Het lichaam spreekt als eerste en verdient het te worden gehoord

Het lichaam spreekt als eerste en verdient het te worden gehoord. Oftewel: Op weg naar ecologisch-gezonde verandering/ontwikkeling. Het brein spreekt het eerst via het lichaam. Je zou kunnen zeggen dat in dit principe de twee vooronderstellingen “Lichaam en geest zijn een cybernetische eenheid” en “Het onbewuste is belangrijk” samenkomen. “Lichaam en geest zijn een cybernetische eenheid.” Dit wil zoveel zeggen dat, dat wat in de geest zich afspeelt, zijn invloed heeft op het lichaam en omgekeerd. Wat zich aan de binnenkant (denken en voelen) afspeelt heeft invloed op de buitenkant (gedrag) en omgekeerd. Iedere gedachte zal een non-verbale reactie teweeg bengen en vaak zal die non-verbale reactie observeerbaar zijn. De observeerbaarheid van die reactie hangt nauw samen met je waarnemingsvermogen. En waarnemen doe je niet alleen met je ogen en je oren: het ‘fingerspitzengefühl’ is daarvoor een spreekwoordelijke indicatie. Anderzijds heeft hoe je loopt ook te maken met hoe je denkt. Als iemand zijn lichaamshouding verandert, zal dat een effect hebben op zijn stemming. Ieder heeft het vermogen zichzelf hierin te beinvloeden en daarmee een eigen weg te gaan onder meer voor het bereiken van doelen dan wel een doelmatiger communicatie. "Het onbewuste is belangrijk." We kunnen ons slechts van een beperkte hoeveelheid informatie tegelijkertijd bewust zijn. Als je die nu leest, ben je je waarschijnlijk bewuster van de woorden die je leest, dan de stoel waarop je zit. Als ik je vraag “Zit je gemakkelijk?” zal je ervan bewust worden hoe en of je gemakkelijk zit. Hoe je erbij zat, was vóór mijn vraag wel onderdeel van je ervaring, alleen maakte het deel uit van je onbewuste weten. Als je kijkt hoe kinderen opgroeien en wat ze leren, is het niet bewust zijn van leren geen beletsel om te leren. Zij denken er niet over na hoe ze moeten lopen, zinnen goed uit te spreken. Zelfs (of vooral) zoiets als veters strikken wordt vooral geleerd door de kunst af te kijken. Ze leren dit zonder zich ervan bewust te zijn dat ze het leren. Ze doen. Daarbij maken ze gebruik van alle informatie die ze onbewust in zich hebben opgeslagen bij het zien van rolvoorbeelden. Zoals kinderen nemen we dus veel meer waar dan we denken waar te nemen. Onbewust heeft dit een grote invloed op ons denken, onze verwachtingen, onze waarneming en ons gedrag. Milton Erickson, koploper in de moderne hypnotherapie, zag het onbewuste als een rijke bron van levenservaringen en innerlijke mogelijkheden. Hij ging ervanuit dat een betere balans tussen bewuste en onbewuste processen tot verrassende veranderingen kon leiden. Weten dat je meer weet dan je weet en daarop durven te vertrouwen draagt toe bij dat je je eigen mogelijkheden leert te gebruiken. Niet kunnen ‘denken’ en toch slim zijn! Dieren functioneren uitstekend zonder dat daarbij het bewuste denken een rol speelt. Als je bijvoorbeeld in de dierentuin van Emmen komt, is daar, ergens waar ook de haaien zwemmen, een donker gat in de muur. Een tekst daarboven nodigt je uit je hand erin te steken! Toen ik daar was, kon ik mijn nieuwsgierigheid naar wat er dan zou gebeuren, niet bedwingen........   1     ©  Anneke  Durlinger  -­‐  Tjoys  training,  coaching  &  consulting    |    T  06  51516208    |    [email protected]    |    www.tjoys.nl    

Dat ik mijn hand aarzelend en voorzichtig in het gat stak, deed niets af aan de snelheid waarop de haai op mijn hand afkwam en vlak daarvoor tot stilstand kwam!! Dat het een ‘kunst’haai was deed niets af aan mijn hartkloppingen. Gelukkig ook deed het daardoor ook niets af van mijn hand. Gefascineerd las ik over het bijzonder vermogen van de haai, die niet iemand ziet of hoort aankomen, maar als gevolg van de elektrische stroompjes komend van mijn hand mijn aanwezigheid onmiddellijk bespeurt. Een andere voorbeeld uit de dierenwereld heeft betrekking op de koningspinguins. Ik zag ze in een documentaire en hoorde ze ook. Ze hebben allemaal een zelfde soort roep. Hoe talrijk ze ook zijn, elke roep is te onderscheiden van elke andere! Niet door mij, maar wel door de kleine ‘baby’ pinguins die zo hun moeder roepen en vinden. We hebben het vermogen ons bewust te worden/zijn van bijzondere vermogens van dieren en mensen. Het bewustzijn lijkt een van onze bijzondere vermogens te zijn. Ik vraag me af of daarom het bewuste denken vaak op zo’n hoog voetstuk geplaatst wordt; de ratio. Rationele versus emotionele logica. Het lijkt wel of lang geleden het idee heeft postgevat dat alleen in de ratio de logica kan heersen. Logisch kan gedefinieerd worden als steekhoudend, en steekhoudend als overtuigend. En overtuigend slaat op de juistheid beseffend. En zowel in ons denken als in ons voelen liggen bronnen van informatie, de juistheid beseffend, die bijdragen tot een in allerlei opzicht doelgericht en adequaat handelen. Daarom pleit ik ervoor onderscheid te maken tussen rationele logica en emotionele logica èn ze beiden serieus te nemen. Het oog hebben voor de bijzondere vermogens van anderen, of dit nu dieren of mensen zijn, heeft misschien mede tot gevolg gehad dat in het bewustzijn ook ruimte is ingeruimd voor het belang van het onbewuste, voor de wijsheid van intuïtie. Het vertrouwen hierop maakt dat je meer dan alleen je hoofd gebruikt bij doelgerichte communicatie, het zoeken naar oplossingen, het alert zijn op (innerlijke) hindernissen en het vinden van (innerlijke) hulpbronnen om doelen te bereiken. Luisteren met je ogen! In de interactie met de ander is het belangrijk te luisteren met je ogen. Het antwoord op vragen wordt immers eerder gezien als in woorden gehoord. Dat wil zeggen als je zintuiglijk waarnemingsvermogen voldoende gespitst is daarop. Moeilijkheid is echter dat regelmatig datgene wat gezegd wordt (verbaal) niet of niet helemaal in overeenstemming is met wat men laat zien of horen (non-verbaal). Als er sprake is van tegenstrijdigheden noemen we dit incongruentie. Je zou kunnen zeggen dat bij incongruent reageren de persoon in kwestie het (wat dat dan ook moge zijn) er niet volledig mee eens is of... niet alles in de persoon doet van harte mee. Een (vaak) onbewuste twijfel, bezwaar wordt zo tot uitdrukking gebracht. Luisteren naar je gevoel! Het vertrouwen dat het ‘onbewuste belangrijk is’ maakt ook dat je vage gevoelens van “hier klopt iets niet” of “er ontbreekt nog iets” of andersoortige “ik ben het er nog niet helemaal mee eens” of “het lijkt me toch wel leuk” gevoelens serieus neemt. Deze gevoelens presenteren vaak als vrij zwakke lichamelijke signalen en minder in de vorm van woorden. Dit vraagt om vertaling naar de ‘zin’ van dit gevoel in deze context. Gemodelleerde communicatie-experts blijken systematisch alle weerstanden die mensen tegen verandering inbrengen te versterken. Dat doen ze omdat ze geloven dat die weerstanden voortkomen uit onbewuste anticipatie op nadelige consequenties. Met andere woorden, zij geloven dat mensen (onbewust) beter weten wat er allemaal fout kan gaan door een bepaalde verandering. De getoonde weerstanden signaleren mogelijke risico’s; dus moet er naar die signalen geluisterd worden. Wijs worden door het serieus nemen van incongruenties!   2     ©  Anneke  Durlinger  -­‐  Tjoys  training,  coaching  &  consulting    |    T  06  51516208    |    [email protected]    |    www.tjoys.nl    

Voor een doelmatige communicatie is het nodig deze incongruenties bij jezelf en de ander te zien, horen en te voelen om ze op te pikken en te bespreken, in tegenstelling tot ze te onderdrukken of te negeren. Het laten liggen van incongruenties (lees het niet streven naar congruentie) kan tot consequentie hebben dat het resultaat van mindere kwaliteit is of zelfs helemaal niet gehaald wordt. Het scherp waarnemen in termen van zien en luisteren is belangrijk om die ‘ik ben het er ergens niet mee eens’-signalen van de ander serieus te kunnen nemen. Het scherp waarnemen van eigen gevoelens is belangrijk om die vage gevoelens als eerste indicatie van zo’n ‘ik ben het er niet mee eens’- signaal bij jezelf te kunnen onderkennen. Op onbewust niveau heb je vaak al bij de ander of jezelf incongruenties waargenomen. Het serieus onder de loep nemen van deze vage gevoelens is een eerste stap naar een antwoord hoe een en ander nog bijgestuurd kan/moet worden. Hier heb je je brein bij nodig. Je brein kan je helpen jezelf de juiste vragen te stellen, te bedenken hoe een en ander in verband staat met het na te streven doel. Maar het is soms je brein, die je, bij dit serieus onder de loep nemen van vage gevoelens, het hardst tegenwerkt met gedachten of uitspraken, zoals bijvoorbeeld: • Het zal zo’n vaart niet lopen; • Ik moet me niet zo aanstellen; • Wat zullen anderen wel niet van me denken; • We hebben geen tijd voor dat softe gedoe!; • Er zijn wel belangrijker dingen; • Hij bedoelt het niet zo kwaad. • Hij zal wel weten waar hij het over heeft. Gevolg is dan vaak dat na zo’n innerlijke zelfspraak of het sussen van de zaak een en ander weer onder tafel geschoven wordt (om vroeger of later de zaak/de relatie alsnog te saboteren). Anders wordt het als je ook dit soort gedachten/uitspraken gaat zien als ecologische bezwaren, met daarachter een positieve intentie om jezelf en/of de ander ergens voor te behoeden. Het blootleggen van die positieve intentie maakt een adequate communicatie in jezelf, dan wel met de ander mogelijk. Voorbeeld: “Mijn collega en ik bereiden een vergadering voor. Hij stelt een bepaalde manier van werken voor. Zijn argumenten zijn logisch. Toch ben ik het er ergens niet mee eens; het voelt niet goed!! Maar ik denk “hij zal wel weten waar hij het over heeft” en stem in met de gang van zaken. Tijdens de vergadering zelf merk ik dat aan de deelnemers, door de voorgestelde manier van werken te hanteren, weinig ruimte voor meningsvorming wordt geboden.” Ik vind dat daar de kwaliteit van het besluit onder lijdt. Hoe het anders kan: “Mijn collega en ik bereiden een vergadering voor. Hij stelt een bepaalde manier van werken voor. Zijn argumenten zijn logisch. Toch ben ik het er ergens niet mee eens; het voelt niet goed!! Ik zeg: “Ik ben het er ergens niet mee eens.” En neem de ruimte om hierover na te denken en een ander te verwoorden en zeg dan: “Wat ik belangrijk vind is dat deelnemers een bijdrage kunnen leveren aan de vergadering zodat we optimaal kunnen profiteren van hun kennis. In het zoeken naar oplossingen en daarbij ook de acceptatie van die oplossingen door henzelf bevorderen. Ik sta ook stil bij mijn gedachte van “hij zal wel weten waar hij het over heeft” en vanuit het vertrouwen in zijn deskundigheid, vraag ik naar wat hij beoogt met zijn voorstel om op die manier te werken Hij geeft aan dat op deze manier de snelheid van werken sterk bevorderd wordt. Wij kunnen nu in gezamenlijk overleg beslissen wat het belangrijkste is, of het gelijke belang   3     ©  Anneke  Durlinger  -­‐  Tjoys  training,  coaching  &  consulting    |    T  06  51516208    |    [email protected]    |    www.tjoys.nl    

van beide criteria (de bijdragen van de deelnemers en de snelheid van werken) onderstrepen. Een logische volgende stap is dan hoe dit te integreren in een manier van werken. We beginnen de vergadering met het belang te onderstrepen van de bijdragen van deelnemers in het zoeken naar oplossingen binnen een gesteld tijdskader. Op deze manier streef je er tevens naar de het onbewuste en bewuste optimaal samenwerken in het bereiken van resultaten. Dit streven kun je toepassen op jezelf toepassen alsook in je omgaan met anderen. De ecologische kant van de zaak. Je zult vooral dan effectief zijn als je ten behoeve van resultaat en winst de ecologie checkt. Veranderingen zijn ‘ecologisch’ als ze geen nieuwe of andere problemen oproepen of dreigen op te roepen; niet in het hier en nu, en ook niet in de verre toekomst. Een ecologischgezonde verandering zal geen nieuwe innerlijke conflicten introduceren en iemand ook niet in conflict met de buitenwereld brengen. Als er geen schade te verwachten is aan de persoon of de samenleving waarin deze persoon leeft, dan is er sprake van ‘ecologisch-gezonde’ verandering. Weerstanden, twijfel en oppositie en ook incongruent instemmen ten aanzien van voorgenomen of doorgevoerde veranderingen kun je zien als ecologische bezwaren. De twee bovengenoemde vooronderstellingen (het onbewuste is belangrijk en lichaam en geest zijn een cybernetische eenheid) spelen een belangrijke rol bij het (kunnen) onderkennen van ecologische bezwaren. Aangenomen wordt daarbij dat: 1. Wanneer er ecologische bezwaren aan een bepaalde verandering kleven, iemand dit ook kan beseffen; 2. Relevante (onbewuste) gedeelten van de persoonlijkheid van mensen zullen reageren en soms in opstand komen wanneer zij bezwaren tegen een bepaalde verandering hebben (vaak vooral te observeren in de non-verbale communicatie); 3. Niet-ecologische interventies zullen vaak na enige tijd vanzelf vanuit het onbewuste van iemand tegengewerkt en zelfs ongedaan gemaakt worden; 4. Voor de voortgang van het veranderingsproces is het zeer nuttig om iemand explicieter tot een reactie uit te nodigen of zelfs uit te dagen en daarna in te gaan op de bezwaren. Tevens wordt aangenomen dat de intentie achter de bezwaren is een positieve bijdrage te leveren aan het veranderingsproces. Met veranderingsprocessen worden zowel persoonlijke als organisatieveranderingsprocessen bedoeld. Bij ecologische check wordt gekeken naar: 1. Welke voordelen van de huidige situatie (het probleem) vallen weg. 2. Past het doel bij de persoon (ter beoordeling van de persoon) 3. Heeft het doel negatieve bijverschijnselen heeft op de korte termijn dan wel lange termijn en in het grote geheel. Is dit wel haalbaar? Is het effectief om op deze manier stil te staan bij met name organisatieveranderings c.q. sturingsprocessen? Hoor ik je (als manager) dit twijfelend, kritisch of sceptisch vragen? Je hebt immers nog meer te doen! Welke voordelen zijn hiermee gemoeid: 1. De voordelen om niet na een jaar (of meer) te hoeven constateren dat het veranderingsproces tot niets (of alleen méér frustratie) heeft geleid. 2. De verbetering van de relatie met bijvoorbeeld medewerkenden dat hun kennis en inzichten serieus genomen worden als bijdrage aan het organisatie-veranderingsproces. 3. Hun toenemende vertrouwen in het management dat de organisatie effectief in de richting van de organisatiedoelstellingen wordt geleid. 4. Een vergroting van uw flexibiliteit in het effectief omgaan met veranderingsprocessen.   4     ©  Anneke  Durlinger  -­‐  Tjoys  training,  coaching  &  consulting    |    T  06  51516208    |    [email protected]    |    www.tjoys.nl    

Welke nadelen zijn hiermee gemoeid: 1. Het tijdsverlies op de korte termijn. 2. De complexiteit van ecologische bezwaren waarmee je bijvoorbeeld als manager wordt geconfronteerd en die dus ook om bepaalde kwaliteiten vraagt. Ad 1. Er wordt inderdaad tijdswinst geboekt op de korte termijn als je niet ingaat op ecologische bezwaren, achtergronden van weerstanden etc. Het is aan jezelf om te beoordelen of dit voordeel van tijdswinst op korte termijn opweegt tegen het investeren van tijd in ecologische bezwaren, met de daarbij geschetste voordelen en de tijdswinst op langere termijn! Ad 2. Het onderkennen van ecologische bezwaren en de complexiteit van diens onderlinge samenhang, vraagt van je inderdaad om bepaalde kwaliteiten, zoals het vermogen van scherpe waarneming, dan wel innerlijke gewaarwording en vermogens als goede afstemming op medewerkenden dan wel bevragen. Je kunt je inzichten hierin vergroten, actief te werken aan je professionele bekwaming in deze zin. Scherp zintuiglijk waarnemingsvermogen. Ecologisch-gezonde veranderingen/ontwikkelingen vragen om een scherp zintuiglijk waarnemingsvermogen. Vijf zintuigen om de wereld waar te nemen, lijken voldoende om die (buiten) wereld in onze ervaring tot zijn recht te laten komen in al zijn/haar kleuren, klanken, gevoelens, smaken en geuren. Als het gaat om onze innerlijke gewaarwording gebruiken we dezelfde zintuigen. In het “kinesthetische” gewaarwordingssysteem kennen we daarbij een rijke variatie in (soorten) predikaten: ‘Ik krijg het er warm van’; ‘Ik ben uit het veld geslagen’; ‘Dit beweegt me..’; ‘Je kunt dat toch op je klompen aanvoelen’!!! Albert Soesman onderscheidt 12 zintuigen als poorten van de ziel. Die twaalf zintuigen bieden een (nieuw) referentiekader om de mogelijkheden die NLP biedt nog rijker te benutten. Zij zijn de bouwstenen voor je innerlijke gewaarwording. Nieuwsgierig geworden??? Zie de workshop "Het verrijken van je innerlijke horizon". en het artikel: "Twaalf zintuigen als poorten van de ziel." Geraadpleegde literatuur: Hammer, M. & Champy J., De bijl aan de wortel; reengineering the corporation. Een manifest voor bedrijfsrevolutie. Uitgeverij Contact Amsterdam/Antwerpen 1994. Hollander, J., Derks, L.A.C. & Meijer, A., NLP in Nederland. Servire, Cothen 1990 Derks, L.A.C. & Hollander, J., Essenties van NLP, sleutels tot persoonlijke verandering. Servire 1996

  5     ©  Anneke  Durlinger  -­‐  Tjoys  training,  coaching  &  consulting    |    T  06  51516208    |    [email protected]    |    www.tjoys.nl