alles over geluid, gehoor & gezondheid
‘Het plezier dat muziek geeft,wil ik graag delen’ jaargang 3, nr. 3 - winter 2013/2014 - € 8,95
Ernst Daniël Smid .
De stem achter Pino
(Sesamstraat)
‘Het heeft geen zin om Ralph iets na te roepen’ Bart is horend, Ralph is doof. Hoe verloopt hun communicatie op de atletiekbaan?
‘Ik kan heel goed liplezen’ Eliathe Paans (14) is ernstig slechthorend, maar ervaart weinig last van haar beperking
In dit nu mmer 56
22
12 18
Favoriet Ernst Daniël Smid vertelt over zijn passie voor muziek Samenspraak Hoe communiceert een horende trainer met zijn dove pupil?
12
Otto van den Toorn Coverfoto
04
Mijn beroep
41
Hoorheld ‘Horen betekent geluk’, aldus Wim van Vliet
52 Spraakherkenningssoftware: van spraak naar tekst
Harry Dijkstra vertelt 69 Audicien over zijn beroep
76
Techniek & innovatie
17
Columns
Ilse Logopediste Ilse vertelt over wat zij meemaakt tijdens haar werk
63
50
Wetgeving & beleid Overlast windturbines leidt tot verwoede debatten
En ook...
Passie
Beereboom vertelt over 35 Harry het geluid op de schietbaan
Op de werkvloer Geluid speelt een belangrijke rol in de meldkamer van 112
35 Wereld vol geluid
20 Lentegeluid Rondgevraagd op de beat of 32 Meedeinen dansen in de stilte? Gadgets
Leven met...
Paans is veertien jaar 22 Eliathe en slechthorend
alles over geluid, gehoor en gezondheid
69
63 Interviews
inhoud
Lotte Lotte begint aan haar nieuwe baan als wiskundedocent
hartslag van een nog 06 De ongeboren kind
Informatief
hoor vrijwel dagelijks het 09 ‘IkWilhelmus in mijn hoofd’
56 Leuke hoorinnovaties, Uit- en thuistips gaan we heen? Allerlei 78 Waar leuke dingen om te doen Puzzel
Gehoord
een boekenpakket - met 80 Win drie boeken
Luisterend oor
81
Gezond Gehoor thuis Ontvang Gezond Gehoor drie keer per jaar in de brievenbus
Actueel Geluid en gehoor in het nieuws
82
Colofon
Aan tafel
de medewerkers van 46 Met Berengroep
Onbelemmerd
59
De stem achter Wie geeft Sesamstraatbewoner Pino zijn stem?
Participatiewet: vloek of 29 De zegen?
10
05
favoriet
‘Het plezier dat muziek geeft, wil ik graag delen’ Iedereen die wel eens Una Voce Particolare heeft gezien, weet met hoeveel bevlogenheid hij over muziek kan vertellen. Hij ziet het dan ook als een uitdaging om zoveel mogelijk mensen, jong en oud, een ‘muzikale reis’ aan te bieden. Om hen de muziek te laten beleven en uit te leggen wat het verhaal áchter de muziek is. Muziek is alles voor Ernst Daniël Smid (60), toch moet zijn favoriete geluid in een andere hoek gezocht worden.
12
13
20 Eric Gevaert via Shuttertsock.com
Lentegeluid Foto’s
wereld vol geluid
21
passie
Als je de knal hoort, is de kogel al weg ‘Om een goed schot te kunnen lossen, moet je je volledig focussen en je als het ware in jezelf keren. Je sluit je af van alles om je heen, mensen, geluiden. Je concentreert je op je hartslag, want zelfs dat kan je schot beïnvloeden. Je lichaam is één met het wapen.’ Harry Beereboom, voorzitter SSV Robin Hood.
35
passie
Sportschieten
Als ik de auto parkeer, op een industrieterrein net buiten
Natuurlijk baalde hij, maar hij wist dat hij een fout gemaakt
Woerden, is het al donker. Ik stap uit en spits onbewust
had en legde zich zondermeer neer bij de gevolgen. Dat
mijn oren. Kan ik het al horen? Het enige geluid is dat
is heel kenmerkend voor schutters. Ze zijn heel serieus
van de razende auto’s op de nabijgelegen A12. Op de
en vaak ook heel degelijk. In de publieke opinie heerst
parkeerplaats een tiental auto’s. Geen motoren, zoals ik
een heel ander beeld. Dat komt door incidenten waarbij
verwacht had. Geen mannen met leren jassen en ruige
het vrijwel altijd om illegale wapens gaat. Na dergelijke
baarden die buiten shag staan te roken. Ben ik wel goed?
incidenten weten de media ons altijd snel te vinden.
Het grote gele bord bij de ingang, toont een bevestigend
En vrijwel altijd moeten ze daarna hun beeld van de
antwoord: Welkom bij SSV Robin Hood.
schietsport bijstellen.’
Deze naam heeft niets te maken met het vrijgevige karakter van de oorspronkelijke drager. Maar alles met zijn vermogen om met zijn favoriete wapen, de handboog, vanaf grote afstand zijn doel te raken. Gericht schieten, daar gaat het hier om. Niet alleen met pijl en boog, maar vooral met luchtdruk- en vuurwapens.
36 36
passie
‘Bij incidenten in de media gaat het meestal om illegale wapens’
VERKEERD BEELD
VEEL ROOK EN DOFFE KNALLEN
In de ruime, hoge kantine van het verenigingsgebouw van
Nu hoor ik voor het eerst de doffe knallen van de
Schietsportvereniging Robin Hood, staan langs de wanden
vuurwapens. Het geluid lijkt uit de verte te komen. ‘De
kasten met prijzen. Aan de bar zit een handjevol mannen,
schietbanen bevinden zich hieronder in een half verzonken
die me vriendelijk begroeten. De sfeer is gemoedelijk. Er
kelder. Het is niet makkelijk om een goede plek te vinden
wordt koffie gedronken; geen bier of andere alcoholische
voor een schietsportvereniging, omdat je al snel te maken
dranken. ‘Veel mensen hebben een verkeerd beeld
hebt met geluidsoverlast. Op deze locatie en doordat de
van de schietsport’, begint Harry Beereboom, voorzitter
banen zich voor een groot deel onder de grond bevinden,
van de vereniging. ‘Feit is dat de regels omtrent het
kunnen we de overlast tot een minimum beperken’, licht
schieten met en bezitten van wapens ongelooflijk streng
Beereboom toe.
zijn. Schieten mag alleen bij een vereniging. Om een
SSV Robin Hood is met 280 leden een middelgrote
vuurwapen te mogen bezitten, moet je tenminste een jaar
vereniging. Er zijn 10, 12, 25 en 50 meterbanen. Waar
lang lid zijn van een schietsportvereniging en een bepaald
geschoten kan worden op statische en bewegende
aantal schietbeurten maken onder begeleiding. Om lid
doelen, met verschillende soorten luchtdruk- en
te worden, moet je aanvraag goedgekeurd worden door
vuurwapens. Daarnaast kun je er boogschieten. In totaal
een ballotagecommissie. Die bekijkt eerst een half jaar
zijn er meer dan honderd verschillende disciplines binnen
lang of je wel past bij de vereniging en geen afwijkend
de schietsport. Globaal kun je de wapens verdelen
gedrag vertoont. Leden van een schietsportvereniging zijn
in luchtdruk, pistool, geweer, historische wapens en
liefhebbers van het schieten. Zij respecteren de regels.
boogschieten. Elk wapen vereist een eigen techniek.
Een tijd geleden kwam hier een Duitse jongen om deel
En elk wapen heeft een eigen geluid. ‘Ik kan de soorten
te nemen aan een wedstrijd. Bij het klaarmaken van zijn
vuurwapens ongeveer wel herkennen aan het geluid’,
wapen, hield hij zich niet helemaal aan de voorschriften
vertelt Beereboom. ‘Bij luchtdrukwapens hoor je het
en werd vervolgens uitgesloten van deelname aan de
kenmerkende ploffende geluid. Dit is niet heel hard. Bij
wedstrijd. Hij had ruim vijfhonderd kilometer gereden
vuurwapens is dat natuurlijk wel anders. Als de slagpin
en kon weer terug zonder één schot gelost te hebben.
tegen de huls slaat, ontstaat er een vlammetje dat het
37
aan tafel
Waar: Berengroep, maandagmiddag 13.00 uur, lunch Aan tafel: (vanaf linksvoor de tafel rond) Sanna (tolk gebarentaal; horend), Jan Willem (systeembeheerder; slechthorend), Sandra (coach & trainer; horend), Pim (geen collega maar wel werkzaam in hetzelfde pand; horend), Akke (redacteur; horend), Daphne (redacteur; horend), Jurgen (collega van Pim; horend), Pascal (eigenaar; doof met CI), Ilse (tolk gebarentaal; horend), Lora (ontwerper; doof)
Communicatie is belangrijk, leuk, gezellig, leerzaam. Soms noodzakelijk, soms gewoon omdat je samen bent. De tafel is een goede plek voor communicatie. Tijdens een vergadering, het eten, een spel of gewoon met een kopje koffie. We schuiven aan, luisteren naar de gesprekken en kijken hoe het gaat als communicatie niet vanzelfsprekend is. Bijvoorbeeld als er mensen aan tafel zitten die niet (goed) kunnen horen.
Aan tafel bij Berengroep 46
47
Spraakherkenningssoftware
Van spraak naar tekst Spraakherkenningssoftware zet spraak om naar tekst. Een handige toepassing voor mensen die veel teksten moeten schrijven of vanwege een (tijdelijke) fysieke beperking niet kunnen typen. Hoe werkt deze software? En kan het ook worden ingezet voor mensen met een verminderd gehoor? 52
techniek & innovatie
De meeste mensen kunnen sneller spreken dan typen. Ons
HANDIG HULPMIDDEL
spreektempo ligt gemiddeld rond de 150-250 woorden per
Ook voor mensen die minder goed horen, kan
minuut. Het tempo hangt daarbij af van het doel. In een
spraakherkenning een handig hulpmiddel zijn. Zeker nu
ontspannen gesprek spreken we ongeveer 210 woorden
je via je smartphone de spraakherkenningssoftware altijd
per minuut. Maar onze gemiddelde typsnelheid ligt veel
bij de hand hebt. Versta je je gesprekspartner niet goed?
lager. Typ je met twee vingers, dan kun je ongeveer 28
In plaats van te vragen of hij wil opschrijven of typen wat
woorden per minuut op het beeldscherm laten verschijnen.
hij zegt kun je je smartphone de spraak laten omzetten
Iemand die met tien vingers blind kan typen tovert 50
naar tekst. Op die manier kan het gesprek soepeler
woorden per minuut op het scherm en een ervaren typiste
verlopen. Het is wel belangrijk om je gesprekspartner mee
haalt 70 woorden per minuut. Door te spreken in plaats
te laten lezen om te zien of dat wat je telefoon gemaakt
van te typen is het mogelijk om drie keer zoveel woorden
heeft van zijn verhaal ook is wat hij gezegd heeft, want
op het scherm te laten verschijnen. Het gebruik van
de software werkt nog niet feilloos. Op dit moment is de
spraakherkenningssoftware kan – zeker bij langere teksten
spraakherkenningssoftware dan ook nog niet in staat om
– dus een grote tijdwinst opleveren.
schrijftolken (tolken die met een speciaal toetsenbord spraak – op spreektempo – omzetten naar tekst) en
OPLOSSING BIJ GEZONDHEIDSKLACHTEN
tekstbemiddelaars (die bij telefoongesprekken spraak
Maar de software biedt vooral ook uitkomst voor mensen
omzetten naar tekst – en vice versa) te vervangen.
die vanwege fysieke klachten niet in staat zijn om (langdurig) te ‘typen’. Dankzij spraakherkenningssoftware kunnen mensen met RSI-klachten, pees- of slijmbeursontstekingen, toch gewoon hun werkzaamheden uitvoeren. Zelfs als ze daarbij veel moeten typen. Ook voor mensen met
PRATEN TEGEN EEN APPARAAT WORDT STEEDS GEWONER
dyslexie biedt de software uitkomst. Zij hoeven niet langer na te denken over hoe je iets spelt, want dat neemt het programma van hen over. Hierdoor kunnen ze zich volledig
NOG NIET PERFECT
focussen op de inhoud die ze op papier willen zetten.
De technologie komt een heel eind, maar is nog niet perfect. Kleine woordjes worden soms gemist, eigennamen
PRATEN TEGEN JE APPARAAT
worden niet herkend of er verschijnt ineens een
Praten tegen een apparaat wordt steeds gewoner. Een
compleet andere tekst dan je eigenlijk bedoelde. Zeker
e-mailtje, whatsappje of sms’je typen met de kleine
als er achtergrondgeluid is of wanneer de spreker niet
toetsjes van je smartphone? Niet nodig. Download een
duidelijk genoeg articuleert, gaat het nog wel eens mis.
toetsenbord met spraakherkenning, spreek tegen je
Toch is spraakherkenningssoftware tegenwoordig heel
telefoon en je telefoon zet de spraak om naar tekst. En met
nauwkeurig. Professionele spraakherkenningprogramma’s
spraakherkenningssoftware is het niet alleen mogelijk om
kunnen een nauwkeurigheid van maar liefst 99% behalen.
spraak om te zetten naar tekst, maar ook om opdrachten
Zeker naarmate het programma langer gebruikt wordt,
te geven aan bijvoorbeeld je computer of smartphone.
leert het programma de spreker kennen en past het zich
Programma’s openen, wisselen naar een ander scherm
aan aan de stem en schrijfstijl van de spreker. Hoe langer
en zelfs de muis kun je bedienen met je stem. Vraag je
je met het programma werkt, hoe meer plezier je ervan
smartphone wat voor weer het morgen wordt, hoe laat de
hebt. Je kunt namen, jargon en zinsdelen die je veel
trein vertrekt of waar de dichtstbijzijnde pizzeria zit. En een
gebruikt leren aan de software, zodat het programma
filmpje opzoeken op YouTube? Spreek het uit en YouTube
je beter begrijpt. Toch blijft het belangrijk om je tekst te
gaat voor je op zoek.
controleren. Staat er echt wat je gezegd hebt?
53
Gadgets
gadgets
Leuke hoorinnovaties
3 4 1
5
6
2
1
56
BIOSCOOPBRIL MET ONDERTITELING
2
BELLEN MET JE HORLOGE
3
LISTIGE WEKKER VOOR DOORSLAPERS
4
TELEFOON MET JE OOR ONTGRENDELEN
5
DRUMMEN MET JE VINGERS
6
ONTSPANNEN MET MUZIEKKUSSEN
Stel je bent in het buitenland en je wilt
Even van je werkplek weg maar je
Hoewel je netjes je wekker zet, sta je
Hoe ontgrendel jij je telefoon? Heb je
Heb je altijd al willen drummen, maar
Na een drukke dag is het heerlijk
naar de film, dan kun je Nederlandse
telefoon ligt nog op je bureau? Geen
toch altijd te laat op omdat je steeds
het al eens met je oor geprobeerd?
heb je geen ruimte op je kamer voor
ontspannen om met een muziekje aan
ondertiteling wel vergeten. Of je bent
nood, vanaf nu kun je bellen met je
opnieuw de snooze knop gebruikt
Met de ERGO-app hoef je alleen
een drumstel? Of denk je dat de
in slaap te vallen. Een koptelefoon
doof of slechthorend en wilt naar een
horloge. Door middel van bluetooth
om nog even een paar minuten door
nog maar je oor tegen je telefoon te
buren daar misschien niet heel blij
of oordopjes zorgen ervoor dat
(Nederlandse) film die niet ondertiteld
maakt het Devin-horloge van het
te slapen. Herken je dit? Dan is de
drukken om hem te ontgrendelen.
van zullen worden? Dan is Finger
je niemand tot last bent. Maar dat
is. Met deze speciale bioscoopbril,
merk Gant Franklin verbinding met de
rijdende wekker wat voor jou. Als je
Een goede vorm van beveiliging, want
Beats misschien een optie. Makkelijk
ligt niet echt lekker. Als je je hierin
kun je de film dan toch volgen. De bril,
telefoon. Komt er een gesprek binnen,
één keer op de snooze knop drukt,
je oorafdruk is net zo uniek als je
te bewaren in je bureaula. Door je
herkent, is het iMusic Pillow misschien
ontwikkeld door het Spaanse bedrijf
dan gaat het horloge trillen. Met één
heb je nog een paar minuten rust.
vingerafdruk. Veilig is het ongetwijfeld.
koptelefoon erop aan te sluiten, ben
iets voor jou.
Whatscine, werkt met behulp van een
druk op de knop kan het gesprek
Maar voor hij opnieuw afgaat, rijdt de
Je kunt je echter wel afvragen hoe
je niemand tot last en kun je naar
Je sluit het kussen eenvoudig aan op
app. Aan de binnenkant van de bril,
beginnen. De verbinding is nog niet
wekker zelf naar een ander plekje
handig het is als je eerst je telefoon
hartenlust drummen, op elk uur van
je mp3-speler en hoort vervolgens
onderin je beeld, wordt ondertiteling
optimaal, bij een afstand van meer
om zich te verstoppen. En dan is er
tegen je oor moet houden voor je
de dag. Wil je juist wel even iedereen
de muziek alleen als je met je oor
naar keuze of een tolk gebarentaal
dan zes meter wordt het signaal niet
nog maar een manier om hem uit te
hem kunt gebruiken. De app is nog in
laten horen wat je al kunt, sluit het
op het kussen ligt. Zo kun je heerlijk
getoond. De film moet uiteraard wel
meer opgevangen. Maar dan heb je in
zetten: door je bed uit te gaan. Heel
ontwikkeling maar wel al te koop en
apparaatje dan aan op je stereo-
ontspannen en voor je het weet ben
eerst vertaald zijn in de gekozen taal.
ieder geval nog een stijlvol horloge.
effectief dus, deze wekker op wielen.
uit te proberen via Google Play.
installatie en... knallen maar!
je in dromenland!
57
de stem achter...
De stem achter
Pino
59
de stem achter...
Pino
Pino
de stem achter...
‘Mensen denken automatisch dat de persoon achter Pino ook lief is’
Al sinds 1976 is hij niet meer weg te denken van de
LANGE OPNAMEDAGEN
Nederlandse televisie. Pino, de lieve, enthousiaste,
Een paar weken per jaar komen de acteurs en
koppige, soms wat naïeve grote blauwe vogel uit
poppenspelers bij elkaar voor de opnames van
Sesamstraat. Maar wie zit er eigenlijk in dat pak? Wie
Sesamstraat. In die tijd nemen ze alles voor een heel
geeft de stem, handen en voeten aan Pino? De stem van
jaar op. ‘Dat zijn volle, lange dagen, maar heerlijk om
ingespeeld en we hebben aan een woord, gebaar of blik
Pino, de persoon in het pak, is al 23 jaar dezelfde. Het
te doen. Ik zou het niet kunnen zonder mijn assistent
genoeg om elkaar te begrijpen.’ Pino is de enige ‘full-body’-
is Renée Menschaar. Ja, een vrouw. Het is geen geheim,
Mariëlle Sas en collega-acteurs. We zijn goed op elkaar
pop van Sesamstraat. Renée zit letterlijk in Pino, met haar rechterhand in de kop en snavel, haar linkerhand in zijn
maar toch zal dit voor velen nog een verrassing zijn.
linkerhand en met haar hoofd ter hoogte van zijn borst. Op de monitor in het pak kan ze alles zien. ‘Ik zie Pino op die
Renée Menschaar (59) wist al van jongs af aan dat er een toneelcarrière in het verschiet lag voor haar. Als een
KORTE GESCHIEDENIS VAN PINO
monitor en bepaal aan de hand daarvan in spiegelbeeld
van drie meisjes uit een creatief gezin werd ze door haar
In Amerika is de gele Big Bird uit Sesamy Street sinds
mijn bewegingen.’ De stem van Pino is anders dan haar
ouders aangemoedigd te doen wat ze wilde, haar eigen
1969 te zien. Voorwaarde van de Amerikanen was dat
eigen stem: ‘Het kost me geen moeite om mijn stem anders
pad te bewandelen, maar wel met een opleiding. ‘Ik koos
de vogel in de buitenlandse versies een andere kleur
te laten klinken. Maar ik blijf dan ook wel dicht bij mijn eigen
voor de toneelacademie in Maastricht en zag mezelf al
had. Zo verscheen een blauwe Pino in Nederland.
stem, anders is het heel lastig om liedjes te zingen’.
schitteren als een groot actrice’, lacht Renée. Het liep net
Door de decennia heen onderging hij kleine
even anders. Het is het bekende verhaal van een grote
veranderingen in zijn uiterlijk. Renée Menschaar had
KINDERTHEATER MET LOT LOHR
lichting waarvan er na een jaar vijf overblijven en daar
hier ook inspraak in en maakte hem wat sprekender
Het spelen van Pino is geen fulltime baan. De rest van het
was zij niet bij. Ze vertrok naar Utrecht en ging iets heel
met kortere snavel, geel rond zijn ogen en kleurige
jaar zet Renée haar stem bijvoorbeeld in voor het inspreken
anders doen. Een opleiding kinderverzorging. ‘Maar het
veertjes op zijn kop. Verder is het pak door de jaren
van taalcursussen voor anderstaligen. Ook speelt zij sinds
bleef kriebelen’, vertelt ze haar verhaal verder. Ze kwam in
heen lichter en gebruiksvriendelijker gemaakt. Voor
vier jaar kindertheater samen met (Sesamstraat)actrice
contact met het Yvonne Groeneveld van het Werftheater
Renée speelden vijf andere acteurs Pino. Het spel
Lot Lohr, waarvoor ze voorleesboeken hebben bewerkt
in Utrecht. Renée deed auditie als poppenspeler en wist
van Pino is life acting: Renée leert alle teksten uit haar
tot een voorstelling. Dit doen ze op eigen kracht, zonder
meteen: ‘Dit is het!’ Ze werkte er tien jaar en leerde het vak.
hoofd en is zo goed in staat te improviseren tijdens de
subsidies. En bijzonder duurzaam en efficiënt door per trein
scenes met Pino.
te reizen en hun rekwisieten in te passen in twee tassen. Zo
VAN TOMMIE NAAR PINO
ONBEKENDE BN-ER
is al mijn hele leven zo, maar ik wist het zeker op
Renée is een bekende Nederlander, maar ook weer niet.
en was acht jaar lang letterlijk de rechterhand van Tommie.
mijn 25e. Al het geluid komt net iets later binnen,
Haar collega Lot wordt overal herkend en vindt dit prima,
Toen de acteur die Pino zeven jaar speelde stopte riep
bijvoorbeeld mannenstemmen zijn soms lastig te
net zoals Renée het prima vindt dat ze bekend is als Pino,
Renée zonder aarzelen: ‘Ik wil’. ‘Dat was wel een kleine
horen.’ De keuringsarts gaf haar destijds het advies
maar wel onbekend over straat kan. Maar ook zij heeft een
revolutie, een vrouw als Pino’, bekent ze, ‘maar met steun
om dit tegen niemand te zeggen omdat het ook tegen
geheim nummer omdat er toch veel mensen zijn die iets van
van Bert Plagman en Aart Staartjes lukte het en ik nam
haar kon werken. Dat heeft ze ter harte genomen en
haar willen: ‘Een karakter als Pino is erg benaderbaar en
me voor alle records te verbreken.’ Dat was in 1991 en
slechts een paar mensen in haar directe omgeving
mensen denken automatisch dat de persoon erachter dat
sindsdien geeft ze stem en gestalte aan het driejarige
wisten het. ‘Ik leerde omgaan met de beperking, maar
dan ook is. Lief voor kinderen dus altijd lief. Maar ik ben ook
vriendje van Tommie, Purk en Ieniemienie.
merkte tegelijkertijd dat anderen het eigenlijk niet
wel eens niet lief’, knipoogt ze. ‘Zeker als ik onder druk sta.’
door hadden.’ Sinds acht jaar heeft ze hoortoestellen
Het karakter van Pino is een gewilde rol en er zijn velen die
omdat ze teveel begon te missen in gesprekken. ‘Dat
hem maar wat graag zouden spelen. Wat Renée betreft,
was wel wennen, maar daarna een grote verbetering’,
blijft ze voorlopig nog verbonden aan Pino, want ze horen
vertelt ze eerlijk.
echt wel bij elkaar deze veelzijdige, creatieve vrouw en de
NTR - Leendert Jansen
Saillant detail is dat Renée niet goed hoort: ‘Dit
Sesamstraat speelt. Ze werd zijn assistent bij Sesamstraat
Foto’s
die sinds 1979 de stem en linkerhand van Tommie in
Mick Zwart
HOORPROBLEEM
grappige, eigenwijze vogel.=
Tekst
‘Dat was wel een kleine revolutie, een vrouw als Pino’ 60
gaat alle energie naar hun spel.
In Utrecht kwam Renée ook Bert Plagman tegen, degene
61
Puzzel
Om een Sudoku op te lossen, hoeft u geen knappe kop te zijn. Logisch redeneren en een beetje geduld volstaan. In elk vakje moet een cijfer van 1 tot en met 9 ingevuld worden. Vul de lege vakjes zo in, dat in elke rij, elke kolom én elk blokje de cijfers 1 tot en met 9 slechts één keer voorkomen.
1 3
5
4
7 6 9
5 3
2 4
8
7
3 9
Maak kans op een boekenpakket
Ontvang Gezond Gehoor drie keer per jaar thuis. Een abonnement kunt u afsluiten via onze website: www.gezondgehoor.nl
jaargang 4, nr. 1 - voorjaar 2014
3
6
voor slechts € 22,50 Gezond Gehoor
4
Zo mag ik het horen!
3x per jaar Gezond Gehoor
5
7
7 9
1 2
9
5
© Sanders puzzelboeken, Vaassen
2
8
abonnement
alles over geluid, gehoor & gezondheid
‘Het plezier dat muziek geeft,wil ik graag delen’
Onder de juiste inzendingen verloten we drie boekenpakketten. Het pakket bestaat uit: Kijk, de vogel zingt!, Eerste Hulp Bij Oorsuizen en 101 vragen over horen.
Prijswinnaars ontvangen schriftelijk bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
80
jaargang 3, nr. 3 - winter 2013/2014 - € 8,95
Mail uw oplossing voor 31 augustus 2014 naar
[email protected]. Of per post: Gezond Gehoor, Rembrandtlaan 4, 3723 BJ Bilthoven. Vergeet niet uw naam en contactgegevens te vermelden.
Ernst Daniël Smid .
De stem achter Pino
(Sesamstraat)
‘Het heeft geen zin om Ralph iets na te roepen’ Bart is horend, Ralph is doof. Hoe verloopt hun communicatie op de atletiekbaan?
‘Ik kan heel goed liplezen’ Eliathe Paans (14) is ernstig slechthorend, maar ervaart weinig last van haar beperking
81
