Het Roer Recht Liber am ico ru m aangeboden aan W im Vellinga en Feikje Vellinga-Schootstra Mr. A. Dijkstra Prof. mr. B.F. Keulen Prof. mr. G. Knigge (red.)
Z utphen 2013
UITGEVERIJ
P a r is
Inhoudsopgave
Voorwoord / 13
1
2 2.1 2.2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4
M ediabeelden over m isdaad en stra f en het risico van strafrecht spraak als in fotain m ent — M artina A lth o f f/17 I n le id in g /17 Behoefte aan m edia-openbaarheid van rechtszaken 1 17 V ertrouw en in de rechtspraak 1 17 Media als w aakhonden van de w erkelijkheid / 19 D ilem m a’s en risico’s: televisie-uitzending van strafprocessen / 20 De nieuw sw aarde van berichten en beelden over crim in aliteit / 20 W elke conclusies zijn n u aan deze inzichten verbonden? / 21 Effecten van televisiebeelden I 22 Rechtspraak als in fo ta in m en t / 24 Rechtspraak in een (gedigitaliseerde) m ediasam enleving / 25 V oortbouw en op een con clu sie — Jeppe Balkema / 27
1 2 3 4 5 6
1
2 2.1 2.2 3 4
De positie van het slachtoffer, toegang tot h et recht: een w aarne m ing door de rechter —Jelm er Beswerda en Peter van den Bergh / 33 Inleiding / 33 Het slachtoffer op de zitting / 33 De ontw ikkeling van de positie van h et slachtoffer in h et strafproces in vogelvlucht / 34 Een betere participatie door h et slachtoffer / 36 Beperkingen aan de m ogelijkheden die h et strafproces biedt / 38 Ten slotte / 41 De rechterlijke toetsin g ter zake van het perm anent niet-voegen van relevante stukken in het dossier — M atthias Borgers / 43 Inleiding I 43 Het p erm a n en t niet-voegen van processtukken en de rol van de rechter-com m issaris / 44 De m ogelijkheid om stukken n ie t te voegen I 44 De rol van de rechter-com m issaris en de positie van de verdediging nad er bezien / 45 Toetsing door de zittingsrechter: enkele k n elp u n ten / 47 Nadere analyse en een m ogelijke oplossingsrichting / 51
5
INHOUDSOPGAVE
1 2
3 4
1
2 2.1
2.2
2.3 2.4 2.5 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4
1 2
3 4 5 6
7
1 2
3 4 5
1 2
6
Positieve verplich tingen to t effectieve strafbaarstelling en de ernst van h et feit als w egin gsfactor bij de toep assin g van art. 359a Sv — G eert Corstens en R eindert Kuiper I 57 Inleiding: wegingsfactoren, argum enten, doeleinden en m iddelen I 57 De ern st van h et feit: een bijzondere w egingsfactor bij de toepassing van art. 359a Sv / 59 Positieve verplichting to t effectieve strafb a arstellin g van EVRMschending / 63 Positieve verplichting en toepassing van artikel 359a Sv, conclusie 165 Het EVRM en de aansprakelijkheid van private partijen — Cees van Dam / 67 Inleiding I 67 Aard van rechten en verplichtingen in h et EVRM / 68 Dezelfde rechten, andere verplichtingen / 68 Artikel 2 EVRM: recht op leven I 69 Artikel 3 EVRM: rech t op m enselijke w aardigheid / 70 Artikel 8 EVRM: recht op privéleven / 71 Evaluatie I 71 Aard van rechten en verplichtingen in h et aansprakelijkheidsrecht 172 Rechten in h et aansprakelijkheidsrech t / 72 Frankrijk I 73 Engeland / 73 D uitsland / 74 N ederland / 75 Evaluatie I 77 De noodzaak van rech tersregelin gen — Klaas van Dijk 1 81 Inleiding I 81 Recente ontw ikkelingen / 81 Beslissingsruim te voor rechtersregelingen / 83 Rechterlijke o n afhankelijkheid / 86 Bevoegdheid tot het vaststellen van rechtersregelingen / 90 Binding van rechters I 92 A fronding / 96 De WAHV: k ritische n oten — Ate Dijkstra / 97 Inleiding / 97 De CVOM I 97 De ‘h u fterovertreding’ / 101 De registercontrole WAM / 103 Tot slot / 106 M ental incapacity and in toxication as grounds for exclu din g crim inal responsibility — Caroline Eournet / 109 Introduction / 109 M ental incapacity: a (controversial) g ro u n d for excluding crim in al responsibility / 110
INHOUDSOPGAVE
3 4
Aggravating circum stances: pre-existing faults and prio r crim inal convictions / 113 The specificity o f in te rn atio n a l crim es an d the dangerousness o f the offender /116
8
S tra fb a re fe ite n en d e re ik w ijd te v an d e o p ze tc lau su le in a a n sp ra k e lijk h e id sv e rz e k e rin g e n — Niels Frenk / 119 I n le id in g /119 A chtergrond /1 1 9 De herziene opzetclausule /121 O pzet gericht op de gedraging / 122 Culpoze delicten / 124 Is voorw aardelijk opzet gedekt? / 125 De aansprakelijkheid van ouders voor kinderen /1 2 8 A fsluitende opm erkingen /1 3 0
1 2 3 4 5 6 7
De re d e lijk e to e re k e n in g v an e e n g ed rag in g : b r a n d p u n t van aansp ralcelijk h eid sb eslissin g en — Erik G litter /133 In le id in g /133 De redelijke toerekening en de vaststelling van ‘sch u ld ’ /1 3 6 De ‘redelijkheid’ van de toerekening / 138 Zoeken n aa r ru im te /1 3 9 Eigenaren van coffeeshops /141 Typizitat /144 A fsluiting /1 4 5
1 2 2.1 2.2 3 4 5 6 7 8
De strafoplegging en h e t A rch im ed isch p u n t — Alex Harteveld /147 Inleiding /1 4 7 Twee voorbeelden / 148 De o riën tatie p u n te n / 148 Strafverzw aring in hoger beroep en ‘fair h earin g ’ /1 4 9 Tussenstap: het m issende A rchim edisch p u n t / 151 Het toetsingskader van de Hoge Raad /152 De m otiveringsvoorschriften; artikel 359 Sv /153 Het ‘uos’-uitdrukkelijk onderbouw de sta n d p u n t / 155 Bewegingen in het m ateriële recht; de m in im u m stra f / 157 Slotsom / 160
1 2 3 4 5
6 7
1
2 2.1 2.2 3 3.1 3.2
Positieve v e rp lic h tin g e n ro n d de te n u itv o e rle g g in g v an ee n (levens)lange v r ijh e id s s tra f — W iene van H attu m / 163 I n le id in g /163 Daders, slachtoffers en tenuitvoerlegging: Nederlandse regelgeving /165 G evangenisstraf /1 6 5 T B S /167 Rechtspraak beroepscom m issies, burgerlijke rech ter en strafrech te r/ 168 Drie bijzondere procedures / 170 Conclusie regelgeving en rechtspraak / 173
7
INHOUDSOPGAVE
4 5
Slachtoffers, daders en tenuitvoerlegging: de Raad van E uropa / 173 Sam envatting, conclusies en aanbevelingen /1 7 5
1 2
3 3.1 3.2 3.3 4 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 6
1 1.1
1.2
2 2.1
2.2
1 2
3 4
1 2
3 4 5 6
1 2
Het interregionaal strafrecht in h et lich t van de n ieu w e staats stru ctuu r b in n en h et Koninkrijk der N ederlanden — Ebby Hofstee / 177 Inleiding /1 7 7 De weg n aa r een nieuw e K oninkrijksstructuur /1 7 7 Eenheid en verscheidenheid o f verscheidenheid in eenheid I 180 A utonom ie en gelijkw aardigheid /1 8 0 Concordantie /181 H et EU-recht / 183 Vier Rijksw etten van 7 ju li 2010 / 185 H et interregionaal strafrecht /1 8 7 A lgem een / 187 Kleine rech tsh u lp / 189 Overlevering /1 9 0 O verdracht en overnam e van strafvervolging /191 Overdracht en overnam e van tenuitvoerlegging van strafvonnissen /191 U itleiding / 192 De hoge, de ontbrekende en de voorbedachte raad — Dirk H erm an de Jong / 195 Culpa / 195 A lgem een / 195 Roekeloosheid I 2 0 1 Voorbedachte raad / 204 Rechtspraak tot 2012 / 204 Recente rechtspraak / 206 Beklag en on rechtm atig beslag — Berend Keulen / 211 Inleiding / 211 Beklag tegen beslag / 211 V orm verzuim en en inbeslagnem ing / 215 Tot slot / 218 De dader h eeft het n iet gedaan — G eert Knigge / 221 Inleiding / 221 In h e t licht van de kaarsenverkoopster / 222 A anvaarden bij gedogen I 224 V erschillende aansprakelijkheidsconstructies / 226 Sam enw erken m et de baas? / 228 Ten slotte I 230 Pesten: van ongew enst gedrag naar onw ettig gedrag? — Nico Kwakman I 231 Inleiding / 231 Pesten / 233
INHOUDSOPGAVE
3
1 2 3
4 5
Tot s l o t / 241 M uch to be a p p recia ted ... O ver p ositiev e v e rp lic h tin g e n e n la a k b a a r g e d ra g d a t in de g a te n lo o p t — Kai Lindenberg / 243 Inleiding / 243 V rijheidsberoving / 245 Bedreiging en poging tot m ishandelin g / 251 Z edendelicten / 253 Afronding: twee gedachte-experim enten / 254
2 3 4 5 6 7
Een go ed e aflo o p - Ad M achielse I 257 Inleiding / 257 De aanm erkelijke kans / 258 Grensconflicten I 259 Op/.et in de visie van Van Dijk I 260 Rozem onds kritiek op de aanm erkelijke kans I 263 ‘Bedingter V orsatz’ en ‘Fahrliissigkeit’ / 263 A ansluiting van opzet en schuld / 267
1 2 3 4 5 6 7 8
H et v e rtro u w e n in de r e c h te r — Jan Nijboer / 269 Inleiding / 269 W aarheidsvinding / 270 H et w aarheidsgehalte van verklaringen / 271 Tegenspraak 1 274 Rechtspraak en w etenschap / 276 Rechters in de m edia / 277 Het charism a van de rechter / 278 Conclusie / 279
1
1 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2 3.3 3.4 4 5 6
It g ie t o an en oan: V erstü n d ig u n g im S tra fv e rfa h re n — Laura Peters / 281 Inleiding / 281 Van Deal tot V erstandigung / 282 Drie zaken, drie afspraken / 282 Van praktijk to t w etgeving / 284 De praktijk na de inw erkingtreding van de w et / 287 De uitspraak van het Bundesverfassungsgerich11 288 Inleiding I 288 Het constitutionele toetsingskader / 289 De grondw ettelijkheid van h et Verstandigungsgesetz / 290 Beoordeling van de drie casussen / 291 Een w aarschuw ing aan w etgever en rechtspraktijk I 292 Een gele k aart voor D uitsland is ook een w aarschuw ing voor Neder land / 293 A fronding / 294
9
INHOUDSOPGAVE
1 2
3 3.1 3.2 3.3 4 5 6
1 2
3 3.1 3.2 3.3 4 5 6 7
1 2 2.1
2.2
2.3 3 4 5 6 7
1 2 2.1
2.2
2.3 2.4 2.5
10
O ntnem ing van voordeel en schadevergoeding aan slachtoffers van strafbare feiten - Joep S im m elink / 295 Inleiding / 295 De ratio van artikel 36e lid 8 Sr I 296 De verfijning van artikel 36e lid 8 Sr in de ju risp ru d en tie I 299 ‘In rechte toegekende vorderingen’ I 299 De ‘benadeelde derd e’ I 301 De te verrekenen schadeposten / 301 U itblijven van betaling / 304 Een kleine, m a ar wel belangrijke w etsw ijziging I 306 A fronding I 307 Is altijd een reactie op vorm verzuim en noodzakelijk? — Noortje Vegter en Paul Vegter / 309 Inleiding I 309 Categorieën vorm verzuim en w aarvoor artikel 359a Sv n iet geldt 1311 Rechtsgevolgen / 313 N iet-ontvankelijkverklaring van h e t O p enbaar M inisterie / 314 B ew ijsuitsluiting / 314 S trafvennindering / 316 Geen sanctie / 316 S anctionering van politionele vorm verzuim en / 318 A lternatieve preventie van vorm fouten / 319 Slotopm erking / 320 Een hybridisering van m ens en tech n o lo g ie — W ytske van d er W agen I 323 Inleiding / 323 De atypische kenm erken van cybercrim e I 325 Aard van de crim inaliteit: convergentie van technologieën en delic ten I 325 D aderschap: nieuw e actoren en dynam ieken / 327 Slachtofferschap: van zom biecom puters to t cyberlicham en I 329 Nieuwe uitdagingen d ie n en zich aan / 330 Actor-Netwerk Theorie: een vernieuw en d e kijk op cybercrim inaliteit? I 331 Sym m etrie tussen h et m enselijke en niet-m enselijke / 333 ANT en crim inologische concepten / 334 Conclusie I 335 Gegevens « goederen - Hein W olswijk / 337 Inleiding / 337 Het preadvies en de discussie I 337 Zijn gegevens een goed? H et Elektriciteits-arrest / 338 Kopiëren is w egnem en? / 339 V erhouding w etgever-rechter / 339 T oebehoren van gegevens ... I 341 ... en h e t recht op Tree flow o f in fo rm atio n ’? / 341
INHOUDSOPGAVE
2.6 3 4 4.1 4.2 5 6
V erhouding to t h et au teu rsrech t / 342 De W et C om putercrim inaliteit / 342 W etsvoorstel C om putercrim inaliteit III: strafbaarstelling van verduis tering en heling van gegevens / 344 A rtikel 138c Sr / 344 Artikel 139f Sr / 345 Vergelijking tussen w etsvoorstel en preadvies / 346 S lo t / 348 H oofdfu ncties van de auteurs / 349
1I
