Het veranderend landschap met CLP:

Het “veranderend” landschap met CLP: wat zal een preventieadviseur VISUEEL zien en hoe ermee omgaan? omgaan? Danny De Baere Adviseur AD Humanisering van de Arbeid [email protected]

0. Overzicht •

Globaal overzicht: vlug – – – –

•

Langer stilstaan – – – –

•

Historiek Verhouding GHS – CLP CLP-verordening MSDS Concrete zaken uit verordening Praktische zaken Aanpak voor een preventieadviseur Onduidelijkheid praktische implementatie downstreamgevolgen

Ter info – –

Ervaringen REACH-inspecties Bijkomende achtergrond

1

1. Bent u al overtuigd of non-believer en moet u anderen nog overtuigen? Zal u hiermee geconfronteerd worden? Zie studie Nederland: Nederlands onderzoek naar de gevolgen van de CLPverordening voor het Nederlands bedrijfsleven, SIRA 2008

Onderschatting?

• •

Wanneer visueel zien? Vanaf 20 januari 2009 en ten laatste 1 juni 2017 Voor wie: verschillende actoren in het bedrijf –

•

Meer info en details nodig als PA ifv – – – – –

• •

CPBW, hiërarchische lijn, logistiek, directie, … Multinationale structuur (support) <–> KMO (zelf doen) Enge preventie-adviseur en uw rol <-> meerdere petten op Productiebedrijf (Vooraan in de supply chain) <-> downstream gebruiker Grote kennis rond gevaarlijke stoffen in al zijn aspecten (milieu, ADR, veiligheid, …) <-> basiskennis tot geen Veel producten <-> weinig producten

Kennis van waar informatie te halen: oa websteks Op uw hoede voor downstreamgevolgen

2

2. Historiek •

Historiek mondiaal = GHS-verdrag – –

Rio Conference 1992: Agenda 21 Definitieve tekst in 2002 • • •

•

Staten vrij om toe te treden “building” block = “mandje”/”panier” commitment van Europa om dit eind 2008 te implementeren

– –

Verklaring Dubai 2006 Ondertussen versie 3 (oktober 2009 downloadbaar)

–

Zie http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ghs_welcome_e.html

Historiek Europa = Europese GHS = CLP – –

Impact documenten (2004,2005), internetconsultatie 2006, downstreamgevolgen Voorstel verordening 27 juni 2007 (afstemming met REACH; doelbewust aparte

– –

Gebaseerd op versie 2 GHS CLP-verordening 1272/2008: 31 december 2008 EP

–

Zie http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/chemicals/documents/classification/index_en.htm

verordening; vlotter afgehandeld)

DL50 = 257 mg/kg

Vanwaar afkomstig Fysicochemisch: transport Æ OESO Toxicologie: compromis Ecotoxicologie: Europa Communicatie: MSDS: Æ ILO

GHS

Danger

TDG

Liquid: slightly toxic Solid: NC

EU

Harmful

US

Toxic

Canada

Toxic

Australia

Harmful

India

Non toxic

Japan

Toxic

Malaysia

Harmful

Thailand

Harmful

New Zealand

Hazardous

China

Not dangerous

Korea

Toxic

3

4

GHS wereldwijd

3. Verordening 1272/2008 •

• • •

Van het Europees Parlement en de Raad betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 67/548/EEG en 1999/45/EG en tot wijziging van Verordening (EG) 1907/2006 Classification, Labelling and Packaging of SUBSTANCES and Titel II MIXTURES Titel IV Titel III 23 talen, ongeveer 1350 blz 1e aanpassing: verordening 790/2009 Verordening: direct van toepassing, dus (theoretisch) niet omzetten in

•

Overgangs- en wijzigingsbepalingen

•

nationale wetgeving – – – –

Verordening zelf in voege 20 januari 2009 Art. 55 tem 61 1 juni 2015 wordt RL 67/548/EEG en 1999/45/EG ingetrokken Diverse wijzigingsbepalingen aan RL 67/548/EG en 1999/45/EG en REACH vanaf inwerking, 1 december 2010 en 1 juni 2015

5

STOF

MENGSEL

classification

(OJ + 20d) -1/12/2010

1/12/20101/06/2015

1/6/2015 onwards

SDS

labelling

packaging

binding on SDS

binding unless CLP labelling

binding unless CLP packaging

optional

optional on SDS

optional when CLP classified


CLP mixtures

optional

optional on SDS



dir 1999/45/EC

binding

binding on SDS



dir 67/548/EEC

-

classification on SDS

relabel after 1/12/2012

repack after 1/12/2012

CLP substances

binding

binding on SDS

binding

binding optional when CLP classified

dir 67/548/EEC

binding

CLP substances

CLP mixtures

optional

optional on SDS


dir 1999/45/EC

binding

binding on SDS



dir 67/548/EEC

repealed

repealed

repealed

repealed

CLP substances

binding

binding on SDS

binding

binding

CLP mixtures

binding

binding on SDS

binding

binding

repealed

repealed

repealed

repealed



dir 1999/45/EC

6

•

Inhoudelijk – – – – – – – – – – – – – –

Titel 1: Algemene aspecten Titel 2: Gevarenindeling Titel 3: Voorlichting over de gevaren via het etiket Titel 4: Verpakkingen Titel 5: Harmonisatie van de indeling en etikettering van stoffen en de inventaris van indelingen en etiketteringen Titel 6: Bevoegde instanties en handhaving Titel 7: Gemeenschappelijke en slotbepalingen Bijlage 1: Voorschriften voor de indeling en etikettering van gevaarlijke stoffen en mengsels Bijlage 2: Speciale voorschriften voor de etiketteren en verpakking van bepaalde stoffen en mengsels Bijlage 3: Lijst van gevarenaanduidingen, aanvullende gevarenaanduidingen en aanvullende etiketteringselementen Bijlage 4: Lijst van voorzorgsmaatregelen Bijlage 5: Gevarenpictogrammen Bijlage 6: Geharminiseerde indeling en etikettering voor bepaalde gevaarlijke stoffen Bijlage 7: Tabel voor het omzetten van de indeling volgens richtlijn 67/548/EEG naar de indeling van deze verordening

4. Toelichting •

Titel 1: Algemene aspecten –

Toepassingsgebied • Nvtp: radioactieve, douanetoezicht, niet geïsoleerde tussenproducten, wetenschappelijk onderzoek (cfr. REACH) • Afval is geen stof, mengsel, voorwerp • Belang van defensie: stoffen/mengsels vrijstellen • Eindgebruiker in afgewerkte vorm – – – –

–

–

Geneesmiddelen menselijk/dierlijk Cosmetica: richtlijn 76/768/EEG Medische hulpmiddelen Levensmiddelen of diervoeders

37 definities (41 def. in REACH) • Gevarenklasse, gevarencategorie • Gevarenpictogram, signaalwoord • Gevarenaanduiding, veiligheidsaanbeveling • Verschillende REACH-definities

kernbegrippen

– Stof, mengsel, voorwerp – Fabrikant, importeur, downstreamgebruiker, distributeur = leverancier • Eigen CLP-definities – (tussen)verpakking Alg. Bepalingen: indelen, gevaarlijk, samenwerken in de toeleveringsketen

7

•Terminologie in verschillende talen: mondiaal bedrijf

Gebruik geen vertaling internet ÆAvertissement

Niet: let op

•

Æaandacht

Titel 2: Gevarenindeling –

Inventarisatie en bestudering van informatie • Testmethoden, epideomiologisch onderzoek, internationale programma’s, … • In de vorm en fysische toestand –

– –

• Speciale regels voor CMR’s en vPvB’s Proeven op dieren enkel als geen alternatieven • Zie vb. http://ecvam.jrc.it/ Genereren nieuwe informatie • Fysische eigenschappen: januari 2014 volgens oa. ISO17025 –

– –

Vb. Stollende producten of producten die warm worden vervoerd: fenol, zwavel, rosins

Vb. Oxiderende vloeistoffen in bepaalde concentraties

• Titel 3: Voorlichting over de gevaren via het etiket Ondergrenzen, concentratiegrenzen en M-factoren Indien indeling anders is dan uit inventaris (publiek januari 2011) dan aan ECHA meedelen

8

•

Titel 3: Voorlichting over de gevaren via het etiket: art 17 tem 34 –

–

– –

–

– – –

Algemene voorschriften • Naam, adres, telf leverancier • Nominale hoeveelheid • Productidentificaties, gevarenpictogrammen, signaalwoorden, gevaaraanduiding, veiligheidsaanbevelingen, aanvullende informatie • Taal van land waar in de handel wordt gebracht; meerdere talen mogen Productidentificatie: • link met art. 31 REACH • Stof: Bijlage VI deel 3, IUPAC, CAS, andere naam (indien > letters) • Mengsel: handelsnaam + identiteit bep. stoffen die bijdragen tot indeling (vb. STOT); 4 chemische namen zouden moeten volstaan gevarenpictogrammen Signaalwoord • Gevaar en waarschuwing • Geen vrije improvisatie bij vertalingen! “let op” is niet “waarschuwing” Gevarenaanduidingen • 71 H-zinnen + 13 EUH (voorheen 68 R-zinnen; ook geen gecombineerde zinnen meer)

Veiligheidsaanbevelingen • 104 P-zinnen (voorheen 64 S-zinnen) wel gecombineerde Afwijkingen in bijzondere gevallen • (LPG)gasflessen, aërosolen, massieve metalen/legeringen, explosieven Aanvullende informatie • Indien 91/414/EG Æ EUH401: Volg de gebruiksaanwijzing om gevaar voor de menselijke gezondheid en het milieu te voorkomen

–

– –

• Niet toxisch, onschadelijk, milieuvriendelijk mag niet Voorrangsbeginselen, picto, gevaars- en veiligheidsaanbevelingen • Indien GHS01 dan geen GHS02 of 03 • Indien GHS06 dan geen GHS07 • Indien GHS05 dan geen GHS07 • Indien GHS08 inhalatie-alergeen dan geen GHS07 huidalergeen, of huid- en oogirritatie • WEL: “C” en “T”: zie ook reeds in verleden HF; GHS07 en 08 wel nog mogelijk! • Alle uit indeling voortvloeiende gevaarsaanduidingen: tot nu toe max. 5 uit bijlage VI (voorheen 4) • Op het etiket worden niet meer dan zes veiligheidsaanbevelingen vermeld, tenzij dat nodig is om de aard en de ernst van de gevaren aan te geven: nieuwe praktijk > 6 Kleine verpakking: afwijkingen (+ Commissie kan aan ECHA vragen vrijstellingen te geven) Aanpassingen etiket • Onverwijld: bij aanpassing indeling • Andere aanpassingen binnen 18 maanden • Volgens regels 91/414/EEG of 98/8/EG

9

•

Aanbrengen etiketten – – –

–

•

Duurzaam, horizontaal leesbaar Kleur en layout zodat gevarenpictogram afsteekt duidelijk en onuitwisbaar aangebracht; zij steken duidelijk tegen de achtergrond af en de grootte en spatiëring zijn zo gekozen dat zij gemakkelijk leesbaar zijn • Kan zwart gemaakte overdruk? Vorm, kleur, grootte en afmetingen Æ zie ook bijlage I deel 1.2.1

Plaatsing van informatie op het etiket – – – –

–

Picto, signaalwoord, H en P-zinnen: bij elkaar Volgorde H vrij kiezen Groepen H en P per taal bij elkaar kleuren in andere gedeelten van het etiket worden gebruikt om speciale etiketteringsvoorschriften toe te passen. • Kan zwart gemaakte overdruk? Buiten- en binnenverpakkingen • Indien ADR: ADR van toepassing aangevuld met bijkomende GHS-gevaren • Indien niet ADR (nvtp of vrijgesteld): alle GHS-symbolen

GHS02

GHS01

GHS05

GHS06

GHS03

GHS07

GHS04

GHS08

GHS09

zie http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/pictograms.html

10

Volgorde H vrij kiezen

11

Beide systemen

Bulkwagen: = enkel transport Æ ADR

Op de “rekken”: = enkel gebruik Æ GHS

12

•

Titel 4: Verpakkingen: art 35 – –

a

– – –

– –

–

•

Verlies van inhoud voorkomen het materiaal van verpakking en sluiting mag niet door de inhoud kunnen worden beschadigd of daarmee een gevaarlijke verbinding kunnen vormen Verpakking en sluiting voldoende sterk Hersluitbare sluiting: moet meerdere keren functie kunnen uitoefenen Geen actieve nieuwsgierigheid van kinderen wekken of prikkelen noch de consument in verwarring brengen, noch een gelijkaardige aanbiedingsvorm of ontwerp hebben als gebruikt voor levensmiddelen, diervoeders, geneesmiddelen of cosmetische producten, wat de consument zou misleiden Indien UN-gekeurde (transport) dan voldoet men aan a Kinderveilige sluiting • Bijlage II 3.1.1 • Vb. 3% methanol grote publiek Tastbare gevarenaanduiding • Bijlage II 3.2.1

Titel 5: Harmonisatie van de indeling en etikettering van stoffen en de inventaris van indelingen en etiketteringen –

– –

–

harmonisatie • CMR en inhallatie-alergeen geharmoniseerd • Actieve stoffen volgens RL 91/414/EEG en 98/8/EG Procedure harmonisatie Verplichting van ECHA in kennis stellen voor opname in inventaris van indelingen en etikettering • Identiteit informatieverstrekker • Identiteit stof • Indeling stof • Specifieke concentratiegrenzen en M-factoren • Picto’s, signaalwoorden en H-zinnen • Ten laatste 1 december 2010, bij registratie of 1 maand na in handel brengen indien > 1 december 2010 Openbare databank: in principe vanaf 1 januari 2011 consulteerbaar

13

•

Titel 6: Bevoegde instanties en handhaving – – – –

–

Bevoegde instanties, handhavingsinstanties en samenwerking Helpdesk: zie tevens REACH-helpdesk (art. 124) FOD Economie Organen met het oog op respons in noodgevallen • Zie www.poisoncentre.be Handhaving • Zie art. 125 REACH • Alle nodige maatregelen Sancties • Zie art. 126 REACH • De sancties moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn • Tegen 20 juli 2010 (dus na 18 maanden) Commissie op hoogte van de sanctiebepalingen van België; • zullen deze tijdig in regelgeving omgezet worden?

14

•

Titel 7: Gemeenschappelijke en slotbepalingen – – – – –

Bij kopen op internet: melding op etiket genoemde gevaren (zie RL 97/7/EG) Informatie 10 jaar bijhouden Taken ECHA Vrij verkeer goederen niet belemmeren maar wel vrijwaringsclausule Aanpassingen technische en wetenschappelijke vooruitgang • In schoot UN – –

–

•

Dus EU zal soms wetgevend moeten volgen Wil men iets aanpassen dan zal men daar moeten “lobbyen”

• PBT’s en vPvB bevorderen Wijzigings- en overgangsbepalingen

Bijlage 1: Voorschriften voor de indeling en etikettering van gevaarlijke stoffen en mengsels –

Deel 1: Algemene beginselen voor de indeling en etikettering • •

Def: gas, vloeistof en vaste stof Indeling van stoffen en mengsels – – – –

Leveranciers in toeleveringsketen werken samen Rol deskundigen en bewijskracht Æ wordt belangrijker dan voorheen!!! ondergrens, specifieke concentraties, M-factor (in het verleden RL 2006/8/EG) Extrapolatieprincipes indien geen testgegevens mengsels »

•

Afmeting etikettering: – –

• • •

verdunning, productiepartijen, zeer gevaarlijke mengsels, interpolatie, in wezen gelijke, aerosolen

oa < 3 l: 52 x 74 mm Elk picto minstens 1/15 en minstens 1 cm2

Afwijkingen: transportabele gasflessen, LPGfles, aerosolen, legering, explosieven Verzoek gebruik andere chemische naam (vwd, geurstoffen) Vrijstelling etiket –

uitvouwen, < 125 cc, eenmalig gebruik < 25cc

15

•

Deel 2: fysische gevaren Æ impliciete link met aggregatietoestand – Ontplofbare stoffen – Ontvlambare gassen •

Ontvlambare aerosolen

–

Oxiderende gassen

–

Gassen onder druk

–

Ontvlambare vloeistoffen:

• • • • • •

Cat. 1: spray-aerosolen en cat. 2: schuimaerosolen Link met ADR: vanaf 2009: chloor: 265 (TOC) ipv 268 (TC) samengeperst, vloeibaar gemaakt, sterk gekoeld, opgelost gas 23-60°C voorheen 21 – 55°C Cat. 3 vlampunt tot 60°C krijgt nu ook picto!!! Vb ts 55-60°C: DMF, furfural, formol met > 10% methanol, undecaan, diethylbenzeen, pentylether, 2octanol, …

– –

Ontvlambare vaste stoffen Æ cfr. ADR klasse 4.1 Zelfontledende stoffen en mengsels

– – –

Pyrofore vloeistoffen: binnen 5 minuten contact lucht Pyrofore vaste stoffen: binnen 5 minuten Æ cfr. ADR klasse 4.2 en 4.3 Voor zelfverhitting vatbare stoffen en mengsels: grotere hoeveelheden en duurt langer voor

– – – – –

In contact met water ontvlambare gassen Oxiderende vloeistoffen Oxiderende vaste stoffen Organische peroxiden Bijtend voor metalen

•

•

Cat 1 en cat. 2 (ammoniak en methylbromide)

–

Thermisch instabiel maar niet explosief, (organisch) peroxide

ontbranding

Let op: combinaties picto, signaalwoord en H-zinnen

16

•


vertaalfouten

•

ADR


= vloeistoffen Consequenties Seveso?

17

Ook picto

• Gassen cat. 1 • Aërosolen cat. 1 en 2 • Ontvlambare vloeistoffen cat. 1 t.e.m. 3 GHS02 • Ontvlambare vaste stoffen cat. 1 en 2 • Zelfontledende stoffen type B t.e.m. F (ook ander picto) • Pyrofoor vast en vloeistoffen cat. 1 • Zelfverhitting vatbare stoffen cat 1. en 2 • Organische peroxiden type B t.e.m. F (ook ander picto) • Stoffen in contact met water ontvlambare gassen cat. 1 t.e.m. 3 MAAR • Vlampuntsgrenzen zijn nu 23 en 60°C (zoals ADR) i.p.v. 21 en 55°C • Ook pictogram tot 60°C i.p.v. huidig tot 21°C (R11) (R10 heeft geen picto!) • •

Vb ts 55-60°C: DMF, furfural, formol met > 10% methanol, undecaan, diethylbenzeen, pentylether, 2-octanol, … R12: gassen, pentaan, furaan

GHS05

• •

ADR: fysische eigenschap: corrosief metaal (EEG) GHS: gezondheid: corrosief ogen/huid

18

•

Deel 3: gezondheidsgevaren –

Acute toxiciteit • • • •

– – –

CMR

– – – –

– –

LD, LC50 en ATE als nieuw begip ATE voor mengsels Enkel tot cat. 4; cat. 5 in GHS niet overgenomen Bepaalde systematiek: H300 tem H302 (oraal); H310 tem H312 (dermaal); H330 tem H332 (inhalatoir) cfr. R20 tem 22, R23 tem R25 en R26 tem R28

Huidcorrosie/irritatie • Mengsels: 10 x (cat. IA,IB,IC) + cat. 2 = cat. 2 als > 10% Ernstig oogletsel/oogirritatie • Mengsels: idem M-factor Sensibilisatie van de ogen/huid • H317 huidalergeen; H334 inhalatiealergeen Mutageniciteit in de geslachtscellen Kankerverwekkendheid Voortplantingstoxiciteit • Ook lactatie effecten erbij Specifieke doelorgaantoxiciteit bij eenmalige blootstelling (vb. Lever) • Anders dan 3.1 tem 3.7 en 3.10 • Cat. 3: narcotische werking Specifieke doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling Aspiratiegevaar • Criteria: kinematische viscociteit

Cat. 1A, 1B, 2

Waarbij ATE: •LD/LC50 indien beschikbaar •Conversiewaarden tabel 3.1.2

19

HAZARD CLASS : Inhalatie alergeen = R42 HAZ.CAT.: 1 SIGNAL WORD : Danger

GHS08 Ook picto

HAZARD CLASS : Kankerverwekkend, mutageen Voortplantingstoxiciteit HAZARD CATEGORY : 1(A/B)-2 SIGNAL WORD : 1:Danger-2:Warning Voorheen cat 1, 2 (en 3)

Verschillend

Bijlage VII

HAZARD CLASS : Specifiek doelorgaan toxiciteit = R39/X of R48/X Eenmalig – herhaalde blootstelling HAZARD CATEGORY : 1-2 SIGNAL WORD : 1:Danger-2:Warning HAZARD CLASS : Aspiratie toxiciteit = R65 HAZARD CATEGORY : 1 SIGNAL WORD : 1:Danger

20

Voorbeelden R62: n-hexaan, bisfenol A R63: tolueen (cfr. White spirit), V2O5, maneb, mancozeb (bestrijdingsmiddelen) R40: tributylfosfaat, naftaleen, chloroform, C10-13 chlooralkanen, formol, MDI, dioxaan, man made fibres (MMF), … R68: fenol, aniline R39/xxx: methanol R42/43: isocyanaten, dichromaten, nikkelderivaten, ftaalzuur- en maleïnezuuranhydride R65: vele solventen (o.a. C5 t.e.m. C8) Conclusie: meer stoffen dan je denkt!

!

Gevaar vlgs RL 92/58 !

GHS07 HAZARD CLASS : Acute toxiciteit : oraal, dermaal, inhalatoir HAZARD CATEGORY : 4 SIGNAL WORD : Warning HAZARD CLASS : Huidalergeen = R43 HAZ.CAT.: 1 SIGNAL WORD : Warning

HAZARD CLASS : Huid (corrosie), irriterend HAZARD CATEGORY : 2 SIGNAL WORD : Warning HAZARD CLASS : (Ernstig oogletsel), oogirritatie HAZARD CATEGORY : 2 SIGNAL WORD : Warning

HAZARD CLASS : Specifiek doelorgaan eenmalig HAZARD CATEGORY : 3 SIGNAL WORD : Warning

21

•

Deel 4: milieugevaren – – – – –

Acuut en chronisch aquatisch L(E)C 50 = < 1 mg /l (R50), BCF 500, LogKow=4 Testspecies: vissen en schaaldieren Ook M-factoren (cfr. Reeds 2006/8/EG) Toekomstig probleem: vele commerciële javels zullen N worden Voorheen R50

Voorheen R5x/53

vertaalfouten

Criteria zelfde Ziet u het verschil? M-factor

GHS09

Wel voor UN3077 en UN 3082 nieuw ADR2009 picto Rubriek 5.2.1.8 (en 5.3.6)

22

•

Deel 5: Aanvullende gevaarklassen EU –

EUH059: gevaarlijke voor de ozonlaag

Verschil GHS - CLP Fysico-chemisch gezondheidsgevaren

23

•

Bijlage 2: Speciale voorschriften voor de etiketteren en verpakking van bepaalde stoffen en mengsels – – – –

–

– –

•

Gekend reeds in richtlijnen nog niet gekend in GHS Æ minimaal beschermingsniveau houden: dus EUHxxx Materiële eigenschappen • EUH001, H006, H014, H018, H019, H044 Gezondheids eigenschappen • EUH029, H031, H066, H070, H071 Bepaalde mengsels • EUH201 (lood) 203 (cement) 204 (isocyanaten) 206 (actief chloor) 207 (cadmium) tem 209 • EUH210: MSDS op verzoek verkrijgbaar (niet voor grote publiek) • Aerosolen ook aerosolrichtlijn 2008/47/EG Kindveilige sluiting • tox cat 1-3, STOT cat 1, corrosie cat 1 • methanol 3%, dichloormethaan 1% grote publiek Hersluitbare verpakkingen • Tastbare gevarenaanduidingen: CMR, corrosie, STOT, aspiratie, … EUH401: gewasbeschermingen

Bijlage 3: Lijst van gevarenaanduidingen, aanvullende gevarenaanduidingen en aanvullende etiketteringselementen –

–

Deel 1: gevaaraanduidingen • Tabel 1.1 materiële gevaren: H2xx • Tabel 1.2: gezondheidsgevaren: H3xx • Tabel 1.3: milieugevaren: H4xx Deel 2: aanvullende gevaarsinformatie: zie reeds bijlage 2

24

•

Bijlage 4: Lijst van voorzorgsmaatregelen –

•

Criteria • Algemene voorzorgsmaatregelen: P101 tem P103 • Voorzorgsmaatregelen ivm preventie: P2xx • Voorzorgsmaatregelen ivm reactie: P3xx • Voorzorgsmaatregelen ivm opslag: P4xx • Voorzorgsmaatregelen ivm verwijdering: enkel 501

Bijlage 5: Gevarenpictogrammen –

–

–

–

Deel 1: materiële gevaren • Ontploffende bom • Vlam • Vlam boven cirkel, “flame over circle” = oxiderend • Gasfles • Corrosie = sectie 2.16 • Geen pictogram Deel 2: gezondheidsgevaren • Doodshoofd met gekruiste beenderen • Corrosie = sectie 3.2 en 3.3 • Uitroepteken • Gezondheidsgevaar, “health hazard” • Geen pictogram Deel 3: milieugevaren • Milieu • Geen pictogram Let op: Wel voor UN3077 en UN 3082 nieuw ADR2009 picto

25

•

Bijlage 6: Geharminiseerde indeling en etikettering voor bepaalde gevaarlijke stoffen –

– –

Deel 1: Inleiding tot de lijst van geharmoniseerde indelingen en etikettering • Identificatie stoffen: CAS, EG-nr, … • Gevarenklasse en categoriecodes • asterisken – *:specifieke concentratiegrenzen – **: bij R46: blootstellingsroute niet uitgesloten – ***: geharmoniseerde indeling voor reprotox niet verloren laten gaan – ****: geen juiste indeling voor fysische gevaren: nog testen (tegen 2014) • M-factoren • Noot A tem U • Noot 1, 2, 3, 5 en 7 Deel 2: dossiers voor geharmoniseerde indeling en etikettering Deel 3: geharmoniseerde indelingen en etikettering • Tabel 3.1 = nieuwe CLP-indeling • Tabel 3.2 = oude indeling Æ bedoeling op termijn wegvallen

26

•

Bijlage 7: Tabel voor het omzetten van de indeling volgens richtlijn 67/548/EEG naar de indeling van deze verordening – –

Omzettingstabel Omzettingstabel naar EUHx

27

5. Impact op MSDS (“paspoort”) •

Gecombineerde impact met REACH – Oude art. 112 tem 116 REACH opgeheven = titel XI – Veel hetzelfde gebleven: oa 16 rubrieken – (directe) verschilpunten: rubriek 2 en 3 omgewisseld – 1 december 2010: vele nieuwigheden • CLP-indeling • Registratienr. – Na registratie (2010, 2013, 2018) • Meer en meer info vanuit chemisch veiligheidsrapport • Blootstellingsscenario’s: bijlages: e-MSDS

• • •

Zomer 2010: aanpassing verordening rond MSDS Pijnpunten: inhoud en taal Tip: vraag in 2011 nieuwe MSDS

28

29

6. Mogelijke aanpak preventieadviseur •

Verordening “eigen maken” –

Lezen verordening • •

– –

Bijwonen studiedagen Websteks bekijken • • • •

–

Nieuwe begrippen leren en eigen maken (picto, criteria, namen) ((zeer))(licht) ontvlambare vloeistoffen Æ ontvlambare vloeistoffen cat. 1, 2 of 3

http://echa.europa.eu/classification_en.asp http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/chemicals/classification/index_en.htm http://www.essenscia.be/NL/essenscia/REACH-portal-essenscia/page.aspx/1950; www.vlarip.be http://eur-lex.europa.eu/nl/dossier/dossier_44.htm

Helpdesks • • • •

Nederland: http://www.ghs-helpdesk.nl Frankrijk: http://www.inrs.fr/dossiers/sgh.html Duitsland: http://www.reach-clp-helpdesk.de Verenigd Koninkrijk: http://www.hse.gov.uk/ghs/index.htm

–

Lezen guidance en FAQs

–

Laatste events ECHA

• •

http://echa.europa.eu/classification/clp_guidance_en.asp http://echa.europa.eu/news/events_en.asp

30

– – –

Informatie consultancy bedrijven Vragen aan de EDPBW, vragen sectorfederatie Spreken met collega’s, nieuwe inzichten, herlezen verordening: trial and error!

–

Artikels in de vakpers

31

•

Communicatie: de moeilijkste deelopdracht van de preventieadviseur (Veiligheidsnieuws december 2008) INFORMEREND en (SENSIBILISEREND) –

Communicatie naar hiërarchische lijn en directie: hoe groot is de impact? • •

– – –

Communicatie in het CPBW Affiches in het bedrijf? Communicatie naar de medewerkers: hoe aanpakken dat het verstaanbaar is en dat er geen verwarring is •

•

Zelfs met dezelfde producten kan dit grote gevolgen hebben!!! Ook informatie naar aan- en verkoop

Verschil tussen operator en laborant

Input; wat is reeds beschikbaar in het bedrijf rond gevaarlijke stoffen? – – –

Heeft iedereen reeds een volledige inventarisatie? Is deze electronisch beschikbaar? Worden aanpassingen in alle documenten automatisch gegenereerd?

32

•

Valkuil – Hoed u voor oversimplifiëring op enkele websites en informatiebrochures!

•

Actieplan – Iedereen • • •

Aanpassen van (introductie)brochures, handleidingen, presentaties, procedures waar iets rond gevaarlijke stoffen instaat Aanpassen databases Nieuwe MSDS vragen vanaf 2011

– Eerder (chemisch) productiebedrijf = rol producent • •

start met CLP-etiketten kleven als oude verweerd zijn op leidingen CLP-oefening voor de producten

•

Afdrukproblemen indien etiketten drukken; grootte etiketten

–

Meer stoffen ingedeeld en strenger (cfr. Waspoeders)

– Indien rol = downstreamuser: MSDS aanpassen met stukken CLP (nood aan software): informatie van voorgaande in de keten

benzeen

Wordt

< of >

en is

methanol

hexaan, heptaan

33

EU Label

3 symbolen 10 R zinnen

CLP Label

5 symbolen 12 H statements

(bron BIG)

Vandaag (DPD berekenings methode)

Tomorrow

Bron AISE

(CLP berekenings methode) Danger Causes serious eye damage. Causes skin irritation.

Irritating to skin. Irritant Risk of serious damage to eyes.

Contains (list ingredients that contribute to classification).

Keep out of the reach of children. If swallowed, seek medical advice immediately & show this container or label. In case of contact with eyes, rinse immediately with plenty of water and seek medical advice. Wear eye/face protection.

Keep out of reach of children. Read label before use. If medical advice is needed, have product container or label at hand. Wear eye/face protection. Wear protective gloves. Wash thoroughly after handling. IF IN EYES: Rinse cautiously with water for several minutes. Remove contact lenses, if present and easy to do. Continue rinsing. Immediately call a poison centre or doctor/physician.

Probleem : hoe krijg je alle zinnen op een label ?

IF ON SKIN: Wash with plenty of soap and water. Take off contaminated clothing and wash before re-use. If skin irritation occurs, seek medical advice/attention.

34

Andere info dan Annex VI soms nodig : Gas onder druk Î H 280 beter toevoegen (H280: Bevat gas onder druk; kan ontploffen bij verwarming)

Mogelijk lobbywerk om aan te passen

• •

Bron: Essenscia

Melding in maandverslagen/jaarverslagen (wat je rond REACH en

GHS hebt gedaan)

Praktische problemen weten –

–

Zijn de softwareleveranciers klaar? • Er zal behoefte zijn om meer te informatiseren • http://www.lisam.com/NewLisamSite/Services/GHSExpertise.aspx of ...GHS.aspx Zijn de leveranciers printers en etiketten klaar?

•

Etiketterings(druk)probleem –

http://www.nl.bradyeurope.com/bradyeurope/cms/contentView.do? contentId=2058

–

Nederlandse interpretatie: Als ik gebruik maak van voorgedrukte diamanten met een rode rand mag ik dan de "extra" diamanten leeg laten? Neen, dat mag niet. De gevarenpictogrammen zijn specifiek bedoeld om de informatie over gevaarlijke stoffen en mengsels te communiceren. Op het etiket mag dus alleen informatie staan die in dat kader relevant is (zie daarvoor artikel 17). Extra lege diamanten kunnen twijfel zaaien en mogen dus niet op het etiket staan (zie artikel 25 lid 3). Titel II van de verordening gaat over de voorlichting over de gevaren via het etiket. Zie ook de wettekst voor meer informatie.

35

•

Rol preventieadviseur - milieucoördinator –

Bekijk uw huidige milieuvergunning zeer grondig! • Stoffen expliciet gemeld – generieke rubrieken? CMR’s/vaste stof niet gekend • Doe de conversie-oefening – Minimale 1 op 1 conversie – Nadien bijkomend indelen tgv vlampunt, nieuwe tox criteria • Bespreek dit met sectorfederatie om na te gaan hoe Vlaanderen de vergunningsrubrieken met CLP zullen aanpassen in de toekomst • Want: indien je geen correcte vergunningsrubriek hebt is dit een zware inbreuk Æ prioritaire vervolging: zo nota naar PG

INTERMEZZO • Ook in nieuwe milieuhandhaving zijn er linken met rol preventieadviseur/CPBW (Besluit 30.4.2009: lijst milieuinbreuken -> adm. vervolgd) – – –

•

Preventieadviseur van bedrijven die SVHC hebben –

•

Milieucoördinator jaarverslag + dit bezorgen CPBW Exploitant voor 1 april volgende jaar aan CPBW milieujaarverslag Aantal zaken van 5.17.x ook als milieuinbreuken

Bekijk de eerste lijsten van oktober 2008 en doe de communicatie met de klanten

Opvolging nog niet geregelde zaken –

Impact downstreamregelgeving • Welzijn • Erkenningsakten bestrijdingsmiddelen en biociden (zie ook verordening 1107/2009 intrekking 91/414/EEG)

•

Seveso – –

–

• andere Impact milieu zoals vergunningsrubrieken • Nieuwe • Tankkeuringen? Vb. Vlp 58°C • Afval: generieke ADR-rubrieken blijven oplossing • Segregatieregels –

• • •

lig er in eerste instantie niet wakker van! Verdoken gevolgen: vb. javel

Let op: zwavel is ondertussen ook ingedeeld R38

Vergeet ook link naar ADR niet (cfr “N”); op termijn ook IMO Tgv REACH: zijn alle producten nog te krijgen? Handhaving – – –

REACH: Vlaanderen (milieuinbreuk) en wet productnormen aangepast Nog niet alle overheden omgezet CLP moet nog volgen

36

•

5 “welzijnsrichtlijnen” –

–

Welke • 92/58/EEG – Æ dit zal grondig bekeken moeten worden – Enig pragmatisme: cfr. Nederland • 92/85/EEG • 94/33/EEG • 98/24/EG • 2004/37/EG consultatie opgestart in Europa om te bepalen hoe deze richtlijnen dienen aangepast te worden

37

Mogelijke Seveso-aanpassingen

38

•

Rol syndicale organisaties – Hun leden informeren en sensibiliseren; voldoende frequent

•

Rol sectorfederaties – – – –

Hun leden informeren en sensibiliseren; voldoende frequent Studiedagen: zie Essenscia Uitwisselen info Fasciliteren en begeleiden • Gassector: zelfde software • Dierenvoeders: hopelijk zelfde software

39

•

Rol overheid – Europa: aantal vertaalfouten in verordening rechtzetten – Wetgevende initiatieven – Sensibiliserend, informeren • Cfr. Nederland • Nieuwe brochures (Sobane nog aanpassen) • Mooie overzichten: cfr. Duits vb. – Handhaving • Voor REACH: beste handhavers zal iedere actor in de LCA zijn (vnl. leveranciers – soort peer review) – Oude publicaties zullen moeten aangepast worden – Zorg dat webstekken altijd actueel zijn en dat hyperlinks werken (anecdote: bij uittesten werkten aantal niet)

•

http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=616

40

41

42

43

NIEUWE update

Ter INFO A. Campagnes rond gevaarlijke stoffen in verleden •

Zie www.cleen-europe.eu – – – – –

• •

zie Reach En force 1 project: results mid 2010 zie ad hoc problemen Labo Toxicologie FOD WASO – – – –

• •

Lasrook OPS dieselroet …

Milieuinspectie: biociden/bestrijdingsmiddelen; ook federale reductieprogramma’s Federale Milieuinspectie – – –

•

Nikkel beperking E-commerce Azoverven ECLIPS: classification & labelling …

Solventen (cfr RL 2004/42/EG): vanaf 1 januari 2010 terug reductie solventgehalte Controle MSDS Alles van CLEEN

Toekomstige campagnes: formulatoren

44

B. Enkele woorden over eerste ervaringen REACHhandhaving • • •

FORUM Æ REACH EN-FORCE 1 (vragenlijst art. 5, 6, 31 REACH) Nationaal coördinator Inspectieteam: FOD Volks&Leefm, FOD WASO, Vlaams gewest – – – – –

•

bedrijfskeuze: – –

• •

Fabrikanten (verschillende sectoren), distributeurs, importeurs, enige vertegenwoordigers (OR), downstreamgebruikers Zowel Vlaanderen als Wallonië

Fase 1a (mei-juni), 1b (sept-nov), 1c (tot eind december) Bevindingen – – – –

•

ontwerpt praktische werkwijze inspectie kiest bedrijven plant bedrijfsbezoeken en kondigt aan (op voorhand documenten opsturen) voert inspecties uit (documenten en verificaties) verwerkt bekomen resultaten en feedback bedrijven

Leerproces bedrijven en overheid Geen inbreuken; wel verbeterpunten naar toekomst (oa documenteren, bonus pater familias) 1 bedrijf weinig overheidsinspecties gehad laatste 20 jaar! Æ Nood coördinatie? Peilen tevens naar REACH-proces, toekomstige ontwikkelingen en CLP Æ zie tevens vragenlijst Essenscia

Toekomst: nog meer controle op import via Douanegegevens?

45

C. Diverse eindzaken •

Educatieve quizvragen – –

http://echa.europa.eu/classification/clp_guidance_en.asp http://www.vnci.nl/clp

• • • •

Vergeet ook informatie Antigifcentrum niet Jaarverslag 2008 ECHA: nog geen informatie rond CLP (logisch) Mooi Duits hebbedingetje Anecdote: aantal hyperlinks kloppen niet in websteks (ondertussen aangepast,

•

Convertor: van oude naar nieuwe systeem: wel ook kennis ADR en enkel in Duits

•

Ook veel informatie op wikipedia

enkel nog ECHA)

– – –

•

http://www.gischem.de/ghs/index.htm http://nl.wikipedia.org/wiki/lijst_van_H-_en_P_zinnen http://nl.wikipedia.org/wiki/lijst_van_gevarenklassen_in_GHS

Using REACH-information for health and safety at work (Announcement 409) – Committee on Hazardous substances: zie www.baua.de –

6 thema’s en per thema vragen • MSDS als een centraal instrument voor informatietransfer onder REACH (6) • Informatie op eMSDS relevant beroepsrisico’s&gezondheid (14) • Verband tussen DNEL en grenswaarden (2) – Welke bindende waarden hebben grenswaarden en DNELs voor werkgevers? – Welke stappen moeten ondernomen worden als grenswaarden verschillen van DNEL’s of wanneer er geen grenswaarden zijn? • Risicomaatregelen volgens MSDS vs controlemaatregelen uit de RIE (3) • Bijkomende informatie onder REACH (4) • Authorisatie, vervanging en beperking (6)

46

47

Het veranderend landschap met CLP:

Recommend Documents