PROGRAMMA
Het programma 15:00
Opening van de herdenking Marije Luitjens (Lid Voorbereidngscomité) en Ilda Svraka (Mladi BiH)
15:05
Beginselverklaring Organisatiecomité Nationale Srebrenica-herdenking 2014 Jolies Heij (Lid Voorbereidingscomité)
15:10
Toespraak Nura Jusufovic (Vereniging van overlevenden van de genocide in Srebrenica)
15:20
Eerste stille rondgang en het lezen van de namen van slachtoffers Alle bezoekers van de herdenking mogen zich aansluiten
15:40
Toespraak Bert Bakker (Voormalig lid Tweede Kamer en voorzitter van de Parlementaire Enquête- Commissie Srebrenica 2002-2003)
15:50
Muziek: Srebrenica Inferno
15:55
Het gebed Imam Azrudin Delic
16:00
“Last Post” , gevolgd door twee minuten stilte Bert van Bommel
16:03
Muziek: “Introspection 4 , Thijs van Leer” Myriam Ligtenberg en Elna Lerk
16:15
Tweede stille rondgang en het lezen van de namen van slachtoffers
16:30
Loslaten van ballonnen* Onder leiding van Zijne Excellentie Dhr Ahmet Halilovic, Ambassadeur van BosniëHerzegovina in Nederland
16:40
Dankwoord en afsluiting Marije Luitjens (Lid Voorbereidngscomité) en Ilda Svraka (Mladi BiH)
* Elke ballon staat symbool voor één van de 175 slachtoffers die vandaag worden begraven. Aan elke ballon hangt een naamkaartje met de naam van een slachtoffer.
2
Program 15:00
Otvaranje komemoracije Marije Luitjens (Clan pripremnog odbora) i Ilda Svraka (Mladi BiH)
15:05
Izjava povodom centralne manifestacije sjecanja na Srebrenicu 2014 Jolies Heij (Clan pripremnog odbora)
15:10
Govor Nura Jusufovic (Udruzenje prezivjelih genocida u Srebrenici)
15:20
Prvi mirni hod i citanje imena zrtava Svi prisutni mogu se prikljuciti
15:40
Govor Bert Bakker (Bivsi clan holandskog parlamenta i predsjednik parlamentarnog anketnog odbora o Srebrenici 2002-2003)
15:50
Muzika “Srebrenica Inferno”
15:55
Molitva Imam Azrudin Delic
16:00
“Last Post” i nakon toga dvije minute sutnje Bert van Bommel
16:03
Muzika: “Introspection 4 , Thijs van Leer” Myriam Ligtenberg en Elna Lerk
16:10
Drugi mirni hod i citanje imena zrtava Svi prisutni mogu se prikljuciti
16:30
Pustanje balona* Prvi balon ce pustiti njegova Ekselencija gospodin Ahmet Halilovic, Ambasador Bosne i Hercegovine u Holandiji
16:40
Zahvala Marije Luitjens (Clan pripremnog odbora) i Ilda Svraka (Mladi BiH)
* Svaki balon simbolise jednu od 175 zrtava koji danas bivaju sahranjeni. Na svakom balonu visi kartica sa imenom zrtve.
3
Opening Dames en heren, Bosniërs en Nederlanders. Wij heten u van harte welkom op de Nationale Srebrenicaherdenking, vandaag hier in Den Haag! Het is vandaag 11 juli. Dat betekent dat 19 jaar geleden, in 1995, de enclave Srebrenica viel. In de dagen daarna werden meer dan 8000 mensen - vaders, zoons, broers, ooms, zwagers, vrienden - vermoord door Servische extremisten.
Mijn naam is Marije Luitjens en de Bosnische ceremoniemeester is Ilda Svraka.
Een bijzonder welkom dit jaar aan allen die vandaag de Mars Mira - de Mars van Vrede - hebben gelopen! Zij hebben 11 km gelopen vanaf de rand van Den Haag en ze hebben stilgestaan bij de Scheveningse gevangenis, het Joegoslavië-tribunaal en het Vredespaleis, om vervolgens hier op Het Plein te eindigen. Deze Nederlandse Mars Mira symboliseert de vluchtroute van de mannen die na de val van Srebrenica in 1995 een wanhopige poging deden om door bossen veilig gebied te bereiken. Helaas hebben velen de eindstreep niet gehaald. Velen werden tijdens deze vreselijke tocht vermoord of gevangen genomen en vervolgens op verborgen plekken geëxecuteerd. Enkele groepen werden in concentratiekampen vastgehouden en gemarteld. Massagraven waren het resultaat.
Ook heten we de ambassadeur van Bosnië-Herzegovina in Nederland van harte welkom, zijne Excellentie de heer Halilovic. Tevens ook een welkom aan de vertegenwoordigers van Nederlandse partijen.
Vandaag worden in Potocari 175 geïdentificeerde slachtoffers van de genocide in Srebrenica begraven. De afgelopen jaren heeft het ministerie van Defensie ons verzoek de vlag half-stok te hangen niet gehonoreerd. Wij betreuren dat zeer. Vandaar dat wij, hier vandaag, het heft in eigen hand nemen en zelf de vlag half-stok hangen.
Wij wensen u een goede herdenking met kracht en troost van ons allen samen hier op Het Plein en op alle andere plekken waar deze genocide wordt herdacht.
***
4
Uvod Postovani Bosanci i Hercegovci, postovani Holandjani. Dobrodosli na centralnu komemoraciju Srebrenice, danas, ovdje u Den Hagu. Prije 19 godina je Srebrenica pala. U danima koji su slijedili srpski ekstremisti su poubijali vise od 8.000 ljudi – oceve, sinove, bracu, dajdze, zetove, prijatelje.
Ja sam Ilda Svraka a ovo je Marije Luitjens koja ce vodit program na holandskom jeziku.
Posebnu dobrodoslicu saljemo onima koji su ove godine ucestvovali u Marsu Mira. Oni su prehodali 11 km kroz Den Hag. Oni su se zaustavljali kod zatvora u Scheveningenu, kod Haskog tribunala te kod Palate Mira, a zavrsili su mars ovdje na ovom trgu. Ovaj holandski mars mira simbolizira bjezanje ljudi koji su, nakon pada Srebrenice 1995. godine, kroz sume probali da izbjegnu na slobodnu teritoriju. Nazalost, mnogi u ovome nisu uspjeli. Mnogi su tokom ovog strasnog bijega ubijeni ili zarobljeni da bi nakon toga bili ekzekutirani na skrivenim lokacijama. Pojedine grupe ljudi su bile zarobljene i mucene u logorima. Masovne grobnice su rezultat svega ovoga.
Takodjer, posebnu dobrodoslicu saljemo ambasadoru Bosne i Hecegovine u Holandiji, njegovoj ekselenciji gospodinu Halilovicu, te predstavnicima politickih stranaka u Holandiji.
Danas se u Potocarima kopaju posmrtni ostaci 175 osoba zrtava genocida. Zadnjih godina smo od ministransva za odbranu trazili da zastavu na svojoj zgradi spuste na pola koplja. Nazalost, oni taj zahtjev nisu do sada prihvatili. Zato cemo mi to danas ovdje sami uraditi.
U povezanosti sa Potocarima i svim drugim mjestima sirom svijeta gdje se ovaj dan danas obiljezava, zelimo vam svima dostojnu komemoraciju.
***
5
Beginselverklaring Nationale Srebrenicaherdenking 2014 Nederland, het is hoog tijd voor een nieuw hoofdstuk in de relatie met Srebrenica! Wij zijn hier bijeen om te herdenken dat Srebrenica 19 jaar geleden in handen viel van Servische en Bosnisch-Servische troepen, waarna in een paar dagen tijd meer dan 8.000 Bosniërs werden vermoord. Wekenlang werd nog jacht gemaakt op mannen die zich verscholen in de bossen en een weg zochten naar voor hen veilig gebied. We staan hier samen, mensen die uit Bosnië-Herzegovina komen en andere Nederlanders. Velen van u zijn zwaar geraakt door deze genocide. Voor velen is hun leven door ‘Srebrenica’ verwoest. U heeft vaders, broers, neven, ooms, zonen, kinderen, grootvaders en vrienden verloren. 175 doden worden vandaag in Potocari begraven. Wij delen hier samen dit verdriet en wij voelen ons verbonden met de herdenking in Potocari, met de begraafplaats bij Srebrenica.
19 jaar geleden werd Srebrenica ingenomen door de Serviërs, ondanks de door de VN toegezegde bescherming door het Nederlandse bataljon, Dutchbat. We kennen de verhalen van de overlevenden. Het bataljon bood nauwelijks weerstand tegen de Servische troepen. Na de val zochten mensen hun toevlucht op de VN-compound in Potocari. Nederlandse militairen hebben geprobeerd – vaak op eigen initiatief - te midden van de grote verwarring hulp te bieden, maar ook hebben Nederlandse soldaten, op instructie van hun superieuren, geassisteerd bij het scheiden van mannen en vrouwen. Vele Dutchbatters hebben later verklaard dat zij beseften dat deze mannen zeer waarschijnlijk vermoord zouden worden.
Dutchbat-officieren hebben ook opdracht gegeven om de mannen van de compound weg te sturen. In twee specifieke procedures heeft de Hoge Raad op 6 september 2013 vastgesteld dat drie Bosnische mannen ten onrechte van de compound zijn weggestuurd. Zij gingen, tegen hun wil uitgeleverd aan de Serviërs, een wisse dood tegemoet. Deze uitspraak is belangrijk, want het is voor de overlevenden een eerste erkenning van fatale Nederlandse fouten, vastgesteld door ons hoogste rechtscollege.
Na al die jaren dat Srebrenica ‘onder de rechter was’ biedt deze uitspraak van de Hoge Raad de regering en de Tweede Kamer een uitgelezen kans om de Nederlandse relatie met de overlevenden van Srebrenica fundamenteel te herzien. Los van de precieze juridische duiding is immers een breder politiek en ethisch debat nodig. En daarbij gaat het niet alleen om de drie mannen die tegen hun wil zijn weggestuurd. Het gaat om het vinden van de juiste woorden om de Nederlandse
6
medeverantwoordelijkheid voor het lot van alle slachtoffers van Srebrenica te benoemen. Het is hoog tijd voor een nieuw hoofdstuk in de relatie van Nederland met Srebrenica.
De Nederlandse regering had eerder haar verantwoordelijkheid jegens deze mensen kunnen nemen, maar beter laat dan nooit. Nederland kán en mág Srebrenica nooit vergeten! Er is nog steeds veel verdringing en weerstand, maar het drama van Srebrenica zit diep in het bewustzijn van de Nederlandse politiek en samenleving. De slachtoffers en overlevenden hebben recht op erkenning van het leed dat ze voor het oog van de wereld hebben ondervonden. De waarheid moet en zal aan het licht komen! Opdat deze tragedie en de vele misdaden die zich tot op heden in de wereld afspelen, ooit tot het verleden zullen behoren.
Volgend jaar staan we hier voor de twintigste herdenking van de val van Srebrenica. Velen willen Srebrenica tot geschiedenis verklaren en overgaan tot de orde van de dag, maar dat kan en mag niet. Regering en parlement moeten actief uitvoering geven aan de oproep van het Europees Parlement om jaarlijks op 11 juli de genocide van Srebrenica te herdenken. Het Joegoslavië-Tribunaal moet de zaken tegen oorlogsmisdadigers Karadzic en Mladic zorgvuldig, maar ook zo snel mogelijk afhandelen. In Bosnië-Herzegovina en in Srebrenica is terugkeer van vluchtelingen nog steeds een groot probleem. Wij roepen Nederland, de Europese Unie en de VN op om het maximale te doen om de terugkeer van ontheemden en vluchtelingen met maximale kracht door te zetten en daarvoor extra middelen vrij te maken.
Recent werd Bosnië-Herzegovina getroffen door ernstige overstromingen. Opnieuw zijn vele duizenden hun bezittingen kwijtgeraakt. Nog herstellend van de klappen van de oorlog zijn zij opnieuw zwaar getroffen, dit maal door een natuurramp. We constateren met spijt dat nationalistische politici, die nog steeds de lakens uitdelen en het land onbestuurbaar gemaakt hebben, zelfs deze menselijke tragedie misbruiken voor politieke spelletjes. Wij roepen Nederland en de Europese Unie op om, samen met ons, met nog meer inzet te werken aan een werkelijke democratisering in Bosnië-Herzegovina. Een regering en bestuur dat recht doet aan de verlangens van de oorlogsslachtoffers en de waarheid over de oorlog niet verdraait, en mensen in staat stelt om eindelijk hun levens – voor zover mogelijk – weer op te bouwen.
Wij staan vandaag stil bij de mensen die 19 jaar geleden werden vermoord, in het bijzonder bij de 175 mensen die vandaag in Potocari worden begraven. Vandaag zullen hun namen ook hier klinken. Ik wens ons samen toe dat wij hen waardig herdenken.
7
Izjava povodom centralne manifestacije sjecanja na Srebrenicu 2014 Holandijo, krajnje je vrijeme za novo poglavlje u odnosu prema Srebrenici!
Okupili smo se ovdje danas da bismo se zajedno prisjetili da je prije devetnaest godina Srebrenica pala u ruke srbijanskih trupa i trupa bosanskih Srba te je u samo nekoliko dana vise od 8.000 Bosanaca bilo liseno zivota. Sedmicama nakon toga se jos tragalo za muskarcima koji su se krili po sumama pokusavajuci da pronadju put do slobodne i sigurne teritorije.
Danas stojimo ovdje zajedno, gradjani porijeklom iz Bosne i Hercegovine i ostali gradjani Holandije. Mnogi od vas su tesko pogodjeni ovim genocidom. Mnogima je od vas " Srebrenica" zivot unistila. Izgubili ste oceve, bracu, rodjake, daidze, amidze, sinove, djecu, djedove i prijatelje. Vise od stotinu ubijenih ce danas biti sahranjeno u Potocarima. Mi danas zajedno tugujemo i osjecamo se dijelom komemoracije u Potocarima, dijelom mezarja pored Srebrenice.
Prije 19 godina je Srebrenica okupirana od strane Srba uprkos tome sto se nalazila pod zastitom UN-a i holandskog bataljona Dutchbat. Poznata su nam svjedocenja prezivjelih. Bataljon nije pruzio gotovo nikakav otpor srpskim trupama. Nakon pada Srebrenice ljudi su potrazili utociste u UN-ovoj bazi. U svoj toj pometnji su holandski vojnici, cesto samoinicijativno, pokusali da pruze pomoc, ali su isto tako, po naredbi svojih nadredjanih, pomagali prilikom razdvajanja muskaraca od zena. Mnogi pripadnici bataljona Dutchbat su kasnije izjavili da su bili svjesni cinjenice da ce ti muskarci najvjerovatnije biti ubijeni.
Isti ti oficiri su dali naredbu da se muskarci istjeraju iz baze. Vrhovni Sud u Den Hagu je 6. septembra 2013. u dva konkretna procesa presudio da su tri bosanska muskarca nepravedno evakuisana iz baze. Nakon sto su, protiv svoje volje, bili izruceni srpskim vojnicima, suocili su se sa sigurnom smrcu. Prezivjelima je ova presuda donesena od strane naseg najviseg sudskog organa, od velikog znacaja jer predstavlja prvi korak u priznavanju fatalnih gresaka koje su pocinili pripadnici holandskog bataljona.
Nakon svih godina provedenih po sudjenjima u ime Srebrenice, ova presuda Vrhovnog Suda nudi Holandskoj vladi i Drugom Domu izvrsnu priliku da do srzi preispita odnos Holandije prema prezivjelim Srebrenicanima. Pored pravnog vidjenja dogadjaja postoji prijeka potreba za politickom i etickom debatom na ovu temu. Pri tom nije rijec samo o trojici muskaraca koji su protiv njihove volje istjerani iz baze nego o pronalazenju pravih rijeci kojima bi se opisala odgovornost koju Holandija takodjer snosi za sudbinu koja je zadesila sve zrtve u Srebrenici. Krajnje je vrijeme da se otvori novo poglavlje u odnosu Holandije prema Srebrenici. 8
Holandska vlada je mogla i trebala puno ranije preuzeti odgovornost za sudbinu ovih ljudi, ali bolje ikad nego nikad. Holandija ne moze i nece nikada zaboraviti Srebrenicu: ona je duboko ukorijenjena u svijesti ne samo holandskih politickih krugova nego i holandskog drustva uopste. Da bi ova tragedija i mnoge druge tragedije koje se u ovom momentu odigravaju sirom svijeta mogle konacno biti prepustene proslosti, istina mora biti, i biti ce objelodanjena! Pravda mora biti ispostovana!
Slijedece godine cemo stajati ovdje na dvadesetoj komemoraciji pada Srebrenice. Mnogi zele Srebrenicu ostaviti iza ledja i preci na slijedecu tacku dnevnog reda, ali to se ne moze i ne smije desiti. Vlada i parlament se moraju odazvati pozivu Evropskog parlamenta i svake godine 11. jula aktivno ucestvovati u prisjecanju na srebrenicki genocid.
Tribunal za bivsu Jugoslaviju mora sto savjesnije ali i sto je brze moguce privesti kraju sudjena ratnim zlocincima Karadzicu i Mladicu. U Bosni i Hercegovini je povratak prognanika u Srebrenicu jos uvijek veliki problem. Mi apelujemo na Holandiju, Evropsku uniju i UN da ucine sve sto je u njihovoj moci da pomognu i ubrzaju povratak raseljenih i izbjeglih i obezbjede za to potrebna sredstva.
Nedavno je Bosna i Hercegovina pogodjena teskim poplavama. Ponovo su hiljade ljudi sve izgubili. Jos uvijek se oporavljajuci od udaraca koje im je rat zadao, bivaju zadeseni ovom prirodnom katastrofom. Sa zaloscu konstatujemo da lideri nacionalistickih stranaka koji jos uvijek imaju svu moc i cine zemlju nefunkcionalnom, cak i ovu ljudsku tragediju koriste za politicku manipulaciju i provodjenje vlastitih interesa.
Mi pozivamo Holandiju i Evropsku uniju da skupa s nama uloze jos vise truda u provodjenje demokratije u Bosni i Hercegovini, demokratije koja je odraz zelja zrtava rata, koja je u sluzbi istine o ovome ratu i koja ce omoguciti gradjanima ove zemlje da konacno, koliko je to moguce, ponovo pocnu zivjeti zivot dostojan covjeka.
Danas odajemo pocast ljudima koji su ubijeni prije 19 godina, posebno 175 zrtava koji ce danas biti sahranjeni u Potocarima. Danas ce njihova imena i ovdje odjekivati. Prisjetimo ih se dostojanstveno zajedno.
9
Toespraak: Nura Jusufovic Vereniging van Overlevenden van de genocide in Srebrenica Geachte dames, heren, Bosniërs, Nederlanders en alle andere aanwezigen,
Opnieuw staan we hier op dit plein, 19 jaar later. Opnieuw willen we de wereld, maar vooral Nederland herinneren aan de verschrikkelijke gebeurtenissen van juli 1995 in Srebrenica. Herinneren aan de vreselijke misdaad die Srebrenica trof, terwijl de hele wereld toekeek. Een gebeurtenis die we nooit zullen en mogen vergeten. Tot op de dag van vandaag wordt de overlevenden van de genocide veel onrecht aangedaan, wat misschien nog zelfs meer pijn doet dat de misdaad zelf.
De internationale gemeenschap, die zogezegd veel waarde hecht aan internationale rechten en normen, keek zwijgend toe naar de misdaden die voor hun ogen werden uitgevoerd op de drempel van de 21e eeuw. Na de Holocaust van de Tweede Wereldoorlog werd gezegd: “Dit nooit meer!”. Uitgerekend dat waar men zo op tegen was vond nogmaals plaats in hun nabije aanwezigheid en onder hun vlag. Waren wij in Srebrenica veroordeeld tot de dood, nog vóór de dood zelf?
In de enclave waren we hongerig en dorstig, en we werden gemarteld tot bewusteloosheid. Humanitaire hulp was er, zelfs via het luchtruim, zodat we gered werden van een zekere dood. We keken naar de hemel en luisterden naar het geluid van de helikopters, wat leidde tot vreugde. De pallets met voedsel zorgden voor hoop. Op die zware dagen in juli 1995 wachtten we weer op het geluid van de vliegtuigen, deze keer waren ze er niet. We waren verraden! We waren alleen gelaten om te vechten, terwijl ZIJ diegenen waren die ons moesten beschermen.
Dezelfde blauwhelmen keken toe, naar de vernietiging en massale verdrijving van een volk. Volgens de verklaring van toenmalig minister van Defensie Joris Voorhoeve, had het Nederlandse bataljon geen opdracht om de enclave te beschermen, alleen om aanslagen te ontmoedigen. Zij dachten dat enkel de aanwezigheid van de VN in het beschermde gebied voldoende zou zijn om deze taak te volbrengen. Deze foutieve veronderstelling werd in Srebrenica op een dramatische manier afgestraft.
Uiteindelijk zijn het de burgers geweest die de hoogste prijs hebben moeten betalen, met massaexecuties als gevolg. Voor ons is het duidelijk, niemand heeft geprobeerd dit drama te voorkomen. Het lijkt erop dat alles vooraf al was besloten. De Europese Unie gaf aan dat ze met geen mogelijkheid geweld konden gebruiken. De overige leden van de Europese Unie volgden Nederland, dat op dat moment aangaf niet in te willen grijpen totdat de Nederlandse soldaten geëvacueerd 10
zouden zijn. Hiermee werd groen licht gegeven aan de Servische troepen om de massaexecutie te starten. En niemand bekommerde zich verder om de inwoners van Srebrenica, wat resulteerde in duizenden dode Bosniërs in de omgeving van Oost-Bosnië en de Drina-Vallei.
Mensen die nog nooit naar Srebrenica zijn geweest, raad ik aan om het herdenkingsmonument in Potocari te bezoeken. Duizenden witte grafstenen herinneren ons aan de misdaden die niet zo lang geleden hebben plaatsgevonden. Vraagt ons geweten ons nooit: “ Hoe hadden we dit zware misdrijf kunnen voorkomen?“ Sommige landen en personen ontkennen to op de dag van vandaag dat zij verantwoordelijk zijn voor de genocide in Srebrenica, ze schuiven hun schuld af op een ander.
Dames en heren, hoe zit het met ons geweten? Hoe zit het met de Europese resolutie, waarmee 11 juli als nationale herdenkingsdag wordt erkend? Wordt deze resolutie daadwerkelijk ondersteund door het Nederlandse- parlement, de regering en de bevolking? Ik denk niet dat zij ons ondersteunen. Deden ze dat wel, dan waren we hier met duizenden mensen, met zoveel mensen dat dit plein te klein voor ons zou zijn. Als ze daadwerkelijk achter ons stonden, zouden niet om ons heen de Nederlandse cafés vol zitten met Nederlandse gasten, die geen flauw idee hebben wat er gaande is op dit plein een paar meter bij hen vandaan. Als Nederland verantwoording zou nemen voor de soldaten die mee hebben geholpen aan de angstaanjagende misdaden op 11 juli 1995, was 11 juli een nationale herdenkingsdag en hingen alle vlaggen halfstok.
Mogen alle slachtoffers van de genocide in Srebrenica in vrede rusten en in hun naam veel dank voor jullie komst, tijd, geduld en aandacht.
11
Govor: Nura Jusufovic Udruzenje prezivjelih genocida u Srebrenici Postovana gospodo, dragi moji Bosanci, Holandjani i ostali prisutni,
Evo i danas poslije 19 godina ponovo smo okupljeni ovdje , na ovom trgu gdje se okupljamo vec duzi niz godina, da podsjetimo svijet , a posebno Holandiju na desavanja iz jula 1995. godine. Na taj strasni zlocin koji se dogodio u Srebrenici na ocigled cijelog svijeta koji nikada necemo niti smijemo zaboraviti. Pored genocida koji smo prezivjeli i dan-danas prema nama, prezivjelima, konstantno se cini nepravda koja nas boli isto toliko, mozda i vise, od samog zlocina.
Medjunarodna zajednica, koja se toliko "zalaze za postivanje medjunarodnog prava i normi", nijemo je posmatrala zlocin koji se desavao ispred njeniih ociju na pragu 21 vijeka. Poslije holokausta iz II svjetskog rata nad Jevrejima, rekli su "nikad vise", a eto desilo se upravo u njihovom prisustvu i pod njihovom zastavom. Jesmo li mi u Srebrenici bili osudjeni na smrt i prije smrti?
Bili smo u enklavi gladni, zedni, napaceni i izmuceni do besvijesti. Dopremali su nam humanitarnu pomoc cak i zracnim putem kako bi nas spasili od sigurne smrti. Gledali smo tada u nebo radujuci se zvuku aviona i huki padobranskih paleta sa hranom. Gledali smo u nebo i tih kriticnih julskih dana 1995. iscekujuci ponovo zvuk aviona ali ovaj put ga nismo docekali. Izdati smo! Ostavljeni smo da se sami borimo za sopstveni zivot iako su nas trebali i morali zastititi svojim mandatom i ulogom zbog cega su i dosli u Srebrenicu.
Ti isti, plavi sljemovi su samo nadgledali unistenje i masovno protjerivanje jednog naroda. Holandski bataljon, prema izjavi tadasnjeg ministra odbrane Jorisa Voorhoevea, nije imao zadatak da zastiti enklavu vec obeshrabrivanje napada uz predpostavku da samo prisustvo UN-a u zasticenim zonama je dovoljno za ostvarivanje tog zadatka. Ova predpostavka bila je u Srebrenici kaznjena na dramatican nacin. Najvecu cijenu ove pogresne predpostavke platilo je civilno stanovnistvo nad kojim su izvrsene masovne egzekucije. Niko nije pokusao sprijeciti taj pokolj. Ocigledno je da je sve bilo unaprijed odluceno. Europska unija je tvrdila da nema mogucnosti upotrijebiti silu. Zemlje, clanice unije poklekle su pred holandskom molbom da se ne intervenise sve dok se njihovi vojnici ne evakuisu iz Srebrenice. Prakticno zapadne sile"dale" su zeleno svjetlo srpskoj strani za stravicni pokolj u Srebrenici za koji se niko nije ni zabrinuo. Rezultat njihove politike je na hiljade mrtvih Bosnjaka Podrinja i Istocne Bosne. Za one koji jos uvjek nisu otisli u Srebrenicu na memorijalni kompleks u Potocarima, preporucujem da odu i vide na hiljade 12
bjelih nisana koji nas opominju i podsjecaju na zlocin koji se desio ne tako davno. Peispitajmo svi skupa svoju savjest! Koliko smo svi mi skupa ucinili da sprijecimo taj teski zlocin?!
Neki pojedinci ili drzave su jos uvjek spremne da kazu kako nisu odgovorni za genocid u Srebrenici "svaljujuci" krivnju na nekog drugog. Pa gdje nam je gospodo savjest, sta je sa njom? Sta je sa Europskom rezolucijom o Srebrenici kojom se svim zamljama clanicama EU i drugim Zapadno Balkanskim zemljama preporucuje obiljezavanje 11. jula kao dana sjecanja na zrtve genocida. Podrzava li istinski tu rezoluciju Parlament, Vlada i stanovnistvo
Holandije?! Mislim da ne
podrzavaju, jer da su saglasni sa ovom rezolucijom bilo bi nas danas ovdje na hiljade, toliko da bi nam ovaj trg bio malo mjesto za okupljanje. U tom slucaju ne bi u nasoj neposrednoj blizini, ispred i lijevo od nas bili puni holandski kafici u kojima sjede gosti, Holandjani, a da pojma nemaju sta se desava na nekoliko metara od njih na ovom trgu.
Zar Holandija, ciji vojnici su neposredni posmatraci i ucesnici najstasnijeg zlocina u novijoj historiji, ne treba 11. juli proglasiti za nacionalnim danom zalosti u cijeloj zemlji a zastave na ovaj dan spustiti na pola koplja.
Svim zrtvama genocida u Srebrenici rahmet dusi a u njihovo ime vama veliko hvala na dolasku, izdvojenom vremenu, strpljenju i paznji.
13
Toespraak: Bert Bakker Voormalig lid Tweede Kamer en voorzitter van de Parlementaire Enquête-Commissie Srebrenica (2002-2003)
Op deze dag op dit moment zijn 19 jaar verstreken. Een hele generatie is geboren en groot geworden na 11 juli 1995. Maar vandaag opnieuw zijn in Potocari 1000’en mensen bijeen om hun geliefden, familie, vrienden die in het afgelopen jaar zijn geïdentificeerd, te begraven. Voor hen komen 19 jaar van verdriet, onzekerheid en gemis samen op deze dag. Voor hen heeft het leven stil gestaan. Onze gedachten gaan dan ook allereerst naar Potocari, daar vlakbij Srebrenica, waar de geschiedenis van Bosnië en van Nederland, en onze beide volkeren, voor altijd met elkaar verbonden zijn geraakt. 19 jaar zijn verstreken, maar nog zijn niet alle schuldigen berecht. 19 jaar, en nog zijn er getroffenen voor wie het leven geen wending heeft genomen, ondanks pogingen van de VN, van Nederland, van het Tribunaal, van Bosnië zelf, om recht te doen en recht te spreken, om te helpen, om weer toekomst te bieden. Maar ook in Nederland is het al 19 jaar niet gelukt om met de geschiedenis in het reine te komen. Nederland vond en vindt het moeilijk om het eigen verleden onder ogen te zien. Zeker, er is uitgebreid onderzoek geweest, er was een parlementaire enquête, er is hulp geboden, er waren en zijn talloze voormalige Dutchbatters die terug zijn gegaan naar de enclave Srebrenica om voor zichzelf en voor anderen helderheid te zoeken over de gebeurtenissen. Maar ondanks dat, beweegt in Nederland de discussie zich al 19 jaar tussen twee uitersten: Nee, we hebben geen schuld, want de anderen hebben de moorden, de genocide, op hun geweten. En nee, we hebben niet de bescherming kunnen bieden die de Verenigde Naties hadden beoogd, maar we kwamen met de beste bedoelingen. Maar tussen de onmacht van de onschuld en de goede bedoelingen waarmee Nederland naar Bosnië ging, en de verschrikkelijke schuld die de werkelijke moordenaars met zich meedragen – helaas nog veel te vaak ongestraft -, daartussen ligt wel Nederlandse verantwoordelijkheid. Natuurlijk, ook van de Verenigde Naties, ook van de internationale gemeenschap, ook van alle andere betrokken landen. Maar ook van Nederland. Verantwoordelijkheid voor de onmachtige situatie waarin we onszelf hadden gebracht. Verantwoordelijkheid voor de ondraaglijk naïeve onbekendheid met het kwaad dat te wachten stond. Verantwoordelijkheid voor het lot van de mensen die het overleefden. Nederland heeft 19 jaar lang geworsteld met de eigen angst voor juridische aansprakelijkheid en verlies van staatsrechtelijk en politiek prestige. Maar daarin zijn de mensen, de slachtoffers, en de menselijkheid zelf, ten onder gegaan. Waarom was er een rechter nodig om de Nederlandse 14
verantwoordelijkheid tegenover de familie Mustafic en Hasan Nuhanovic onder woorden te brengen, te definiëren? En waarom is het zelfs dan nog zo moeizaam om die verantwoordelijkheid te erkennen en vorm te geven? Srebrenica is niet de enige episode in onze geschiedenis waarmee Nederland worstelt. Er zijn andere bladzijden die gevoelig liggen, voor en na Srebrenica. Maar Srebrenica is geen geschiedenis, het is levend verleden – al 19 jaar lang. Voor ons net zo goed als voor de nabestaanden van de slachtoffers, in Nederland hier op het Plein, in Potocari vandaag, of waar ook ter wereld. Volgend jaar zal het twintig jaar geleden zijn. Een generatie verder. Ook onder politici is een nieuwe generatie aangetreden die niet zelf de gruwelen uit 1995 heeft meegemaakt – althans niet in hun politieke functie. Hoe bijzonder zou het zijn indien die nieuwe generatie politici het inzicht durft te hebben om heen te breken door die beladen verhouding met ons verleden, en bereid is te erkennen. Te erkennen, dat we het ondanks goede bedoelingen en schuld van anderen, ook zelf niet goed hebben gedaan en daarvoor verantwoordelijkheid willen dragen. Te erkennen dat verontschuldigingen op zijn plaats zijn. Verontschuldigingen van de mensen in Nederland naar de mensen in Bosnië. Niet zo zeer om juridische discussies te beëindigen, daar houden de rechters een taak. Maar als teken van verantwoordelijkheid en uit menselijkheid, dus uit kracht, en niet als zwaktebod. Te erkennen ook dat de verbondenheid tussen Nederland en Bosnië een bijzondere rol en betrokkenheid met zich meebrengt en mee blijft brengen tussen de Nederlanders en de Bosniërs. In die hoop spreek ik deze woorden uit, in het volle besef dat niets van wat is misgegaan kan worden ongedaan gemaakt. Alleen open ogen voor onze eigen tekortkomingen maken het mogelijk om onze rol in de wereld die Nederland zo graag op zich neemt bij de beheersing van conflicten, te kunnen blijven spelen. Want internationale betrokkenheid en deelname aan VN-operaties, hoe goed bedoeld ook, is nooit vrijblijvend. En juist als het niet volgens verwachting gaat, moet dat besef worden getoond. Tussen vandaag en volgend jaar is er opnieuw een kans voor een nieuwe generatie van politici om dat besef uit te dragen en de nodige stappen te zetten. Ik hoop daar niet alleen op, ik wil er ook zo graag op vertrouwen.
15
Govor: Bert Bakker Bivsi clan holandskog parlamenta i predsjednik parlamentarnog anketnog odbora o Srebrenici (2002-2003)
Ovog trenutka, sve je se dogodilo vec prije 19 godina. Jedna citava generacija je rodjena i odrasla nakon tog 11. jula 1995. Uprkos toga, danas je se hiljadama ljudi ponovo okupilo u Potocarima da sahrane svoju familiju, prijatelje i omiljene koji su u protekloj godini identifikovani. Za njih, na ovaj dan se spaja 19 godina tuge, neizvjesnosti i oskudjevanja. Za njih zivot je bio stao. Stoga, nase misli idu prvo prema Potocarima, to mjesto bilizu Srebrenice, gdje je se istorija Bosne i Holandije, i nasih naroda, zauvjek spojila. 19 godina je proslo, ali zlocinci jos uvijek nisu svi osudjeni. Nakon 19 godina, jos uvijek ima zrtava za koje zivot nije mogao da nastavi svoj smijer. UN, Holandija, Tribunal i Bosna su se zalagali za sprovodjenje pravde. Probali su da ponude pomoc, da se ponovo stvori neka bolja buducnost. Sve to nije pomoglo. Pored toga, Holandija se nije uspjela pomiriti sa tom istorijom. Holandiji je bilo tesko da se suoci sa svojom istorijom, i to joj je jos uvijek tesko. Moramo priznati da su se na ovoj temi vrsila razna istrazivanja, da je bilo parlementarno ispitivanje, da je se razna pomoc nudila. Vojnici iz Dutchbata su se vracali u Srebrenicu, kako bi za sebe ali i za druge pronasli odgovore na to sto su tamo prezivjeli. Uprkos svemu tome, u Holandiji se vec 19 godina vodi rasprava izmedju dvije krajnosti: Ne, mi nismo krivi jer drugi su odgovorni za ubistva i genocid. I ne, nismo mogli ponuditi zastitu koju su Ujedinjene Nacije zamislili, ali smo bili dosli sa najboljim namjerama. Medjutim, Holandska odgovornos se nalazi izmedju te Holandske nemoci i dobrih namjera i te uzasne krivice koju zlocinci nose sa sobom. Zlocinci koji, nazalost, jos uvijek u prevelikom broju nisu osudjeni za to. Naravno, ta odgovornost pripada i Ujedinjenim Nacijama,i cijeloj internacijonalnoj zajednici, i svim ostalim drzavama. Ali ta odgovornost pripada isto tako i Holandiji. Odgovornost za nemocnu situaciju u koju je se Holandija sama dovela. Odgovornost za nepodnosljivo naivno neznanje o zlu koje je cekalo. Odgovornost za sudbinu ljudi koji su prezivjeli. Holandija se vec 19 godina muci sa strahom da bi sudski mogla biti odgovorna za sva desavanja, te strahom da bi mogla izgubiti svoj ustavni i politcki prestiz. Ali u tom procesu su izgubljeni ljudi, zrtve pa i sama humanost. Zasto je bio potreban sudija koji je morao da ukaze na odgovornost Holandije prema familiji Mustafic i Hasanu Nuhanovic? I zasto je cak i nakon te presude jos uvijek toliko tesko da se prizna i oblikuje ta odgovornost? Srebrenica nije jedini dio u Holandskoj istoriji s kojim se Holandija toliko muci. Ima i drugih dogadjaja
16
koji su osjetljivi, bilo ih je prije ali i nakon Srebrenice. Ali Srebrenica nije dio istorije, vec je ziva povjest - vec 19 godina duga. Srebrenica je ziva povjest za nas kao i za familiju svih zrtava, vas koji ste ovdje na ovom trgu u Holandiji, onima koji su danas u Potocarima te onima koji su ma bilo gdje na svijetu. Slijedece godine se puni dvadeset godina nakon pada Srebrenice. Vec je nova generacija tu. I politika sadasnja se sastoji od novih generacija, ljudi koji nisu dozivjeli strahote 1995. godine - barem nisu dok su bili na nekoj politickoj funkciji. Kako bi to poseban osjecaj bio, kada bi ta nova generacija politicara imala hrabrost da uvidi i da probije taj napeti odnos sa Holandskom istorijom. Kako bi to bilo kada bi oni bili spremni da priznaju odgovornost. Da priznaju da, uprkos dobrih namjera i krivice drugih, i Holandija svoj posao nije dobro odradila. I da oni budu spremni da nose sa sobom tu Holandsku odgovornost. Kako bi to bilo kad bi oni priznali da su izvinjenja na mjestu. Izvinjenje naroda Holandije prema narodu u Bosni. Cijl ovoga ne bi trebao biti da se sudske rasprave prekinu, te rasprave su zadatak sudija. To priznanje je vece, to je znak odgovornosti i humanosti, iz snage a ne iz slabosti. Takodjer treba postojati priznanje za posebnu povezanost Holandije sa Bosnom, te posebnu bliskost i povezanost njenih naroda. Ja se nadam kako ove rijeci nece biti mrtvo slovo na papiru, uz potpunu svijest da ono sto je predhodno unisteno ostaje nenadoknadivo. Jedino ukoliko otvorimo vlastite oci za on sto je ispred nas te spoznamo sve svoje licne nedostatke, jedino tada mozemo igrati ulogu kojom bi pomogli savladavanju konflikta, ulogu koju Holandija sebi tako rado pripisuje. Internacionalna povezanost i ucesce u UN operacijama, koliko god dobronamjerne bile, nikada nisu i dobrovoljne. Zato upravo onda kada vidimo da stvari ne teku kako je ocekivano, trebamo pokazati tu svijest. Izmedju danas i naredne godine javlja nam se nova sansa, da nova generacija politicara poduzmu sve potrebne korake da se pokrene stvaranje te svijesti. Nije da se samo tome nadam, nego vec zelim i vjerovati kako ce to tako i biti.
17
Bismillāhi r-rahmāni r-rahīm Al hamdu lillāhi rabbi l-'ālamīn Ar rahmāni r-rahīm Māliki yawmi d-dīn Iyyāka na'budu wa iyyāka nasta'īn Ihdinā s-sirāt al-mustaqīm Sirāt al-ladīna an'amta 'alayhim ġayril maġdūbi 'alayhim walād dāllīn Amin
***
In de naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle alle lof zij Allah, de Heer der werelden de Barmhartige, de Genadevolle Meester van de Dag des Oordeels U alleen aanbidden wij en U alleen smeken wij om hulp leid ons op het rechte pad
het pad van degenen aan wie Gij gunsten hebt geschonken, niet dat van hen op wie de toorn is gedaald,
noch dat der dwalenden
Amen
***
Imam: Azrudin Delic
18
Wij gedenken hier, vandaag, het leven en de dood van de 175 personen die vandaag in Potočari (Srebrenica) begraven worden:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46
Prezime (Očevo ime) Ime Ademović (Adem) Ohran Ademović (Ševko) Avdo Ahmetović (Meho) Osman Ahmetović (Meho) Ramiz Alić (Alija) Šaban Alić (Ćamil) Kadrija Alić (Nezir) Sejad Alić (Ramo) Hamed Alić (Šaban) Hasan Alihodžić (Amil) Ahmed Aljić (Suljo) Idriz Avdić (Hajro) Hajrudin Avdić (Hajro) Hazim Avdić (Sulejman) Sefer Babić (Zahid) Hasib Bajramović (Alija) Ohran Barukčić (Hasan) Mehmed Bećirović (Hasib) Hasan Bećirović (Šaban) Šahbaz Beganović (Dedo) Nijazija Beganović (Osman) Sulejman Beganović (Ramo) Senad Begić (Bego) Meho Begić (Emin) Junuz Begović (Dervo) Hurem Begović (Habib) Neđib Begović (Izet) Avdo Begzadić (Zuhdija) Behadija Bekrić (Ahmo) Meho Bektić (Ibrahim) Ismet Čano (Bajro) Hamed Čikarić (Fahrudin) Azmir Čikarić (Muhamed) Senad Čivić (Mehan) Safet Čomić (Osman) Mujo Ćehajić (Ahmet) Aljo Delić (Avdo) Mehmedalija Delić (Hamid) Dahmo Delić (Hamid) Hamdija Delić (Hamid) Suljo Delić (Ibrahim) Rešo Delić (Munib) Izet Dervišević (Bego) Sead Dogić (Mehemed) Amir Duraković (Alija) Junuz Džekić (Huso) Muhamed
Dob 1954 1955 1937 1960 1950 1978 1966 1941 1974 1941 1940 1969 1972 1941 1961 1954 1945 1958 1946 1955 1954 1980 1946 1946 1916 1967 1927 1967 1977 1928 1962 1976 1963 1941 1958 1953 1971 1968 1959 1975 1940 1971 1978 1967 1954 1947
47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
19
Đekić (Šaban) Đanan Efendić (Ibro) Džemal Ejubović (Ibro) Alija Fejzić (Ahmo) Fadil Gladović (Bećir) Sakib Gušter (Ibrahim) Ibro Hafizović (Ahmet) Meho Hajdarević (Sumbul) Sefad Hajdarević (Šukrija) Mehmed Halilović (Ahmet) Džemal Halilović (Asim) Mevludin Halilović (Džemal) Džemir Halilović (Džemal) Islam Halilović (Izet) Sejdalija Hamzabegović (Emin) Fetija Hasanović (Alaga) Suljo Hasanović (Hasan) Hazim Hasanović (Husejin) Salčin Hasanović (Huso) Ibrahim Hasanović (Mumin) Hašim Hasanović (Ševko) Šefik Hodžić (Kadir) Aziz Hodžić (Osman) Jusuf Hrnjić (Emin) Redžo Hukić (Ibrahim) Idriz Hukić (Sado) Adem Huremović (Fahrudin) Halid Huremović (Hasan) Fadil Hurić (Bajro) Omer Husejnović (Hasan) Mevludin Husejnović (Vejsil) Himzo Husić (Himzo) Šefik Husić (Meho) Zaim Husić (Sejdin) Osman Husić (Šaban) Sejdin Husić (Zaim) Redžo Ibišević (Huso) Ibro Ikanović (Zuhdija) Aziz Isaković (Rahman) Memiš Isaković (Šahin) Safet Jahić (Nurif) Nusret Jašarević (Mujo) Osman Jusić (Džemal) Vahid Jusić (Juso) Jusuf
1943 1948 1955 1966 1968 1974 1974 1963 1969 1954 1957 1977 1974 1975 1933 1953 1978 1978 1959 1956 1970 1965 1977 1939 1927 1938 1975 1968 1968 1964 1942 1965 1922 1929 1953 1961 1927 1970 1972 1966 1973 1947 1975 1941
91 Jusufović (Jusuf) Safet 92 Karić (Suljo) Almir
1968
93 Klinčević (Adem) Hasib 94 Košpić (Huso) Rasim
1969
95 Kovačević (Hasan) Meho 96 Malagić (Mehmed) Mevludin
1977
97 Malagić (Nazif) Ibrahim 98 Malagić (Safet) Habib
1954
99 Malkić (Ismet) Hajrudin 100 Malkić (Sado) Hasan
1963
101 Mehanović (Mustafa) Mehmed 102 Mehić (Rešo) Medo
1951
103 Mehmedović (Ibro) Nazim 104 Mekanić (Ismet) Muhamed
1958
105 Memić (Alija) Bekir 106 Memić (Jusuf) Memija
1968
107 Mujčinović (Mehmed) Ibrahim 108 Mujić (Džemail) Dževad
1976
109 Mujić (Hajdar) Fahrudin 110 Mujić (Hamed) Avdo
1969
111 Mujić (Kasim) Amir 112 Mujić (Kasim) Asim
1975
113 Mujić (Malćo) Hakija 114 Mujić (Meho) Omer
1934
115 Mujić (Salčin) Suad 116 Mujkić (Husejin) Ramo
1967
117 Mujkić (Ramo) Zijad 118 Muminović (Aljo) Ismet
1965
119 Muratović (Lutvo) Hasan 120 Mustafić (Alija) Asim
1940
121 Mustafić (Bekto) Alija 122 Mustafić (Mehmedalija) Sejad
1930
123 Mustafić (Suljo) Hasib 124 Nukić (Džanan) Jusuf
1960
125 Nukić (Hirkija) Fadil 126 Nukić (Hirkija) Sakib
1965
127 Nukić (Nezir) Mehemed 128 Omerović (Abid) Enis
1966
129 Omerović (Behadil) Adil 130 Omerović (Nurko) Musa
1979
131 Omerović (Selim) Muhamed 132 Orlović (Sulejman) Muvaz
1965
133 Osmanović (Atif) Edhem
1951
1975 1941 1966 1961 1943 1961 1964 1973 1974 1960 1971 1938 1944 1956 1965 1958 1933 1971 1978 1962 1978
20
134 Osmanović (Atif) Junuz 135 Osmanović (Nezir) Nelvir
1954
136 Osmanović (Selman) Jakub 137 Osmanović (Selman) Mujo
1976
138 Osmanović (Sulejman) Selman 139 Osmić (Asim) Aziz
1937
140 Palalić (Jusuf) Hariz 141 Pašić (Mujo) Muamer
1974
142 Pašić (Mujo) Muhamed 143 Pejmanović (Alija) Refik
1976
144 Rahmić (Hilmo) Suljo 145 Redžić (Redžo) Resul
1933
146 Salihović (Bekir) Salko 147 Salihović (Hasib) Hasan
1971
148 Salihović (Ibrahim) Izet 149 Salihović (Ibrahim) Mirzet
1975
150 Salihović (Ismet) Mirzet 151 Salihović (Mehan) Avdija
1971
152 Salihović (Redžep) Rešid 153 Salkić (Ahmo) Omer
1975
154 Salkić (Ahmo) Refik 155 Salkić (Omer) Sevdahet
1976
156 Sejmenović (Nusret) Ismet 157 Selimović (Hasan) Nermin
1957
158 Selimović (Hasan) Samir 159 Sinanović (Idriz) Bakir
1972
160 Smajić (Abdurahman) Aziz 161 Smajić (Rašid) Meho
1963
162 Smajić (Salih) Adil 163 Smajlović (Rasim) Nusret
1937
164 Sulejmanović (Azem) Nedim 165 Sulejmanović (Suljkan) Avdulah
1976
166 Suljić (Alija) Teufik 167 Suljić (Rešo) Sadet
1966
168 Suljić (Rešo) Safet 169 Suljić (Suljo) Ohran
1975
170 Šiljković (Bajro) Kemal 171 Tabaković (Ahmo) Sead
1959
172 Tabaković (Alija) Ahmo 173 Turković (Mehmed) Mahmut
1939
174 Tursunović (Jusuf) Faruk 175 Varnica (Mehmed) Nesib
1961
1976 1978 1975 1978 1956 1973 1951 1973 1956 1970 1975 1976 1971 1920 1973 1956 1979 1943 1974 1945 1974
Dankwoord Dames en heren, we hebben nu de ballonnen losgelaten met de namen van de 175 mannen en vrouwen die 19 jaar geleden zijn vermoord en vandaag in Potocari, Srebrenica, hun laatste rustplaats hebben gevonden. Laten we hen en de andere slachtoffers van de val van Srebrenica niet vergeten. Laten we, ieder op onze eigen manier, bij hen betrokken blijven en hen meenemen in ons hart. En laten we waakzaam blijven en alles doen wat in ons vermogen ligt om genocide als in Srebrenica te voorkomen.
Nooit meer Srebrenica! Namens alle organisatoren, dank aan alle vrijwilligers die deze dag mede mogelijk hebben gemaakt. Tevens dank aan de musici:
Elna Lerk, Myriam Ligtenberg en Bert van Bommel
Ten slotte uiteraard bedankt voor uw aanwezigheid en graag tot volgend jaar, zaterdag 11 juli 2015! ***
Zahvala Postovani, pustili smo 175 balona sa imenima ljudi, zena i djece koji su prije 19 godina ubijeni i koji su danas u Potocarima konacno dobili posljednje mjesto smiraja. Ne zaboravimo njih i sve druge zrtve pada Srebrenice. Ostanimo, svako na svoj nacin, vezani za nji i nosimo ih u nasim srcima. Ostanimo oprezni i cinimo sve sto je u nasoj moci da ne dozvolimo da se ikada ponovi genocid kao u Srebrenici.
Nikad vise Srebrenica! U ime svih organizatora, zahvaljujemo se svim dobrovoljcima koji su omogucili da se ovaj dan odrzi u najboljem redu. Takodjer se zahvaljujemo muzicarima:
Elna Lerk, Myriam Ligtenberg en Bert van Bommel
Na kraju, se naravno zahvaljujemo vama na vasem prisustvu i nadamo se do slijedece godine,u subotu 11. jula 2015. godine.
21
11 juli 2014, Het Plein - Den Haag www.srebrenica-herdenking.nl
Een onderdeel van deze herdenking is mede mogelijk gemaakt met steun van Muziek Gebouw Frits Philips Eindhoven
22
