Het raadsel van auto-immuunziekten

ng Her fstcongres nodigt uit: De Stichti

Het raadsel van auto-immuunziekten & de balans van opbouw- en afbraakprocessen Medische, therapeutische en pedagogische gezichtspunten op antroposofische grondslag

Het 11e Herfstcongres 25-26 november 2016 Geert Groote College • Fred. Roeskestraat 84 • 1076 ED Amsterdam

Thema Wat hebben diabetes mellitus, coeliakie (glutenintolerantie), de ziekte van Crohn en reumatoïde artritis, psoriasis en multiple sclerose met elkaar gemeen? Het zijn allemaal auto-immuunziekten, ziekten die optreden op grond van een niet adequaat reagerend immuunsysteem, waarbij lichaamseigen cellen en stoffen als lichaamsvreemd worden opgevat. Als gevolg hiervan worden antistoffen gevormd tegen eigen weefsels: de aanval wordt ingezet tegen het eigen lichaam! Zo zijn er meer dan tachtig vormen van autoimmuunziekten bekend, waarbij de regie van het lichaam drastisch verstoord raakt met vaak kwalijke en belemmerende gevolgen, zoals ontwrichtende infecties en ernstige vermoeidheidsverschijnselen. Als medicatie is men vaak gedwongen om ingrijpende medicatie voor te schrijven, zoals ontstekingsremmers en middelen die het immuunsysteem onderdrukken. In dit congres willen we vanuit een antroposofische benadering ingaan op de achterliggende oorzaken van deze grote groep van ziekten. Een verstoring van het auto-immuunsysteem lijkt in de eerste plaats te wijzen op een verstoorde regie op het hoogste niveau van onze lichamelijk existentie dat Rudolf Steiner aanduidt als die van de ik-organisatie. Daarmee bedoelt hij de bovenzinnelijke en ook fysiek geëngageerde lichaamsorganisatie die enerzijds onze ik-ervaring mogelijk maakt, maar tevens verantwoordelijk is voor de integriteit van ons lichamelijk functioneren, zodat een mens als geestelijk wezen kan functioneren. Maar ook het zieleleven speelt mee. Stresssituaties zijn funest voor de mate waarin auto-immuunziekten zich manifesteren. De twee hoogste wezensdelen van de mens, de ik-organisatie en het astraallichaam, d.w.z. de organisatie verantwoordelijk voor het zieleleven, staan op de voorgrond bij deze groep van ziekten. Zij zijn ook in het bijzonder verantwoordelijk voor de afbraakprocessen in het menselijk lichaam. Het probleem van auto-immuunziekten is nu juist, dat er sprake is van afbraakprocessen op de verkeerde plaats, waardoor het noodzakelijke evenwicht van opbouw- en afbraakprocessen verstoord raakt. Doelgroep Artsen, pedagogen, therapeuten, verpleegkundigen & overige geïnteresseerden. Ook studenten zijn van harte welkom: zij betalen een gereduceerd tarief. Verloop van het congres Om methodisch meer greep te krijgen op de balans van opbouw- en afbraakprocessen in het lichaam houdt Xandor Koesen York ter inleiding op vrijdagavond een lezing in het teken van de voordracht die Rudolf Steiner op 11 februari 1923 heeft gehouden onder 2

de titel De onzichtbare mens in ons. Pathologie als grondslag voor de therapie. Deze voordracht staat ook wel bekend als de “kastjesvoordracht” en daarin staat het functioneren van de vier wezensdelen (fysiek lichaam, levenslichaam, astraallichaam en ik-organisatie) in hun onderlinge verhoudingen en in hun betekenis voor opbouw- en afbraakprocessen centraal. Xandor zal de inhoud van deze voordracht ook uitwerken naar de therapeutische spraakvorming. Klinkers blijken doorgaans meer in de opbouwstroom te staan, medeklinkers daarentegen meer in de afbraakstroom. Enkele medeklinkers nemen een middenpositie in (zoals de M en de L). Op zaterdagochtend houdt Guus van der Bie vervolgens een lezing over auto-immuunziekten. Hij zal daarin een beeld geven van de gemeenschappelijke problematiek van deze ziekten. Hoe functioneert in het algemeen het immuunsysteem? Welke gespecialiseerde cellen zijn daarin werkzaam en wat is hun specifieke rol? Wat gaat er mis bij auto-immuunziekten? Uitgaande van de tegenstelling tussen vorm en stof – reeds geïntroduceerd door Aristoteles – kun je een manco constateren ten aanzien van het vormprincipe: het schort immers aan de juiste herkenning van lichaamseigen vormen. Hierna volgen twee rondes van telkens verschillende werkgroepen waarvoor men bij aanmelding kan intekenen. Tenslotte gaat op zaterdagmiddag Edmond Schoorel in op de problematiek van de ontwikkeling van het kind met specifieke aandacht voor het aspect van de ontplooiing van het ik. Wat zijn de verschillende aspecten en fasen van het incarnatieproces? Hoe wordt de mens mens en hoe blijft hij mens? Hoe leert hij zich uiten en hoe leert hij zich verinnerlijken? Welke bedreigingen en verstoringen kunnen zich daarbij voordoen? Alle lezingen worden voorafgegaan door de in drie gedeelten verlopende vertelling van Het sprookje van de groene slang en de schone Lelie van Goethe door Inga York Koesen. Dit sprookje eindigt met het machtige beeld van de groene slang die zich offert en tot brug wordt naar de andere oever, en naar de plaats waar de onderaardse tempel van weleer in al zijn glorie is verrezen tot heil van de mensheid. Tevens zal tijdens het congres in verband met het thema een expositie te zien zijn, die wordt georganiseerd door Paul van Panhuys en gesteund wordt door de Sectie van Beeldende Kunsten van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap.

3

Sprekers Xandor Koesen York (1960) studeerde vanaf 1979 spreek- en toneelkunst op antroposofische leest in Bern, in Zwitserland. Vanaf 1985 werkzaam als therapeutische spraakvormer op diverse heilpedagogische instituten, therapeutica en vrijescholen in Nederland, België en Duitsland. Ook werkzaam als toneelpedagoog, regisseur en leraar spreekvaardigheid. Guus van der Bie (1945) was 35 jaar huisarts in een antroposofisch therapeuticum, na een langere periode aan de Universiteit van Utrecht te hebben gewerkt als docent anatomie en embryologie. Als huisarts was hij aan de Universiteit van Utrecht betrokken bij de opleiding van coassistenten huisartsgeneeskunde en momenteel is hij aldaar actief als docent ‘Complementaire zienswijzen in de Zorg’ en ‘Medical Humanities’. Hij is ook als docent verbonden aan de Universiteit Witten-Herdecke (D) en hij was 10 jaar internationaal coördinator voor antroposofische artsenopleidingen aan de Medizinische Sektion van de ‘Freie Hochschule für Geisteswissenschaft’ in Dornach (CH). Edmond Schoorel (1947) studeerde geneeskunde (Groningen) en kindergeneeskunde (Rotterdam en Leiden). Hij raakte betrokken bij de voorbereidingen van een antroposofisch ziekenhuis, de Willem Zeylmans van Emmichovenkliniek, waar hij ook kwam te werken, uiteindelijk op de kinderafdeling. In 1996 startte de voorbereidingen voor het Kindertherapeuticum, eerst in Utrecht en later in Zeist. Hij is ook steeds werkzaam geweest in een regulier ziekenhuis, vanaf zijn pensioen alleen in het Kindertherapeuticum. Stichting Herfstcongres De Stichting Herfstcongres heeft ten doel de antroposofische geneeskunde en haar therapieën te bevorderen. Zij tracht dit doel onder meer te bereiken door het organiseren van congressen die zich richten op de antroposofische gezondheidszorg. Daarnaast wil zij de verbinding tussen geneeskunde, therapieën en pedagogiek versterken.

4

Werkgroepen 1. Als je eigen immuunsysteem zich tegen je keert: welke beweging maak je dan als mens? Een werkgroep vormschilderen door Joyce van der Velden Mensen kiezen vaak voor wat ze denken dat ze moeten doen. Dat put uit. Kiezen voor je eigen lot is kiezen voor het leven dat bij jou hoort. Dat put het lichaam niet uit. Als je jezelf fysiek of geestelijk uitput dan kunnen het astraallichaam en de ik-organisatie niet meer bij het etherlichaam komen. Daarom gaan we in deze workshop middels vormschilderen het etherlichaam weer versterken. Het etherlichaam wordt weer klaargemaakt om het astraal lichaam en de ik-organisatie te kunnen ontvangen. Bij zwakte daarom eerst het etherlichaam versterken! Joyce van der Velde is als kunstzinnig therapeut afgestudeerd aan Academie de Wervel in Zeist en de Hogeschool in Leiden. Sinds 2005 heeft zij haar eigen praktijk Levenskunst gevestigd in Hypericon, Centrum voor Integratieve Geneeskunde in Nijmegen. Naast het werken met individuele patiënten uit de huisartsenpraktijk heeft zij ook veel ervaring met het begeleiden van groepen met wisselende thema’s zoals de verschillende jaarfeesten, het scheppingsverhaal en de kunstgeschiedenis. Zij geeft verschillende workshops en nascholing aan therapeuten.

2. Weerstand en ontwikkeling in verhalen door Frans & Ineke Lutters Verhalen hebben een helende en versterkende werking op de ziel van de mens. Door mee te leven met de lotgevallen, strijd en overwinning van de hoofdpersonen worden de ervaringen verbonden met de eigen biografie. Door kunstzinnige verwerking in woord en beeld wordt de ervaring verdiept en vanuit de ziel met het leven verbonden. Aan de hand van de Faust van Goethe, die in de 12e klas van de Vrije School behandeld wordt, zal aan het thema “weerstand en ontwikkeling” in gesprek en door kunstzinnige oefening gewerkt worden. Frans Lutters studeerde onderwijskunde, theologie en vrijeschoolpedagogie. Hij is auteur van verschillende boeken over de geschiedenis van de vrijeschoolpedagogie, het Graalgeheim, de Zeven Vrije kunsten en Harry Potter. Hij is leerkracht aan de Stichtse Vrije School in Zeist en als onderzoeker verbonden aan de kenniskring van het lectoraat Waarden van het Vrijeschool Onderwijs aan de Hogeschool Leiden. Ineke Lutters studeerde aan Academie De Wervel en is als kunstzinnig therapeute werkzaam met ouderen in Huize Valckenbosch in Zeist.

5

3. “Ik hoort u wel, maar ik luistert niet” door Marcel de Leuw Deze uitspraak van een negenjarige is uitgangspunt bij onze zoektocht naar de ontwikkeling van het Ik bij kinderen. We kijken daarbij naar de eerste drie periodes van zeven jaar. Aan de hand van beschrijvingen van kinderen, maar ook van onze eigen ervaringen en herinneringen proberen we in beeld te krijgen, wat de rol van weerstand is in het ontwikkelingsproces van het Ik. Het vergroten van het weerstandsvermogen en het verhogen van de frustatie-tolerantiegrens  in de opvoeding kunnen bijdragen aan de gezondheid van de mens. Marcel de Leuw was leerkracht in het speciaal en het basisonderwijs, zowel op reguliere scholen als op de vrijeschool. Tevens docent pedagogiek en didactiek aan Hogeschool Helicon, zowel op de lerarenopleiding als op de euritmie- en de muziekopleiding. Nationaal en internationaal actief in de schoolbeweging met vele workshops en cursussen in binnen- en buitenland.

4. Eigenheid in beweging door Hanna Obbens en Andrea Addink Voor iemand met een auto-immuunziekte is het niet vanzelfsprekend om zichzelf (innerlijk) in beweging te zetten. In deze werkgroep willen wij de mogelijkheden laten ervaren om vanuit stagnatie in beweging te komen en op die manier de eigenheid versterken. Onze samenwerking komt voort uit een gedeeld enthousiasme over waar het hier om gaat. Wat zijn de onderliggende drijfveren? Zowel van onszelf, als ook van anderen. Hanna Obbens is antroposofische verpleegkundige met uitwendige therapie als specialisatie. Andrea Addink is antroposofisch fysiotherapeute. Beiden zijn werkzaam op het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer.

5. Op zoek naar de balans tussen levend en dood voedsel door Petra Essink In deze tijd overheerst bij veel mensen het idee: hoe rauwer je eet, hoe gezonder. Er bestaat zelfs een rawfoodbeweging, die zweert bij het alleen eten van rauwe producten. Maar is 100% rauw wel zo gezond? Als mens kun je niet heen om het soms sterke verlangen naar (gedeeltelijk) ‘dood’ voedsel zoals suiker, koffie en schimmelkazen. Hoe kun je hiernaar kijken en hoe kun je hiermee omgaan? Een verhaal over ons (oer) verlangen naar gezond én ongezond. En een proeverij. 6

Petra Essink studeerde Voeding van de mens aan de Landbouw Universiteit Wageningen. Zij zocht vervolgens verdieping in de studie biodynamische landbouw en voeding aan de Kraaybeekerhof. Na haar afstuderen werkte ze o.a. als docent biologie aan een vrijeschool, en werd uiteindelijk journalist gespecialiseerd in de thema’s: bio(dynamische) landbouw en voeding. Sinds kort is ze als studieleider verbonden aan de Kraaybeekerhof Academie.

6. ‘Door de bodem gezakt’, afbraak & opbouw van het immuunsysteem in de puberteit door Thea Giesen en Marijke de Mare Immuniteitsproblemen manifesteren zich in iedere ontwikkelingsfase anders. Bij het schoolkind in buikpijn, hoofdpijn, angst, slecht eten en slaapproblemen. Bij pubers in (chronische) vermoeidheid, faalangst, depressie, schoolverzuim en sociale media verslaving. Hoe jonger het kind, hoe meer aandacht het van de omgeving vraagt om een gezonde fysieke- etherische basis te verzorgen. De werking van beeldende oefeningen en systemische interventies worden in deze workshop zelf ervaren en getoond in een casus. Thea Giesen is orthopedagoog/ GZ psycholoog. Ooit begonnen in het middelbaar onderwijs als handenarbeid-leerkracht en na de studie orthopedagogie jarenlang werkzaam geweest in de kinder- en jeugdpsychiatrie (Zonnehuizen & Haags Kinder- en Jeugdtherapeuticum) en docent opleiding kunstzinnige therapie (KT). Momenteel werkzaam in de sociaal therapie en als docent/supervisor KICK-trainingen. Marijke de Mare is kunstzinnig therapeut. Als coach creatieve ontwikkeling is zij zeven jaar werkzaam geweest in de loopbaanbegeleiding. Zij bezit onderwijservaring met volwassenen, jongeren en kinderen (KICK) en heeft tien jaar gewerkt in de Kinder- Jeugdpsychiatrie. Momenteel is zij als docent binnen de opleiding kunstzinnige therapie (KT) verbonden aan de Hogeschool Leiden.

7. Boetserend werken aan een nieuwe doorstroming door Hanneke Schurink, Ank Jimmink en Irene Tsjio “Wij hebben de vrucht van de boom der kennis gekregen en de vrucht van de boom des levens verloren” (Victor Bott) Bij een auto-immuunziekte is het astraallichaam de onruststoker en het hart de grote genezer als onderdeel van het etherlichaam. Het hart is ontmoetingspunt tussen de twee polariteiten. Het zorgt voor de doorstroming en biedt als middengebied evenwicht en harmonisatie. De oefeningen zijn erop gericht om, door middel van grote hoeveelhe7

den klei, via het hart het levenslichaam te vitaliseren om een nieuwe doorstroming op gang te brengen. Irene Tjio heeft een eigen praktijk als kunstzinnig therapeut en is gespecialiseerd in de problematiek van de Indische na-oorlogse generatie. Ank Jimmink werkt op dit moment als boetseertherapeut en als kunstenaar in opdracht. Hanneke Schurink werkt vooral met ouderen thuis of in een verzorgingshuis. De drie kunstzinnig therapeuten beeldend, die deze workshop geven, maken deel uit van de groep KLEI.NU. (zie: www.klei.nu).

8. & 9.  Kleurbewegingen en opbouwkrachten door Karin Lamers en Joek Eijssen Schildertherapie in licht, kleur en duisternis ontwikkeld door Liane Collot d’ Herbois Bij auto-immuunziektes richten de afbraakkrachten zich op een orgaan, weefsel of levensproces. Waar bevinden zich de opbouwkrachten? Wie of wat is hier verantwoordelijk voor? Tijdens de beide workshops komen twee verschillende auto-immuunziektes aan bod: • In de ochtend staat de ziekte sarcoïdose centraal, wat zich in dit geval vooral in de longen uitdrukt • In de middag komt de ziekte van Crohn aan bod, waarbij vooral het darmkanaal een rol speelt. Er zullen vrije, diagnostische beelden worden getoond, waarin de werking van licht (afbraak) en duisternis (opbouw) te zien zijn. We schilderen in de workshop de laatste stap van een therapeutische interventie. De werkgroepen zijn afzonderlijk te volgen. Werkgroep 8 vindt ’s ochtends plaats en is gericht op de ziekte Sarcoïdose Weekgroep 9 vindt ’s middags plaats en is gericht op de ziekte van Crohn Karin Lamers is verbonden aan de opleiding voor schildertherapie bij Stichting Emerald in Den Haag. Na een opleiding voor maatschappelijk werk en jarenlange werkervaring heeft ze vervolgens de opleiding voor schildertherapie gevolgd bij Stichting Emerald. Ze heeft een eigen praktijk in Eindhoven waar mensen terecht kunnen voor individuele therapie, begeleiding en cursussen. Joek Eijssen is verbonden aan de opleiding voor schildertherapie bij Stichting Emerald in Den Haag . Na een opleiding psychotherapie volgde zij de opleiding kunstzinnige therapie aan Academie De Wervel en vervolgens de opleiding bij Stichting Emerald. Ze was als mede-oprichtster jarenlang werkzaam op het therapeuticum in Tilburg en heeft een eigen praktijk voor therapie, coaching en cursussen te Vught.

8

10. Werkgroep vormtekenen door Peter Giesen & Yasmin Giesen “Een hoger gelegen wezensdeel werkt op het daaronder liggende wezensdeel” is een belangrijke pedagogische wet. Vanuit de twaalf zintuigen gezien en met name de onderste vier, kun je zeggen dat de evenwichtszin, verbonden met het ik, op de bewegingszin werkt, die verbonden is met het astraallichaam. Deze werkt weer op onze levenszin, verbonden met ons etherlichaam. In de workshop gaan we vooral praktisch aan de slag. Yasmin zal starten met enkele bewegingsoefeningen en evenwichtsoefeningen als “warming-up” vanuit haar fysiotherapeutische ervaringen. Vervolgens gaan we aan de slag met het vormtekenen, waarbij de werking van de diverse zintuigen een centrale rol spelen onder leiding van Peter. Peter Giesen is mede initiatiefnemer van de Academie voor Ouders te Venlo. Hij is als leerkracht verbonden aan de Rudolf Steiner Educare te Venlo. Als docent werkt hij aan diverse lerarenopleidingen. Hij is auteur van het boek “Vormtekenen” (uitgegeven door Mercurius International). Yasmin Giesen is sedert 4 jaar werkzaam als fysiotherapeute en als zodanig in diverse richtingen gespecialiseerd. Zij is verbonden aan de Academie voor Ouders te Venlo.

11. “Laat mij het zelf doen” door Irene Pouwelse Hoe kunnen we ons beter verbinden met ons zelf en onze innerlijke kracht bevorderen? Aan de hand van terugblikoefeningen en euritmieoefeningen proberen we te werken aan de verbinding met ons eigen wezen. Wie zijn wij? Wat kan de volgende stap zijn in mijn ontwikkeling? Tevens wordt gewerkt vanuit casuïstiek. Irene Pouwelse- Fassaert studeerde euritmie in Den Haag en Stuttgart en euritmietherapie in Den Haag. Was sindsdien werkzaam als euritmietherapeute bij diverse vrijescholen, bij de ArtaLievegoedgroep en vanaf 1998 tot heden bij het Therapeuticum Aurum te Zoetermeer. In 2011 deed ze een opleiding voor mindfulnesstrainer en integreert ze deze technieken nu ook in haar cursussen euritmie & meditatie en desgewenst in de euritmietherapie.

12. “De bloedende zwaan” door Jeanne Meijs Het verhaal van Jeanna Oterdahl is de leidraad voor deze workshop. De beelden van het verhaal spreken een prachtige taal waaruit we veel kunnen leren. Vooral om onze 9

eigenheid te vinden, te beschermen en te realiseren. We gaan aan de slag om te kijken of het verhaal ons kan helpen om “immuun” te worden voor alle bedreigingen die gericht zijn op de essentie van onszelf. Jeanne Meijs werkte in haar twintiger jaren bij een schoolbegeleidingsdienst in Eindhoven. Zij vatte belangstelling op voor de pedagogiek en remedial teaching, waarbij de vertelkunst een belangrijk onderdeel was. Zij ontwikkelde zich tot actief beeldend therapeute. In 1995 richtte zij de Sampo op, de vereniging voor actief beeldende therapeuten. Zij is auteur van diverse boeken. In 2010 richtte zij ten behoeve van al haar activiteiten de onderneming ‘Marjatta’ op.  

13. Mogelijke karmische achtergronden van auto-immuun ziekten door Jaap van de Weg Bij de auto-immuunziekten gaat er een afbraakproces zijn eigen gang in het afbreken van organen als gewrichten, darm, long, hersendelen. Waar komt die tendens vandaan? Hoe heeft het astraallichaam als afbrekende instantie dat geleerd? In deze werkgroep gaan we op zoek naar mogelijke karmische achtergronden van deze ziekten. Wat van je vroegere zelf ontmoet je in dergelijke ziekten? Jaap van de Weg studeerde geneeskunde, en had 15 jaar een huisartsenpraktijk in Nijmegen. Vanuit interesse in vragen naar zingeving startte hij daarna een consultatieve praktijk voor psychosomatiek en ontwikkelingsvragen. De laatste jaren is hij vooral bezig met onderzoek naar wetmatigheden van karma, en hoe die in het dagelijkse leven en in vragen rond gezondheid en ziekte te herkennen zijn. Daarover geeft hij lezingen en cursussen op diverse plaatsen.

14. Muziek en jezelf, muzikale fenomenen en de ik-ontwikkeling bij kinderen door Anne Margreet Muller In deze werkgroep zullen we muzikale fenomenen bestuderen, die een relatie hebben met de kinderlijke ik-ontwikkeling, zoals ik ze in mijn werk op het kindertherapeuticum ontmoet.  Anne Margreet Muller is werkzaam als muziektherapeut op het Kindertherapeuticum.  In het kader van een Master Muziektherapie en Onderzoek is zij momenteel bezig met een onder-

10

zoek vanuit het thema “diagnostiek in de muziektherapie”. Daarvoor was zij als muziektherapeut actief in de heilpedagogiek en in de sociaal therapie. Zij genoot haar opleiding op de Academie de Wervel (zowel muziek als beeldend). Tevens heeft zij 25 jaar ervaring als leerkracht in het vrijeschool-onderwijs.

15. De onzichtbare mens in ons: opbouw- en afbraakprocessen in lichaam, ziel en hun weerspiegeling in de fenomenen van klinkers, medeklinkers en woorden door Xandor Koesen-York We gaan in deze werkgroep aan de slag met klinker- en medeklinkeroefeningen en meditatieve elementen om de opbouw- en afbraakprocessen en het labiele evenwicht daartussen aan den lijve te ervaren. Zie voor informatie over Xandor Koesen York bij het onderdeel Sprekers

16. Geneesmiddelen ter versterking van het immuunsysteem door Huib de Ruiter en Jeannette van der Schuit We willen een aantal planten en metalen behandelen, die het immuunsysteem kunnen versterken. Centraal zal de maretak staan, als sterkst werkend immuunondersteunend middel. We denken verder aan de metalen: goud, ijzer en stibium (antimoon). Hoe kunnen deze middelen het immuunsysteem versterken? We zullen uitgaan van een fenomenologische aanpak. Huib de Ruiter is antroposofisch huisarts en werkt vanaf 1985 op het therapeuticum De Lemniscaat in Leiden. Jeannette van der Schuit is antroposofisch huisarts en werkt vanaf 1990 op Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Beiden maken al vele jaren deel uit van de werkgroep Plantago, die cursussen organiseert voor antroposofische huisartsen.

17. Het ontstaan van de menselijke vorm door Guus van der Bie Wanneer begint het ‘nieuwe leven’? Vanaf wanneer is het embryo bezield en wat voor soort zielenleven zou dat kunnen zijn? Waarom zou de menselijke gestalte niet dierlijk zijn? Hoe kunnen wij het mind-body probleem, zoals dat nu in de cultuur opgeld doet, in een nieuw perspectief zetten? Wat is kenmerkend voor een ‘ontwikkelingsfase’ en hoe onderscheiden verschillende fasen zich van elkaar? Deze werkgroep gaat over 11

basale aspecten van het ontstaan van de menselijke vorm, de daarin optredende fasen. Met behulp van eenvoudig schetsen oefenen wij ons in een dynamische morfologie en morfogenese. Zie voor informatie over Guus van der Bie bij het onderdeel Sprekers.

18. ADHD - Autisme door Edmond Schoorel Twee min of meer alledaagse beelden, misschien wel cultuurverschijnselen. Het past bij deze tijd, waarin het appèl aan het Ik op vele manieren wordt gedaan. We zullen ADHD en ASS bespreken als polaire beelden tussen centrum en periferie. Wie aan deze werkgroep meedoet, wordt verzocht of hij wellicht een therapeutische vondst mee kan nemen: iets wat, misschien maar één keer, bij een kind of volwassene met ADHD of ASS goed heeft gewerkt. Zie voor informatie over Edmond Schoorel bij het onderdeel Sprekers.

19. Aarde en kosmos verbinden door Irene van der Laag De plant brengt in haar gestalte het aardse en het kosmische met elkaar in evenwicht. Zij wortelt in de aarde en richt zich op naar de kosmos. Dat doet zij door ritmische processen waarbij het ‘ontstaan en het vergaan’ voortdurend met elkaar in een nieuw evenwicht zijn. Gebaren van openen en samenballen werken door de hele gestalte. De plant is in alle opzichten complementair aan de mens. We zullen in deze workshop vooral veel bewegen; vormen vanuit de beweging; opnieuw bewegen; en ontdekken of we de gebaren van de plant in de gezonde mens kunnen herkennen, en waar deze processen stokken wanneer het auto-immuunsysteem niet (meer) gezond functioneert. Irene van der Laag is beeldend kunstenaar, docent, kunsttherapeut (vanuit schildertherapie van Collot). Centraal in haar werk staan onderzoek naar ontwikkeling en metamorfose, en naar het motief van ‘Stirb und Werde’.

12

20. Ik sta in mijn kracht: schilderen aan de ezel door Maaike Kroese & Lydia Beckx Elke deelnemer werkt staande voor de schildersezel aan een zonsopgang of een zonsondergang. We werken met plantenverf. De stappen in het schilderproces worden door de beide therapeuten begeleid. Maaike Kroese heeft de opleiding Kunstzinnige Therapie gevolgd aan Academie De Wervel te Zeist. Als kunstzinnig therapeute beeldend heeft zij veel ervaring opgedaan, zowel individueel, als ook met groepen, eerst in Olst en Appelscha, later en ook momenteel op het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Daarbij is zij vooral gericht op individuele hulpvragen (volwassenen en kinderen); daarnaast werkt ze ook graag met groepen, houdt open atelier en biedt kunstzinnige cursussen aan. Lydia Beckx- Korbee heeft de opleiding Kunstzinnige Therapie Beeldend gevolgd aan Hogeschool Leiden en is momenteel ook werkzaam op het Therapeuticum Aurum.

Er is accreditatie aangevraagd bij de verschillende betrokken beroepsverenigingen. Dit congres is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van de volgende instanties: Iona Stichting, Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapie op antroposofische grondslag, Weleda Benelux SE, Geert Groote College in Amsterdam.

13

Programma Vrijdag 25 november 19:15

20:00

Inloop met koffie & thee

20:00

20:10

Opening

20:10

20:30

Het sprookje van de groene slang en de schone Lelie van Goethe, verteld door Inga York Koesen (deel 1) *)

20:30

22:00

Lezing De onzichtbare mens in ons: opbouw & afbraakprocessen in lichaam, ziel en binnen de biografie van de mens door Xandor Koesen York

Zaterdag 26 november 9:00

9:30

Inloop met koffie & thee

9:30

9:50

Het sprookje van de groene slang en de schone Lelie van Goethe, verteld door Inga York Koesen (deel 2) *)

9:50

11:00

Lezing Auto-immuunziekten, het raadsel van het zelfbeeld door Guus van der Bie

11:00

11:30

Koffie & thee

11:30

12:45

Werkgroep (1e ronde)

12:45

14:00

Lunch

14:00

15:15

Werkgroep (2e ronde)

15:15

15:45

Koffie & thee

15:45

16:00

Het sprookje van de groene slang en de schone Lelie van Goethe, verteld door Inga York Koesen (deel 2) *)

16.00

16.50

Lezing Jezelf worden. Welk zelf dan wel? Bepalen de weerstanden die een kind tegenkomt, wie hij wordt? door Edmond Schoorel

16.50

17.00

Afsluiting congres

17:00

18:00

Uitreiking certificaten / hapje en drankje

*) Tijdens deze onderdelen van het programma blijven de deuren van de zaal gesloten

14

Kosten & Aanmelding De kosten van dit congres bedragen € 105 (incl. koffie, thee & lunch). Leden van de NVKToag krijgen € 10 korting op de congreskosten. Zij betalen dus € 95. Studenten betalen € 55. Ook kunt u intekenen voor een congresboekje met de teksten van de lezingen; dit boekje zal in het voorjaar van 2017 worden uitgebracht. Kosten: € 10 (inclusief verzending). Voor Vrienden van het Herfstcongres is het boekje gratis. Om u aan te melden kunt u gebruik maken van het onderstaande aanmeldstrookje of u kunt zich aanmelden via de website www.herfstcongres.nl. De aanmelding is pas definitief na het overmaken van de congreskosten + evt. kosten voor het congresboekje. Deze kosten kunnen worden overgemaakt op rekening met IBAN: NL49 INGB 0001 6080 77 t.n.v. Herfstcongres, te Zoetermeer. Als uiterlijke betaaldatum geldt 15 november 2016. Er geldt een maximum van 350 deelnemers. Toekenning van plaatsen verloopt in volgorde van betaling. Alle genoemde prijzen zijn inclusief 21% BTW.

Aanmeldstrookje Ondergetekende meldt zich hierbij aan voor het Herfstcongres over Het raadsel van auto-immuunziekten op 25-26 november 2016 op het Geert Groote College in Amsterdam. De aanmelding is pas definitief na betaling van de congreskosten. Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoon E-mailadres Beroep Bent u lid van de NVKToag?

Ja / Nee

Bent u student?

Bent u Vriend van het Herfstcongres? Ja / Nee Zo nee, wilt u Vriend worden? Ja / Nee Wilt u zich opgeven voor het congresboekje? Voorkeur voor de twee te bezoeken werkgroepen: geef de nummers van 6 werkgroepen (niet minder dan 6 s.v.p.) in de door u geprefereerde volgorde:

1

2

Ja / Nee

(zie apart inlegvel; als Vriend ontvangt u het congresboekje gratis) Ja / Nee (zo ja: + € 10) 3

4

5

6

Informatie Jelle van der Schuit, tel: 079-3211837 / 06.21.41.26.88 Xandor Koesen-York, tel/fax: 0049-2834984840 e-mail: [email protected] website : www.herfstcongres.nl

De lemniscaat op de voorkant is gemaakt door Anita Lennaerts.

Stichting Herfstcongres t.n.v. J. van der Schuit Turfberg 44 2716 LV Zoetermeer