STUDIEDAG GNOON
HET UUR VAN DE VAKTHERAPIE 22 november 2012
GGNet, locatie Apeldoorn, Deventerstraat 459
Beste collega! Op donderdag 22 november organiseren we de 7e GNOON studiedag vanuit de regiovakgroep voor vaktherapeuten. De locatie hiervoor is dit jaar GGNet locatie Apeldoorn. Het schip van de GGZ zit de laatste jaren in zwaar weer maar in deze tijd vallen er ook meer voelbare klappen. Er worden her en der verschillende zandzakken, zeilen, bemanningsleden en soms zelfs hele kajuiten overboord gekiept om ervoor te zorgen dat het schip koers kan blijven houden en niet ten onder gaat… Je kunt natuurlijk zelf van het schip afduiken en als Robinson Crusoë je eigen praktijk beginnen, je kunt proberen te overleven op het schip, hopend dat de storm snel weer gaat liggen of je kunt proberen slim mee te denken hoe vaartechniek of vaarroute te verbeteren is. Misschien is het ook wel een uur van de waarheid voor de vaktherapie? Houden we ons staande? Blijft het ons lukken om in een uur per week iets bijzonders te laten gebeuren? Hoe dan ook... GNOON Vaktherapie houdt koers! Het is de hoogste tijd om even uit deze donkere sferen te ontsnappen en je te laten inspireren op de studiedag `Het uur van de Vaktherapie '! De dag is weer gevuld met boeiende onderwerpen en een scala aan interessante lezingen en workshops! We worden deze dag ondersteund door `Skilled in Events’, een groep studenten van Hogeschool Arnhem en Nijmegen, die in het kader van hun minor Evenementen Management, ons zullen helpen om er een echte verwendag van te maken! Kom het meemaken! We nodigen je van harte uit. Namens de regiovakgroep voor vaktherapeuten van het GNOON; Suzanne Haeyen, Renée Metzemaekers, Luke Faassen, Hillie Kranendonk, Jaap Orth en Brigitte Boss
Programma overzicht: 9.15 - 9.45 uur 9.45 – 10.00 uur 10.00 - 10.45 uur 10.45 – 10.30 uur 11.30 – 12.00 uur
Ontvangst met koffie in de kapel Openingswoord door Kees Lemke, directeur GGNet Lezing 1 Artur Jaschke Lezing 2 Susan van Hooren Lezing 3 Joost Kamoschinski en Irene Rentenaar
12.00 -13.45 uur
Lounge lunch…
13.45 -15.00 uur 15.00 -15.10 uur 15.10 -16.25 uur
Workshops Ronde 1 …naar de volgende ronde Workshops Ronde 2
16.25 -17.00 uur
Afsluiting, getekend dagverslag & borrel in de kapel
Dagvoorzitter: Suzanne Haeyen Deze studiedag is voor 2 punten geaccrediteerd door de SRVB.
Voorkant folder: ‘tijd-doosje’ gemaakt door Ingrid Schreuder
Programma Lezingen 1. Vaktherapie en het brein: Effecten, resultaten en de toekomst Drs. Artur C. Jaschke, Researcher Music Cognition, Department of Clinical Neuropsychology, Vrije Universiteit Amsterdam, Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Vaktherapie zoals muziek, kunst, dans en drama, hebben een lange en succesvolle geschiedenis. Helaas mist het effect van deze vorm van therapie empirische bewijzen. Onderzoek en resultaten in deze discipline zijn niet sufficiënt en specifiek over de effecten op de menselijke cognitie en hersenontwikkeling is weinig bekend. Vaak zijn de resultaten gebaseerd op verhalen en persoonlijke ervaringen, en niet op empirische feiten. Deze lezing zal een introductie geven op de ten grondslag liggende mechanismen en effecten van deze vormen van therapie op het menselijk brein en welke hersenengebieden en neurale systemen hierbij betrokken zijn. Het zal tevens aantonen dat deze vormen van vaktherapie meer aandacht in empirisch onderzoek en onderwijs krijgt en het een essentiële vorm van interventie blijkt.
2. Freud, zo gek nog niet: het brein, de onbewuste processen en de vaktherapieën Dr. Susan van Hooren, lector KenVaK en hoofd opleiding Master of Arts Therapies, Hogeschool Zuyd Freud ging in zijn theorie uit van bewuste en onbewuste processen. Bewuste processen beschouwde hij als processen die makkelijk toegankelijk zijn en onder
woorden gebracht kunnen worden, terwijl onbewuste processen lastig zijn te verbaliseren, minder toegankelijk en eerder impliciet van aard zijn. Juist deze onbewuste processen laten raakvlakken zien met de essentie van de vaktherapeutische technieken. Denk bijvoorbeeld aan de spontane emoties die loskomen door het maken van muziek, een beeldend product of een beweging. Vanuit (neuro)psychologisch onderzoek is er de laatste tijd steeds meer interesse in deze onbewuste mechanismen van ons gedrag, ook wel impliciete mechanismen genoemd. Impliciete processen blijken namelijk een belangrijke rol te spelen bij het ontstaan en voortduren van psychopathologische symptomen en biedt daardoor de mogelijkheid om evidence based kaders te bieden voor de vaktherapieën. Tijdens deze presentatie zal de link worden gelegd tussen deze onderzoeken en de bijdrage voor vaktherapie.
3. Beroepscompetentieprofiel GZ-Vaktherapeut. Joost Kamoschinski, beleidsadviseur Afdeling financiering en arbeidszaken van GGZ Nederland & Irene Rentenaar, directeur Federatie Vaktherapeutische Beroepen (FVB) Recentelijk is het Beroepscompetentieprofiel GZVaktherapeut, een gezamenlijk project van GGZ Nederland en de FVB, vastgesteld en gepresenteerd. Dhr. Kamoschinski en mw. Rentenaar zullen tijdens hun presentatie ingaan op de achtergronden van het gezamenlijke project, de wijze waarop het beroepscompetentieprofiel tot stand is gekomen en hoe beide organisaties het profiel verder gaan inzetten richting leden, onderwijs en het werkveld. Zij zullen daartoe uitleg geven over de inhoud van het BCP: hoe zij de toekomst van de GGZ zien en wat dit betekent voor vaktherapeuten. Zij gaan graag in gesprek met de aanwezigen.
Workshops ronde 1 1.
Aandacht en acceptatie bij bipolaire stoornis in beeldende therapie Pablo Slenders, beeldend therapeut & Esther Krul, senior beeldend therapeut PAAZ Wilhelmina Canisius Ziekenhuis te Nijmegen, gastdocent Minor evidence based methoden 'Mindfulness en vaktherapie' bij de HAN-CTO. Een ervaringsgerichte presentatie over de waarde van mindfulness in beeldende therapie bij volwassenen met een bipolaire stoornis. In de praktijk werd al jaren met deze combinatie gewerkt in groepstherapie op de PAAZ. Opvallend was dat juist deze doelgroep goed gedijt bij de betreffende behandelcombinatie. Collega's bevestigden de werkzaamheid. Toeval? Of gebeurde hier iets waardevols? In 2011 studeerde Pablo af op een onderzoek naar de meerwaarde van mindfulness in beeldende therapie bij een bipolaire stoornis, een onderzoek naar de samenhang binnen deze drie domeinen. In deze workshop staan de bevindingen van dit onderzoek centraal door middel van een presentatie vol verbanden, verwondering en wellicht kansen. 2. Agressieregulatie bij eetstoornissen Marjon Voskamp, Psychomotorisch therapeut bij Amarum. Specialistisch centrum voor eetstoornissen te Zupthen en Nijmegen, GGNet. Eetgestoorde gedragingen zoals schadelijk eetgedrag, compensatiegedrag, overmatig bewegen en zelfbeschadiging door snijden, knijpen, slaan kan men zien als agressieproblematiek. Boosheid en agressie zijn een bron van kracht wanneer deze constructief wordt ingezet, dat wil zeggen; met
passende timing en dosering (van lichte irritatie tot hevige woede), zonder de omgeving fysiek of verbaal geweld aan te doen. Verantwoordelijkheid durven nemen voor het constructief uiten van boosheid is een belangrijke stap in de richting van autonomieontwikkeling. Het doel van deze PMT module is om destructieve agressie naar constructieve agressie om te buigen. Binnen deze workshop zal worden stilgestaan bij het onderzoek, een steeds belangrijker onderwerp binnen de vaktherapie, waarmee je jezelf als vaktherapeut profileert en positioneert. Het is een vaartechniek die je kan helpen om je koers voort te zetten. Daarnaast komen we tijdens de workshop ook in beweging om specifieke werkvormen (stamp- stoot en stem) uit de module te ervaren. 3. Beweeg met de golven mee! Marij Hakvoort, PMT afdeling Doven en Slechthorenden Pro Persona. Hoe kun je schipper blijven op je eigen schip bij slechte weersomstandigheden. Zorg voor veerkracht, tegengas, een goed anker en uithoudingsvermogen......blijf doorademen! We gaan de 5 Ritmes van Gabriëlle Roth dansen in een zgn. "wave". Je zult zien dat je alle ritmes nodig hebt om door de storm heen te komen! Wanneer je liever niet op blote voeten danst, kun je dansschoenen meenemen. 4. EBL in beeld Joanne Spreij, beeldend therapeut bij Yulius, instelling voor kinder- en jeugdpsychiatrie. In deze workshop wordt getoond hoe jarenlange praktijkervaring met de methode Emeerging Body Language (EBL) binnen Yulius vorm heeft gekregen. Een aantal begrippen uit de methode EBL worden
uitgelegd en aan de hand van filmbeelden zichtbaar gemaakt hoe deze begrippen er in de praktijk uitzien. Dit is dus enerzijds een interessante workshop om de methode EBL vanuit de praktijk te zien en te ervaren, anderzijds een workshop waarbij direct in de therapieruimte meegekeken wordt. 5. Ik ben mijn Held Annet de Boer, trainer, dramatherapeut, theaterdocent en improvisatie - actrice. Afgeronde opleidingen dramatherapie en theatermanagement. Praktijkervaring in de geestelijke gezondheidszorg, de cultuursector en in het onderwijs. zie: http://www.ikbenmijnheld.nl/ In deze workshop doe je ideeën op over het werken vanuit helden in dramatherapie. Heldenwerk heeft tegenwoordig verschillende vormen. We stellen de held van de cliënt, zijn voorbeeld, de persoon die hij bewondert centraal. D.m.v. het zich spiegelen aan een voorbeeld gaat de cliënt zichzelf ontwikkelen, hij/zij heeft een positief gevoel bij deze persoon en raakt erdoor geïnspireerd. Hierdoor ontstaat een open en krachtige houding tot het leren van vaardigheden. Hoe verhoud jij je tot jouw held? Wat zou hij of zij tegen je zeggen? Wat is de lijfspreuk van je held? Dit zijn vragen die voorbij komen. We kruipen in huid van de held en maken met, op de cliënt aangepaste, oefeningen vaardigheden meer eigen. De werkwijze wordt onderbouwd door de rollentheorie van Robert Landy.
6. Productontwikkeling in de praktijk Kees van den Bos, psychomotorisch therapeut bij het Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheidszorg en lid van de Commissie Product en Module Ontwikkeling (CPMO) van de FVB. Producten zijn beschrijvingen van vraag/aanbodcombinaties binnen de vaktherapie. Het beschrijven gebeurt volgens een vast format. Productbeschrijvingen zijn bedoeld en geschreven voor niet-collega’s zoals verwijzers, patiëntenverenigingen, beleidsmakers, politici en managers in het werkveld van de vaktherapie. De deskundigheid en de vakkennis van de therapeut worden in een productbeschrijving geëxpliciteerd. Dit geeft de mogelijkheid tot het verder ontwikkelen van deskundigheid en tot vergelijking. In deze workshop krijg je handvatten aangereikt om de eigen deskundigheid en vakkennis vorm te geven in een productbeschrijving. 7. PMT-module 'Ken je grens' Inge Snijders –Otten, Psychomotorisch therapeut, Voortgezette Behandeling, team1, GGNet. Deze workshop biedt uitleg over de pmt-module `Ken je grens’ in woord en activiteit. Het is een module voor cliënten die moeite hebben met het aangeven van eigen grenzen (zichzelf letterlijk en figuurlijk voorbij lopen) en/ of cliënten die grenzen willen leren aangeven naar anderen (letterlijk en figuurlijk over zich heen laten lopen). Het doel is dat cliënten lichaamssignalen verkennen en herkennen en op basis hiervan een start maken met het stellen van grenzen voor zichzelf of naar een ander. In deze 12 wekelijkse module doen deelnemers op actieve wijze ervaringen op binnen zowel lichaams- als bewegingsgerichte vormen. Er wordt aandacht besteed aan introspectie (de blik naar binnen
richten), maar er is ook aandacht voor interactie. Cliënten worden bewust gemaakt van gedragspatronen en kunnen gedoseerd oefenen met alternatieven. Steeds een thema centraal, waar omheen activiteiten worden aangeboden en huiswerk wordt meegegeven.
Workshops ronde 2 8. Werken met Boosheid Sonja Daelmans en Linda Sanders, beeldend therapeuten Pro Persona, locatie Ede. In deze workshop kun je kennismaken met de module `Werken met boosheid’. Deze module wordt sinds enkele jaren op indicatie gegeven aan cliënten binnen de kliniek volwassen psychiatrie. In deze module leren cliënten om hun boosheid te voelen, te erkennen en om er regie over te houden. Er is uitleg over de module en deelnemers kunnen een van de beeldende oefeningen zelf ervaren!
9. Onderzoek naar het lichaamsbewustzijn bij kinderen met psychiatrische problematiek Maloe Hofland, psychomotorisch therapeut/ master, bij Pro Persona, locatie Nijmegen, afdeling kind en jeugd (0-23 jaar) en gesloten intensive care unit voor volwassenen & Daphne Uphof, psychomotorisch therapeut/ master, bij UMC St Radboud Nijmegen, psychiatrie, zorglijn autisme en ADHD bij volwassenen en bij Karakter Nijmegen, klinische en deeltijdbehandeling voor kinderen van 6-12 jaar. De ontwikkeling van het lichaamsbewustzijn van kinderen met psychiatrische problematiek verloopt vaak anders dan bij gezonde kinderen. Zo is bijvoorbeeld te
zien dat deze kinderen zich vaker stoten of niets voelen wanneer ze moe of boos zijn. Uit literatuurstudie bleek dat hierover nog weinig bekend is. Dit gaf aanleiding te onderzoeken of het lichaamsbewustzijn van kinderen van 8 t/m 12 jaar met psychiatrische problematiek verschilt van kinderen van 8 t/m 12 jaar zonder psychiatrische problematiek. In deze workshop wordt op een actieve manier de methode, resultaten en het verloop van het onderzoek gepresenteerd. Daarnaast wordt getoond hoe het onderzoek geholpen heeft binnen de dagelijkse praktijk als PMT-er en welke handvatten het heeft opgeleverd. 10. NLP, een kennismaking Rijkelt middelbeek, Sonar T&C, trainer, vaktherapeut drama en NLP master. Hij heeft zijn eigen organisatie voor cursussen NLP en therapie aan jongeren, gezinnen en volwassenen: www.sonartc.nl. Deze actieve workshop heeft als doel deelnemers kennis te laten maken met Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP). Dit gebeurt aan de hand van het oefenen in tweetallen waarbij de deelnemer gevraagd wordt zijn eigen ervaring(en) in te brengen en te oefenen met de rol van coach. Tevens wordt de link gelegd met het werken met verhalen in therapie.
11. Om de kracht van het anker te voelen moet men de storm trotseren: Hoe lees ik een onderzoek kritisch en hoe vertaal ik dat naar een behandeling? Karen van Dooren, docent/ beeldend therapeut, HANCTO / student International Master of Arts Therapies KHF-HAN. Aan de hand van een (vooronderzoeks)artikel gaan we in de workshop kritisch lezen wat de resultaten van dat onderzoek zijn. Daarna kijken we hoe die resultaten matchen met de aanbevelingen van de MDR eetstoornissen en onderzoeken we of en hoe we de behandeling zouden aanpassen. Het artikel beschrijft de aanbevelingen van de MDR, geeft een (beperkt) overzicht van wat de literatuur zegt over de behandeling van eetstoornissen, en geeft de resultaten van hoe 41 cliënten met AN en BN beeldende therapie waarderen, en de verschillen daarin tussen beide groepen. Doel is niet om "het goede antwoord" te vinden, maar te kijken naar hoe we onderzoeksinformatie kunnen gebruiken. 12. De PAD module Janneke van der Kooij, geregistreerd dramatherapeut bij GGZ Drenthe Zuid-West, deeltijdbehandeling volwassen en ambulant jeugd. Daarnaast werkt zij als trainer in de 1e lijn bij Indigo en als dramadocent/ studiebegeleider bij Saxion in Enschede. De module PAD wordt geboden aan die mensen die last ondervinden van een tekort aan assertiviteit in de vorm van klachten binnen sociale interacties (angst, stress en spanning). In deze workshop wordt ingegaan op deze module; het ontstaan, de werkwijze en een ervaringsgerichte interventie wordt gedemonstreerd. De PAD module heeft als hoofdthema `assertiviteit in samenhang met persoonlijke eigenschappen en
normen’. Het is een kortdurende groepstherapie waarbij thema en duur vast staan. Er wordt samengewerkt door drie disciplines: een dramatherapeut, psychomotorisch therapeut en een sociaal psychiatrisch verpleegkundige. De vaktherapieën versterken de benadering door ervaringsgericht en expressief werken. 13. Het lijfelijk weten Beatrix Verhofstad-Swinkels, geregistreerd Beeldend Therapeut, Consulent en trainer Emerging Body Language, eigen praktijk: Mijn Sporen ( www.mijnsporen.nl) Werkervaring binnen verschillende psychiatrische instellingen. De Methode Emerging Body Language (EBL) ontwikkeld door: Marijke Rutten-Saris en Carine Heijligers is onlangs nader evidence based onderbouwd. Deze methode is gebaseerd op de wijze waarop jonge kinderen tussen de 0 en 5 jaar leren en zich ontwikkelen. Dit gebeurt al doende in interactie met zichzelf. EBL onderscheidt 5 interactiestructuren die allemaal een specifieke leerstijl en specifieke ontwikkelingsstappen met zich meebrengen. Deze zijn ook op latere leeftijd te gebruiken binnen de therapie om zodoende vroeg ontstaande gebreken in de ontwikkeling te herstellen en/-of aan te vullen. Binnen EBL zijn per interactiestructuur interventies ontwikkeld voor behandeling. Het is een methode die direct met het lijf werkt en waarin het belangrijk is om vooral te zien en te ervaren hoe het werkt. Deze workshop biedt een eerste kennismaking met het lijfelijk weten. Eerst is er uitleg over interactiestructuren via de RS Matrix. Tevens zullen er enkele beeldende/oefeningen gedaan worden om een en ander te kunnen ervaren en zelf uit te proberen. Beatrix wil graag de deelnemers zelf filmen. Degenen die dit niet willen hoeven niet in beeld te komen!
14. Dutch Urban Survival (DUS) Janneke Smulders, psychomotorisch therapeut.. Introductieworkshop Dutch Urban Survival. Wat moet je nou met die 'gedemotiveerde' jongens met petjes op en afgezakte broeken? Weerbaarheidtraining waar jongens op een stoere wijze getraind worden in het passend opkomen voor je zelf. De training richt zich op jongens in de leeftijd van 11 t/m 14 die woonachtig zijn in krachtwijken in Nederland. Gezien de verschillen tussen culturen binnen krachtwijken en andere wijken van Nederland wordt er tijdens de DUS training een nieuw ontwikkelde werkwijze toegepast om op deze manier het optimale resultaat te behalen. De werkwijze bestaat uit het woord ‘STERK’ waarin alle letters hun eigen betekenis hebben: Slim, Teamplayer, Eerlijk, Respect, Kracht. Er wordt tijdens de training uitgebreid ingegaan op wat de woorden nou precies betekenen. Het doel van de training is ‘STERK’ te denken, dus al deze 5 woorden in je achterhoofd te houden bij dingen die je in je dagelijks leven doet. Wanneer je ‘STERK’ denkt, is een logisch vervolg dat je op passendere manier voor jezelf opkomt. Tijdens de trainingen worden fysieke activiteiten uitgevoerd waarin ‘STERK’ het kernwoord is.
Het tekenmaatje Gabi Rets vaart op de GNOON-studiedag al tekenend mee met de lezingen en workshops, dit terwijl de bemanning bezig is met schip en zwaar weer. ‘’Het tekenmaatje’’ praat niet maar observeert, illustreert, associeert, verwondert zich en voelt mee. Met simpele handtekeningen brengt ze alles in kaart en laat op het eind van de dag een getekend verslag zien. http://www.gabirets.nl/
Praktische informatie Datum: Donderdag 22 november 2012, van 9.15 tot 17.00 uur. Inschrijving: Graag zo spoedig mogelijk aanmelden (uiterlijk 15 november) via www.deggzacademie.nl Je ontvangt een mail ter bevestiging. De inschrijving voor de workshops gebeurt op de dag zelf. Maak ter voorbereiding een eigen twitteraccount aan! Kosten: Gratis voor alle vaktherapeuten van de aan het GNOON deelnemende instellingen*! *Zie logo’s (de eigen instelling betaalt voor ieders deelname). Externe deelnemers betalen 95 euro via een eenmalige machtiging. Studenten betalen een gereduceerd tarief van 45 euro. Organisatie: De regionale vakgroep voor vaktherapeuten van het GNOON bestaat uit: Suzanne Haeyen (GGNet) Vz. @HaeyenSuzanne Renée Metzemaekers (UMC st. Radboud) vanuit Pro Persona: Brigitte Boss (Overwaal), Luke Faassen (GGZ Nijmegen), Hillie Kranendonk (Pompestichting) Jaap Orth (De Gelderse Roos) Katrin Bange (Iriszorg) is agendalid. Adres: Apeldoorn > GGNet, locatie Deventerstraat Deventerstraat 459, 7323 PT te Apeldoorn http://www.ggnet.nl
