laboratoriumgeneeskunde
UMCG
Het lab onder de loep André Mulder Arts Klinische chemie Afdeling Laboratiumgeneeskunde Universitair Medisch Centrum Groningen
Hematon + UMCG, 12 september 2015
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
Het helpt als je weet wat er bij de verschillende onderzoeken gaat gebeuren. Die informatie krijg je niet altijd vanzelf. Vraag er daarom naar op de afdelingen waar de verschillende onderzoeken plaatsvinden.
Hb
x
Lab
7.2
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Laboratoria UMCG
Laboratoriumgeneeskunde: • lab alg. hemat & chemie • lab bindingsanalyse • lab bloedtransfusie • lab bijzondere hematologie • lab speciële chemie • lab metabole ziekten • klinische immunologie • transplantatie immunologie
overige afdelingen/laboratoria: • medische microbiologie • pathologie • apotheek • genetica • research laboratoria
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG laboratoriumgeneeskunde
7
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
BLOED: 4 – 5 liter ▪ Plasma: ▪ 50–60% van het bloedvolume ▪ voornamelijk water ▪ transportmedium voor cellen ▪ oplosmiddel voor stoffen, o.a. stollingsfactoren ▪ Bloedcellen ▪ Rode bloedcellen: 4.5 - 5 x 1012 /liter ▪ Bloedplaatjes: 150 - 350 x 109 /liter ▪ Witte bloedcellen: 4 – 10 x 109 /liter
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Laboratorium Algemene Hematologie & Chemie
Chemiestraat
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Chemiestraat
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
BLOED: 4 – 5 liter ▪ Plasma: ▪ 50–60% van het bloedvolume ▪ voornamelijk water ▪ transportmedium voor cellen ▪ oplosmiddel voor stoffen, o.a. stollingsfactoren ▪ Bloedcellen ▪ Rode bloedcellen: 4.5 - 5 x 1012 /liter ▪ Bloedplaatjes: 150 - 350 x 109 /liter ▪ Witte bloedcellen: 4 – 10 x 109 /liter
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Hemocytometriestraat
• Indien afwijkend: morfologie van een bloeduitstrijkje bekeken door analisten van het laboratorium bijzondere hematologie 14
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Handdiff
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Bloedbeeldmorfologie
Bloedcelvorming vanuit beenmerg
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Hematopoiese
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Beenmerg
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Beenmergaspiraat
UMCG laboratoriumgeneeskunde
beenmergaspiraat
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG laboratoriumgeneeskunde
laboratoriumgeneeskunde
eb ly st
seg
eb bl
st
mo
my ly
ly
seg eb
eb
ly
eb
ly
eb
eb
ly st pc
eb pm
seg
eb
my eb
seg
my seg seg
seg
seg eo
seg
= blast
pm
= promyelocyt
my
= myelocyt
mmy = metamyelocyt = staaf
seg = segment
pm
eb
seg
bl
st
seg
pm
my
ly mmy
my
seg
eb
pm
st
UMCG
eb
normale bloedcelvorming
eb
seg
eo
= eosinofiel
ba
= basofiel
mo
= monocyt
ly
= lymfocyt
pc
= plasmacel
eb
= erytroblast
beenmerg
laboratoriumgeneeskunde
eb ly st
seg
eb bl
st
mo
my ly
ly
seg eb
eb
ly
eb
ly
eb
eb
ly st pc
eb pm
seg
eb
my eb
seg
my seg seg
seg
seg eo
seg
= blast
pm
= promyelocyt
my
= myelocyt
mmy = metamyelocyt = staaf
seg = segment
pm
eb
seg
bl
st
seg
pm
my
ly mmy
my
seg
eb
pm
st
UMCG
eb
Myeloide leukemie
eb
seg
eo
= eosinofiel
ba
= basofiel
mo
= monocyt
ly
= lymfocyt
pc
= plasmacel
eb
= erytroblast
beenmerg
laboratoriumgeneeskunde
eb ly st
seg
eb bl
st
mo
my ly
ly
seg eb
eb
ly
eb
ly
eb
eb
ly st pc
eb pm
seg
eb
my eb
seg
my seg seg
seg
seg eo
seg
= blast
pm
= promyelocyt
my
= myelocyt
mmy = metamyelocyt = staaf
seg = segment
pm
eb
seg
bl
st
seg
pm
my
ly mmy
my
seg
eb
pm
st
UMCG
eb
Lymfklierkanker
eb
seg
eo
= eosinofiel
ba
= basofiel
mo
= monocyt
ly
= lymfocyt
pc
= plasmacel
eb
= erytroblast
beenmerg
laboratoriumgeneeskunde
eb ly st
seg
eb bl
st
mo
my ly
ly
seg eb
eb
ly
eb
ly
eb
eb
ly st pc
eb pm
seg
eb
my eb
seg
my seg seg
seg
seg eo
seg
= blast
pm
= promyelocyt
my
= myelocyt
mmy = metamyelocyt = staaf
seg = segment
pm
eb
seg
bl
st
seg
pm
my
ly mmy
my
seg
eb
pm
st
UMCG
eb
Multipel Myeloom
eb
seg
eo
= eosinofiel
ba
= basofiel
mo
= monocyt
ly
= lymfocyt
pc
= plasmacel
eb
= erytroblast
beenmerg
laboratoriumgeneeskunde
eb ly st
seg
eb bl
st
mo
my ly
ly
seg eb
eb
ly
eb
ly
eb
eb
ly st pc
eb pm
seg
eb
my eb
seg
my seg seg
seg
seg eo
seg
= blast
pm
= promyelocyt
my
= myelocyt
mmy = metamyelocyt = staaf
seg = segment
pm
eb
seg
bl
st
seg
pm
my
ly mmy
my
seg
eb
pm
st
UMCG
eb
Ziekte van Waldenström
eb
seg
eo
= eosinofiel
ba
= basofiel
mo
= monocyt
ly
= lymfocyt
pc
= plasmacel
eb
= erytroblast
beenmerg
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Diagnose Multipel Myeloom
laboratoriumgeneeskunde
eb ly st
seg
eb bl
st
mo
my ly
ly
seg eb
eb
ly
eb
ly
eb
eb
ly st pc
eb pm
seg
eb
my eb
seg
my seg seg
seg
seg eo
seg
= blast
pm
= promyelocyt
my
= myelocyt
mmy = metamyelocyt = staaf
seg = segment
pm
eb
seg
bl
st
seg
pm
my
ly mmy
my
seg
eb
pm
st
UMCG
eb
Morfologievervolgbeoordeling: 1-5%
eb
seg
eo
= eosinofiel
ba
= basofiel
mo
= monocyt
ly
= lymfocyt
pc
= plasmacel
eb
= erytroblast
beenmerg
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Beenmergbiopt
Beenmerg biopsie
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Laboratoria UMCG
Laboratoriumgeneeskunde: • lab alg. hemat & chemie • lab bindingsanalyse • lab bloedtransfusie • lab bijzondere hematologie • lab speciële chemie • lab metabole ziekten • klinische immunologie • transplantatie immunologie
overige afdelingen/laboratoria: • medische microbiologie • pathologie • apotheek • genetica • research laboratoria
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Punctiecytologie/bioptie lymfklieren
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Laboratoria UMCG
Laboratoriumgeneeskunde: • lab alg. hemat & chemie • lab bindingsanalyse • lab bloedtransfusie • lab bijzondere hematologie • lab speciële chemie • lab metabole ziekten • klinische immunologie • transplantatie immunologie
overige afdelingen/laboratoria: • medische microbiologie • pathologie • apotheek • genetica • research laboratoria
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
Immunofenotypering
Flowcytometrie
st
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Injector Tip
Fluorescence signals Focused laser beam
Flowcytometer
Sheath fluid
UMCG laboratoriumgeneeskunde
2
Cluster designation + nummer CD13
UMCG
CD
20
CD45
CD
CD
laboratoriumgeneeskunde
Monoklonale antistoffen:
CD15
CD
19
CD10
34
cyCD3
M
PO
HLA-Dr
C
4 D1
CD138
3 CD CD1
8
Bloedcelvorming
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Hematopoiese
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Bloedcelvorming
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Hematopoiese
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG CD138
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Immunofenotypering: 0.1-0.01%
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Laboratoria UMCG
Laboratoriumgeneeskunde: • lab alg. hemat & chemie • lab bindingsanalyse • lab bloedtransfusie • lab bijzondere hematologie • lab speciële chemie • lab metabole ziekten • klinische immunologie • transplantatie immunologie
overige afdelingen/laboratoria: • medische microbiologie • pathologie • apotheek • genetica • research laboratoria
UMCG laboratoriumgeneeskunde
DNA
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Chromosomen: normaal karyotype
46,XX 46,XY
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Beenmerg inzetten en kweken
RPMI
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Monsterverwerking kweken
oogsten
preparaten maken
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Knippen en plakken
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Analyse
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Analyseren
UMCG laboratoriumgeneeskunde
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Chronische Myeloide Leukemie
Ph chrom., t(9;22)
Nowell PC, Hungerford DA. A minute chromosome in human chronic granulocytic leukemia. Science 1960;132:1497, abstract.
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Karyotypering: circa 1%
46,XX 46,XY
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Laboratoria UMCG
Laboratoriumgeneeskunde: • lab alg. hemat & chemie • lab bindingsanalyse • lab bloedtransfusie • lab bijzondere hematologie • lab speciële chemie • lab metabole ziekten • klinische immunologie • transplantatie immunologie
overige afdelingen/laboratoria: • medische microbiologie • pathologie • apotheek • genetica • research laboratoria
UMCG laboratoriumgeneeskunde
DNA
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Dubbelstrengs DNA
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
DNA sequentie mutatie-analyse
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
ABCD2, ACSS3, ANKRD26, ASXL1, BCOR, BCORL1, CACNA1E, C19orf62, CBL, CDC42, CDH24, CEBPA. CEP170, CNTN5, DAGLA, DAXX, DCLK1, DDX41, DIS3, DNAH9, DNMT3A, EBI2, EED, ETV6, EZH2, FAM5C, FLT3, FREM2, GATA2, GBP4, GPR123, GRINL1B, IDH1, IDH2, IMPG2, JAK1, JAK3, KIT, KNDC1, KRAS, LTA4H, MLL, MYO1F, MYO18B, NCOA7, NF1, NPM1, NRAS, NUMA1, PCDHA6, PCLKC, PDXDC1, PHF6, PKD1L2, PLEKHH1, PTPN11, PTPRT, RAD21, RIPK4, RUNX1, SLC15A1, SLC25A12, SMC1A, SMC3, SRRM1, STAG2, STK4, STOX2, SUZ12, TET2, TP53, TTC39A, TTN, U2AF1, WAC, WT1, ZNF260, et cetera Veel mutaties zijn m.b.v. next generation sequencing ontdekt. De lijst is absoluut niet compleet!
UMCG laboratoriumgeneeskunde
Restactiviteit?
UMCG laboratoriumgeneeskunde
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
Polymerase ketting reactie
Polymerase chain reaction
PCR: 1:100.000-1.000.000 cellen!
x
x x x x
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Nieuwste ontwikkelingen
Toekomst: • Voldoende snelle uitslag • Gerichte mutaties of volledige DNA-sequentie (gehele genoom)? • Voor kritieke mutaties gerichte medicijnen ontwikkelen • Betaalbaar blijven (minister Schippers vs farmaceutische industrie)
UMCG
laboratoriumgeneeskunde
Nadere informatie • www.hematologiegroningen.nl • www.umcgenetica.nl
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
Hartelijk dank •
Dr. Eva van den Berg-de Ruiter, laboratoriumspecialist klinische genetica
• b • Regio Groningen/Drenthe • •
Dhr. Jan Roelevink Dhr. Derk de Groot
UMCG laboratoriumgeneeskunde
laboratoriumgeneeskunde
UMCG
Hartelijk dank voor uw aandacht
