloeien uit het gebruik van de FSIN Food 500. Het FSIN raadt gebruikers nadrukkelijk aan de informatie in de ranglijst niet geïsoleerd te gebruiken. Het FSIN heeft zijn uiterste best gedaan betrouwbare informatie te bieden, maar kan niet voor de volle 100% instaan voor de juistheid van de cijfers. De FSIN Food 500 is naar beste eer en geweten samengesteld en in veruit de meeste gevallen zijn de eigenaars van de genoemde merken via e-mail op de hoogte gebracht van hun vermelding met de vraag te reageren. Merken en formules die zich desondanks niet kunnen vinden in de aard van de vermelding in deze lijst nodigen we van harte uit alsnog hun gemotiveerde reactie aan het FSIN te doen toekomen, want het primaire oogmerk is komende edities van deze ranglijst nog betrouwbaarder te maken. Het rapport is niet bestemd voor het grote publiek, maar slechts voor de leden van het FoodService Instituut en relaties uit de foodsector aangevuld met relaties van ABN-AMRO, de hoofdsponsor van deze uitgave. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, verspreid of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het FoodService Instituut. Deze uitgave is gratis voor de leden van het FoodService Instituut. Zij ontvangen een beperkt aantal exemplaren per bedrijf. Losse exemplaren kunnen besteld worden voor €95,00 exclusief verzendkosten.

F d FSIN 500

•

175

Verantwoording en toelichting Het FoodService Instituut (FSIN) stelde deze tweede editie van de FSIN Food 500 samen met het oogmerk nog beter en gedetailleerder zicht te krijgen op de totale foodmarkt in Nederland. Het is sinds de eerste lijst in 2013 een nieuw instrument dat past in de primaire doelstellingen van het FSIN. Hieronder treft u de bijzonderheden aan over de methodiek die de samenstellers hebben gehanteerd.

Alleen foodomzet Er is zoveel mogelijk gepoogd de omzetcijfers strikt te beperken tot eten en drinken. Hoewel medewerking van de genoemde merken hiervoor noodzakelijk is en niet altijd verleend werd, is in vrijwel alle gevallen bij supermarkten (minus non-foods zoals schoonmaakmiddelen en drogmetica), catering (overige facilitaire dienstverlening) en hotels (minus zaalomzet en overnachtingen) en andere genoemde bedrijven de foodvreemde omzet in mindering gebracht.

Uitgangspunt

Ook medicinale voedingssupplementen en vitaminen gelden in de geest van

Het uitgangspunt van de FSIN Food 500 is om de consumentenomzet aan eten

de FSIN Food 500 niet als voeding (babyvoeding die via drogisterijen wordt

en drinken in alle foodverstrekkende kanalen in Nederland op detailniveau

verkocht vanzelfsprekend wel).

in kaart te brengen. Het gaat hierbij om alle vormen van verstrekking aan de eindconsument. Getracht is de omzet zoveel mogelijk te detailleren op winkel-

Omzetcijfers

formuleniveau, maar in de nodige gevallen moest toch gekozen worden voor

Voorts is gepoogd dubbeltellingen te voorkomen. Dit geldt bijvoorbeeld voor

concernomzetten. We hebben alle omzet die niets met voedings- en genotmid-

partijen, zoals Eurest, HMSHost, NS Retail en AC Restaurants, die samenwerken

delen te maken heeft, weggelaten.

met derde merken (Burger King, Starbucks, Domino’s Pizza) die zelf ook afzonderlijk in de FSIN Food 500 voorkomen. Ook voor virtuele en fysieke foodver-

Bronnen

koopplatforms als Thuisbezorgd.nl, Just Eat, Markthal Rotterdam en Foodhal-

Er is overwegend geput uit openbare bronnen. Zo is gebruik gemaakt van

len Amsterdam zijn mogelijke dubbeltellingen in aftrek genomen. In sommige

berichtgeving via internet, uit kranten, radio, televisie en tijdschriften. Ook

sectoren was het voorkomen van dubbelgetelde omzetcijfers niet eenvoudig.

is dankbaar gebruik gemaakt van bestaande ranglijsten, waaronder de Mis-

Dit gold bijvoorbeeld voor ziekenhuizen, waar contractcatering, commerciële

set Horeca Top 100, Foodservice Top 125 in de FSIN Beleidsmonitor 2015-2016,

horeca en foodshops en voedingsdiensten in veel gevallen alle drie naast el-

ranglijsten van vakbladen als Snackkoerier, Misset Catering en ZorgVisie en

kaar actief zijn bij de catering van bezoekers, medewerkers en patiënten. In

cijfermatige informatie van Foodservicewatcher.com, Nationale Franchise Gids,

deze gevallen zijn de cijfers vaak ontleend aan de jaarrekeningen, waar de

Franchise & Formulegids, EIM Pateia, Hoofdbedrijfschap voor de Detailhandel,

post voeding/hotelkosten (bedverzorging) in bijna alle gevallen een ondeel-

barometer Bedrijfschap Horeca en Catering, Synovate, CBS, Locatus en Datlinq.

bare eenheid vormt (zie ook ‘Zorgcijfers’). Ook bij ambachtelijke foodretailers,

Andere geraadpleegde bronnen zijn of zijn afkomstig van: Foodstep, TWS, Van

zoals bakkerijen en slagerijen, is gepoogd dubbeltellingen uit te bannen. Met

Spronsen & Partners, Kenniscentrum Horeca, Eurostat, CPB, Euromonitor, NPD

name veel (banket)bakkerijen, slagerijen, maar ook supermarkten en discoun-

Group, Koninklijke Horeca Nederland, Veneca, Distrifood, DistrifoodDynamics.

ters leveren ook aan horeca en andere bedrijven. Naar deze omzet is expliciet

nl, GfK Panelservices, AC Nielsen, Symphony IRI Group, Rabobank, ING, ABN

geïnformeerd en – indien verstrekt – is deze business to business omzet in min-

Amro, De Financiële Telegraaf, EFMI, Foodpersonality, Foodmagazine, Twinkle

dering gebracht van de directe consumentenomzet.

Magazine, Out of Home Shops, Levensmiddelenkrant, Retailnews, Bakkers in

Zorgcijfers

Bedrijf, Vleesmagazine, Bakkerswereld, Vlees + en RetailTrends.

De omzetcijfers van ziekenhuizen, universitair of algemeen, en overige zorgVerder zijn geraadpleegd de beschikbare jaarrekeningen (in het bijzonder van

aanbieders zijn in het algemeen gebaseerd op de standaard jaarrekeningen

grote zorginstellingen en ziekenhuizen), geprinte en digitale vakmedia, de

van de organisaties, waar de post voedings- en hotelkosten een vast onderdeel

websites van de opgenomen formules en organisaties, deskundigen uit het

is. Uit reacties bleek dat de aanvankelijk gehanteerde FSIN-cijfers omstreden

netwerk van het FSIN en alle openbare informatie en/of berichtgeving die

zijn en vaak te hoog – maar ook enkele keren te laag – werden bevonden. FSIN

verder relevant werd geacht. Ook is aan genoemde merken en organisaties

heeft gepoogd alle voedingsomzet (gericht op zowel patiënten en cliënten

via e-mail gevraagd omzetcijfers te verstrekken, maar een 100% garantie dat

als bezoekers en medewerkers) te totaliseren. Verder is de reden dat in de

dit ook in alle gevallen gebeurd is, kan niet worden gegeven. Om merken en

lijst toch de nodige relatief hoge foodcijfers zijn gehandhaafd gelegen in het

concerns te wijzen op hun vermelding in de FSIN Food 500 is bovendien (via

feit dat sprake is van foodservice en dus ook kosten zijn meegenomen die in

sponsor ABN Amro) nog een zogenaamde zorgplichtmail naar alle genoemde

de (zieken)zorg vaak niet worden toegerekend. Het gaat hierbij onder meer

500 merken/concerns gezonden.

om personeelskosten (voedingsassistenten staan in de meeste gevallen niet op het conto van de voedingsdienst, maar worden geschaard onder de noemer

De redactie van de FSIN Food 500 heeft voorts gesproken met experts uit alle

‘verpleging’), kosten voor exploitatie en energie van de keukens (vaak ook

(deel)kanalen en bedrijfstypen binnen de totale foodbranche. In alle gevallen

niet toegerekend aan de voedingsdiensten) en nog enkele andere posten die

zijn de meest recent beschikbare jaarcijfers (2014) gebruikt. In voorkomende

bij reguliere foodservice (zoals horeca en catering) vanzelfsprekend wel zijn

gevallen betreft het de cijfers van 2013. In uitzonderlijke gevallen hebben we

verdisconteerd in de omzet.

ons gebaseerd op oudere cijfers, als recente gegevens niet beschikbaar waren.

F d FSIN 500

•

177

Bestuur

Het FSIN-bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van de volgende bedrijven:

Externe voorzitter Paul Bringmann

Outlets

Grossiers

3 zetels

Leveranciers

2 zetels

3 zetels

Raymond Noordermeer

Saskia Egas Reparaz

Friesland Campina

Albert Heijn

Henk-Jan Peterse Lekkerland

Frans Saelman

Henri Froeling

D.E. Master Blenders 1753

Bakerstreet

Willem Jan Strijbosch Sligro Food Group

Corno Stam Albron

Arnoud van Os Peter van Halder

Elk van de leden van het FSIN kiest in zijn eigen sector de bestuursleden. Een bestuurslid vertegenwoordigt niet het eigen bedrijf, maar de sector. Bestuursleden en specialisten vanuit de leden zijn inhoudelijk betrokken bij de voorbereiding en productie van de kennisproducten van het FSIN.

Facts Analyses Insights Outlooks !

ABN AMRO INSIGHTS GAAT DIEPER OP UW ZAKEN IN Ontdek Insights: een platform waar u al onze macro-economische en sectorkennis vindt. Kijk voor meer informatie op abnamro.nl/insights

HIER KOOPT NEDERLAND ZIJN ETEN EN DRINKEN

Recommend Documents