Nieuwe rollen in een veranderend IT landschap

Nieuwe rollen in een veranderend IT landschap Onderzoeksverslag mapping sleutelrollen Juni 2015

In opdracht van ECP

Auteurs ABIO: Drs. Marleen Olde Hartmann IT-Staffing: Ir. Bramjan Mulder

Toekomstige beroepsrollen

INHOUDSOPGAVE Inleiding ............................................................................................................................. 3 Managementsamenvatting ................................................................................................. 4 Marktverkenning ................................................................................................................ 5 Experts .............................................................................................................................. 7 Survey ............................................................................................................................... 9 Populatie Survey .............................................................................................................. 10 Samenvatting populatie deelnemers............................................................................. 13 Uitkomsten survey ........................................................................................................... 14 Keuze verdere uitwerking ............................................................................................. 28 Toekomstige beroepsrollen .............................................................................................. 29 Data Scientist ............................................................................................................... 30 Digitale Documentalist .................................................................................................. 37 Enterprise Architect ...................................................................................................... 40 App/Mobile Ontwikkelaar .............................................................................................. 44 User Experience (UX) Designer ................................................................................... 46 Ethical Hacker .............................................................................................................. 47 Cloud Engineer ............................................................................................................ 50 Healthcare Informatics.................................................................................................. 52 Bronnen ........................................................................................................................... 56

Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

2


Inleiding Door verdergaande digitalisering van informatie en de steeds sneller en groter wordende netwerken, die bovendien evolueren en daarmee van karakter veranderen, verandert de rol van ICT in de samenleving enorm. Marktverhoudingen binnen Europa veranderen mee en de mobiliteit wordt groter. Dit alles vraagt om professionele ontwikkelingen in Nederland die daarbij aansluiten, willen we onze huidige marktpositie in Europa behouden. Een hogere mobiliteit betekent ook dat ICT-ers uit andere landen werk kunnen doen, dat voorheen in Nederland werd gedaan en op de Nederlandse arbeidsmarkt werd uitgezet. Niet alleen is de uitwisseling op basis van competenties vergemakkelijkt en weten werkgevers in Noorwegen en Nederland beiden over welke competenties ze spreken, waardoor gemakkelijker iemand uit het buitenland kan worden aangenomen, maar ook de technologische mogelijkheden zijn dusdanig dat Noren en Nederlanders op platforms elkaar kunnen vinden en samen werk kunnen uitvoeren. Dit gegeven opent veel nieuwe mogelijkheden tot samenwerking. ECP is een platform van bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties dat tot doel heeft het gebruik van ICT in de Nederlandse samenleving te versterken. Er wordt gezamenlijk nagedacht over een visie op Nederland als informatiesamenleving. ECP kent twee programmalijnen: Digivaardig en Digiveilig en koppelt hieraan concrete activiteiten en projecten. In het kader van de Europese ontwikkelingen waar een e-competentie framework (e-CF) is ontwikkeld is in Nederland de werkgroep e‐CF NL ontstaan om de landelijke adoptie van e‐CF in Nederland te stimuleren, binnen de programmalijn Digivaardig. Hiervoor zijn verschillende activiteiten neergezet, waarvan dit onderzoek er slechts één is. Onderwerp van onderzoek is enige mate van ‘foresight’ te geven in de verschuivingen in vakinhouden en kennisvelden als gevolg van de toegenomen complexiteit en omvang, waarmee beroepsgroepen, ICT professionals en bedrijven te maken zullen krijgen. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek hebben wij acht sleutelrollen gedefinieerd en die zichtbaar gemaakt door ze te mappen op e-CF; dit product is ter beschikking gesteld voor publicatie en gaat hierbij. Terugkoppeling naar de CEN Project Committee 428 zal plaatsvinden in de komende vergadering van juli van dit jaar (2015). Het onderzoek heeft bestaan uit een marktonderzoek, een expert interviewronde en een survey. Op basis daarvan is een keuze gemaakt voor toekomstige beroepsrollen, die zijn uitgewerkt met e-CF competenties. Omdat er veel informatie is vergaard, hebben wij gemeend dit in een verslag te zetten en het niet alleen bij de deliverables in de vorm van zes profielen en een terugkoppeling naar CEN te houden.


3


Managementsamenvatting In opdracht van het ECP heeft er een inventarisatie plaatsgevonden van IT sleutelrollen waar naar verwachting de komende jaren tekorten optreden. Dit zijn immers de rollen waarvoor medewerkers opgeleid of geworven kunnen worden. Na deskresearch, expert-interviews en een enquête onder vakverenigingen en ICT-ers, is er een selectie van acht sleutelrollen gemaakt waarin de komende jaren een tekort verwacht wordt. Dit zijn functies die te maken hebben met Big Data, Security, Mobile of Cloud oplossingen, namelijk Data Scientist, Digitale Documentalist, Enterprise Architect, App/Mobile ontwikkelaar, User Experience (UX) Designer, Ethical Hacker, Cloud Engineer en Healthcare Informatics. Deze IT Sleutelrollen zijn gemapped op het European e-Competence Framework (e-CF). Het gebruik van dit framework heeft diverse voordelen voor organisaties. Bij iedere genoemde IT sleutelrol is een uitsplitsing gemaakt van de e-CF competenties die iemand gemiddeld gesproken nodig heeft. Een organisatie kan deze IT sleutelrollen gebruiken als handleiding en eventueel aan de eigen situatie aanpassen.


4


Marktverkenning De marktverkenning heeft plaatsgevonden door desk research en vervolgens vier experts in toekomstverkenning persoonlijk te ondervragen op hun inzichten aangaande de toekomst en de ontwikkelingen die zij zien ontstaan in de ICT. De voorbereidende research liet zien dat nieuwe technologische mogelijkheden sneller op de markt komen en bedrijven vaker innoverende acties plegen. Dat deze vernieuwing heeft organisatieverandering tot gevolg en nieuwe businessmodellen gaan ontstaan. We gingen te rade bij Gartner, Forrester, Mckinsey, IDC, Toekomstscan 2050, Berenschot, Hypecyles, NextGen Study’s, Empirica, EIT ICT Labs, IBM, De‐ICTer‐bestaat‐niet, de Nationale Denktank Eindrapport 2014 en NRCLive Moonshot. Het desk research willen we niet helemaal uitschrijven; dat was onze opdracht niet. Toch willen we de opbrengst ervan, die de start voor de expert interviews en de survey is geweest, niet helemaal negeren in de rapportage. We hebben daarom gekozen voor een shorthand overdracht en het weergeven van ontwikkelingen in steekwoorden. De ontwikkeling kan in steekwoorden (in de structuur Van-Via-Naar) als volgt aangegeven worden: 1. Van focus op technologie via de focus op processen naar een focus op business modellen. 2. Van harde ICT systeemkennis, via ICT management naar digitaal leiderschap. 3. Van ‘geïsoleerd vakmanschap’ via interne klantfocus en service-denken naar een externe klantverhouding toe. 4. Van het automatiseren via efficiency en effectiviteit naar nieuwe waardecreatie door digitale innovatie. 5. Van het verkrijgen van een erkende plek in de organisatie via het managen van ICT (een correcte planning en voorspelbare uitvoering en waardecreatie met minimale risico’s en maximale controle) naar het snel kunnen adapteren en innovatieve kansen kunnen benutten. Hoewel duidelijk is dat de focus van technologie naar de business wordt verlegd, is de onderliggende technologie wel datgene dat de veranderingen mogelijk maakt. Vaak wordt dit nog steeds zo ingedeeld. Daarom kijken we hier even nog specifiek naar de nieuwe aanjagende technologie. Dit wordt wel het zogenaamde derde platform genoemd; een verzamelnaam voor mobile computing, clouddiensten, sociale netwerken en big data analytics. Andere partijen noemen het net weer iets ander t.w. ´The Nexus of Forces: Social, Mobile, Cloud and Information’ als basis onder digitale business of men spreekt over Next Generation of New Digital Era. Hoe men dit gegeven ook benoemt, men is het er in algemene zin wel met elkaar over eens dat het in elkaar overlopen van de werkelijke en de digitale wereld, het steeds meer en overal intelligentie inbrengen, de hoe technologie doordringt in de business en disruptie en/of wijziging van de bedrijfsvoering met zich meebrengt, de belangrijke strategische ontwikkelingen zijn waar rekening mee dient te worden gehouden. Dit geldt dus ook voor de ICT professional van de toekomst en diens rollen. Nieuwe technieken, globalisering (m.n. genoemd wordt de invloed van China), toegenomen concurrentie en mobiliteit zorgen daarnaast voor veel verschuivingen en ook andere verwachtingen ten aanzien van ICT professionals op de arbeidsmarkt. Reden te meer om naar de competenties te kijken in de nieuwe beroepsprofielen.


5


Ook in de e-CF versie 3.0 zijn vanwege deze ontwikkelingen en na ervaringen uit versie 2.0 nieuwe toevoegingen gedaan: Innovatie (A.9), System Engineering (B.6), Behoeften Analyse (D.11) en Digitale Marketing (D.12).


6


Experts Met deze ondergrond hebben we met de experts gesproken over de wijzigingen die zij zagen voor de professionele ontwikkeling in de ICT. Wij hebben hen de voorgaande ontwikkelingen voorgelegd en hun visie hierop gevraagd. Uit deze gesprekken is een eerste indruk ontstaan, die ook ging in de richting van samensmelting binnen huidige bekende vakgebieden in de ICT maar zeker ook met nonICT beroepsvelden, de zogenaamde cross-overs. ICT als enabling technology wordt ook een steeds groter onderdeel van de niet-ICT beroepsvelden en verandert de wereld als totaal. Er wordt niet langer meer gesproken van een trend, maar van een digitale revolutie of transformatie. Niet alleen nieuwe technieken werden als oorzaak aangewezen, maar ook de ‘neus voor innovatie’ werd vaker naar voren gebracht. De relatie met de business vormgeven, strategische inzichten ontwikkelen en overdracht kunnen plegen, en het bij kunnen blijven door zelfstandig leerprocessen voor zichzelf uit te zetten, werden als de belangrijke facetten en op gelijke hoogte geplaatst als de benodigde ICT kennis/vaardigheden; het ‘kennen en het kunnen’ op ICT domeinen. Het omgaan met jezelf, met anderen en met kennis komen naast de ICT kennis en ICT vaardigheden te staan. Verder werd als heel opvallend punt naar voren gebracht dat de positie van de ICT-er zelf sterk aan verandering onderhevig is. De ICT professional van de toekomst is niet langer gericht op formele macht gekoppeld aan een functie, maar wordt meer gedreven door de inhoud en de mogelijkheden tot (persoonlijke en vak)ontwikkeling die er zijn. De hoog opgeleide ICT-professional van de toekomst wil iets bereiken en waarde creëren, in samenwerking met anderen en in regie, wil gezien en erkend worden en gebruik kunnen maken van een optimale werkplek en maakt voor een deel zijn eigen werk door benutting van de vrije professionele ruimte of de digitale mogelijkheden om internationaal te kunnen samenwerken. Er ontstaat een ICT enterpreneur. Voor de wat lager opgeleide ICT-professional vrezen sommigen door de up-skilling die de nieuwe ontwikkelingen met zich meebrengen en de robotica toepassingen die het werk dat met een lagere opleiding gedaan kan worden, zullen wegnemen. Anderen zien dit totaal anders en stellen dat de zoveel-urige werkweek sterk zal verminderen, want robotica gaat die werkzaamheden overnemen en mensen krijgen meer vrije tijd om andere zaken te doen. De grote organisaties en ICT dienstverleners met hun statische structuren zullen gaan verdwijnen en plaats gaan maken voor industrie specifieke smart platforms en samenwerkingsverbanden die nu nog niet tot de mogelijkheden behoren. Er zullen kenniscentra ontstaan en communities met verschillende doelen, interesses en opleidingsmogelijkheden om de collaboratie en het zelf-leren te ondersteunen op alle opleidingsniveaus. Community managers worden daarin onmisbaar. Kleine ondernemende ICT’ers en startup-bedrijfjes zijn sneller en wendbaarder en nieuwe technologie stelt hen in staat om naast de grote dienstverleners een belangrijke plaats in te nemen. We veranderen mentaal en treden als individu zelfstandiger op, zijn veeleisender geworden ten aanzien van dienstverlening en de benodigde infrastructuur ten behoeve van ons werk, onze privacy en beveiliging. Duidelijk werd dat de ICT-er meer partner in business moet worden in de toekomst anders gaat er een scheiding ontstaan waarin ICT-ers slechts de toeleveranciers worden. Zij leveren de infrastructuur, capaciteit, beveiliging en de grondstof data. Zij gaan dan slechts Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

7


zorgen voor de connectiviteit, de opslag en verwerking, de toegang en de back-ups en het aanleveren van schone data in diverse vormen. Het gedetailleerd ontwerpen, bouwen, documenteren en integreren van oplossingen die in productie worden genomen behoort eventueel ook nog tot de werkzaamheden. De business zal echter zelf alle denk, exploratie en ontwerp werk voor haar rekening nemen en door de ontwikkeling van cross over beroepen, kan ook dit deel buiten het ICT-veld gaan vallen. De arbeidsmarkt verandert dus drastisch in een nieuwe digitale economie met nieuwe samenwerkings- en verdienmodellen. Professionals moeten daarin hun nieuwe weg vinden en werk wordt anders verdeeld. Men voorziet dat nieuwe MBO niveau banen gaan ontstaan doordat werkzaamheden op een andere manier samengesteld kunnen gaan worden en een beleidsmedewerker door bijvoorbeeld een informatiewerker ondersteund kan gaan worden. Competenties en competentiewaarde voeden deze andere manier van organiseren van het werk.


8


Survey Op basis van de aangegeven veranderingen in het algemene gedrag als consument, als burger, als werknemer en –gever en hoe we omgaan met diensten, producten, informatie en organisatie hebben we de leden van beroepsverenigingen en zelfstandig werkenden ondervraagd. We hebben een site (e-CF.work) met daarop wat achtergrondinformatie over eCF en de survey zelf geplaatst zodat de beroepsverenigingen zelf hun leden konden benaderen met het verzoek om mee te werken. In de introductie op de survey stelden we dat de Europese markt een groeipotentie van 340 miljard euro heeft, waar iedere Europeaan profijt van kan hebben, mits we gezamenlijk optreden. In het vakgebied van de ICT betekent dit een gezamenlijke taal op het gebied van rollen en competenties. Inmiddels is het Europese e-Competence Framework voor ICT-ers (e-CF) ontwikkeld en geïmplementeerd. Op dit moment is men in Europa bezig e-CF te koppelen aan de beroepsrollen of beroepsprofielen (of soms functies zoals wij gewend zijn). Maar wat een interessanter vraag is om te beantwoorden is die over de verwachting van de toekomst. Wat zijn de meest interessante beroepsprofielen voor de komende vijf jaren? Dit zijn immers de beroepsprofielen en competenties die we nog kunnen ontwikkelen; waarvoor we nog kunnen opleiden of waarin we ons nog kunnen ‘up-skillen’. Wat zijn dan de bijbehorende (e-CF) competenties? En hoe moet dat georganiseerd worden? Hoe krijg je het voor elkaar om te beschikken over de juiste competenties, en hoe krijg je het voor elkaar om de mobiliteit op de arbeidsmarkt te verbeteren? In ieder geval níét door te blijven hangen in oude werkwijzen, kennis en inzichten. Wij hebben de deelnemers en leden van de beroepsvereniging gevraagd om vanuit hun huidige positie als professional een aantal vragen te mogen stellen. Door het invullen van de survey hebben zij geholpen een verdere bepaling van de toekomstig rollen te bedenken. Met behulp van de uitkomsten van het onderzoek werken wij deze rollen verder uit met de competenties uit e-CF. Wij stelden vragen over de verwachtingen die men had voor wat betreft verschuivingen in het werk in de toekomst. Dit was na de desk research en het expert onderzoek de derde trap van het werk om te komen tot toekomstige beroepsrollen in de ICT.


9


Populatie Survey We geven eerst weer wie die deelnemers waren voordat we met de inhoud ervan verder gaan. Onderstaande grafieken laten zien hoe de volledige deelnemende populatie is verdeeld.

Op leeftijd:

De genoten opleiding lag hoog, en vooral mannen namen deel:


10


De meesten (95.19%) waren werkzaam in de ICT, slechts een heel gering aantal was niet werkzaam in de ICT branche en het aantal jaren werkervaring lag hoog:

Aantal jaren werkervaring:

Bekend met e-CF Ja/Nee:

Verdeling per beroep: Beroep

Aantal

Manager

2

Consultant

12

Adviseur informatiemanagement

1

Programmamanager

4

Testmanager

2

Coördinator

1

Senior Software Designer

1

Developer / Software ontwikkelaar

5

Adviseur

2

Projectmanager

13

Director

2

Database Administratior (DBA)

2

Architect

3

Informatie Architect

1 Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

11


Informatie Manager

2

Community Manager

1

Innovatiemanager

1

Data migratie specialist

1

Specialist

3

Senior ICT Specialist

1

Support Specialist

1

Systeemanalist

2

Systeemontwikkelaar

1

Tester

2

Applicatiebeheerder

1

Technisch Applicatiebeheerder

1

Implementatieconsultant

1

Docent

1

Zzp-er

1

De mensen die wel van e-CF wisten gaven de volgende bron weer:

Men kon achtereenvolgens kiezen uit de antwoord categorieën: 1. 2. 3. 4.

Ik heb erover gelezen in krant of tijdschrift Ik ben ermee bekend door congressen Ik heb erover gelezen op Nederlandse sites Ik heb erover gelezen op Europese sites Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

12


5. Mijn werkgever werkt ermee en zo weet ik ervan 6. In mijn beroepsvereniging wordt erover gesproken 7. Op een andere manier dan hierboven staat aangegeven

De deelnemers wisten zich goed te plaatsen in een van de Plan-Build-Run-Manage-Enable dimensies van e-CF. Het merendeel was afkomstig uit de manage dimensie.

Samenvatting populatie deelnemers De survey heeft een maand open gestaan en in die periode hebben 104 mensen meegewerkt aan het invullen van de toekomstige verwachtingen naar werk. Het betreft een grotendeels hoog opgeleide groep ICT-professionals met bijzonder veel werkervaringsjaren (van 15 tot meer dan 25 jaar) en in de leeftijdscategorie vanaf 35 jaar terwijl meer dan de helft boven de 50 jaar oud is. Managers in allerlei typen hadden de overhand en men kon zich gemakkelijk plaatsen in de indelingsdimensie van e-CF. Nog niet zoveel mensen was met e-CF bekend (62%), zij die wel bekend zijn met e-CF hebben dit vooral in hun beroepsvereniging gehoord of op een andere, niet door ons opgegeven manier. Wij hebben door deze samenstelling van ervaren mensen, grote waarde gehecht aan de richting van verandering die werd aangegeven.


13


Uitkomsten survey De antwoorden op de vragen van de survey geven we per vraag hieronder weer en dit was aldus: De toepasbaarheid van e-CF wordt als volgt beoordeeld:

De gebieden waar dit framework bruikbaar is hebben we ingedeeld in: de competenties in kaart brengen, de ondersteuning bij verdere competentie ontwikkeling, keuze verruiming bij opleidingen, promotie huidige werkgever, roldiversiteit verkrijgen huidige functie, solliciteren naar nieuwe functie, het vaststellen van de jaarlijkse targets, de employability in Europa vergroten en geen idee waar het hulp biedt. Het aantal mensen dat geen idee heeft is vrij consistent met hen die niet weten of het überhaupt wel bruikbaar is. In de huidige functie (vaststellen van targets en het maken van promotie) ziet men geen bruikbaarheid, alleen voor het aanbrengen van roldiversiteit. Competenties helder krijgen en verder ontwikkelen zijn de gebieden die men het meest bruikbaar vindt. Employability verhogen in Europa scoort vervolgens als derde in bruikbaarheid.


14


Geen idee waar het mij kan helpen

39,42

Mijn employability binnen Europa vergroten

14,42

Vaststellen van mijn jaarlijks te behalen targets

0

Solliciteren naar een nieuwe functie

1,92

Roldiversiteit brengen in mijn huidige functie

4,81

Promotie maken bij mijn huidige werkgever

0

Keuzemogelijkheden voor opleidingen ontdekken

3,85

Helpen bij mijn verdere competentie ontwikkeling

15,38

Competenties in kaart brengen

20,19 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Gebieden die werden aangegeven waarop men veranderingen verwacht in de nabije toekomst (uitgedrukt als technologie) waren Cloud en Xaas, (cyber) Security, Big Data, 3d Printing, Internetof things, Domotica, Mobility/BYOD, Streaming Video, Telefonie/VOIP, Webhosting of e-Commerce en men gaf onderstaande waarden: Coud en XaaS

28,85

(Cyber)Security

10,58

Big Data

20,19

3D printing

0,96

Internet of Everything

13,46

Domotica

0,96

Mobility / BYOD

10,58

Streaming video

0

Telefonie / VOIP

0,96 0

5

10

15

20

25

30

35

Cloud, big data en IoT zijn de koplopers, mobility en security komen daarna pas aan bod. De gebieden die bij het antwoord ‘anders’ werden gegeven waren : Unified Communications, digitale transformatie, energie - smart grid, Business Intelligence, Security, Documentmigratie, It Demand Management, AI, denken in functionaliteiten; app's, ICT & bedrijfsvoering gaan steeds verder integreren en ICT wordt vast onderdeel van bedrijfsvoering ipv losse tak van sport, Creative en twee keer werd het mainframe gebied genoemd. De vraag die betrekking had op de sectoren die naar verwachting grote tekorten aan ICTprofessionals zullen gaan hebben, werd als volgt beantwoord: Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

15


Opvallend was hier dat zakelijke dienstverlening, overheid de koplopers zijn en de gezondheidszorg en de industrie hierna volgt. De bouw, detailhandel, kunst en cultuur en marketing scoren laag. Financiële sector en onderwijs staan in het middensegment van veranderingen. Het is opvallend dat men onderwijs niet ziet als een bepalende factor in het aanleveren van de nieuwe competenties in een veranderde samenleving. Daarna vroegen wij naar het inzicht dat mensen hadden over komende veranderingen in relatie tot de expertuitkomst. De experts gaven namelijk vaak aan dat zij dachten dat er combinatiefuncties gaan ontstaan. Alle functies krijgen een grotere ICT component, waardoor grote verschuivingen gaan ontstaan voor de ICT arbeidsmarkt zoals we die nu kennen. Men gaf in de survey ook aan dat diverse beroepen zoveel ICT kennis in zich gaan dragen dat dit 'halve ICT-ers' zullen worden. Op de vraag welke combinatiefuncties tussen IT en sectorspecifieke toepassingen kunnen gaan ontstaan, wist een aantal mensen niets te noemen of gaven aan er nog niet over nagedacht te hebben. Een heel aantal was het met de experts eens en gaven zelfs aan dat dit nu al het geval is door te stellen: Nvt, in elke rol gaat ICT een belangrijker rol spelen. Mobile devices zullen dit aanwakkeren. Combinaties doen zich alleen voor bij de eerste generaties van nieuwe technieken. Daarna zijn het gebruiksvoorwerpen. Is al het geval, alleen combineert de ICT'er nu met een deel business. Meer en meer zal ook de business gaan combineren met ICT. Geen in het bijzonder, bij reguliere werkzaamheden is al heel vaak ICT nodig. Demand on skill. Ik denk dat alle informatie verwerkende bedrijven te maken krijgen met volledige integratie bedrijfsvoering ICT. Dat betekent dat alle leidinggevende functies ook verstand van ICT moeten krijgen en overige werknemers meer nog dan nu hun eigen systeembeheerder worden. Een enkeling vond de combinatiefuncties niet van toepassing: Niet, halve kennis is gevaarlijk. De andere respondenten zien verschillende combinatiefuncties ontwikkelen, waarbij functies in de zorg, onderwijs, marketing, legal, finance en logistiek geregeld terug komen. Hierbij de complete lijst:


16


Marketing en data analyse Big data-marketing IT en marketing BI-Marketing

Robot premier Robot minister Robot rechter Robot-verpleging

ICT-marketeer

Robot-thuiszorg

Big data analist-marketeer IT en marketing ICT-marketing

Robot-administrateur Robot-chauffeur Robot-bouwvakker (op basis van AI systemen zoals IBM Watson) ICT-toezichthouder

Marketing en R&D Digitale klantondersteuning Big data en architectuur Business strateeg en enterprise architect Business manager en informatie manager Business analist en informatieanalist web-docent ICT-docent learning network-docent deeltijd opleidingen robot-onderwijscoach Onderwijzer.Robot-huisarts robot-advocaat robot-overheid

Cyber-agent

Finance & logistiek - gps software.

ICT-econoom Artsonderzoeker/ICTer Ambtenaren ICT-recht ICT-Natuur IT en kwaliteit/MVO bioloog-informaticus Kweker van planten en voedsel ivm robotica. Keyuser - business analist winst optimalisatie functies continuous improvementarchitect. Test-, meet- en correctieapparatuur. Maritieme ICT-ers. Dus boordwerktuigkundige machinisten Banken:producten worden steeds meer IT-gedreven;

Kapiteins met ICT kennis ICT-Elektronica 3D-industrie Administratie icm procesoperator Technisch en functioneel beheerders Automonteur analyst<->Developer Software brokers in de cloud

projectmanager - functioneel beheerder bedrijfskundig programmeur Social media-journalist Communicatie en logische inrichting applicatie Gezondheidszorg en smartphone apps Analyse Apparatuur in ziekenhuizen IT Laborant 50/50 therapeutische beroepen e-health IT met zorg Verkeer Verkeersmanagement Tunnelbeheer Mobility-in.elke.sector

zakelijke diensten: producten worden steeds meer ITgedreven.

Kennismanagement / communicatie

Opvallend is het inzicht in de verschuiving in de ICT arbeidsmarkt die voor velen heel zichtbaar is. Robotica spreekt zeer tot de verbeelding en ook de beroepsvelden waar een lang opleidings- en ervaringstraject voor nodig is (zoals rechter) worden in combinatie met robotica genoemd. De gezondheidszorg wordt met name expliciet naar voren gebracht, zoals ook al eerder bij de branche. Marketing werd bij branche verandering nauwelijks genoemd, maar komt hier in verschillende vormen wel terug.


17


De omgekeerde vraag naar de wijzigingen binnen specifieke huidige beroepen en de mate van verandering waaraan dit beroep onderhevig is, antwoordde men als volgt. De legendakleur voor ‘heel veel verandering’= groen, voor ‘veel’=geel, ‘weinig verandering’= roze, ‘geen’= rood en ‘geen idee’= blauw. Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep Accountmanager

Architect e-Learning

Architect Enterprise

Architect Software

Systeem Architect

Business Analist


18


Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep

Business Informatie Manager

Change manager

Chief Information Officer

Cloud Storage Consultant


19


Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep Cloud Engineer

Community Manager

Cyber Security Specialist

Data Scientist

Database Administrator

Developer


20


Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep Digital Animator

Digital Marketeer

Digital Media Specialist

Ethical Hacker

e-Learning Content Developer

Healthcare Informatics


21


Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep ICT Consultant

ICT Entrepreneur

ICT Operations Manager

ICT Security Manager

ICT Security Specialist

ICT Trainer


22


Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep Interaction Design

Network Specialist

Project Manager

Quality Assurance Manager

Service Desk Agent

Service Manager


23


Antwoorden: verwachte verandering voor dit beroep Systems Administrator

Systems Analist

Technical Specialist

Test Specialist

Usability Specialist

User Experience Expert


24


Uit de survey komen een aantal beroepsrollen naar voren, waarvan de groep duidelijk veronderstelt dat hier veel verandering zal plaatsvinden (veel + heel veel verwachte verandering meer dan 60%):  Cyber Security Specialist (87%)  ICT Security Specialist (86%)  Cloud Engineer (66%)  Software Architect (66%)  Healthcare Informatics (66%)  Enterprise Architect (66%)  Ethical Hacker (65%)  Data Scientist (64%)  ICT Secutity Manager (63%) Van deze ‘top scorers’ geven we hieronder aan waar de verandering volgens de deelnemers vandaan zal komen: Cyber Security Specialist (87%)

ICT Security Specialist (86%)

Cloud Engineer (66%)

Software Architect (66%)


25


Healthcare Informatics (66%)

Enterprise Architect (66%)

Ethical Hacker (65%)

Data Scientist (64%)

ICT Secutity Manager (63%)


26


De beroepen waarbij de minste verandering wordt verwacht zijn de volgende (weinig + geen verwachte verandering meer dan 60%):  Accountmanager (74%)  Service Desk Agent (70%)  Service Manager (68%)  ICT Operations Manager (63%)  Systems Administrator (61%) Hierbij valt op dat dit allemaal beroepen zijn waar relatief veel technische expertise nodig is en de beroepsvelden binnen operations vallen. Daarnaast valt op dat er een aantal beroepen zijn waarvan een hoog percentage (meer dan 25%) van de deelnemers aangeeft ‘geen idee’ te hebben of hier verandering plaats zal vinden:  Digital Animator (28%)  Community Manager (27%)  User Experience Expert (26%)

Op de vraag of we nog beroepsvelden vergeten waren, waar veel verandering op wordt verwacht gaf men de volgende op: Capacity analyst, Informatie analyst, Business Proces analist en Proces analist. Beheerder Programma management Documentalist BIG data wiskundige 2 keer Solution architect, Security Architecten (heel veel verandering)IoT Architect, IoT Engineer CIO Chief Innovation Officer, IT kweekvijver (Creatieve ideeen buiten projecten om). AI specialisten, Expertise systemen, Knowledge manager CDO Chief Data Officer, Data-makelaar 2 keer IT-auditor: Heel veel verandering CISO's; Chief Information Security Officers; Veel verandering Software Broker Mainframe developer 2 keer genoemd. Weinig tot geen behoefte aan Praatvakken, Veel behoefte aan Doeen Maakvakken Vele. Dat is het manco van e-CF (en andere hokjes-modellen) en vertalingen ervan naar rollen. alle IT gerelateerde functies zoals implementatiemanager; afstemmen van digitalisering en bedrijfsprocessen


27


Opmerkingen gemist: Green IT is twee keer genoemd Ik heb bewust de veranderingen aangegeven vanuit een gebruikers invalshoek. Ik verwacht namelijk een grote ommekeer in denken van aanbod gericht (zoals het nu het geval is) naar vraaggestuurd. Mijn gedachte is dat de gebruikers steeds minder accepteren dat de ICT branche alle technische nieuwigheden proberen door de "strot" te duwen om daarmee een markt te creëren. Het zal er echt steeds meer om gaan dat de ICT branche een "denk"omslag moet maken richting het daadwerkelijk uitvinden wat nu eigenlijk de vraag en behoefte is van gebruikers d.m.v. het opstarten van gerichte communicatie met de gebruikers i.p.v. het analyseren van browsergegevens. Mis een duidelijke relatie met e-CF. Mogelijk zijn de rollen jullie invulling van het e_CF, maar ik herken ze niet uit de officiële publicaties. Het risico van het e-CF is dat het onderdeel wordt van eisenlijstje bij vacatures. En dat niet inhoudelijk betrokken intermediairs en inkopers het simpelweg afvinken. En de hokjes passen nooit volledig op werk en potentiële uitvoerder. Er is natuurlijk wel een verschil tussen grote bedrijven met specifieke maatwerkoplossingen en MKB dat vooral standaard pakketten gebruikt. Het "out of the box" denken heb ik gemist. IT pint zich altijd vast op bestaande technologieën. Hier moet meer creativiteit op worden toegepast. Ik vraag me af of dit wel richtinggevende input oplevert vanuit het e-Competentie Framework denken. Bijzonder dat je wordt afgerekend op bijzondere karakters bij het invullen van een tekstveld (functie) en vervolgens het formulier niet kan verzenden. De mate waarin e-CF geschikt is voor de Nederlandse markt, als basis voor eenduidigheid in de ICT en business gerelateerde competenties. Iets meer uitleg wat ECF is helpt als je het niet kent om de eerste vragen goed te kunnen beantwoorden. Of ik man of vrouw ben lijkt me niet relevant voor e-CF. Radio buttons zijn niet slim als ik veel bronnen heb waar ik met e-CF te maken heb. En zo zijn er nog wel meer van dat soort zaken. De laatste vraag is onbegrijpelijk, zeker in relatie tot e-CF. Niet het idee dat de enquête aansluit bij e-CF zelf.

Keuze verdere uitwerking Wij hebben op basis van al deze uitkomsten, in combinatie met de expert raadpleging en de deskresearch voor de volgende beroepsprofielen gekozen.

• • • • • • • •

Enterprise Architect op basis van de desk research en de survey uitkomsten Cloud Engineer, op basis van technische drijfveer deskresearch en survey Data Scientist, op alle fronten genoemd Digital Documentalist, als mbo beroepsveld ondersteunend aan scientist Ethical Hacker, op basis van beveiliging dat op alle fronten is genoemd Health Care Informatics, als cross over beroeps voorbeeld User Expierence Expert, als beroepsveld waar veel mensen weinig van wisten Mobile/app developer, omdat developer 59% scoorde en dus net onder de lijn uitkwam. We hebben dit gecombineerd met mobile, wat vaak voorkwam.


28


Toekomstige beroepsrollen Beroepsrollen of beroepsprofielen zijn bedoeld om een professionele identiteit te construeren. Niet van of voor een individu of van of voor een professional, maar een identiteit van de professie. Het beroep als zodanig wordt beschreven zonder invulling van gegevens van persoonlijke of situationele aard. Een formele gedeelde beschrijving van een beroep, is een beroepsprofiel. Een professional is iemand die zich beroepsmatig heeft ontwikkeld in de richting van die bepaalde professie. Al jong is een studie of beroepsopleiding gekozen die deze socialisatie als eerste vormgeeft. De keuze heeft te maken met de voorkeuren voor een bepaald veld van kennis en de zaken die men op dat moment prettig vindt of goed kan. In deze periode vormt iemand ook zijn/haar persoonlijke identiteit en zelfstandigheid. Binnen dat onderwijs wordt een persoon verder initieel gevormd en gaat zich (wat werk betreft) identificeren met een beroep. We vragen ook vaak ‘wat ben je’? Je ‘bent’ verkoper zeggen we dan bijvoorbeeld. Dan volgt een sociaal geleide identificatie met het vak door de omgang met vakbroeders en –zusters in communities of practice. De sociale identificatie op de werkplek wordt verder uitgebouwd door in de eigen beroepspraktijk op de ervaringen te reflecteren en te evalueren. Kennis, vaardigheden, relaties en reflectie zijn zaken die allemaal bouwen aan een competente beroepsbeoefenaar. Een beroepsprofiel helpt bij het vormen van een beroepsidentiteit. Voor jongeren helpt het om een beroepskeuze te maken (of in ieder geval de eerste richting te bepalen). Mensen, werkzaam binnen het beroepenveld, kunnen zich en hun werk vergelijken met het profiel. Maar ook mensen en bedrijven die professionals inhuren of inzetten, krijgen met een beroepsprofiel meer houvast. Een beroep dat zich ontwikkelt en rijper wordt, krijgt de behoefte om zich in algemene termen te beschrijven, om dit houvast te kunnen bieden. De ICT markt heeft langere tijd ‘beroepen’ te pas en te onpas gemaakt en vele verschillende benamingen voor een beroep maakten de verwarring compleet. Dat doet een vakgebied vanzelfsprekend geen goed en trekt bovendien weinig (jonge) mensen aan. Om goed te kunnen verklaren wat een bepaald beroep inhoudt, heeft e-CF daar een competentie framework voor gemaakt dat een hulpmiddel kan zijn, om meer eenduidig en gelijksoortig beroepen te duiden in de ICT. Analyse van de toekomstige beroepsrollen heeft op basis van de input uit de drie verschillende kanalen (onderzoek van anderen, experts, survey) zijn een zestal beroepsrollen geïdentificeerd die in de toekomst naar verwachting gaan opbloeien. Deze rollen beschrijven we in een beroepsprofiel en matchen we met de huidige e-CF 3.0 competenties. Mensen die willen werken in de ICT (of hun baan willen veranderen) kunnen zo zien wat een dergelijke toekomstige beroepsrol inhoudt. Een beroepsprofiel of beroepsrol wordt geschreven om duidelijk te maken welke diensten in een bepaald beroep worden verleend. Ook willen we aangeven wat velden zijn die samengaan of raakvlakken hebben. Dit om mensen te helpen uit te zoeken hoe zij zich in de richting van de beroepsrol kunnen ontwikkelen. Vanuit de inzichten voor disruptive technology wordt verwacht dat van veel invloed op de toekomst zal zijn: de nanotechnologie, het internet of things, compressietechnieken, mobility en robotica.


29


De gekozen toekomstige beroepsrollen: Data scientist, Digital Documentalist, Enterprise Architect, App/Mobile Developer, User Expierence Designer, Ethical Hacker,Cloud Engineer en Healthcare Informatics worden hierna verder in beeld gebracht.

Data Scientist In het vakgebied van de data scientist is veel verandering te verwachten. Dat zeggen de onderzoeken die zijn gedaan, dat zeggen onze experts en dat zeggen de deelnemers aan de survey ook. De Amerikaanse overheid verwacht een tekort aan data scientists en heeft specifieke bootcamps voor PhD afgestudeerden ingericht om hen snel tot data scientist te kunnen trainen. Zij bezitten immers de wetenschappelijke onderzoekservaring al en men geeft hen in die bootcamps het inzicht en de tools mee om dit voor commerciële doeleinden te kunnen gebruiken. De Nationale Denk Tank 2014 constateerde ook een tekort aan data scientists in Nederland, en voorspelde ook dat dit tekort de komende jaren alleen maar zou oplopen. Men is met onderwijsprogramma’s begonnen om bèta-studenten enthousiast te maken voor een carrière als data scientist. Baanzekerheid als data scientist lijkt dus voor de toekomst gegarandeerd. We beschrijven de data scientist zelf uitgebreid omdat er veel verwarring bestaat wat dit beroep feitelijk is en wat iemand die data science uitoefent doet. Kern: Een data scientist is een discipline binnen het brede data/informatie veld, die zich bezighoudt met de onderbouwing van besluitvorming in een organisatie. Door data vanuit verschillende bronnen te ontsluiten en met behulp van wiskundige en algoritmische technieken te onderzoeken op een evidence-based analytische manier, is een data scientist in staat om een groot aantal complexe zakelijke inzichten te verkrijgen en problemen te helpen oplossen. Het stelt de besluitvormers van een organisatie in staat om meer intelligent strategisch te werken. Door lering te kunnen trekken uit de gegevens die voorhanden zijn, ontsloten worden of die historisch zijn wordt systematisch ondernemingswaarde toegevoegd. Een data scientist is vooral een strategisch adviseur die voor bedrijven de mogelijkheid opent om te leren van de eigen en andermans gegevens. De geboden ondersteuning kan zich op heel veel verschillende zaken richten, bijvoorbeeld op optimalisatie, anticipatie, inzicht/kennisontwikkeling of op het ontdekken van onwenselijkheden of het genereren van passende marketing voor het sturen van klantgedrag. Het gaat bijvoorbeeld om fraudebestrijding door automatische detectie of het op basis van suggestie bij de klanten behoeften opwekken en productaanbiedingen doen, het consumentengedrag te ‘leren’, het verbeteren van de bedrijfsprocessen of de toekomstige vraag, of het toekomstig onderhoud aan bijvoorbeeld machines te voorspellen. Een data scientist draagt bij aan inzicht, overzicht en kennis van het bedrijf en de uitbreiding en mogelijkheden van dat bedrijf in de toekomst of ten behoeve van de samenleving. Het is dus niet alleen een vakgebied dat commercieel wordt gebruikt, maar dat ook maatschappelijk van veel betekenis is. Denk daarbij aan de wetenschap, de gezondheidszorg, de opsporing, de overheidsdienstverlening enzovoort. Het toepassingsveld is enorm breed. Bekend is dat bijvoorbeeld met behulp van de zogenaamde Monte Carlo methode een model van de Ebola ziekte verspreiding gemaakt, waar geografische data de virus uitbraken voorspelden. Ook is het voorbeeld uit Londen heel bekend waar met behulp van data analyse een voorspelling werd gedaan voor de mogelijke aanwezigheid van bodemschatten op een specifieke locatie. Dit vakgebied kon ontstaan omdat business intelligence en business analytics heel populair zijn geworden in de zakelijke wereld en de techniek zich in deze disciplines zodanig heeft ontwikkeld dat het nu mogelijk is om real time grote hoeveelheden data te combineren, te analyseren en te bewerken. Dit maakt dat er vraag is ontstaan naar specialisten die complexe analyses kunnen uitvoeren op een grote hoeveelheid gegevens. Open Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

30


toegankelijke dataverzamelingen hebben deze ontwikkeling verder gestimuleerd en in de open source beweging zijn veel analyse tools ontstaan die met open en big data te maken hebben. Relatie Business Analytics en Data Scientist. Het gebruiken van kwantitatieve gegevens die worden omgewerkt naar overzichtelijke rapportages op basis waarvan besluiten genomen worden heet binnen de ICT Business Intelligence. Als daar bovenop een (statistische) analyse wordt ingezet zodat de verzamelde geïntegreerde en gepresenteerde data worden omgezet naar direct te gebruiken informatie heet het Business Analytics. Soms worden gegevens al geautomatiseerd voorbewerkt en gepresenteerd in de vorm van een vooraf ingericht dashboard dat real-time wordt bijgewerkt. Dit kan door business eigenaren worden gebruikt, maar soms noemt men deze mensen ook business analist, terwijl zij slechts werkzaamheden uitvoeren die vooraf zijn geautomatiseerd. In andere gevallen is het werkgebied van de business analist voor wat betreft het werken met de interne bedrijfsgegevens, nauwer verbonden met de data scientist. Het verschil zit hem er dan vooral in of mensen de beschikbare bedrijfsdata daadwerkelijk verzamelen, opschonen, bewerken en analyseren. BI en BA hebben dus voor de interne bedrijfsdata raakvlakken met de data scientist en zijn vooral gericht op de interne beheersing van de data en het produceren van vooral tactische en operationele ondersteuning in de bedrijfsvoering. Dat doen zij door complexe informatie te verstrekken aan planners en besluitvormers uit real-time data warehouse bewerkingen om bijvoorbeeld tijdslijnen of proceskwaliteit te verbeteren. Het wordt vooral gebruikt om inzicht te verkrijgen in de capabiliteit die binnen de organisatie voorhanden is en daarop gecontroleerde en geautomatiseerde monitoring (en signalering van onregelmatigheden) te verkrijgen middels rapportage en visualisatie tools. De data scientist werkt daarnaast ook met data uit andere bronnen dan de eigen bron en is veel minder intern gericht. Strategische ondersteuning van de besluitvorming en de richting bepaling van de organisatie vragen om veel externe inzichten en integratie van de diversiteit aan gegevens. Ook is een belangrijk verschil dat de data scientist kan werken met data die voor een ander doel zijn verzameld. Onderzoek naar toekomstige ontwikkelingen in de markt en de technologie, acties van concurrenten en de implicaties daaruit voor de eigen organisatie zorgen voor een externe oriëntatie. Dit wil niet zeggen dat een data scientist niet ook met de eigen bronnen werkt. Dat kan bijvoorbeeld zijn om het gedrag van de eigen klantenkring (uit historische interne gegevens te halen) te matchen met gegevens over marktbewegingen van concurrenten en daaruit mogelijkheden voor de eigen organisatie te destilleren. Je zou dus kunnen denken dat een inhoudelijk ontwikkel pad van de business intelligence , via business analytics tot data science kan lopen. Een data scientist is echter een hele zware beroepsrol waarin veel verschillende inhoudelijke velden elkaar raken of overlappen. Het vraagt om mathematische expertise, technische en bedrijfsmatige expertise in combinatie, die moet worden ingezet in een grote vrije professionele ruimte. De data scientist stelt op eigen kracht creatieve nieuwe richtingen voor en maakt nieuwe concepten en ideeën zichtbaar en exploreert nieuwe mogelijkheden en nieuwe technologie en hulpmiddelen. Een data scientist maakt daarnaast ook gebruik van geautomatiseerde categorisatietechnieken. Dat heet machine learning. Je moet dan denken aan voorspellende modellen die op bijvoorbeeld gebruikersgedrag kunnen anticiperen, waarvoor classificatie en filtering bijvoorbeeld nodig is of een engine die de voorkeuren op individueel niveau bijhoudt of de herkenning van bepaalde beelden en patronen in neurale netwerken vastlegt. Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

31


Vervolgens kan de data scientist indien nodig ook nieuwe gegevens genereren met behulp van een gecontroleerd en gerandomiseerd experiment: een hypothese testen, met behulp van een nulgroep en één of meerdere testgroepen. Een veelgebruikt voorbeeld hiervan is de zogenoemde A/B-test. De data scientist werkt met een grote hoeveelheid aan verschillende data, intern en extern en is vooral gericht op vernieuwing en ondersteuning van de strategische ontwikkelingen. Wat is daarvoor nodig? Wiskundig moet men goed onderlegd zijn, evenals statistisch (klassiek en bayesiaans) en men moet kennis hebben van lineaire algebra. Deze kennisdomeinen moeten zowel diep als breed zijn ontwikkeld. Op basis van wiskundige theorie worden analytische modellen ontworpen en gebouwd door de data scientist om correcte gevolgtrekkingen uit data te kunnen maken. Basiskennis van de data analyse technieken is nodig. De data scientist moet beschikken over uitgebreide kwantitatieve en data analytisch deskundigheid. Daarnaast moet de data scientist in staat zijn een gecontroleerd experiment op de zetten en uit te voeren. Bedrijfsmatig moet de data scientist goed op de hoogte zijn. Omdat het de taak is van de data scientist om te innoveren en nog onbekende mogelijkheden aan te boren, kan niemand de data scientist inhoudelijk aansturen. De informatie behoefte van de organisatie op nog onbekende gebieden is per definitie nog onbekend en vaag. Om de exploratie van de data scientist relevant te maken moeten de lijnen die de business wil volgen worden aangevoeld en daarvoor is een goed inzicht in het beleid en de business doelen en een goede communicatie met de business noodzakelijk. Informatie technisch moet de data scientist eveneens veel weten en kunnen. Het gaat om grote hoeveelheden data; toegankelijk en niet direct toegankelijk, verschillende formaten, gestructureerd en ongestructureerd, verschillende instrumenten (SQL, SAS, R) enzovoort. Cognitief vraagt dit dat iemand vanuit een rommelig geheel aan data en samengesteld instrumentarium toch een bepaald overzicht moet kunnen houden van waaruit creatief denken wordt gekoppeld aan probleemoplossend en modelmatig denken. Multi axiaal kunnen denken is een must en het kunnen schakelen tussen diverse soorten modellen eveneens. De data scientist moet beschikken over uitgebreide probleemoplossende cognitieve vaardigheden. Het zichzelf blijvend kunnen ontwikkelen is daarbij noodzakelijk. Persoonlijk moet intellectuele nieuwsgierigheid een belangrijke drijfveer zijn, gekoppeld aan doorzettingsvermogen. Mensen moeten met tegenslag om kunnen gaan en de uitdaging voelen tot een kwalitatief juiste oplossing te komen. Methoden, technieken en tools. Een data scientist gebruikt data-analyse technieken, PCA, ANOVA, regressiemodellen, log-lineaire modellen, hazard modellen, churn rate modellen, segmentatie analyses, (chi-square) classificatie trees, tijdreeks analyse modellen, prognosemodellen. Gebruikt tools zoals SAS, SPSS, of R, kent programmeertalen zoals C of C++, Python en schrijft queries in vraagtalen in SQL en non SQL. Om er maar een paar te noemen.


32


Beroepsrol

Data Scientist

Naam Generieke beschrijving

Een data scientist stelt uit (analyses van) een brede diversiteit van data (in- en extern) inzichten samen om strategische vernieuwing mogelijk te maken voor een organisatie of de samenleving.

Missie

Onderbouwing van besturingsvraagstukken op een wetenschappelijke wijze ten behoeve van besluitvorming op vooral strategisch niveau.

Product

Eindverantwoordelijk

Realiseert

Onderbouwing van toekomstgerichte besluitvorming en strategiebepaling

Foresight rapportage uit Kennisbase van de diversiteit aan bronnen organisatie

Beroeps kern

•

Draagt bij

Concretiseren van onuitgesproken en vage business verwachtingen op basis van domeinkennis

•

Helpen vaststellen welke vraagstukken er liggen en hoe deze op de best mogelijke manier te beantwoorden zijn.

•

Inzicht verstrekken op verschillende keuzemogelijkheden en de impact van en de verschillen tussen de keuzes verhelderen met een verwachting van de meest voorstelbare uitkomsten.

•

Een toekomstperspectief bouwen op trends, vooroplopend en gebruikmakend van nieuwe technieken om toenemende business complexiteit bestuurbaar te maken.

•

Omzetten in gerichte zoek acties naar datasets en combinaties daarvan maken om een uniek en diep inzicht op markt, branche en klanten te verkrijgen.

•

Latente consumenten behoeften ontdekken en passende effectieve services en producten aanbieden.

•

Ontdekken van valide innovatie- en strategische groei mogelijkheden op basis van data analyse technieken en creatieve interpretatie binnen gekozen contexten

•

Door gebruik te maken van geselecteerde, gefilterde en/of geaggregeerde datasets die vanuit verschillende bronnen zijn samengebracht, ontdekken van patronen

•

Bouwen van algoritmes op deze combinaties

•

Machine learning activiteiten ontplooien

•

Overdragen en helder presenteren van de verkregen inzichten


33


zodanig dat bestuurders en niet-wiskundig of statistisch onderlegde personen snappen welke betekenis de uitkomsten hebben en ondersteuning krijgen in hun keuze- en besluitvormingsproces • eCompetences (uit e-CF)

Hypothesegericht testen van business vraagstukken

A.3. Business Plan Development

Level 5

A.8. Application design

Level 2

A.7. Technology Trend Monitoring

Level 5

A.9. Innovating

Level 5

B.1. Application development

Level 3

B.4. Solution deployment

Level 3

B.5. Documentation Production

Level 3

D.10. Information and Knowledge Management

Level 5

D.11. Needs Identification

Level 4

D.12. Digital marketing

Level 3

E.1. Forecast Development

Level 4

E.3. Risk management

Level 2

E.4. Relationship management

Level 3


34


Competenties

Diepgaande kennis bezitten van en vaardigheden hebben in: 1. branche en macro economische ontwikkelingen, cycli, effecten en de aanjagende en versnellende factoren daarbinnen en alle aspecten van de eigen bedrijfsvoering kennen. 2. Statisch onderlegd zijn in diverse technieken en de tools en talen die nodig zijn om die technieken te gebruiken, beheersen. Weten welke techniek het best gebruikt kan worden bij de verschillende probleemstellingen en de interpretatie van de resultaten van mathematisch naar strategisch kunnen vertalen. Predictieve modellen kunnen toepassen. 3. Gemakkelijk kunnen programmeren in meerdere talen en weten welke software packages of modules gebruikt kunnen worden en hoe deze eventueel aangepast kunnen worden ten behoeve van het doel. 4. Degelijke kennis hebben van diverse databronnen, database design en management en data verzamelings, opslag en onsluitingsmethoden (ETL). Data van externe bronnen kunnen ontsluiten door middel van verschillende data transfer protocols en data scraping, kunnen verrijken en integreren en big data stores kunnen manipuleren. 5. Vaardig zijn in het visualiseren van resultaten ten behoeve van inzicht door gebruikersvriendelijke grafische weergaven en animaties. 6. Wetenschappelijke achtergrond, analytische kritische denkkracht, probleemoplossende vaardigheden en onderzoekservaring bezitten. 7. Buiten de gebaande paden durven te denken en opstaan voor experimentele technieken, 8. Communicatieve verbeeldingskracht, luistervaardigheid en overdrachtsvaardigheid bezitten en gemakkelijk met verschillende disciplines kunnen samenwerken en kennis willen delen. 9. Proactief kunnen en durven optreden. 10 inlevingsvermogen en klantoriëntatie bezitten.

Experience

Langjarige ervaring in het statistisch correct omzetten van kwantitatieve gegevens in organisatie gerichte onderbouwing van bedrijfskundig strategische adviezen. W.O. opleiding minimaal maar het liefst afgerond PhD.

KPI

Deugdelijk inzicht verstrekken op basis van gegevens.


35


Gerelateerde beroepsrollen en -mogelijkheden. We gaven al eerder aan dat er raakvlakken zijn met andere inhoudelijke gebieden. We delen het vakgebied van de data science zo in:

Business 2 1 Mathematisch

3

4 Technisch

1= data science 2= statistisch/research, business analytics en business intelligence 3= data architecten 4= data engineering, software engineering Het is duidelijk dat de data scientist (1) alle drie de gebieden beheerst, maar mogelijk toch een kracht heeft in een van de drie velden. Daarom is aanvulling in de vorm van specifieke ondersteuning heel goed mogelijk, waardoor extra kansen ontstaan om met de bloei van de data scientist ‘mee te liften’. We gaan hier kijken vanuit welke hoek overlap te maken is in een gerelateerde baan. Bovenstaande functie heeft een wetenschappelijk karakter en vraagt veel scholing en ervaring. Er zijn echter op verschillende opleidingsniveaus banen die in dit veld vallen en goede mogelijkheden bieden, die benut kunnen worden voor de creatie van nieuwe banen. We zien dat dit mogelijk is vanuit research, vanuit statistische hoek en vanuit de BI en BA hoek, zoals we dat al eerder beschreven. In het technisch veld met de overlap met mathematische kennis, kunnen bijvoorbeeld mensen werken met kennis van een platform zoals Hadoop, of die goed database/geheugen/file systeem problemen kunnen oplossen of data plumbing, dataflow optimalisatie kunnen opzetten of API’s kunnen bouwen. Samenwerken met een data scientist is dan goed mogelijk. Ook als je vanuit de business goed bent met de dashboards of return on investments berekenen, besluitvormingsprocedures goed kunt onderbouwen of als high level database design tot je expertise behoort, kun je goed samenwerken met een data scientist.


36


Ben je sterk in het code productieproces in meerdere programmatalen, dan ben je ook zeker welkom. Of denk aan visualisatie of andere specialistische velden zoals GIS, Geodata, Graph Ook architecten hebben een overlap, mensen die werken aan kennissystemen eveneens. Vanuit de generieke processtappen van de data scientist kun je ook vertrekken om te kijken waar nieuwe mogelijkheden liggen. Het gaat erom dat je vanuit je eigen kracht kijkt waar je een mapping kunt maken met dit vakgebied. In de data science wereld zie je ook steeds meer teams ontstaan die dit werk samen doen en aan diverse vragen werken onder leiding van een manager of chief data science. Dit komt omdat de competenties (nog) zo breed zijn en de mensen zo moeilijk te vinden zijn, dat men probeert dit door meerdere mensen met verschillende competentiegebieden samen te laten doen. Daar liggen veel kansen voor nieuwe beroepen. Met name in de ondersteunende aanvullende werkzaamheden ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoekswerk of de overige deelwerkzaamheden. Nu is het vakgebied nog bezaaid met losse, niet geïntegreerde tools die kleine stukjes van het totale werk voor hun rekening nemen en door een ervaren hoog opgeleide data scientist op een wetenschappelijk verantwoorde methode aan elkaar worden gekoppeld. In de toekomst zullen die tooltjes gebruiksvriendelijker en meer geïntegreerd worden aangeboden op platforms.

Digitale Documentalist We werken een voorbeeld uit van wat je de nieuwe digitale documentalist kunt noemen. Zij ondersteunen hoog gespecialiseerde mensen in het zoeken en vinden van relevante data en/of informatie en zorgen voor een gemakkelijke toegang door formaatverschillen op te lossen en opschoning, filtering en voorbereiding voor hen te verzorgen. Het is de professional die verantwoordelijk is voor een digitale collectie of voor de kennis en technische vaardigheden om bronnen die passend zijn voor de organisatie (of aansluiten bij de betreffende functie van de organisatie (zoals een data science- of beleidsgroep)) als een collectie te behartigen. De kennis en vaardigheden om systematisch data van het internet te verzamelen of real-time ter beschikking te stellen van de data streams voor data scientist zijn hiervoor nodig. Als dit in de vorm van digitale documenten plaatsvindt dan moeten die voorzien worden van de correcte metagegevens. Ook als het om digitale data gaat moet dit werk gedaan worden. De interne gegevensverzamelingen zijn ook niet altijd direct bruikbaar; afdelingen weten soms niet van elkaar welke data er bestaan, soms worden ze op meerdere plekken verzameld, beheerd of verwerkt en moet dit voor gebruik worden gecorrigeerd of in ieder geval verhelderd. Dit voorbereidende zoekwerk kan door de digitale documentalist worden gedaan. Ook aan de resultaten opslag kant van het werk zal er veel ondersteuning geboden kunnen worden. Als een data scientist resultaten in een specifiek project creëert, dan zal deze daar later mogelijk aanvullingen op willen kunnen maken of delen ervan willen hergebruiken. Dit is het nieuwe inhoudelijke documentalisten en collectie beheer werk. Hiervan moeten versies worden bijgehouden, documentatie worden geschreven en meta data worden toegekend. Meer en meer zal dit ondersteunende werk door anderen dan de data scientist worden gedaan.


37


Beroepsrol

Digitale Documentatlist ( Data en Informatie)


Op basis van de behoefte van een data scientist of beleidsmedewerker zorgen voor de benodigde data collectie (data formaten in velerlei vorm).

Missie

Ondersteuning bieden zodanig dat voorbereidende of project afsluitende werkzaamheden worden uitgevoerd.

Producten


Realiseert

Behoud en uitbreiding collectie

Catalogus inclusief meta Standaarden en data kennismanagement

Beroeps kern

Draagt bij

•

Activeren of vinden van alle typen digitale data

•

Plannen, ontwerpen en creëren van een systeem om de data en de onderzoeksresultaten en documentatie te catalogiseren en te beheren

•

Indexsysteem gebruiken conform de betreffende researchlijnen

•

Proactief de collectie uitbreiden met nieuwe mogelijkheden en inhouden

eCompetences (uit e-CF)

B.5. Documentation Production

level 1

B.6. Systems Engineering

level 3

D.10. Information and knowledge management

level 3

D.11. Needs identification

level 3

Kennis bezitten van en vaardigheden hebben in: 1. categoriseren, catalogiseren, documenteren en beheren in relatie tot een organisatie, team of project 2. diverse technieken en de tools die nodig zijn om de diverse producten en versies goed te kunnen managen 3. Verschil in databronnen kunnen onderkennen.


38


Competenties

4. Data van internet kunnen ontsluiten of scrapen. 5. Onderdelen van een product kunnen onderkennen in onderdelen (b.v. sql, python enz) ten behoeve van een goede beschrijving en indexering 6 Goed kunnen luisteren en ondersteunen met een klantgerichte houding 9. Proactief kunnen verzamelen 10 Accuratesse

Experience

MBO opleiding met training


39


Enterprise Architect In het buitenland is er veel discussie en ontwikkeling op het vlak van ICT architectuur. Architectuur in de ICT betreft het ontwerpen van de informatievoorziening voor een organisatie. ICT architectuur beschrijft de componenten in een organisatie om vervolgens de ondersteuning door middel van ICT te gaan samenstellen. Componenten worden beschreven in wat ze zijn, wat ze doen en vooral ook hoe ze met elkaar in verband (zouden moeten) staan. Voor een organisatie is het noodzakelijk om dit te koppelen aan de organisatiestrategie. Een organisatie wil dus ICT ondersteuning om haar doelen te bereiken. Voor iedere organisatie zijn die doelen anders, dus is de strategie en de samenstelling van de organisatie ook anders. Architectuur brengt dit in beeld en geeft daardoor inzicht, brengt structuur aan en zorgt er uiteindelijk voor dat de organisatie beter aangestuurd kan worden. Architectuur kun je zien als een hulpmiddel om de samenhang te brengen tussen de strategie, de informatievoorziening en de ICT componenten waaruit dit is opgebouwd. Omdat alle toekomstige veranderingen moeten worden ingebed in de huidige structuren, is het belangrijk dat een organisatie zich snel kan aanpassen. Dit wordt in veel gevallen als essentieel voor het voortbestaan van de organisatie gezien en daarmee wordt het belang van een goed inzicht op basis van architectuur belangrijker. Vanzelfsprekend is dit een complex geheel. Het architectuur domein kent een aantal subgebieden. In Nederland zijn dit onderstaande rollen die veelvuldig voorkomen. Een enterprise architect overziet het geheel en de domeinen Business, Informatie, Applicatie en Techniek (BIAT) worden als de ‘vaste domeinen’ gezien. Omdat veranderingen van de huidige naar de toekomstige situatie gaan door middel van projecten, worden er project architecten en solution architecten onderscheiden die deze verandering begeleiden. De scope van het beroep is smaller dan wanneer het om het hele domein gaat; het betreft immers de scope van het project of het probleem.

Ook zien we vaak dat nieuwe gebieden zoals data science eerst een architect krijgen toegewezen; een datascience architectuur lijkt dan noodzakelijk om dat nieuwe gebied, in beeld te krijgen. Vaak zie je dat als dit deel van het vakgebied meer geaccepteerd is en beter zichtbaar is voor iedereen, dat de ‘professie’ weer verdwijnt. Je kunt stellen dat de behoeft aan inzicht en overzicht tijdelijk een beroep creëert, dat vanzelf weer oplost en in bestaande gebieden opgaat. We houden ons hier aan de domeinen en hebben in de survey de deelnemers gevraagd welk domein men het meest zag veranderen.


40


Voor wat betreft de EA (enterprise architect) gaf 12,5% aan dat er heel veel verandering op komst was en 29,8% gaf aan dat er veel verandering te verwachten was. Voor applicatie architecten kwam dit op heel veel 13,46% en veel op 21.15% uit. De technische architecten kregen in 8,65% heel veel en voor 23,08% veel verandering toegeschreven door de deelnemers. Business en Informatie architecten werden niet gevraagd. Ieder van deze vakgebieden kennen een eigen specialisatie naar het inhoudelijke domein maar ook gemeenschappelijke en gedeelde zaken waarin zij goed moeten zijn. Iedere architect moet voldoende ICT kennis hebben, kunnen ontwerpen, weet hebben van bedrijfsstrategieën, sociale relaties kunnen hanteren en een groot kwaliteitsbesef hebben. Die kundigheden kunnen natuurlijk (afhankelijke van het specialistische domein) wat verschuiven ten opzichte van elkaar. Maar grofweg kunnen de gemeenschappelijk gedeelde vakkundigheden als volgt wat meer praktisch worden aangegeven: 1. begrijpen en/of kunnen hanteren en/of creëren van een business strategie. 2. de business/industrie inhoudelijk en procesmatig begrijpen 3. de passende ICT voorzieningen (of trends) kunnen analyseren, selecteren en/of ontwerpen 4. verstand hebben van planning en prioritering van investeringsbeslissingen en – mogelijkheden en inpasbaarheid van trends 5. overzicht van kosten/baten hebben eveneens in relatie tot nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden 6. requirements analyseren, constraints erkennen en noodzakelijke compliance neerleggen 7. kennis van methoden en technieken en ondersteunende tools 8. kennisontwikkeling en –deling in samenwerking met anderen vormgeven 9. ontwerpen kunnen maken vanuit diverse gezichtspunten en van diverse onderwerpen 10. kunnen decomponeren en combinaties kunnen samenstellen tbv hergebruik 11. projectmanagement, assetmanagement, changemanagement en testen governance methoden kennen of kunnen hanteren 12. samenwerking met andere disciplines en stakeholderbenadering kunnen inzetten 13. gerichtheid op kwaliteit (beveiliging, onderhoudbaarheid, uitbreidbaarheid, bruikbaarheid enz.) Voor ieder domein komen hier dan specifieke kundigheden bij. In het Engels heet dit capability; wat iemand moet kunnen presteren, iemands capaciteit; waarin hij capabel moet zijn, varieert per inhoudelijk domein. Deze capability moet men niet verwarren met de taken of met competenties. Voor de enterprise architect is dit het nemen van de regie op het totaal en in de tijd, waar de alignment gefaciliteerd wordt tussen business en ICT met als drijvende kracht de technologische visie van de organisatie. Hieronder een invulling van het beroepsprofiel Enterprise Architect. Beroepsrol

ENTERPRISE ARCHITECT


Zorgt voor de implementatie van verandering enterprise breed met als aandachtsgebied de relatie tussen strategie en de uiteindelijke ondersteuning door ICT. De EA zorgt voor de transformatie van de business strategie naar de operationele executie toe.


41


Missie

Het ontwerp, de regie en begeleiding over tijd (korte en langetermijnstrategie) van de ontwikkeling van de ondersteuning van de organisatie door middel van implementatie van passende ICT componenten in alle transitie momenten.

Producten


Realiseert

Draagt bij

Lange termijn strategische verantwoordelijkheid voor IV en ICT systemen.

Zichtbaar maken van de steeds veranderende business en technologie capabilities.

Optimaliseren van het informatie management

Alignment IT strategie en doelen van de organisatie

Geen dubbele functionaliteit in huis halen/bouwen op ieder architectuur domein

Procedures rondom gebruik van ICT (in discussies) IT strategie ontwikkelen Innovatie

Management van risico Beveiliging ‘s horend bij de Consensus gebaseerde informatie asset enterprise voorzieningen maken Standaardisatie en die schaalbaar, Principes ontwikkelen adapteerbaar zijn Bouwen van Uitbouwen van kennisdomein competenties van Architectuur medewerkers op vakgebied architectuur Kernbeschrijving 

Onderhouden en managen van de Enterprise Architectuur



Onderhouden van de inhoudelijke contacten met diverse stakeholders



Volgen van Business en ICT Vakgebied aangaande ontwikkelingen



Kansen en innovatieve mogelijkheden aanbieden



Regie op organisatie verandering conform technologische en informatie technische visie



Totale organisatie modellering overzien en zorgen dat deze consistent is opgebouwd



Risico’s mitigeren en investeringen monitoren



Kennisdomein onderhouden



Reviews (gefaseerd) na implementatie van uitgevoerde veranderingen

e-Competences

A.1. IS and Business Strategy Alignment

Level 5

(from e-CF)

A.3. Business Plan Development

Level 4


42


Algemene Competenties

A.5. Architecture Design

Level 5

A.7. Technology Watching

Level 5

E.7. Business Change Management

Level 5

Systeem denken, strategisch denken, out-of-the-box denken, modelmatig denken, onafhankelijk denken; hoog cognitieve vermogens en meta cognitieve vermogens. Business en branche kennis op ieder niveau (tactischopertaioneel) en sensitieve observatie vermogens. Interpersoonlijke affectieve vermogens Intrapersoonlijke capaciteiten en regulatieve vermogens Brede kennis bezitten van o.a. Governance, ICT operations, programma/projectkennis, financiën, CRM, time management, planning en prioritering. methoden, technieken. Communicatie (ook in gewoon Nederlands kunnen uitleggen, verklaren aan meerdere soorten doelgroepen), verbindende leiderschapskwalificaties, overtuigingskracht.

Experience KPI

Langjarige ontwikkeling in velden bedrijfskunde/ICT Onderhouden en geïmplementeerde enterprise architectuur en de processen voor het werken onder architectuur zijn ingebed binnen de bedrijfsvoering van de organisatie.


43


App/Mobile Ontwikkelaar Het vak rondom software development is aan grote veranderingen onderhevig. De toegang tot applicaties wordt gevarieerder. Waar eerst het verschil vooral bestond uit binnen– of buitenkantoor toegang, wordt de komende jaren de focus verlegd naar steeds meer verschillende client-applicaties. In de afgelopen jaren zijn tablets en smartphones in ons leven gekomen. Android Cupcake werd in 2009 geïntroduceerd en de eerste iPad werd in 2010 geleverd. De komende 3 tot 5 jaren komen hier veel verschillende mogelijkheden bij. Dit zijn wearables of gedragen aansluitingen zoals smartwatches (Pebble 2013), activity trackers (Fitbit Classic 2008, Jawbone Up 2011), glasses (Google Glass 2013) en slimme pleisters (Philips 2014). Maar ook andere voorwerpen zoals de connected car (Tesla , Android Auto, Apple Carplay) , slimme thermostaten (Toon, Nest) en andere apparaten (Wifi weegschaal, koelkast, fototoestel, printer, RFID in kleding), Internet of Everything. Met de komst van de mobiele apps worden op een andere manier grote databases ontsloten, al dan niet met behulp van augmented reality. Het gaat om verkoop-sites (eBay/Amazon), booking sites (Booking, AirBnB, Skyscanner), huizen (Layar Funda 2010). Niet alleen de mogelijkheid van mobiele toegang is van belang, minstens zo belangrijk zijn de vormgeving en mogelijkheden of onmogelijkheden van een app. Zo is Twitter een bekend voorbeeld met snelle korte tweets van maximaal 140 tekens, maar ook Tinder en Snapchat zijn gebaseerd op Vlot & Eenvoudig. Het gaat niet alleen om een andere vorm van presenteren, het gaat om nieuwe bedrijfsvormen en processen, om emerging en disruptive technologies. Vaak zijn deze mogelijk dankzij nieuwe technieken. Uber biedt vernieuwende taxidiensten, maar heeft zich tot doel gesteld een logistieke grid over steden te leggen zodat ze bijvoorbeeld ook pizza’s kunnen gaan bezorgen. Voor de programmeur die met deze technologieën te maken heeft, betekent dit dat vormgeving een veel belangrijker deel van zijn werk wordt. Zo werft Uber met name ontwikkelaars die ook sterk zijn in Design (Jelle Prins, Uber 2015). Mobiele ontwikkelaars schrijven programma's in een mobiele ontwikkelomgeving in de programmeertalen objective C, C ++, C # en Java. Een mobiele app-ontwikkelaar kiest een besturingssysteem (ofwel het mobiele platform) waarop ze willen ontwikkelen, leren de taal en de software-ontwikkelomgeving. Hieronder staan een aantal mobiele platforms, bestaande uit de kerntaal (s), ontwikkelomgeving en de devices waarvoor ze bedoeld zijn, te weten: Belangrijkste programmeertaal Java Objective C Java C++ C#

Ontwikkel Omgeving

Mobiele Devices

Eclipse Xcode Eclipse Meer keuzen Visual Studio 2010

Meer keuzen Apple iPhone, iPad, iPod Blackberry Meer keuzen Meer keuzen

De ontwikkelingen gaan echter heel erg snel en bovenstaand is slechts als voorbeeld bedoeld.


44


Profieltitel

App/Mobile Ontwikkelaar

Samenvatting

Realiseert/programmeert ICT-oplossingen met nadruk op mobiele platformen.

Missie

Realiseert laagdrempelige end-user ICT toepassingen. Werkt in snelle ontwikkelcycli waarbij de gebruikerservaring en interactie belangrijker zijn dan de onderliggende processen.

Producten


Realiseert

Draagt bij

Softwarecomponenten

Documentatie

Software-ontwerp Testprocedures Werkende oplossing

Kerntaken

eCompetenties (uit e-CF)

KPI

• Ontwikkelen van software componenten • Beheersen meerdere objectgeoriënteerde programmeertalen zoals Java, Objective-C en C ++. • Code, testen, debuggen, monitoren en documenteren van veranderingen voor mobiele toepassingen. • Werken in de ontwikkelomgevingen met meerdere mobiele besturingssystemen. • Implementeren van application programming interfaces (API's) om mobiele functionaliteit te ondersteunen. • Terminologie, concepten en best practices voor het coderen van mobiele toepassingen zijn bekend en kunnen worden overgedragen. • Migreren en aanpassing van bestaande web applicaties aan de mobiele platformen. • Samenwerken met afdelingen in de business om te brainstormen over nieuwe toepassingen en de implementaties verder te optimaliseren. • Adviseren van veranderingen en verbeteringen aan bestaande mobiele toepassingen. • Vormgeven van documentatie. A.6. Ontwerpen van applicaties

Level 2/3

A.7. Volgen van technologische ontwikkelingen

Level 4

B.1. Applicatie ontwikkeling

Level 3

B.2. Component integratie

Level 2/3

B.3. Testen

Level 2

B.4. Oplossingen implementeren

Level 3

B.5. Vervaardigen van documentatie

Level 3

Volledig functionerende mobiele ICT-applicaties


45


User Experience (UX) Designer De gebruiker van de IT-applicaties of Apps krijgt veel meer keuzes in hoe hij de applicatie benadert. Nu is dit al een keuze tussen verschillende besturingssystemen, browsers en apparaten, maar deze keuze wordt nog veel groter. Je benadert een applicatie niet meer vanaf één punt, maar vanaf meerdere ingangen. Verwarm je de auto voor vanaf je smartphone, je smart-watch, of toch maar gewoon via je dashboard (Tesla). Niet alleen je website, maar al je uitingen moeten overeen komen met de wensen van je klant. Een optimale ‘customer journey’ geeft een betere ‘customer intimacy’, een betere klantenbinding en een groter marktaandeel. Maar deze gebruikservaring geldt ook voor machines en robots. Denk bijvoorbeeld aan de vergrijzende samenleving. Er wordt hard gezocht naar een prettige, effectieve communicatie en bewaking van hulpbehoevenden. De client gebruikt een zorg-app alleen als dit hem een fijn gevoel en gebruiksgemak levert. Met name bij groepen die huiverig zijn voor ‘nieuwe dingen’ zoals tablets, wearables en apps is een hoog gebruiksgemak van doorslaggevend belang. Wij zien daarom de functie van ‘User Experience designer’ snel belangrijker worden.

Profieltitel

User Experience (UX) Designer

Samenvatting

De User Experience designer ontwerpt een product op zo’n manier dat gebruikers op een effectieve, efficiënte en plezierige wijze het product gebruiken.

Missie

Bij de design van een website of app wordt er gestreefd naar nut, gebruiksvriendelijkheid, een esthetisch aantrekkelijk en overzichtelijk scherm en het opwekken van de wens om deze website of app vaker te gebruiken. Het gebruiksgemak wordt verhoogd ten opzichte van de oude situatie. Bij websites vertaalt dit zich in een hogere conversie, bij apparatuur of robots in een betere acceptatie. De designer maakt gebruik van elementen uit grafisch design, interactie design, informatie architectuur, mens-machine interactie en ergonomie.

Producten

Eindverantwoordelijk Interactie concept Vastleggen klantwensen

Realiseert

Draagt bij

Wire-frames User scenarios Flow charts Doelgroep segmentatie Documentatie Grafische testmodellen


Vormgeving voor verschillende devices (responsive design)

46


Kerntaken


KPI

• Bepalen van de verschillende doelgroepen • Bepalen van de wensen, eisen, motivering en beelden van de doelgroep • Ontwerpen van optimale processen, schermindelingen en vormgeving die bijdragen aan de gewenste gebruikers-beleving • Bouwen van prototypes • Uitvoeren van gebruikstesten A.6. Ontwerp van applicaties

Level 2

B.1. Applicatie ontwikkeling

Level 2

B.3. Testen

Level 2

B.5. Vervaardigen van documentatie

Level 2

D.11. Behoeftenanalyse

Level 3

Een getest design

Ethical Hacker In het onderzoek kwam het belang van beveiliging op verschillende manieren naar voren. Omdat de beroepsvereniging van de ICT beveiligers al uitgebreide beroepsprofielen hebben gemaakt, hebben wij (om niet te dubbelen) het beroepsprofiel van de Ethical Hacker uitgewerkt. Voor een individu is de veiligheid van persoonlijke gegevens van steeds grotere betekenis geworden. Identity diefstal, passwoorden die worden gestolen en alle nare gevolgen die daarbij horen, komen steeds meer in de publiciteit. Ook organisaties hechten er meer en meer waarde aan. Imago verlies voorkomen en bescherming van de essentiële bedrijfsgegevens zijn voor hen de belangrijkste oorzaken. Terroristische activiteiten komen hier de laatste jaren nog bij en mensen voelen zich onveilig bij het idee dat een hacker een overheid kwaad kan doen en een samenleving stil kan leggen met zijn acties. Het stereotype beeld van een hacker is dat van ofwel een elite geek (vaak verfilmd als het individu dat overal zonder moeite binnendringt) ofwel dat van een nerd die op zijn zolderkamertje achter het scherm zit en nauwelijks buiten komt. Er kan sprake zijn van een hacker die zich zonder toestemming illegaal toegang verschaft tot de informatiesystemen en gegevens van een bedrijf, of er kan sprake zijn van een expert met bijzondere vaardigheden die wordt ingehuurd door bedrijven om de vooruitgang te pushen. De laatste soort hacker doet er alles aan om precies te weten hoe iets werkt; ze kennen verschillende computer talen en operating systemen, tools voor command lines, ze weten hoe firewalls en routers werken en het internet met haar protocollen. Aan de universiteit worden incident handling en hacking onderwezen, want de legitieme hacker kan als beveiligings consultant, tester of als ethical hacker goed werk verrichten. Een ethical hacker moet uitzonderlijke computer kennis hebben, inclusief programmeer vaardigheden en netwerkopbouw kennen. Ze moeten kunnen werken, installatie- en onderhoudskennis hebben van de meest voorkomende operating systemen van Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

47


computersystemen. Gedetailleerde leverancierskennis van beschikbare hard- en software en de verschillende manieren waarop de diverse configuraties hun beveiliging regelen. Wil een hacker een vulnerability test uitvoeren en daar een rapportage over doen, dan moet hij systeem management kennis bezitten. Hij dient te beschikken over oneindig geduld en volhardend zijn in zijn concentratie en focus. Bovendien is continu bijleren en kennis reviewen noodzakelijk. Hij is betrouwbaar en kan geheimen bewaren omdat een ethical hacker achter zaken kan komen die niet bekend mogen worden Het idee achter het ethical hacker profiel is, dat deze beroepsgroep de malafide hackers een stap voor is. Doordat een ethical hackers doel is om het systeem te ontdoen van vulnerabilities, geeft hij een evaluatie hoe de organisatie met beveiliging omgaat en daardoor leert men hoe de beveiliging geoptimaliseerd kan worden. Dat doet een ethical hacker door antwoord op een aantal vragen te krijgen. De eerste vraag is wat een aanvaller kan zien op het systeem dat aangevallen wordt. Hij denkt daarbij ‘out of the box’ en gaat creatief te werk. In het normale beveiligingswerk, waar mensen weten hoe iets is georganiseerd, kunnen vulnerabilities gemakkelijk over het hoofd worden gezien. De tweede belangrijke vraag is wat een aanvaller kan doen met de informatie die voorhanden is. De ethical hacker probeert te bedenken wat de mogelijkheden zijn om de informatie te misbruiken om zo tot afdichting van het lek te komen en de beveiliging te verbeteren. De derde vraag is of de aanval zichtbaar is op het aangevallen systeem. Een aanvaller kijkt meestal langere tijd rond op het systeem voordat hij toeslaat. Als dit rondkijken niet kan worden waargenomen doordat de aanvaller zijn sporen wist door de log files te modificeren of door trojan horses of back-doors te instaleren. Een ethical hacker gaat na of hij het systeem kan misleiden en welke preventieve maatregelen er genomen zijn en/of kunnen worden genomen om die misleiding van buitenaf tegen te gaan. Het hele ethical hacking proces en het vervolgens dichten van de vulnerabilities valt of staat door de informatie boven tafel te krijgen, welke kritieke bronnen en bezittingen beschermd moeten worden omdat verlies ervan de organisatie (of haar klanten) enorm zou schaden. Wat een organisatie wil beschermen, tegen wie of wat en hoeveel men bereid is te investeren om beveiliging op te bouwen is essentieel om te weten. Een ethical hacker moet weten waaruit een hack aanval bestaat. Er worden 5 fasen onderkend en voor ieder fase moet de ethical hacker maatregelen kunnen adviseren om aanvallen te onderscheppen. De eerste fase heet de Reconnaissance fase. Een militaire observatie van de vijand, waar de aanval met precisie wordt voorbereid. Alles wordt in het werk gesteld om zoveel mogelijk te leren voor de aanval begint en technische en sociale vaardigheden worden ingezet. De ethical hacker moet met de verschillende reconnaissance technieken kennen en herkennen en hier al preventieve maatregelen voorstellen. Dan volgt de scanning fase, waarin informatie wordt verzameld door geautomatiseerde tools in te zetten zoals bijvoorbeeld netwerk/host scanners. Het systeem kan in beeld gebracht worden door simpele tools zoals traceroute waar systemen, routers en firewalls in kaar worden gebracht. Poorten kunnen gescand worden om meer te weten te komen over de services die worden aangeboden op de machine die het doel is geworden. Ook vulnerabilities worden gescand en evasie technieken worden ingezet op het niveau van applicaties en netwerken. Anomaly detectie en een NIDS (network intrusion detection system) maakt het binnendringen moeilijker. Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

48


De aanval begint met het toegang verkrijgen (Gaining Access fase) tot het systeem. Voorbeelden hiervan zijn stack-based buffer overflows, denial of service, session hijacking enzovoort. Spoofing (net doen alsof je iemand anders of een ander systeem bent), packet flooding (op afstand de services stoppen), smurf attacks proberen users op het netwerk hun legitieme servicetoegang af te nemen. Maintaining Access heet die fase waarin de aanvaller probeert ‘eigenaar’ van het systeem te blijven. Soms doet de aanvaller dit door ‘low profile’ te blijven om langere tijd het systeem en de systeembronnen te gebruiken (sniffer installeren om het netwerkverkeer op te vangen) of om vandaaruit een andere aanval op een ander systeem te lanceren. Het kan zelfs gebeuren dat een hacker het systeem tegen andere hackers beveiligd en zich exclusief illegaal toegang verzekert (met Backdoor, RootKits, Trojans en Trojan horse backdoors) of via deze software herhaald binnendringen onzichtbaar maakt. Covering Tracks heet de fase waarin de aanvaller activiteiten die wijzen op zijn aanwezigheid in het system verwijdert met het doel om vaker binnen te kunne dringen of strafrechtelijke vervolging te ontduiken. Meestal wordt dit gedaan door log files te verwijderen of te vervangen door software zoals ‘netstate’ zodat de systeem admin niets ontdekt. Het risico als een aanvaller binnen is, is groot; de aanvaller kan op het niveau van het operating system, het applicatieniveau of het network niveau schade aanrichten.

Profieltitel

Ethical Hacker

Samenvatting

Security testen door van buitenaf en zonder voorkennis een systeem aan te vallen zoals een hacker zou doen.

Missie

Met toestemming van de eigenaar binnendringen van het systeem en de infrastructuur-, web- en applicatie security leren kennen met het doel om zwakke plekken te identificeren en verbeteringen aan te dragen

Producten


Kerntaken

Realiseert

Draagt bij

test plan test procedure test resultaat

Integrated solution Validated solution Solution documentation

• • • • •

Doorlopen van de vijf hack fasen Uitvoeren van penetratie testen Uitvoeren van vulnerability testen Threat modelling Inventariseren wat men wil beschermen, tegen wie of wat en tegen welke prijs • Uitvoeren van risico analyses • Implementeren van security oplossingen


49



KPI

B.1. Applicatieontwikkeling

Level 3-4

B.2. Componentintegratie

Level 2-3

B.3. Testen

Level 2-3


Level 3

C.4. Probleemmanagement

Level 2-3

E.3. Risicomanagement

Level 2-3

E.8. Informatiebeveiligingsmanagement

Level 2-3

Een testrapport met overzicht van uitgevoerde tests, resultaten en aanbevelingen.

Cloud Engineer Uit onze onderzoeken kwam duidelijk naar voren dat het gebruik van Cloud diensten steeds verder zal toenemen. De voordelen van schaalbaarheid, kostenbeheersing en gemak maken het gebruik van clouddiensten een aantrekkelijk alternatief ten opzichte van een complete automatisering binnen het eigen bedrijf. Steeds meer bedrijfs applicaties zijn gebaseerd op clouddiensten en de competenties van het automatiserings-personeel verschuiven hiermee naar meer flexibele dienstverlening buiten de deur. De clouddiensten bewegen zich op verschillende niveaus. Zo is er IAAS (Infrastructure as a service), PAAS (Platform as a service; programmeren in de cloud) en SAAS (Software as a service; het gebruik van webapplicaties). Een van de functies waar de komende jaren naar verwachting meer behoefte aan zal zijn, is de functie Cloud Engineer. Profieltitel

Cloud Engineer

Samenvatting

De cloud engineer maakt bij het efficiënt inrichten van de IT-infrastructuur gebruik van cloud-technologieen

Missie

Verantwoordelijk voor het implementeren, beheren en onderhouden van cloud-gebaseerde applicaties. Bouw en onderhoud van complexe systemen met geheel of gedeeltelijke cloud infrastructuur. Voortdurend opnieuw beoordelen en verbeteren van de cloud-infrastructuur. Werk samen met de business en de ontwikkelgroep om hun huidige en toekomstige behoeften te steunen. Voert systeem monitoring uit en houdt controle op de beschikbaarheid en integriteit van alle servers, systemen en belangrijke processen. De cloud engineer maakt gebruik van de voordelen en kent de nadelen bij het inzetten van de IT infrastructuur.

Producten


Realiseert

Draagt bij


50


Verantwoordelijk voor het uitrollen, managen en onderhouden van cloud gebaseerde applicaties

Kerntaken


Algemene competenties

Infrastructuur ontwerp inclusief clouddiensten het onderbrengen van diensten in de juiste omgeving (private, public, on premise) Het optimaliseren van de infrastructuur (schaalbaar, veilig, bedrijfszeker) Het automatiseren van werkzaamheden: programmeerbare infrastructuur

migratietrajecten technisch doorontwikkelen van diensten

• In kaart brengen van de wensen • Afwegen tussen clouddiensten en inhouse oplossingen • Het actueel houden en verbeteren van de cloud-infrastructuur • Bewaakt de systemen, servers en cloud-diensten A.5. Ontwerp van architectuur

Level 3

B.2. Componentintegratie

Level 2-3


Level 2-3

C.1. Gebruikersondersteuning

Level 2-3

C.2. Ondersteunen van wijzigingen

Level 2-3

C.3. Dienstverlening

Level 2

D.11. Behoeftenanalyse

Level 3-4

E.5. Procesverbetering

Level 3

Gestructureerd Accuraat Stressbestendig

Ervaring

HBO+ werken denkniveau

KPI

De (cloud-)oplossing is geïmplementeerd en wordt gecontroleerd uitgevoerd.


51


Healthcare Informatics e-Health staat volop in de belangstelling en ook uit onze survey bleek dat men veel verandering verwacht en ook in de gesprekken met experts kwam dit vakgebied als een van de grote cross-over mogelijkheden naar voren. e-Health is het gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, en met name Internettechnologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Er bestaat zelfs een Nationale Implementatie Agenda eHealth. Hoewel de huidige belangstelling mogelijk sterk is ingegeven door de bezuinigingen en de vergrijzing van de bevolking, is er ook een innovatieve kern te onderscheiden. De potentie van ICT toepassingen wordt in de zorg nog niet voldoende benut. Ook als de relatie met zorg-robots wordt gemaakt en het terrein van de domotica wordt betrokken, zien we belangrijke ontwikkelingen ontstaan. Domotica is een verzamelnaam voor toepassing van elektronica voor automatisering in huis. Het gaat vaak om een combinatie van omgevingsbewuste sensoren en actuatoren (apparaat dat de omgeving kan beïnvloeden) waarmee het leefklimaat in een woning kan worden geregeld of zaken in de woning automatisch kunnen worden bediend. Combinaties van deze e-health toepassingen kunnen ervoor zorgen dat mensen die hulp nodig hebben langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Ook kan thuisrevalidatie op afstand met behulp van ICT applicaties de opname in een duur revalidatiecentrum voorkomen of bekorten. Niemand wil graag langer worden opgenomen in een revalidatiecentrum dan nodig is. Een overzichtelijke indeling van het e-health terrein bestaat uit: 1. e-public health a. voorlichting i. Educatie voor patiënten ii. Advies over voeding en leefgewoonten iii. Informatie over geneesmiddelen, ziekten b. Preventie i. Bevolkingsonderzoek en risico analyse ii. Monitoring gezondheid van de bevolking iii. Monitoring verspreiding van ziekten 2. Zorg a. Diagnosestelling i. Anamnese via internet ii. Naslaginformatie of BOS (beslissingsondersteuning hulpverleners) iii. Intercollegiale consultatie iv. Diagnose op afstand b. Therapie i. Medicatie op afstand ii. Internet psychologische hulp iii. Tele-chirurgie c. Monitoring i. Monitoring op afstand ii. Sociale alarmering iii. Patiënten instructie op afstand 3. Zorgondersteuning a. Kwaliteit i. Protocollen ii. Educatie iii. Benchmarking voor patiënten b. Administratie en management i. Afspraken op afstand ii. Case management en patiënten stromen Onderzoeksverslag ‘e-CF Mapping Sleutelrollen’ in opdracht van ECP

52


c. e-Dossier i. EPD d. Logistiek i. Voorraadbeheer en bestellen e. Financiën i. Boekhouden ii. Facturatie iii. Banking De zorg betreft het primaire proces, de ondersteuning betreft de secundaire processen van het zorgbedrijf en de publieke kant betreft de samenleving. Wat je ziet gebeuren is dat zorgprofessionals worden bijgeschoold in de informatica. Of dat opleidingen een grote ICT component krijgt. Zo ontstaat bijvoorbeeld de universitaire opleiding tot medisch informaticus, waarbij geneeskunde met informatica is verbonden. Of de opleiding Health Informaticus die professionals in de zorg ( artsen, staffunctionarissen, verpleegkundigen en paramedici), met een aangepast onderwijsprogramma ICT-kennis aanbieden. De medische wereld is voor een groot deel al systematisch opgebouwd. Ze bestaat uit protocollering van de zorgprocessen, internationale classificatie van ziekten, diagnose groepen van bij elkaar horende diagnose categorieën, nomenclaturen van medische termen en medicatie en eventcodes voor opname van gebeurtenissen in digitale dossiers. De ontologie van de medische wereld is al heel ver uitgebouwd en de ICT functies die nu bestaan, worden in het klinische veld deels al door medische en paramedische beroepsbeoefenaren uitgevoerd. Ook in Nederland heeft deze ontwikkeling plaats en het vakgebied van e-health is er één waar cross-over van ICT in de richting van het vakgebied plaatsheeft. Dit word bij ons wel eens snijvlak beroepen of snijvlak synergie genoemd. Kijkend naar de indeling in het zorgveld, dan kunnen ICT-ers zich op de ondersteuning en op de maatschappelijke e-health gebieden nog specialiseren door extensief branchekennis toe te voegen. Op de kern van het vakgebied zullen studenten die uitstromen uit nieuwe zorgopleidingen en zorgverleners die upskillen vooral gaan excelleren. We beschrijven hieronder een breed opgevat beroepsprofiel Healthcare Informatics als voorbeeld, maar we hadden ook kunnen kiezen voor verpleegkundige informatica, medisch informaticus, of klinisch data informaticus. Beroepsrol

e-HEALTH INFORMATICS


Zorgt voor de correcte toepassing van kennis uit de zorg en informatica, bij het ontwerp, de ontwikkeling en voortdurende aanpassing van geautomatiseerde systemen voor gezondheidszorg. Leidt medewerkers op en helpt patiënten omgaan met technologische oplossingen. Lost mede door de inbreng vanuit beide kennisvelden de problemen op die ontstaan bij de implementatie van het gezondheidszorgsysteem.

Missie

Verbeteren en vernieuwing van de zorg door ondersteuning met behulp van ICT van de zorgvrager, de zorgverlener, de omstanders en de onderzoekers van de zorg.

Producten


Realiseert

Draagt bij


53


Zorgverlening met behulp van maximale technologische ondersteuning Kernbeschrijving

 

     

   

Innovatieve Veilig klimaat voor zorgtoepassingen i.s.m. technologische anderen ondersteuning in de zorg

Analyseert computer en informatietechnologie om toepasbaarheid voor de zorgpraktijk, de bedrijfsvoering en de publieke voorlichting te bepalen afhankelijk van het gekozen zorgmodel. Ontwikkelt, implementeert en test gezondheidszorg informatietechnologische toepassingen, tools, gereedschappen, processen of structuren om zorgverleners met informatie te ondersteunen. Kent gezondheidszorg entiteiten, relaties en processen en zet dit in datamanagement in te richten en informatie flows te bouwen. Gebruikt informatie technologische toepassingen in de eigen zorgpraktijk. Verspreiden van informatie over de technologie in de praktijk van het zorgberoep aan andere zorgverleners en aan het publiek. Is op de hoogte van wetgeving en privacy eisen inzake de gezondheidszorg in het algemeen. Organiseert overleg met zorgverleners met betrekking tot hardware of software configuratie. Helpt om applicaties te ontwerpen en te implementeren om klinische of gezondheidszorg of administratieve problemen op te lossen. Schrijft operationele handleidingen als dat nodig is. Bijdrage leveren in onderzoeksactiviteiten rondom medische en verpleegkundige informatica. Zorg- en meldplicht inzake de vertrouwelijkheid en veiligheid van de communicatie en opslag, veiligheid van de patiënt en de ontwikkeling van infrastructuur. Plant, installeert (en repareert zo nodig) tele-zorgtoepassingen of systemen bij zorgvragers (b.v. in woningen).

e-Competences

A.4. Service planning

Level 2/3

(from e-CF)

A.6. Application design

Level 1

B.1. Application development

Level 2

B.3. Testing

Level 1

B.4. Solution Deployment

Level 2

B.5. Documentation production

Level 2

C.1. User support

Level 2

D.9. Personnel development

Level 2

D.11. Needs Identification

Level 3

E.4. Relationship Management

Level 3


54


Algemene Competenties

Oprechte interesse in medemens hebben Sensitiviteit voor de zorgen en noden van anderen tonen Inzicht in gedrag en motieven van patiënten hebben Oriënteren op de zorgsituatie, de zorgplanning de uitvoering en de evaluatie. Informeren en ondersteuning realiseren Vertrouwen opbouwen Diversiteit respecteren

Experience

KPI



Geïntegreerde brede kennis van beide beroepsdomeinen in de vorm van best practice.



HBO opleiding minimaal

Werkend gezondheidszorgsysteem optimaal te gebruiken.


55


Bronnen Voor dit onderzoek zijn de volgende bronnen gebruikt: Boston Consulting Group

- Decoding Global Talent, Oct 2014

CBS

- ICT kennis 2014

Dialogic

- De ICT-er bestaat niet. Analyse van vraag en aanbod op de Nederlandse ICT-arbeidsmarkt 2014

IBM

- TheTech Big Picture, Sep 2014

ICT Office

- ICTals Innovatie As

ICT Office

- ICTManifest2012-2016

Gartner

- Hypecycle Emerging Technologies 2014

Gartner Executive Programs

- Taming the Digital Dragon: The 2014 CIO Agenda

Nederland ICT

- Arbeidsmarkt ICT-sector-Standpunt

Netwerk Toekomstverkenningen

- Arbeid in de toekomst, 2008

NRC

- NRC Live, Moonshot, 2015

Nictiz

- eHealth, verder dan je denkt. Rapport 2015

PWC

- PWC’s NextGen- A Global generational study, 2013

Stichting Toekomstbeeld der Techniek

- Horizonscan-2050

WITSA’s 17th World Congress on IT

- Declaration of Amsterdam, 2010

TNO and Strategy & Change

- The European Labor Market and Technology, 2013


56

Nieuwe rollen in een veranderend IT landschap

Recommend Documents