Het Nieuwe Werken in Vlaanderen Rondetafel - Onderweg naar morgen

Het Nieuwe Werken in Vlaanderen

Rondetafel - Onderweg naar morgen

Dagvoorzitter ir. Filip Boelaert secretaris-generaal MOW

Inleiding en programma 9h00

Onthaal

9h30

Welkomstwoord. ir. Filip Boelaert, secretaris‐generaal Departement Mobiliteit en Openbare Werken

9h40

Concepten, definities, incidentie en toekomstperspectieven van het Nieuwe Werken. Bart Cambré, Antwerp Management School, Universiteit Antwerpen

10h00

Wat kunnen we verwachten van het Nieuwe Werken? • Wat als we nieuw gaan werken? Hendrik Delagrange, Stichting Innovatie & Arbeid , SERV • Impact op mobiliteit en milieu. Tom Van Lier, Research group MOBI, Vrije Universiteit Brussel • Telewerken en reboundeffecten. Eef Delhaye, Transport & Mobility Leuven

11h00

Pauze.

11h20

Debat over kritische succesfactoren. Het debat wordt gevoed door interventies uit de praktijk. • PLATO, Ludwig Huybrecht, Programmamanager, KBC • PRONTO, Hendrik Deroo, Programmamanager, Havenbedrijf Gent

12h50

Slottoespraak door Vlaams Minister van Mobiliteit en Openbare Werken Hilde Crevits.

13h00

Broodjeslunch.

Het Nieuwe Werken 19 mei 2014

2

1

Concepten, definities, incidentie en toekomstperspectieven van HNW

Prof. Dr. Bart Cambré Antwerp Management School, UA

Het Nieuwe Werken: Tussen dwang en drang

Prof. dr. Bart Cambré

2

Dwang

Vlaamse overheid Pact 2020: ‘better quality of work for at least 60% of the employees in Flanders’

Omgeving verandert De omgeving verandert:

Afzetmarkt Arbeidsmarkt  Langer met meer met goesting aan het werk

3

EISEN VANUIT DE AFZETMARKT Klant‐ gestuurd Vraag‐ gestuurd

2000 Service Duurzaamheid Innovativiteit + 1990 Innovativiteit + Flexibiliteit

Flexibiliteit

1980 Flexibiliteit +

Klant‐ vriendelijkheid Aanbod‐ gestuurd

1970 Kwaliteit +

Kwaliteit

1960 Efficiency Efficiency

Kwaliteit

Efficiency

Kwaliteit

Efficiency

Efficiency

7

Steunpunt WSE

4

CONCLUSIE

Competition by talent

WAR FOR TALENT

Pensioen en levensverwachting Otto von Bismarck (1879) Pensioen: 70 jaar (arbeiders) Levensverwachting: 45 jaar

België 1925 Pensioen: 65 jaar Levensverwachting: 58 jaar

België 2012: Pensioen: 65 jaar (nu ja: 59) Levensverwachting: 80 jaar (78 man; 83 vrouw)

5

De citroenloopbaan Werkzaamheidsgraad Vlaanderen(2012) 15‐24: zeer laag (28,1%) 25‐49: zeer hoog (85,9%) 50‐64: laag (54,6%) 55‐64: zeer laag (40,5%) 20‐64 (2013/2) VL: 71,9 Br: 57,2 Wal: 62,2 B: 67,2; D: 77,0; Fr 69,4; Nl 76,9

De olijfboomloopbaan Groeit langzaam, dikke stam, lange wortels, veel vruchten Blijft heel lang vruchtbaar Langer met meer met goesting aan het werk Actief werk: dat bepalen organisaties zelf!!

6

Actief werk (Karasek, 1979; EWCS 2010) B Leermogelijkheden Werkdruk

Laag

Hoog

Regelmogelijkheden (controle)

Hoog

Laag

Zinloos werk (low strain)

Actief werk

30%

22%

Slopend werk (high strain)

Passief werk

23%

25%

A Stress risico's

Actief werk @60 (Karasek, 1979; EWCS 2010) B Leermogelijkheden Werkdruk

Laag

Hoog

Regelmogelijkheden (controle)

Hoog

Laag

Zinloos werk (low strain)

Job @60: 68%

Passief werk

Job @60: 57%

Actief werk

Job @60: 64%

Slopend werk (high strain)

Job @60: 46% A Stress risico's

7

Drang

Het Nieuwe Werken Het Nieuwe Werken (Baane et al., 2010)

Tijds‐ en plaats‐ onafhankelijk

Flexibele arbeidsrelaties

HNW

Zelfsturend werken

Vrije toegang en circulatie kennis en informatie

8

Theorie Progress principle Als het maar vooruit gaat … Social Exchange theorie (vanwege werknemer) Flexibel werk (krijgen) in ruil voor harder werken (geven) (Kelliher & Anderson, 2010) Insitutional theory: Druk (normatief en mimetisch) vanwege peers en verwachtingen voor CEO en HR bepalen visie op telewerk (Peters & Heusinkveld, 2010) Social denial hypothese (verloopintentie): Verloopintentie stijgt als je niet aan telewerk kan doen (Caillier, 2011)

Empirie Verwacht effect op productiviteit en engagement, kennis en kunde van medewerkers Empirie: kostenbeheersing (AMS‐SDWorx, 2013) Geen eenduidig bewijs in wetenschap Positief op commitment (behalve 100% thuiswerk (Hunton & Norman, 2010) Halfvol of halfleeg? HNW verklaart 16% van Innovatief Werknemersgedrag zoals idee‐generatie (De Spiegelaere et al., 2013) Vooral autonomie, teamwerk en werkoverleg = Arbeidsorganisatie meer dan Arbeidsvoorwaarden! Thuiswerk!

Controlevariabelen (leeftijd, opleiding, beroep, sector, bedrijfsgrootte): 17%

9

Voor wie doen we het eigenlijk? Top of onderaan? Matteüs‐effect: voor de happy few die sowieso al happy zijn? Niet voor Introverten? Snifo’s? Generaties (jong‐oud)? Niet voor alle functies? Niet voor alle organisaties? Enkel voor service? Quartaire sector?

Het is een kwestie van (anders) organiseren

10

Structuur: Architect Valkuil: Binnenhuisarchitect

Voorwaarden voor werk van betekenis Voorwaarden voor werk van betekenis complete taak met externe toegevoegde waarde

invloed, keuze& regelmogelijkheid

Bepaald door het organiseren!!!

verantwoording geven over werk & resultaten

terugkoppelinformatie voor leermogelijkheden

11

Flexibiliteit en Organisatiestructuur

Hoog

Meestromend

Innovatieve Arbeids‐ organisatie

Klassieke organisatie

Stroomsgewijs

Flexibiliteit

Laag

Aspect Integraal Structuurverandering

Leidinggevenden



Hoe zie ik mezelf als leidinggevende?

 doe ik wat ik zeg?

 neem ik mijn verantwoordelijkheid?

 ben ik het vertrouwen waard?

12

Tot besluit: een organisatievertaling van HNW Strategie om te bouwen op kennis en kunde van werknemers Meer uit werknemers halen Dwang en drang De wetgeving volgt wel Van vormgeving werkplek naar vormgeven van een actieve werkplek Van controle van monotone taken naar het organiseren van uitdagend werk Geen reductie tot furniture, fads & fashion Vertrekken vanuit de organisatie: kwaliteit van de arbeid via integrale benadering

Gedaan!

[email protected]

13

Wat als we nieuw gaan werken?

Hendrik Delagrange Stichting Innovatie & Arbeid SERV

Wat als we Nieuw gaan Werken? Rondetafel Telewerken 19/05/2014

14

29

Het Nieuwe Werken Uitgebreide literatuurstudie, bevoorrechte getuigen 8 voorbeelden VRT (De Redactie)

Janssen

UNIZO

KBC

Getronics

FOD Sociale Zaken

Eneco

Haven Gent

HNW – 19 mei 2014 – www.serv.be/stichting

30

Spraakverwarring HNW Het Nieuwe Werken NWOW New World Of Work TPOW Tijd- en PlaatsOnafhankelijk Werken Telewerken, Telethuiswerken


15

31

Het Nieuwe Werken Concept met evenwichten Telewerken Kantoorinrichting Vertrouwen & autonomie, leiderschapsstijl


32

Telewerken Sinds 1980 14% van de ondernemingen & organisaties (IOA 2011) Vooral diensten en overheid/social profit 21% (EAK) à 17% (EWCS 2010) van de werknemers

Wens van veel werknemers Werk-privébalans beter door winst pendeltijd; reële winst ook qua stress Ontsnappen aan de storing en afleiding, zeker in HNW-kantoren


16

33

Telewerken Interessante effecten voor de organisatie Voordeel wordt gewaardeerd, verbetert extrinsieke binding Aantrekkelijke werkgever Plaats komt vrij Maatschappelijke milieudoelstellingen


34

Telewerken Maar ook nadelen: Intrinsieke band met de onderneming neemt af Communicatie is moelijker (dat is soms ook de bedoeling), ondanks technologische oplossingen Effect op de ‘achterblijvende’ collega’s niet onderschatten Vergt infrastructuur & paperless

Nadelen wegen door bij + ½ TW; in de praktijk vanaf 2 dagen per week


17

35

Telewerken Overal mogelijk, maar ook met beperkingen Voor meer functies mogelijk dan men oorspronkelijk dacht Voor veel functies minder intens mogelijk dan gedacht Vroeger: wat doet een TW-er als we hem/haar niet zien? Nu: hoe beperken we overvloeien werk in de privé-sfeer? Als TW beperkt wordt is dit vooral omwille van sociaal aspect


36

Open kantoren SINDS 1900 Taylor  Lean Production  Human Relations  HNW Enorme besparing in kantooroppervlakte Werkplekdelen ~ digitalisering vergroot de plaatswinst nog eens Grote flexibiliteit – nooit meer verhuizen Communicatievoordeel ~ kennisdelen voor bepaalde organisatietypes


18

37

Open kantoren Bekend om zijn onaangename werkomstandigheden Lawaai, afleiding, storing, drukte zijn wetenschappelijk ten overvloede aangetoond Gebrek aan privacy is ernstig te nemen

Binding met de organisatie vermindert bij werkplekdelen – geen duidelijke plaats meer Ruimtelijk ontwerp wordt altijd door sociaal gedrag uitgedaagd Behoefte aan ‘vaste’ plaats Informeel contact vs. stilte


38

Open kantoren Geen vraag van werknemers Werkplekdelen en bijhorende clean desk versterken zowel voor- als nadelen Activity based biedt op een aantal aspecten een antwoord, de mate van totaaleffect is nog niet onderzocht Aangename en luxueuze aankleding kan positief effect hebben


19

39

Open kantoren In de meeste voorbeelden aanwezig Gaat samen met belangrijke andere verandering, zoals verhuis Inrichting verschilt sterk Mate van activity based Oplossingen voor leidinggevenden

Levert de meeste weerstand op, voornamelijk in combinatie met werkplekdelen


40

Leiderschap & management Telewerken ~ vertrouwen ~ autonomie Omstandigheden in veel bedrijven al gunstig Functioneringsgesprekken in 55% ond. (86% in 200+, IOA 2011) ICO: 37,6% competentiegericht (IOA 2011, 10+ wn) Redelijke mate van autonomie & ondersteuning (EWCS 2010)


20

41

Leiderschap & management Vertrouwen is geen proces of traject maar een beslissing Opleiding leidinggevenden


42

HNW als concept Vertrouwen Autonomie

Open kantoren Werkplekdelen

Telewerken

Plaatsbesparin g Digitalisering


21

43

Conclusies kader mobiliteit HNW zal waarschijnlijk geen brede, algemene trend worden Als totaalconcept voornamelijk geschikt voor enkele types bedrijven Telewerken: Vraag van de werknemers, onder meer in kader van pendelen Winsten te behalen voor bedrijf ifv maatschappelijke doelstellingen Creatief denken leidt tot meer functies dan gedacht Wordt door HNW-omgeving aangejaagd maar kan ook zonder


44

Wat als we nieuw gaan werken? http://www.serv.be/stichting/publicatie/wat-als-we-nieuwgaan-werken


22

Impact op Mobiliteit en Milieu

Tom Van Lier MOBI – Vrije Universiteit Brussel

Impact van telewerken in grote bedrijven in Brussels Hoofdstedelijk Gewest Tom van Lier & Cathy Macharis Rondetafel Nieuwe Werken 19 mei 2014

MOSI ‐ Transport & Logistics

46

23

MOBI presentation

47

Achtergrond studie telewerken (in opdracht van Leefmilieu Brussel BIM)

# jobs in Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 741.110 (eind 2010) Pendelaars naar Brussel: 371.700 Pendelaars uit Brussel: 61.140





TELEWERKEN? Thuiswerken

Satellietkantoor

= Evolutie Brussel: % grote ondernemingen (>200) met telewerken in bedrijfsvervoerplannen: fase 1: 25%  fase 2: 36% (+11%) Evolutie België: 2003: 1 op 10 werknemers 2010: 1 op 5 werknemers POTENTIEEL: 64% toont interesse!!

Pag.48

24

Mobiliteitsmaatregelen Vestiaires / Douches Sensibilisatie fietsers Sensibilisatie OV "Schone" wagens Info via Intranet Info fietsers Info OV Derdebetalerregeling NMBS Fietsenstalling Multimodaal toegangsplan Fietsersvergoeding 100% terugbetaling De Lijn 100% terugbetaling TEC 100% terugbetaling MIVB 100% terugbetaling NMBS 0%

20%

Niet-telewerkende onderneming

40%

60%

80%

100%

Telewerkende onderneming

Bron: MOBI (VUB), op basis van Bedrijfsvervoerplannen BIM, 2011

Pag.49

Selectie bedrijven  Ondernemingen met bestaand telewerkbeleid  Personeel >100 werknemers  Uit het BHG  Met diverse bereikbaarheidszones

Pag.50

25

Telewerken: enquête n= 1247 werknemers

4%

Niet‐telewerkers

Satellietwerkers

32%

48% Thuiswerkers

Combinatie

16%

Pag.51

Telewerkers: Telewerkfrequentie Thuiswerkers 4%1%

Satellietwerkers < 1x per week

21%

6%

7% 29%

1x per week 45%

2x per week 3x per week

26%

> 3x per week

30%

32%

11% 6% 6%

2% 1% 4%

< 2u per dag 2u - 4u per dag 4u - 6u per dag > 6u per dag

77%

94%

Pag.52

26

Pendelafstand & -tijd Gemiddelde Pendelafstand (in km) 80 70 60 50 40 30 20 10 0

76

63 45

35

Gemiddelde pendeltijd (in min) 100 80 60 40 20 0

91 54

83 64

Pag.53

Telewerkers: Telewerktaken Contact met anderen Data invoer Ontwerpen (software, websites, …)

Thuiswerkers

Administratieve taken Schrijven en/of opmaken van documenten Lezen van documenten Lezen en beantwoorden van mails 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100% Beter

Even goed

Minder goed

Contact met anderen Data invoer Ontwerpen (software, websites, …)

Satellietwerkers

Administratieve taken Schrijven en/of opmaken van documenten Lezen van documenten Lezen en beantwoorden van mails Eindrapport Telework Pag.54 23-5-2014

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%

27

Niet-telewerkers: Potentieel Zou u willen telewerken?

Combinatie

Satellietwerk

Telethuiswerk

29%

28%

71%

Ja

Nee

5% 67%

Pag.55

Thuiswerkers Reductie pendeltijd en -afstand

369

Productiviteit

294

Work-life balance

117

Gezondheid

98

Flexibiliteit

76

Andere

Voordelen

33 0

50

100

150

200

250

300

350

Sociaal isolement

400 186

Minder faciliteiten

119

Moeilijkere communicatie

106

Organisatorische problemen

66

Vervaging scheiding werk/privé

49

Extra kosten

47

Afleiding

19

Andere

17

Weinig draagvlak Eindrapport Telework Pag.56 23-5-2014

17 0

20

Nadelen 40

60

80

100

120

140

160

180

200

28

Satellietwerkers Reductie pendeltijd en -afstand

204

Productiviteit

102

Andere

55

Flexibiliteit

52

Work-life balance

38

Gezondheid

Voordelen

35 0

50

100

150

200

250

Moeilijkere communicatie

62

Organisatorische problemen

47

Sociaal isolement

46

Minder faciliteiten

29

Mindere bereikbaarheid

16

Extra kosten

15

Andere

6

Weinig draagvlak Jobinhoud Eindrapport Telework Pag.57 23-5-2014

6

Nadelen

4 0

10

20

30

40

50

60

70

Niet-telewerkers Reductie pendeltijd en -afstand

355

Productiviteit

160

Gezondheid

81

Work-life balance

61

Flexibiliteit

52

Andere

34

Kosten besparen

Motieven

18 0

50

100

150

200

250

300

350

Aard van het werk

172

Geen mogelijkheid/toelating

144

Contact met collega's/klanten

109

Geen voordeel

64

Organisatorisch niet mogelijk

63

Geen interesse

32

Familiale redenen Geen reden Eindrapport Telework Pag.58 23-5-2014

400

31

Hinderpalen

7 0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

29

Transportmodus

Mobiliteit

Hoofdtransportmodus naar hoofdkantoor 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Auto

Bus

Fiets

(Pre) Metro

Motor / brommer

Te voet

Tram

Trein

Satellietwerkers

27%

2%

0%

1%

2%

0%

2%

67%

Thuiswerkers

52%

2%

2%

1%

3%

1%

2%

38%

Combinatie

50%

0%

0%

2%

0%

0%

2%

46%

Niet-telewerkers

53%

5%

4%

4%

1%

2%

4%

28%

Totaal

48%

3%

3%

2%

1%

1%

3%

38%

Pag.59

Pendelafstand

Mobiliteit

80 68

70 60 50 40 30

36

34

29

22

18

20 8

10

4

5

4

5

8

0

Satellietkantoor

1,3 1,5

4

4

Hoofdkantoor

Pag.60

30

Energieverbruik

Milieu

Verlichting

Thuiswerk Verwarming

Daling

1%

Geen invloed Stijging

+7%

42% 58%

43% 56%

+13% Elektrische toestellen 

Resultaten uit literatuur: 

Meeste aandacht gericht naar transport



Energie-impact in kantoren is minimaal  Daling 0,01% à 0,03%  Daling mogelijk +/- 1% bij hoge telewerkfrequentie (4 dagen/week) en hoge penetratiegraad (50% kenniswerkers)



Energie-impact thuis is significant  Meeste studies wijzen uit dat het vermeden transport naar kantoor dit extra energieverbruik minstens opheft

28%

72%

+7%

Pag.61

Duurzaamheid

Externe kosten

Pag.62

31

Hasselt

63

van Lier & Macharis, 2010

Voertuigkilometers

Externe kosten

Dagelijkse voertuigkilometers heenrit naar hoofdkantoor en satellietkantoor, en dagelijkse extra voertuigkilometers bij thuiswerken, opgedeeld naar brandstoftype Scenario

hoofdkantoor

satellietkantoor

thuiswerken

Type brandstof

voertuigkm

# respondenten

Benzine

2.313 km

126

Diesel

21.295 km

569

Totaal

23.608 km

695

Benzine

482 km

29

Diesel

3.186 km

131 160

Totaal

3.668 km

Benzine

30 km

9

Diesel

303 km

50

Totaal

333 km

59

Bron: MOSI-T, 2011

Pag.64

32

Congestie

Externe kosten

Verkeersdrukte ’s ochtends op weg naar hoofdkantoor en satellietkantoor ingeschat door de respondenten Verkeersdrukte 's ochtends

Hoofdkantoor

altijd vlot, zonder files

Satellietkantoor

4,0%

29,8%

meestal vlot, weinig files

16,8%

51,3%

redelijk vlot, maar toch geregeld files

25,3%

15,3%

meestal moeizaam, vaak files

28,3%

3,6%

zeer moeizaam, bijna altijd files

25,5%

0,0%

100,0%

100,0%

Totaal Bron: MOBI, 2011

Pag.65

Extra mobiliteit

Mobiliteit

Gebruik wagen overdag bij thuiswerk?

13%

87%

Gebruikt de wagen

Gebruikt GEEN wagen

6% van de thuiswerkers maakt extra private verplaatsingen  +/- 14 km/telewerkdag  60% tijdens spitsuren Pag.66

33

Modal shift! modale verschuiving HK naar satelliet

2%

2%

2%

9%

Trein naar auto Auto naar auto

3%

35%

Trein naar trein Trein naar fiets

7%

Trein naar te voet Auto naar trein

15%

Auto naar fiets Trein naar bus

24%

Andere

Pag.67

Externe kosten: satellietkantoor vs thuiswerk SATELLIET gewogen

Klimaat

Lucht

Up- & down

Geluid

TOT milieu

0,97

1,41

1,12

1,71

5,21

verschil tov Sc 1

Ongeval

Conges tie

TOT incl Cong

5,68

68,38

79,27

5,33

56,56

66,91

4,99

44,74

54,54

3,94

9,27

17,46

Ongeval

Conges tie

TOT incl Cong

6,07

73,03

84,65

4,88

58,79

67,79

3,68

44,54

50,92

0,11

0,08

0,31

verschil tov Sc 1

€/werknemer/wk

Scenario 1 (5d HK) Scenario 2 (1d SK + 4d HK)

0,91

1,29

1,05

1,77

5,01

Scenario 3 (2d SK + 3d HK)

0,85

1,17

0,98

1,82

4,82

Scenario 4 (5d SK)

0,67

0,81

0,79

1,98

4,25

Klimaat

Lucht

Up- & down

Geluid

TOT milieu

1,04

1,50

1,19

1,83

5,56

THUIS gewogen

-0,20 (-3,7%) -0,39 (-7,4%) -0,96 (-18,4%) verschil tov Sc 1

-12,36 (-15,6%) -24,72 (-31,2%) -61,81 (-78,0%) verschil tov Sc 1

€/werknemer/wk Scenario 1 (5d HK) Scenario 2 (1d TW + 4d HK) Scenario 3 (2d TW + 3d HK) Scenario 4 (5d TW)

0,83

1,21

0,96

1,47

4,47

0,63

0,91

0,72

1,12

3,38

0,02

0,02

0,02

0,06

0,12

-1,09 (-19,6%) -2,18 (-39,1%) -5,44 (-97,8%)

-16,87 (-19,9%) -33,74 (-39,9%) -84,34 (-99,6%)

HK = hoofdkantoor / SK = Satellietkantoor / TW = telewerken Pag.68

34

SWOT telewerken Sterktes

Zwaktes

Reductie pendelafstand

Extra mobiliteit bij thuiswerk

Reductie pendeltijd Lagere bezettingsgraad hoofdkantoor

Kansen

Mobiliteit Ontlasten van de spits bij thuiswerk of glijdende uren Minder pendelverplaatsingen bij thuiswerk en satellietwerk Besparen van parkeerruimte

Bedreigingen

Weinig gebruik van glijdende uren omdat het sociaal nog niet aanvaard wordt om later te komen werken Pendel naar satellietkantoor gebeurt vaak met auto door onaangepast OV abonnement

Sterktes

Zwaktes

Reductie pendelafstand

Extra energieverbruik thuis

Besparing energieverbruik hoofdkantoor

Milieu Kansen

Bedreigingen

Reductie externe kosten bij daling autokilometers

Landschapsbureaus verhinderen duurzaam energiegebruik op kantoor

Milieubewust imago bedrijf Positieve impact op milieu en klimaat bij duurzaam energiegebruik

Pag.69

Thank you for your attention!

http://mobi.vub.ac.be

35

Telewerken en reboundeffecten

Eef Delhaye Transport & Mobility Leuven

TELEWERKEN – HET REBOUND EFFECT

Rondetafel nieuwe werken – 9 mei 2014

36

Inhoud presentatie • Wat zijn rebound effecten • Situering studie • Telewerken – Welke effecten verwachten we – Rekenmodel – Conclusies

Rebound effecten

73

Wat zijn rebound effecten?

Rebound effecten

74

37

Het rebound effect

Rebound effecten

75

Situering van de studie • Vlaamse overheid wenste

– Beter zicht op rebound effecten – Zijn ambtenaren attent te maken op rebound effect

• Vraagt aan TML-KU Leuven studie – Theoretisch begrip – literatuur studie

• Rebound is gevolg van reactie consument • Maar rebound op zich is niet negatief

– De efficiëntiewinst leidt tot een besparing voor de consument – De consument kan hierdoor extra energie en/of andere goederen kopen = welvaartsverhogend

•

Maar hou wel rekening met rebound effecten

– –

Bij het bepalen van doelstellingen Gevaar van “backfire”

– Case studies: 1 van de studies = telewerken http://www.tmleuven.be/project/reboundeffecten/index.htm

Rebound effecten

76

38

Telewerk “telewerken is een arbeidsvorm waarbij werknemers hun activiteiten kunnen verrichten buiten de eigenlijke vestigingsplaats en dit doorgaans op flexibele tijdstippen”

Rebound effecten

77

Te verwachte effecten • Direct effect: – 1 woon-werkverplaatsing per week vermeden • Besparing in energie en tijd

• Rebound effecten: – Direct: extra verwarming thuis – Indirect: • Extra transport met vrijgekomen budget • Verhuis en daarom extra transport • Tijdswinst voor niet-telewerkers dankzij minder files – Beperkt wegens aanzuigeffect

– Niet in aanmerking: kleinere kantoren

Rebound effecten

78

39

Doorrekening met rekenmodel • 4 stappen – Berekenen van het directe effect op aantal vkm • Effect op energie • Effect op tijd

– Berekening meerverbruik thuis (directe rebound) – Berekening indirecte rebound op vkm • Door inkomenseffect en locatiekeuze

– Berekening direct effect op congestie • Inclusief latente vraag

Rebound effecten

79

Belangrijke elementen • Aantal dagen/week thuiswerken • Thuiswerken versus Satellietkantoren • Modale keuze om naar het werk te gaan – Wagen: tijd- en energiewinst – OV: tijdswinst

• Snelheid van de verschillende modi • Of er anders iemand thuis is • Veronderstellingen aanzuigeffect

Rebound effecten

80

40

Tabel 8: Tijdswinst per satellietwerkers per trip

Directe effect: tijdseffect • Thuiswerker: 44 minuten winst/trip Tabel 1: Tijdswinst per thuiswerker per trip

Normale pendelmodi auto trein motor/brommer tram metro te voet fiets bus

aandeel bij gemiddelde afstand gemiddelde thuiswerkers hoofdkantoor (km) snelheid (km/u) 51.30% 40 57 39.20% 62 80 2.20% 31 57 2.20% 11 17 1.10% 28 29 0.40% 3 5 2.00% 14 18 1.50% 26 30

tijdswinst thuiswerken (uur/trip) 0.71 0.78 0.55 0.65 0.97 0.60 0.78 0.87

• Satellietkantoor: 34 minuten winst/trip Verandering van modi van trein naar auto van auto naar auto trein naar trein trein naar zacht auto naar trein auto naar zacht trein naar bus anderen

gemiddelde gemiddelde afstand gemiddelde snelheid gemiddelde tijdswinst aandeel afstand satellietkantoor modi naar snelheid modi naar thuiswerken satellietwerkers hoofdkantoor (km) (km) hoofdkantoor (km/u) satellietkantoor (uur/trip) 34.60% 75 21 80 57 0.57 23.90% 73 28 57 57 0.79 14.80% 83 26 80 80 0.71 9.90% 72 5 80 10 0.40 2.50% 60 35 57 80 0.62 2.50% 48 10 57 10 ‐0.15 2.50% 86 10 80 30 0.74 9.50% 0 0 0 0 0.00

Rebound effecten

81

Directe effect • 1/week telewerken • 13 % telewerkers (sectorafhankelijk) – 9% thuiswerkers; 4% satellietkantoor Tabel 1: Resultaten direct effect voertuigkm (per thuiswerker)

Tabel 1: Resultaten effect voertuigkm, energiegebruik en tijdswinst per satelli

Input: basisgegevens frequentie (aantal per week) aantal werkweken modale aandeel auto gemiddelde afstand werk auto (km) heen en terug (factor) Winst: direct effect vkm/werknemer/jaar energie wagen (kWh/werknemer/jaar) tijdswinst per jaar (uur/werknemer/jaar)

Input: basisgegevens frequentie (aantal per week) aantal werkweken van trein naar auto van auto naar auto auto naar trein auto naar zacht heen en terug (factor) gemiddelde afstand werk gemiddelde afstand satelliet Winst: direct effect vkm/werknemer/jaar energie wagen (kWh/werknemer/jaar) tijdswinst per jaar (uur/werknemer/jaar)

thuiswerker 1 40 51.30% 40 2 1642 1178 59

Totaal direct effect totaal miljoen vkm/jaar energie wagen ( miljoen kWh/jaar) tijdswinst per jaar (miljoen uur/jaar) Rebound effecten

370 265 15

satellietwerker 1 40 35% 24% 2% 2% 2 75 22 647 464 45

82

41

Direct rebound effect: verwarming (top down) Totaal energieverbruik residentiële sector 230 PJ/jaar

70% voor verwarming

161 PJ/jaar = 44.722 mio kWh 2.775.682 woongelegenheden

73,2 kWh/woning/dag

220 dagen

16.112 kWh/woning/jaar

7 uur vol vermogen (22°) 17 uur gereduceerd vermogen (15°) 9 uur 33,0 vol 22,27 kWh/dag extra 40,2 gered =489kWh/jaar aan vol ipv aan gered

Anderen in huis

Laag

366 kWh/thuiswerker/ jaar

Rebound effecten

83

Direct rebound effect: verwarming: bottom up • Vermogen om 1 of 2 kamers extra op te warmen Geïnstalleerd vermogen van 1000-5000W

8 uur extra verwarmen

8-40 kWh/dag extra

Opwarmingsvermogen voor 40 m²

Om kamer van 3° te verwarmen

1.76 kW

6.24-38.24 kWh/thuiswerkdag

Rebound effecten

extra

besparing

netto

84

42

Direct rebound effect: verwarming (conclusie) • Top down:22.27 kWh • Bottom up (1): 6.24-38.24 • Bottom up (2): 19 kWh • Gewerkt met 21.24 kWh/thuiswerkdag = 367 kWh/jaar/thuiswerker = 69 mio kWh/jaar Vlaanderen

Rebound effecten

85

Indirecte rebound: extra uitgaven en locatiekeuze • Met behulp van algemeen evenwichtsmodel ISEEM • Schok van 20% in aantal pendeltrips Variabele

Variabele (%)

Totale bestedingen

0%

Andere consumptie

-0,32%

Woon-werk verkeer

-13,20%

Ander transport

Rebound effecten

2,271%

86

43

Indirect rebound effect: aanzuigeffect en effrect andere weggebruikers • Thuiswerken leid tot daling voertuigkm • Hoe minder verkeer, hoe korter de files (in piek) • Berekend met behulp van congestiefuncties Tabel 1: Effect (seconden) van een daling/stijging met een voertuigkm

Vlaams gewest hoofdwegennet Vlaamse ruit hoofdwegennet regionaal wegennet stedelijk

werkdag ochtend avond dag 7.46 10.82 5.31 7.19 10.90 12.57 18.62 21.47

niet‐werkdag ochtend avond dag

nacht 7.04 4.99 7.09 7.09

0.74 2.36 4.18

4.03 9.45 14.19

nacht

3.15 4.73 7.09

• Gemiddeld 10.90 seconden per vkm => 0.61 mio uur Rebound effecten

87

Indirect rebound effect: latente vraag • Op basis van literatuur effect latente vraag => 50% bijkomend verkeer op LT Tabel 6: Aandeel capaciteit opnieuw ingenomen op korte

Auteur SACTRA* Goodwin* Johnson & Ceerla* Hansen & Hung* Fulton ea* Marshall* Noland* EC (2004) Schiffer ea (2005) Rebound effecten

Korte termijn 28%

10-40% 20-50% 25% 0-40%

en

lange termijn

Lange termijn (na 3 jaar) 50-100% 57% 60-90% 90% 50-80% 76-85% 70-100% 50% 50-100% 88

44

Conclusie: Effect telewerken op vkm, energie en tijdswinst miljoen vkm/jaar Direct effect Telewerkers

370

Rebound 1 Energiegebruik thuis Rebound 2 en 3 Inkomens en locatie‐effect

energie (miljoen kWh/jaar)

tijdswinst (miljoen uur/jaar)

265

15

‐69

‐168

‐120

‐7

‐101

‐72

‐4 0.31

Totaal

101

4

4

Rebound Effect

73%

99%

71%

Rebound 4 Latente vraag Congestie niet‐telewerkers

Rebound effecten

89

Redenen • 50% gebruikte de trein vóór ze telewerkten • Telewerk vanuit vanuit een satellietkantoor. – Om naar dat satellietkantoor te gaan gebruiken ze de auto. Voorheen gebruikten ze de trein voor een weliswaar langere verplaatsing.

• Het energieverbruik om zich te verplaatsen met een wagen is relatief laag vergeleken met het opwarmen van een huis gedurende de hele dag. • MAAR meer vervuilende energie van wagengebruik wordt vervangen door minder vervuilende energie voor verwarming. • MAAR werk/privéleven balans Rebound effecten

90

45

BEDANKT Rebound effecten

91

Het Nieuwe Werken in Vlaanderen Rondetafel - Onderweg naar morgen

Pauze

46

PLATO - Case KBC

Ludwig Huybrecht KBC

HNW@KBC

PLATO PLAats‐ en TijdsOnafhankelijk werken …inmiddels Duurzaam Werken

19 mei 2014

Onderweg naar morgen Ludwig Huybrecht, Program Manager PLATO Program Manager GRAaG 23/05/2014

onderweg naar morgen

94

47

PLATO • Kostenbesparing ten koste van arbeidscomfort    

Weerstanden eind 2010 Restart begin 2011

medewerkers verkiezen ‘eigen stekje’ clean desk ergonomie & hygiëne: stoelen, burelen, klavieren, telefoon, schermen flexwork: digitaliseren & archiveren

• Focus lag op ‘organisatie’ en te weinig op ‘menselijke change’ • 1° inrichtingsconcept voldeed niet:  open space – cockpits – vergaderzalen / steriel en onpersoonlijk

• tijdens transitieperiode: gevoel meer lawaai, drukte, concentratieverlies… • samenwerken op afstand moet je leren • nieuw gedrag aanleren kost energie  Wat & Waarom van PLATO Succesfacoren?  focus op mens & gedrag: change & transparant communiceren  PLATO‐verantwoordelijken / leidinggevenden als changemanager  inspraak oa via user panels  kleur & variatie: Activity Inspired Workplaces aandacht voor de ‘centrale’ werker: Home@Work 23/05/2014


95

PLATO Wat & Waarom? Arbeidstevredenheid Aantrekkelijke werkgever Ecologische voetafdruk Kostenbewust

23/05/2014


96

48

PLATO Arbeidstevredenheid: … wat brengt het op? • Opnieuw op hoogste niveau van voor 2008 2013 • 54.161 DWP‐dagen door 4.088 gebruikers • 86.031 telewerkdagen door 4.903 gebruikers • 140.192 keer niet tot minder in de file: woon‐werkverkeer wordt privétijd! • Gemiddeld 700 medewerkers/dag niet tot minder in de file • Activity Inspired Workplaces = grote variatie in keuze ‘werkplaats’ • home@work & regie over eigen leven en werken Aantrekkelijke werkgever • 9° op rij: Werkgever van het jaar • 2013: Award The New World of Work (Vlerick) Ecologische voetafdruk • Reductie ruimtegebruik ‐36.500 m² (los van Antwerpen en Mechelen) • Reductie woon‐werkverkeer ‐10,9 mio kms & ‐12,90% CO2 • Maximaal gebruik van gerecupereerd materiaal Kostenbewust • Maximaal gebruik van gerecupereerd materiaal • Reductie 4 mio recurrente kosten huisvesting • Verkopen gebouwen & opzeggen huurcontracten 23/05/2014


97

Policy Telewerk uitgangspunten

…arbeidstevredenheid telewerker stijgt …niet‐telewerker ervaart geen substantieel nadeel …klant ervaart geen substantieel relatieverlies …er is geen efficiëntieverlies bij telewerk …bijwerkingen HNW vermijden  Verzakelijking  Solisme, vereenzaming  Sociale cohesie  Evenwicht Werk‐Privé  Nooit meer stoppen

maw: als je haast niet merkt dat er verschillen zijn

23/05/2014


98

49

• lichte policy, maar wel sterke KBC‐beleidsvisie • instapbeslissing ligt bij directoraat • • • •

Policy Telewerk

gezond verstand & bedrijfswaarden PEARL flexibiliteit & overlegcultuur MW/LG/team/klant teams organiseren zelf telewerken is een opportuniteit: geen recht, noch plicht • verplicht gebruik van collaboration tools • aanbeveling: 3d/week op ‘een’ werkvloer

• juridisch van occasioneel ‐> structureel telewerken  maar mét behoud van occasioneel telewerken • eenvoudig proces HR4U & administratie

Telewerken wordt… Het Nieuwe Normaal 23/05/2014

DNA

99


home@work • Aangename werkplekken, kleur en veel variatie  Meet & greet, drop downs, long table, high table…  Loungeruimtes, crearooms, inspiration rooms, stille ruimtes…  Vi‐Zit, atria’s en resto’s

• Privé‐faciliteiten  Deli Marché  Fox Cuisine  Strijkatelier  Stekelbees  Open Leren: avondacademie  Gezondheidsprogramma GRAaG o

23/05/2014

Move, Feed, Mind, Care … your body o Fitness & wekelijks workshops o Culturele wandelingen o S2W – S2R – Ventousiasten… onderweg naar morgen

100

50

23/05/2014


101

PRONTO - Case Havenbedrijf Gent

Hendrik Deroo Havenbedrijf Gent

51

PRONTO – Veranderingstraject door medewerkers Studiedag Het Nieuwe Werken in Vlaanderen Dept. Mobiliteit en Openbare Werken 19 mei 2014 23-5-2014

| pag. 10 3

Agenda • Betere mobiliteit? • Waarom Veranderen? • Hoezo, door medewerkers ?? • Integraal veranderen dus!

23-5-2014

| pag. 104

52

PRONTO ??

• Organisatiecultuur van vertrouwen en duidelijkheid • Tijd en plaats onafhankelijk werken

23-5-2014

| pag. 105

Doel: Cirkel van vertrouwen

Dik Bijl, resultaatsgericht organiseren

23-5-2014

| pag. 106

53

Bereikbaarheid Haven?

23-5-2014

| pag. 107

23-5-2014

| pag. 108

54

Files om 16u30 Touring Mobilis

23-5-2014

| pag. 109

Duurzame organisatie ?

23-5-2014

| pag. 110

55


23-5-2014

| pag. 111

Leeftijdspiramide en toekomstige arbeidsmarkt Havenbedrijf 2015:

Belgische Arbeidsmarkt:

22% +60j

Slechts 93% instroom tegen 2015

24% 55‐60 jaar 32% 45‐55 jaar 22% < 45 jaar

23-5-2014

| pag. 112

56

23-5-2014

| pag. 113

Nieuwe technologie

23-5-2014

| pag. 114

57

Toekomstige generatie

23-5-2014

| pag. 115

Welke organisaties willen we voor onze kinderen ?

23-5-2014

| pag. 116

58

Gemotiveerde en geëngageerde medewerkers

23-5-2014

| pag. 117


23-5-2014

| pag. 118

59

Draagvlak • Dat het gebeurt: beslissing DC (november 2011) • Hoe = maximaal ‘bottom up’ – – – – –

23-5-2014

Met en door medewerkers (maart 2012) Consequente opbouw van onderuit Na brede consultatie: opmaken producten met draagvlak Start formele consultatie. (maart 2013) Telkens inbouwen van keuzemogelijkheden voor de medewerkers

| pag. 119

Draagvlak (1) • Bevragen problematiek en problemen – Gewenste Leidinggeven – Gewenste Organisatiecultuur – Gewenste Werkomgeving

• Bevragen van sterktes van de huidige organisatie, via Appreciative Inquiry‐methode

23-5-2014

| pag. 120

60

Draagvlak (2) • Opbouw programma met 6 trajecten – – – – – –

23-5-2014

Toon je talent Behaal je resultaat Werken doe je samen Kies je eigen tijd Deel je informatie Kies je plek

| pag. 121

Draagvlak (3) • 6 projectgroepen – 6 interne projectleiders – Op vrijwillige basis meewerken – Aandacht voor evenwicht in groepen > Elke afdeling > Elke leeftijd > Vele meningen

– Totaal aantal betrokkenen = 60 personen > 1 stuurgroep: 6 personen > 6 werkgroepen : 36 personen > 4 testgroepen: 28 personen

23-5-2014

| pag. 122

61

Draagvlak (4) • Werkgroepen bepalen snelheid en inhoud Principes NTO: Team@Work 1. Subsidiariteit: teamniveau lost op, tenzij … 2. Duidelijkheid: heldere afspraken en prioriteit. 3. Zelfsturing: het team krijgt de controle. > Medewerker beslist > Medewerker geeft aan – Virtueel Team@Work: 1. Telewerk voor iedereen vanaf januari 2014 2. Praktische afspraken (bereikbaarheid en ergonomie)

23-5-2014

| pag. 123

Draagvlak (5) • Communicatie aan medewerkers • Direct: – Blog – Intranet‐boodschappen – Tentoonstelling – 6‐maandelijks print over voortgang project – Maandelijks open ‘infomoment’ – Nieuwjaarsreceptie, … • Indirect: – Via medewerkers werkgroepen – Via testgroepen – Via vakorganisaties – Via Directie

23-5-2014

| pag. 124

62

Draagvlak (6) • In overleg met vakorganisaties 1. 2. 3. 4. 5. 6.

23-5-2014

Mededeling dat we dit traject instappen Open toelichting over doelstellingen Vraag tot deelname aan proces (hoedanigheid medewerker) Vraag tot advies over beslissingen directie obv voorstellen vanuit medewerkers Toelichting aan regionale verantwoordelijken Formele en informele communicatie

| pag. 125


23-5-2014

| pag. 126

63

Meer autonomie voor de medewerkers? • Werkplaats wordt irrelevant – Mobiliteit volgens behoefte en op maat

• Medewerker kiest – Werkplek – Werkinstrumenten – Werkritme

• Medewerker geeft aan – – – – – 23-5-2014

Werkinhoud/duidelijke werkafspraken Goed kunnen + graag doen Ambitieniveau Interessegebieden ifv projecten Voorkeur verloningspakket

| pag. 127

Betere mobiliteit voor de medewerkers? • Werkplaats wordt irrelevant – Mobiliteit volgens behoefte en op maat

• Medewerker kiest – (elektrische) bedrijfsfiets – Mobiel toestel (tablet of laptop)

• Duurzame mobiliteit – Laadpaal op terrein – Elektrische voertuigen als het kan – Hybride poolwagens

23-5-2014

| pag. 128

64

Conclusie: Veranderingen met draagvlak • Principiële keuze voor – Bottom up benadering > Betrokkenheid > Veranderingen op maat van medewerkers

– Evolutie ipv Revolutie – Integrale benadering

• Nieuwe Toekomstige Organisatie bouwen = maatwerk

23-5-2014

| pag. 129

Large enough to cope small enough to care

[email protected] www.havengent.be

23-5-2014

| pag. 13 0

65

Het Nieuwe Werken in Vlaanderen Rondetafel - Onderweg naar morgen

Debat

Het Nieuwe Werken Voordelen? Nadelen? Opschalen? Wie aan zet?

• Zijn de voordelen van HNW (voor de maatschappij, de werknemers en de werkgevers) realistisch?

• Zijn de aangehaalde nadelen reëel ? • Zij deze te milderen?

• Om de mobiliteitseffecten te vergroten: • Is een verruimde toepassing van HNW wenselijk? • Is een verruimde toepassing ook mogelijk?

• Heeft de overheid hierin een rol te spelen? • Zo ja, welke?

66

Zijn de voordelen van HNW realistisch? Welke ontbreken? VOORDELEN MAATSCHAPPIJ: Mobiliteit

• Minder woon‐werkverkeer • Minder uitstoot van CO2 • Minder verkeersongevallen • Efficiënter gebruik van de capaciteit • Minder noodzaak voor uitbreiding capaciteit tijdens de spits zowel voor auto als OV • Stimulans voor economie door innovatie • Hogere arbeidsparticipatie vrouwen • Betere balans werk en privé • Minder kinderopvang nodig • Lager ziekteverzuim •…

VOORDELEN WERKNEMERS: • Concentratie en productiviteit • Betere balans werk‐gezin (zorgtaken) • Autonomie • Kansen voor mensen met verminderde mobiliteit • Minder reistijd en reiskosten • Minder kinderopvang nodig • Hogere arbeidssatisfactie • Bredere keuzemogelijkheden jobs (als gevolg van verbeterde bereikbaarheid) •…

VOORDELEN WERKGEVERS: • Flexibiliteit • Efficiënte inzet medewerkers • Hogere productiviteit • Behoud personeel • Attractiviteit als werkgever bij aanwerving • Minder kosten kantoorruimten flexplekken • Lagere kosten voor energie • Lagere ziekteverzuim • Innovatie van werkprocessen, ICT‐technologie • Ruimere rekrutering werknemers • Verbeterde bereikbaarheid • Minder behoefte aan parkeren •…

Zijn de aangehaalde nadelen reëel? Welke ontbreken? Zij deze nadelen te milderen? NADELEN MAATSCHAPPIJ Mobiliteit

• Minder accijnzen/inkomsten uit autoverkeer • Rebound effecten op vlak van mobiliteit • Meer energieverbruik in gebouwensector (woningverwarming) • Minder sociale cohesie •…

NADELEN WERKNEMERS

NADELEN WERKGEVERS

• Isolement, minder spontane ontmoetingen • Inrichting werkplek van onvoldoende kwaliteit • Grotere kans op stress door onduidelijke afspraken • Menging werk en privé, geen geregelde werktijden • (Idee dat) thuiswerken negatief is voor carrière •…

• Kosten onderbezette werkplek (thuiswerken) • Verlies betrokkenheid • Informele contacten • Opleiding thuiswerkers • Nieuwe manier van leidinggeven • Idee van niet e‐werkers dat zij overlast raken • Additionele ICT en inrichtingskosten •…

67

Opschalen of niet omwille van positieve mobiliteitseffecten?

• • • • •

Is een opschaling van HNW wenselijk/mogelijk? Welke belemmeringen staan opschaling in de weg? Zijn deze belemmeringen weg te werken? Is er voldoende draagvlak? Is flankerend beleid noodzakelijk?

Heeft de overheid hierin een rol te spelen? Zo ja, welke? REGULEREN • Verplicht onderdeel bedrijfsvervoersplannen • Koppeling met vergunningenbeleid of locatiebeleid • “Recht” als werknemer op thuiswerk •…

STIMULEREN

FACILITEREN

• Fiscale aftrek beroepskosten beperken of afschaffen • Invoering rekening rijden (plaats‐ en tijd gedifferentieerde heffing) • Invoering mobiliteitsbudget •…

• Flexplekken beschikbaar stellen (bv. in/nabij stations) of voorzien (via ruimtelijk beleid) • Goede bereikbaarheid flexplekken met OV en fiets • Flexibele abonnementen • Verruimen OV aanbod buiten de spits • Informeren en sensibiliseren • Tools (draaiboeken, …)

68

Het Nieuwe Werken in Vlaanderen

Rondetafel - Onderweg naar morgen

Hilde Crevits, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare erken

69

Het Nieuwe Werken in Vlaanderen Rondetafel - Onderweg naar morgen

Recommend Documents