HET JAAR. Kunst draagt bij aan sociale verbindingen. Het huiskamergevoel van Lena van der Wal

HET JAAR

2012

Kunst draagt bij aan sociale verbindingen Het huiskamergevoel van Lena van der Wal Kunsteducatie voor een leefbare en economisch sterke wereld 1 H ET J A AR 201 2

Dit zijn slechts een aantal manieren waarmee het CBK een breed publiek kennis wil laten maken met beeldende kunst. Ongeacht de vulling van hun portemonnee — iets wat we ook met onze Kunst-uitleen voor ogen hebben. We doen ook veel dat niet direct zichtbaar of herkenbaar is. Ons werk speelt zich vaak achter de schermen af. Soms is dat jammer, want ik hoor wel eens de vraag: Wat doet dat CBK nou eigenlijk? Wel, naast

Samen met andere culturele instellingen wil het CBK een

nieuwe koers

uitstippelen



die hoog

aan de wind ligt.

Niet om onze kunsten in Groningen tot een nóg hoger niveau te tillen, maar om samen te proberen in deze

spannende tijd

het hoofd boven water te houden

Voorwoord

onze hoofdtaken adviseren, stimuleren, informeren, onderhouden en herplaatsen, doen wij ook aan bescherming (!) van onze kunst: al snel nadat begin vorig jaar elders in het land een aantal bronzen beelden werden gestolen, besloten we als eerste gemeente in Nederland tot

We leven in een interessante tijd. Een tijd die de kunst meer

het beveiligen van onze kunstwerken met een unieke, gloednieuwe

bestaansrecht geeft dan ooit. Levend in een razendsnelle, vluchtige,

beveiligingsmethode: DNA-spray. Groningen bewees met deze

soms oppervlakkige consumptiemaatschappij, waar sociale media

methode weer eens een koploper te zijn; deze maatregel haalde

tegelijkertijd voor verbinding en vereenzaming zorgen, gaan steeds

binnen een uur na bekendmaking het landelijke nieuws waaronder

meer mensen op zoek naar verdieping en verbinding. Een betere

nieuwsuitingen van de NOS.

voedingsbodem voor kunst is ondenkbaar. Het Centrum Beeldende Kunst Groningen (CBK Groningen) wil daarom blijven zaaien. En

Samenwerken en co-creëren waren in 2012 sleutelwoorden voor

oogsten. We deden dat in 2012 en gaan daar in 2013 mee door.

het CBK. We werkten intensief samen met o.a. Academie Minerva, het Groninger Forum, Noorderzon, de andere CBK’s in het land,

We vinden het belangrijk dat een breed publiek kunst krijgt aan-

architectuurcentrum platform GRAS, het Noord Nederlands Toneel

gereikt. Ook kinderen en jongeren. Het CBK wil hen al jong laten

(NNT) en het Tschumipaviljoen. De tijdgeest vraagt echter om een

kennismaken met beeldende kunst. Zodat ze kunst leren waarderen

hechtere én vernieuwende afstemming met onze huidige partners

als vanzelfsprekend én noodzakelijk onderdeel van een veelkleurige

en andere instellingen die aan de kunst zijn gelieerd. Samen met

en open samenleving. En zodat ze verschillende visies ontmoeten,

deze instellingen wil het CBK een nieuwe koers uitstippelen die

leren denken buiten de gebaande paden en hun creativiteit leren

hoog aan de wind ligt. Niet om onze kunsten in Groningen tot een

benutten – onmisbare vaardigheden voor een leefbare en econo-

nóg hoger niveau te tillen, maar om samen te proberen in deze

misch sterke wereld. Vandaar dat we kunsteducatie alle aandacht

spannende tijd het hoofd boven water te houden. Het is nodig alle

geven in de vorm van rondleidingen, workshops, atelierbezoeken en

zeilen bij te zetten op zowel beleidsmatig, financieel, organisator-

gastlessen op scholen.

isch als programmatisch terrein. En daar zetten wij in 2013 dan ook volledig op in.

We zijn ook druk met het coachen van talentvolle kunstenaars uit de regio op hun weg naar een zelfstandig bestaan. Dat heeft

Tijdens het schrijven van dit jaarverslag ligt er alweer een mooie

alles te maken met ons streven om het beeldende kunstklimaat

tentoonstelling van de Stichting WEP – een groep van twaalf

in de stad en regio op een hoog en eigentijds niveau te krijgen

Groninger kunstenaars – achter ons. Intern werken we hard aan

én te houden. Zo creëerde Lena van der Wal in 2012 drie vrolijke

de laatste voorbereidingen voor onze deelname aan het Time Shift

nieuwe trefpunten in een gerenoveerde woonwijk. Carolijn Slotje

Festival: een bijzonder project in de oude graansilo EMG aan het

verraste met haar opvallende ‘spiegelproject’ de bezoekers van

Eemskanaal door zeven startende Groninger kunstenaars, gecoacht

het Noorderzon Festival en Erwin Stienstra realiseerde onder onze

door de internationaal bekende geluidskunstenaar Edwin van der

begeleiding en in samenwerking met de plaatselijke ondernemers

Heide. Ons stripproject op de Grote Markt met Barbara Stok begint

een succesvol en modern tegeltableau in de Gelkingestraat.

al aardig vorm te krijgen – eind juni presenteren we u het resultaat – en ook onze samenwerking met het Tschumipaviljoen en het

Vorig jaar kwam ook een ander bijzonder kunstwerk na een flinke

Groninger Forum neemt steeds vastere vormen aan. Kortom, het

periode van voorbereiden tot volle wasdom: KAPKAR / CDH-2P2 –

CBK is volop in bedrijf.

Proathoes van Frank Havermans. Wij zijn hier bijzonder trots op. Voor nu wil ik u veel plezier toewensen met het lezen van dit jaarv-

pus den Hoorn tot stand kunnen brengen. We werkten voortdurend

erslag. Volgens mij geeft het een goed antwoord op de vraag Wat

samen met woningcorporaties en wijkbewoners, ook andere instel-

doet dat CBK nou eigenlijk? en het geeft prachtig weer waar het

lingen in de wijk en gebruikers van deze plek betrokken we nauw

belang voor Groningen ligt. Daar mogen we best trots op zijn.

bij de realisatie. Door de vraag goed in kaart te brengen en alle belangen af te wegen ontstond uiteindelijk op een prominente plek

Marijke van der Woude

in de wijk een herkenbaar kunstwerk waar veel draagvlak voor is.

Directeur CBK Groningen

3 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

2

Met dit kunstwerk hebben wij nieuwe verbindingen in de wijk Cor-

INHOUD HET JAAR 2012

Kunst als ontmoetingsplaats p6

Even een praatje maken kan misschien een oppervlakkig tijdverdrijf lijken, volgens kunstenaar Frank Havermans is het een heuse oerbehoefte. Hij realiseerde daarom een bijzondere verblijfsplek langs het Pieterpad. Een plek om bij stil te staan…

Illusie(s) van controle

COLOFON Uitgave: CBK Groningen

P12

Postbus 775 9700 AT Groningen T (050) 368 01 60

Kunstenaar Martijn Veldhoen is gefascineerd

I [email protected]

door de wispelturigheid van water. Toen

W www.cbkgroningen.nl

Van kennismaking tot koestering P30 Kijken naar kunst maakt gelukkig, zo ontdekte professor Semir. De uitkomsten van zijn onderzoek worden gezien als bewijs dat het nodig is om kunst beschikbaar te stellen aan een breed publiek. Een goed middel hiervoor is de Kunstuitleen…

hij gevraagd werd een videokunstwerk te

Hoofdredactie: Marijke van der Woude

maken voor de nieuwe parkeergarage aan

Redactie: Renée Dannis (artikelen Frank Havermans, Martijn Veldhoen, DNA-spray, Koos Buist, Michel de Ruiter,

het Damsterdiep, met als uitgangspunt de

Lena van der Wal, katern Kunstuitleen en Educatie) en Ronald Rooijakkers Eindredactie: Ronald Rooijakkers

waterrijke historie van die plek, vond hij dat

Fotografie: Harry Fierkens (p9, p10, p33, p40, p42, p43, p44, p45, p46, p47 [video, 70 jaar, talent]), Patrick de Gier (p20),

bepaald geen straf…

Emilie van Gorcum (p25 [masterclass]), Jenne Hoekstra (p3, p7, p13, p14, p16, p21, p22, p25 [THSP PSHT], p28, p34, p36, p37, p39 [Broei], p47 [stipendium]), Diana Lourens (p18 [De Peren]) en Dettie Veltman (p18 [De Haan en wandelingen]) Foto cover: KAPKAR / CDH-2P2 - Proathoes – Frank Havermans, fotografie: Jenne Hoekstra Ontwerp en vormgeving: Silverbee Productiebegeleiding: Ronald Rooijakkers Aan deze uitgave werkten mee: Ankie Boomstra, Pieter Duijser, Diana Lourens, Gea Messchendorp,

Michel de Ruiter p26

Strip op Grote Markt p16

Het huiskamergevoel van Lena van der Wal p28

belanghebbenden contact met ons op te nemen.

Beheer Kunst op Straat p18

Cijfers en weetjes p29

Cultuureducatie is belangrijk voor de persoonlijke ontwikkeling

We hebben deze uitgave met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Op de inhoud berust copyright.

DNA-spray: preventief wapen

Schatzoeken voor beginners en gevorderden p32

en de creativiteit. Kinderen kunnen niet vroeg genoeg in aanraking

Als u iets uit deze uitgave wilt overnemen, neem dan contact met ons op.

tegen kunstrovers p19

Internationale doorbraak Groninger kunstenaar

komen met kunst en cultuur. Sleutelwoorden: ervaren, reflecteren en dóen…

Interactief tegeltableau: kunstwerk

Joram Roukes p35

voor en door Groningers p21

Ik stap nu veel makkelijker een galerie binnen p36

De kleine wereldjes

Als de muren vol zijn, moeten we verhuizen p37

van Koos Buist p24

Maartje Roos na New York in Groningen p38

Opdrachten voor startende

Het jaar 2013 p39

kunstenaars p25

Festivals p40

De zevende hemel van

Presentaties in CBK p46

Niet alle rechthebbenden van de gebruikte beelden hebben we kunnen achterhalen, we verzoeken

© 2013 Het CBK Groningen is een werkmaatschappij van de Gemeente Groningen.

p42

Totaaloverzicht 2012, feiten, cijfers en activiteiten

p48

5 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

CULTUUReducatie

Anderen aan het woord p15

Inge Pijnacker Hordijk, Frederike Slichter en Nicoline Wijnja

4

EN VERDER

Frank Havermans realiseerde

kunst als ontmoetingsplaats



van bewoners komt, nemen we dat heel serieus

Even een praatje maken kan misschien een oppervlakkig tijdverdrijf lijken, volgens kunstenaar Frank Havermans is het een heuse oerbehoefte. Ook - of misschien wel júist - in deze tijd van moderne communicatiemiddelen. Dat uitgangspunt sloot naadloos aan bij de kunstopdracht van het Nieuw Lokaal Akkoord in Corpus den Hoorn: een bijzondere verblijfsplek realiseren aan de Hoornsedijk. Het CBK nam de begeleiding van het project op zich. Havermans ontwierp KAPKAR / CDH-2P2, een kunstwerk annex ontmoetingsplek voor de zeer diverse gebruikers van het gebied. Een plek om bij stil te staan…

Kunst op STRAAT

De kunstcommissie bestond uit Maria Beekman, Cathrie de Haan, Greet Ipema, Heleen van Wageningen (bewoners Corpus den Hoorn), Kees van Bohemen (landschapsarchitect van de gemeente Groningen), Mari Boeijen (kunstadviseur van het CBK) en Nicoline Wijnja (coördinator Kunst op Straat van het CBK). gen aanwezig, respectievelijk namens de Stichting Stiel en het Nieuw Lokaal Akkoord. André Tervoort (Stadsbeheer) adviseerde • Wereldplek – Michiel Kluiters op schoolboulevard Lewenborg•

• Het initiatief voor het kunstwerk kwam van wijkbewoners •

over het beheer en onderhoud van het kunstwerk.

7 H ET J A AR 201 2

Krystyna Meijer en Marieke Zomer waren ook bij de vergaderin-

Kunst op STRAAT

DE KUNSTCOMMISSIE

6 H ET JA A R 201 2

Wanneer de vraag naar kunst

de betrokkenheid van de wijk is onmisbaar voor het welslagen





van een grote kunstopdracht als deze

• KAPKAR / CDH-2P2 – Proathoes - Frank Havermans •

Kunst op Straat beleid Het CBK hanteert vijf uitgangspunten voor zijn Kunst op Straat beleid: 1) Aansluiten bij stedelijke ontwikkelingen zoals wijkvernieuwing, KAPKAR / CDH-2P2 – Proathoes is hier een voorbeeld van; 2) Een gezichtsbepalend kunstwerk met een bijzondere setting als aanleiding, bijvoorbeeld Ultra bij het Cascadecomplex, of het nieuw te bouwen Groninger Forum; 3) Multimedia in parkeergarages, een voorbeeld binnen deze program-

vroegtijdig in aanraking komen met beeldende kunst. Een recent voorbeeld hiervan is Wereldplek op de schoolboulevard in de wijk Lewenborg;

Kunst op STRAAT

Kunst op STRAAT

malijn is Illusie van controle van Martijn Veldhoen; 4 ) Kunst in een onderwijsomgeving zodat kinderen en jongeren

8

dere manifestaties zoals Noorderzon. Bij tijdelijke kunstopdrachten

9

H ET JA A R 201 2

5) Tijdelijke kunstopdrachten die aansluiten bij stadsfestivals of anis ruimte voor experiment, in materiaal, onderwerp of locatiekeuze.

H ET J A AR 201 2

Een ideale setting voor startende kunstenaars.



• Voormalig Wethouder Frank de Vries onthult het kunstwerk •

Tentoonstelling oeuvre Havermans Van 20 juni t/m 23 september 2012 vond in het CBK een tentoonstelling plaats met het werk van beeldend kunstenaar en ontwerper Frank Havermans. Schetsen en schaalmodellen lieten de verschillende stadia zien van zijn ‘work in progress’ in het ontstaansproces van KAPKAR / CDH-2P2 – Proathoes. Met modellen geeft Havermans uiting aan zijn gedachten over het werk, en maakt hij schaal en verhoudingen van het object en de ruimte eromheen voor zichzelf inzichtelijk. Via de modellen ontwikkelt hij zijn ideeën en verfijnt hij zijn ontwerp. Het laatste model van een kunstwerk is het presentatiemodel, dat alle details bevat en de precieze verhoudingen van het te realiseren werk heeft. Het fungeert tevens als driedimensionale bouwtekening. De tentoonstelling gaf daarnaast een overzicht van Havermans’ oeuvre. De grootste blikvanger was de zes meter hoge ‘uitkijktoren’ waar bezoekers in konden klimmen. Met de tentoonstelling wilde het CBK laten zien wie Havermans is, wat hij zoal doet en hoe hij te werk gaat. Uiteraard was de tentoonstelling ook bedoeld ter

11 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

10

Ze zijn belangrijk voor de Stadjers, omdat kunst hun leefomgeving verfraait, maar vooral omdat deze kunstwerken bijdragen aan het besef Dit is ‘onze’ wijk, dit is ‘onze‘ stad. Wetenschappers noemen deze ervaringen de sociale en maatschappelijke waarden van kunst. Hiermee bedoelen ze effecten die helaas niet makkelijk meetbaar zijn, maar die er wel degelijk zijn. Effecten die bepalen of mensen zich kunnen identificeren met hun leefomgeving, effecten die bepalen of inwoners zich prettig en veilig voelen. Deze waarden zijn belangrijk, ook wanneer wij in de toekomst een sociale leefomgeving voor onze Stadjers willen creëren

Kunst op STRAAT

Kunst op STRAAT

ondersteuning van zijn nieuwe kunstwerk in Corpus den Hoorn.

Onbewust bepalen kunstwerken op straat de sfeer van onze stad.

• Op verzoek van wijkbewoners was er muziek bij de onthulling •

Martijn Veldhoen:

nagenoeg uitgesloten is dat mensen die vaker gebruikmaken van de garage elke keer hetzelfde fragment te zien krijgen. Op -2 roept

Illusie(s) van controlE

Veldhoen met behulp van geluid de illusie van water op. Veldhoen wil graag dat de bezoeker zich realiseert wat de historische betekenis is van de plek waar hij doorheen loopt. “Ik wil een extra bewustwording toevoegen aan een plek, dat is de taak van een kunstenaar.” Ook Onix haakte daarbij aan door

“Onze relatie met water zal altijd dubbelzinnig zijn: aan de ene kant brengt water gevaar en moeten we er controle op uitoefenen. Aan de andere kant heeft water onze ontwikkeling en welvaart voor een belangrijk deel bepaald.” Videokunstenaar Martijn Veldhoen is gefascineerd door de wispelturigheid van water. Door de schoonheid én het destructieve karakter ervan. Het was voor hem bepaald geen straf om een videokunstwerk te maken voor de nieuwe parkeergarage aan het Damsterdiep, met als uitgangspunten de architectuur van de garage en de waterrijke historie van die plek…

de glazen vloer van het kantoorgebouw – en plafond van de parkeergarage – te voorzien van een waterprint die fraai aansluit bij het kunstwerk van Veldhoen. “We hebben elkaar over en weer geïnspireerd,” aldus Allart Vogelzang, architect bij Onix.

De Papiermolen Veldoen filmde onder andere in zwembad De Papiermolen. Daar stapte een roeier van de Koninklijke Groninger Roeivereniging De Hunze in zijn roeiboot en maakte de kunstenaar opnames van een zwemmer. Allemaal onder water. Voor deze beelden ontwierp Veldhoen een jib, een soort zwenkarm waaraan hij zijn camera

In de herfst van 2007 begonnen de archeologische opgravingen

een zwembad, het was letterlijk de verbeelding van de strijd

met zelfgemaakt onderwaterhuis kon bevestigen, zodat hij niet

aan het Damsterdiep, waarbij de restanten van middeleeuwse

tegen het water. Misschien een heel simpel beeld, maar daardoor

voortdurend zelf in het water hoefde om te filmen. “Dat is de Willie

waterwerken werden blootgelegd. Ze speelden ooit, toen Gronin-

wel raak. Ik wilde iets doen met die gigantische strijd, het verhaal

Wortel in mij die altijd weer de kop opsteekt. Alles moet kunnen.

gen internationale handel over water bedreef met onder andere

dat ook onlosmakelijk is verbonden met Nederland. Het is een

Ik maak graag gebruik van ingewikkelde technieken, ik heb vaak

Duitsland en het Oostzeegebied, een zeer belangrijke rol voor het

ongelooflijke prestatie om de natuur te overwinnen met techno-lo-

de behoefte om het onmogelijke te doen. Dat hoort ook bij de

in- en uitgaande vervoer over water. De opgravingen gingen vooraf

gie. Ik blijf het fascinerend vinden dat dat ook vaak níet lukt.”

kunstenaar. Zeg niet tegen mij dat iets niet kan; het kan gewoon

aan de bouw van de nieuwe parkeergarage aan het Damsterdiep van architectenbureau Onix, waardoor de aangetroffen sluisdeuren veilig konden worden gesteld. Dankzij de kunstopdracht van het CBK is er méér gebeurd dan conservering van belangrijke histo­ rische restanten; met een kunstwerk heeft Martijn Veldhoen het water virtueel teruggebracht op de plek waar het ooit stroomde: aan het oppervlak en in de diepte van het Damsterdiep, waar zich nu de ingangen en twee ondergrondse lagen van de nieuwe parkeergarage bevinden.

Ik wil een extra bewustwording toevoegen aan een plek, dat is de taak van een kunstenaar

graag volgens het trial and error principe. “Dat heeft ook te maken met de hele uitvoering van een opdracht als deze. Ik ga zelf altijd uit van totale chaos. De controle moet je veroveren op de chaos.”

Architectuur De titel Illusie van controle beslaat dus – net als het kunstwerk zelf – drie verdiepingen: het is de naam van het kunstwerk, beschrijft de weg ernaar toe én de denkwijze van de kunstenaar. >

Veldhoen ontwierp de driedelige installatie Illusie van controle,

Kunst met een stekker

parkeergarages. Eerdere opdrachten waren in de parkeergarage

die het waterrijke verleden weer tot leven wekt met behulp van

De kunstopdracht van Martijn Veldhoen past binnen de CBK-pro-

Ossenmarkt en de fietsenkelder onder het Stadsbalkon. Ankie

projecties en geluid. Het videokunstwerk is op meerdere verdiepin-

grammalijn Nieuwe media in parkeergarages. Parkeergarages en

Boomstra, projectleider Kunst op Straat: “Vooral de westelijke

gen in de parkeergarage te zien en horen en toont op fraaie wijze

nieuwe media worden beide getypeerd door dynamiek, vluchtigheid

uitgang richting Steentilstraat, met de bijzondere trappartij van

de ooit fysieke overgang van vasteland naar water. Bij de entree

en interactiviteit. Het beperkte daglicht maakt de garages uitstek-

Onix, leende zich volgens ons uitstekend voor een kunstwerk met

op de begane grond zijn reflecties van water te zien, zodat het lijkt

end geschikt voor ‘kunst met een stekker’. Bovendien vormt de

nieuwe media. Het is in allerlei opzichten een transferpunt: hier

alsof er water in de garage staat. Op weg naar de lager gelegen

parkeergarage voor automobilisten van buiten Groningen de eerste

verandert de benedenwereld in de bovenwereld, de automobilist

verdieping -1 passeert de bezoeker de waterspiegel. De film die

ontmoeting met de stad. Kunstwerken als Illusie van Controle ma­

12

in voetganger en vice versa. Hier bevindt zich de verbinding tussen

daar op het plafond wordt geprojecteerd, geeft je het gevoel dat je

ken van de parkeergarages eigentijdse stadspoorten die Groningen

bovengrondse stedelijke levendigheid van vandaag en het onder-

vanaf de bodem van een Hollands water naar de daarboven gelegen

als cultuurstad profileren. Eerdere kunstwerken in deze serie: een

grondse, verborgen verleden. We formuleerden de kunstopdracht

waterspiegel kijkt. Zwemmers, roeiers, eenden en zwanen bewegen

lichtkunstwerk in de parkeergarage Ossenmarkt (2005) door Peter

op basis van de ontwerpen van Onix. Verder was er nog niks.”

zich boven je hoofd over het wateroppervlak, en ook de oerholland-

Struycken en Second Thought voor het Stadsbalkon, in de overdekte

Veldhoen: “Alleen een groot gat waar water in stond. Het leek wel

se schaatser ontbreekt niet. De film duurt anderhalf uur, zodat het

Kunst op STRAAT

derde opdracht in het kader van zijn beleidslijn Nieuwe media in

• Illusie Controle in parkeergarage • in het CBK • • De van jongens van Elektriciteit is onzeDamsterdiep hobby werken

fietsenstalling bij het Centraal Station (2008) door Giny Vos.

13 H ET J A AR 201 2

PROJECTIES EN GELUID

Kunst op STRAAT

Voor het CBK vormde de nieuwe garage de ideale plek voor een

H ET JA A R 201 2

Nieuwe media

wél! Lukt het dan niet, dan merk ik het wel.” Veldhoen werkt dus

ANDEREN AAN HET WOORD De Kunst op Straat in Groningen is van bijzonder hoog niveau. Men is met een bijzondere keuze en ambitie, en zeer selectief, te werk gegaan Benno Premsela

Andreas Blühm (directeur Groninger Museum):

Mensen vragen altijd om dingen die er al zijn, maar cultuur bestaat uit het aanbieden van zaken waar niet om wordt gevraagd Rijksuniversiteit Groningen (klant Kunstuitleen): Wij wisselen regelmatig. Wanneer de nieuwe werken hangen organiseren we een lezing. Er ontstaan zo leuke gesprekken over de kunst Fred de Bruin (Groningen City Club): De samenwerking met het (vormgever en binnenhuisarcitect):

• Martijn Veldhoen maakt opnames in De Papiermolen •

En misschien van nog veel meer: “Als je een ontwerp maakt in

Voor Illusie van controle experimenteerde Veldhoen voor het eerst

de vorm van een visualisatie, dan ga je uit van de ideale omstan-

met filmopnames onder water. Ook bijzonder is dat dit Veldhoen’s

digheden. In de praktijk kan er nog van alles misgaan. Zo had ik

enige kunstwerk is dat permanent in een publieke ruimte is te zien. <

hele sterke beamers in gedachten, van wel 50x50 cm groot. De architect wilde dat niet; die zouden de doorkijk belemmeren die een kunstwerk een bijdrage levert aan de architectuur en niet dat

Tschumipaviljoen en tentoonstelling

het die verandert. De consequentie was dat ik het met veel minder

Aansluitend op het kunstwerk in de parkeergarage was van

krachtige consumentenbeamers moest doen. Aan de andere kant is

12 oktober t/m 2 december 2012 in het Tschumipaviljoen de vid-

het door de minder sterke projectie een stuk poëtischer geworden.”

eo-installatie Controle van Veldhoen te zien. Met deze installatie

Het ‘probleem’ doet niets af aan de positieve ervaringen die

creëerde de kunstenaar de illusie dat er gecontroleerd

Veldhoen heeft met de samenwerking. “Het CBK zet heel hoog in,

water in het schuin oplopende paviljoen stond. Geluid van golvend

is heel ambitieus, en dan kunnen er makkelijker dingen anders gaan

water versterkte deze illusie. Veldhoen: “Beide kunstwerken zijn

dan je had gepland. Maar ze zijn daar bij het CBK ook heel nuchter

allebei een lofzang op de schoonheid van water en tegelijkertijd

in.” “We hebben nou eenmaal voor een experimenteel kunstwerk

een herinnering aan zijn sluimerende, destructieve kant.”

gekozen”, vond Ankie Boomstra. “Ze hebben mij een niet aflatende

Eveneens in het verlengde van Illusie van controle was er een

steun geboden,” aldus Veldhoen.

tentoonstelling in het CBK over dit videokunstwerk en ander

hij voor ogen had. Dat is heel begrijpelijk, het is de bedoeling dat

werk van Veldhoen, van 6 oktober t/m 2 december 2012. Aan de

De kunstenaar

hand van schetsen, foto’s en filmbeelden was te zien hoe Illusie

Martijn Veldhoen (Amsterdam, 1962) studeerde schilderkunst aan

van controle is gemaakt; het autonome werk van Veldhoen in de

de Gerrit Rietveldacademie. De kwast heeft hij sindsdien nooit

tentoonstelling gaf inzicht in het oeuvre van deze kunstenaar.

idioom van de schilderkunst en zijn fascinatie voor de natuur laten zich in zijn werk altijd gelden. Zijn oeuvre is a-typisch: hij betreedt

De kunstcommissie

steeds nieuwe gebieden. Vanaf de start van zijn carrière was hij

De kunstcommissie bestond uit Allart Vogelzang (Onix Architecten),

betrokken bij multidisciplinaire projecten met bijvoorbeeld muziek

Rein Mebius en Harmen Postma (beiden Dienst Ruimtelijke

en sculptuur. In 1992 begon hij met het maken van video-installat-

Ordening van de gemeente Groningen), Jan Samsom (kunstadviseur

ies. Inmiddels worden zijn experimentele korte films - vaak verwerkt

van het CBK) en Ankie Boomstra (projectleider bij het CBK).

in installaties – wereldwijd vertoond op exposities en tijdens film-

André Tervoort (Stadsbeheer) adviseerde over het beheer en

en videofestivals. Veldhoens werk stelt filosofische vragen over de

onderhoud van het kunstwerk.

menselijke conditie in onze vluchtige, chaotische (stads)wereld.

Kunsteducatie is belangrijk voor jongeren. Voor hun ‘menswording’. Ze leren reflecteren en om zich heen kijken Zuiderlicht (klant Kunstuitleen): De medewerkers van het

Heide (docent Gomarus College):

CBK hebben kennis van de collectie en kunnen daarover uitstekend adviseren, ook als je zelf helemaal geen idee hebt Kunstraad

We zijn positief over de kwaliteit van Kunst op Straat. Met matching wist het CBK tot nu toe bij het bedrijfsleven en de woningcorporaties aanzienlijke extra bedragen voor de beeldende kunst te genereren Alan Kay (lector Universiteit van Glasgow): Kunst Groningen:

speelt een belangrijke rol in het krachtig maken van gemeenschappen en het regenereren van stedelijke en plattelandsgebieden Roelfien Steen (klant Kunstuitleen):

Kunst in huis verrijkt je leven. Het doet je

vaak aan iets denken. Je kijkt ernaar en telkens zie je iets nieuws

15 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

14

door de schilderkunst laat beïnvloeden. Zijn interesse voor het

José van der

Kunst op STRAAT

Kunst op STRAAT

meer aangeraakt, hoewel hij zich in zijn werk nog altijd indirect

CBK was gewoon fantastisch. Dat verdient een pluim

Strip op Grote Markt

• Sam Peeters voor zijn strip •

• Sam Peeters voor zijn strip •

7

8

9

Nog t/m 20 juni 2013 te zien op de Grote Markt: de strip van Groninger striptekenaar Sam Peeters over het studentenleven. Voor sommige studenten is studeren meer dan met de neus in de boeken zitten. Waar de een zich ijverig op zijn studie richt, leeft de ander er lekker op los zonder zich druk te maken over zijn resultaten… De strip is een idee van het CBK. Aanleiding vormt het grootscheepse bouwproject in het

1

2

10

11

12

3

4

13

14

15

5

6

16

17

18

stads-centrum: de nieuwbouw van de oostwand van de Grote Markt en de bouw van het Groninger Forum. Groninger striptekenaars brengen, verspreid over vier jaar, ‘leven in de bouwerij’ met vijf stripverhalen op de schutting rondom de bouwlocatie. Elk verhaal gaat over de veranderingen in het stadshart, inhakend op de bouwstatus van dat moment. De nieuwbouw van studentenvereniging Vindicat maakt Het studentenleven tot thema van de eerste strip. Na Peeters volgt vanaf 27 juni 2013 Barbara Stok. Haar thema is De Stadjer en het stadshart. De strips op de bouwschutting zijn bedoeld om de binnenstad levendig te houden tijdens deze grote bouwactie. Ze komen tot stand in samen-

de ondernemers uit de buurt. De strip begint aan de oostzijde van de Grote Markt, tegenover het informatiecentrum en loopt door naar de Popkenstraat (achter ’t Feithhuis). Elke volgende strip zal op een ander deel van de bouwplaats te zien zijn. <

17 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

16

Forum, het Nederlands Stripmuseum en

Kunst op STRAAT

Kunst op STRAAT

werking met vertegenwoordigers van het Groninger

BEHEER KUNST OP STRAAT Verandert de omgeving van een kunstwerk in de openbare ruimte? Dreigt een gebouw met kunst gesloopt te worden? Is een kunstwerk beschadigd? Dan komt het CBK in actie. We zijn tenslotte ook verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van de kunstwerken in de openbare ruimte. Wij werken daarbij nauw samen met Stadsbeheer…

advies De laatste jaren neemt onze adviserende rol toe. Er komen steeds meer initiatieven van buurtbewoners tot het plaatsen van een kunstwerk in hun buurt, of het behouden en herplaatsen van een kunstwerk dat aan een afbraakpand bevestigd zit. Stadjers komen met hun vragen bij ons. Wij denken met hun mee, helpen hen aan potentiële contactpersonen en geven advies over een (nieuwe) plek, financiering, technisch beheer

DNA-spray:

preventief wapen tegen kunstrovers Het krappe aanbod en de grote vraag hebben de koperprijs het afgelopen decennium opgedreven tot enorme hoogte. De waarde is in deze tijdspanne zo ongeveer verzesvoudigd. Dat maakt objecten van koper, maar ook koperlegeringen zoals brons en messing tot een aantrekkelijke buit. Bouwplaatsen, scheepswerven en treinsporen zijn favoriete plaatsen delict. Ook de kunst in de openbare ruimte moet het ontgelden. Zo’n zestig kunstwerken die het CBK in Groningen beheert, zijn van dit diefstalgevoelige materiaal. Reden genoeg om preventief op te treden. Met een wel heel inventief staaltje beveiliging…

Herplaatsing

en juridische zaken. Een bijzonder voorbeeld hiervan

De kunstwerken op straat voegen zich naar een veranderende

slopershamer wisten te redden. Het kunstwerk is met

Begin 2012 werd de gemeente Rheden opgeschrikt door twee bru-

stad. Gebouwen worden gesloopt, wegen aangelegd,

hulp van woningcorporatie Nijestee herplaatst in het

tale bronsdiefstallen: in januari troffen de inwoners van De Steeg

wijken gebouwd. Kunstwerken die daardoor in de knel

Giga-complex aan de Kraanvogelstraat.

is het kunstwerk De Haan van Siep van den Berg dat we afgelopen jaar samen met buurtbewoners van de

het bankje waarop de bronzen Simon Carmiggelt en zijn vrouw Tiny

De smelterij is de laatste schakel in het opsporingstraject; is het

komen, krijgen een nieuwe plek. We zoeken daarbij naar

hun vaste plek hadden leeg aan. Rond dezelfde tijd werd in Dieren

metaal eenmaal omgesmolten, dan is de spray niet meer zichtbaar.

een goede match tussen kunstwerk en plek en betrekken de

het bronzen paard van Henk Göbel van zijn sokkel getild. Het Singer

Met smelterijen is daarom afgesproken dat zij aangeboden koper,

Museum in Laren was bijna De Denker van Rodin kwijt en ook in

brons en messing onder de UV-lamp houden alvorens het te kopen.

Westerbork was het raak: daar liep het bronzen oorlogsmonument

De markering van de SDNA-spray is namelijk met het blote oog

grote schade op na een mislukte poging tot diefstal. De gestolen

niet zichtbaar, maar met behulp van een UV-lamp eenvoudig vast te

kunstwerken werden alle binnen afzienbare tijd teruggevonden

stellen: de vloeistof wordt onder dit speciale licht helder blauw. Een

– ofwel zwaar beschadigd, ofwel in stukken gehakt. Marijke van

forensisch laboratorium kan vervolgens de unieke code van het SDNA

der Woude, directeur van het CBK: “Wij dachten: we gaan hier

vaststellen en zo het stuk koper, brons of messing koppelen aan het

in Gro-ningen niet zitten wachten tot onze kunstwerken worden

het stelen van onze kunst is onaantrekkelijk want de pakkans is groot!

kunstenaar en de buurtbewoners bij de herplaatsing. Onder toeziend oog van kinderen van de Boerhaaveschool en de Ter Borchschool herplaatsten we in 2012 het kunstwerk Zonder titel, in de volksmond De Peren, van kunstenaar Gert Jan Mulder. Het werk staat nu aan de Paterswoldseweg.

Hoe beter de collectie er uitziet, hoe minder ze uitnodigt tot vandalisme. We houden bestaande kunstwerken daarom goed in de gaten. Via een lik-op-stuk-beleid herstellen we schade

gestolen -

Wandelingen

Voor de extra beveiliging van de circa zestig diefstalgevoelige kunst-

Iedereen die informatie zoekt over de Kunst op Straat collectie kan terecht op onze

werken klopte het CBK aan bij het bedrijf SelectaDNA. Dit bedrijf

website staatingroningen.nl, die we samen bouwden met architectuurcentrum Platform

maakt een spray die is voorzien van een unieke DNA-code. Een kunst-

GRAS. Op deze website vindt u de hele Kunst op Straat collectie van de stad, met

werk dat ermee is behandeld, draagt deze code maar liefst twintig

omschrijvingen en handige weetjes, vele bijzondere gebouwen en informatie over

jaar bij zich. Wassen of schuren helpt niet; de spray is zo fijn van

buurten en wijken. De bezoeker kan er routes vinden en ook een zelf uitgestippel-

samenstelling en hecht zo sterk aan het oppervlak, dat er altijd res-

Traceerbaar

de route delen met andere bezoekers van de website. Jaarlijks verzorgen we ook

tanten blijven zitten. Nicoline Wijnja, coördinator Kunst op Straat bij

Gepaard met een jaarlijkse media-actie rondom kunstwerken en

kunstwandelingen die aansluiten op andere projecten of evenementen. In 2012 deden

het CBK: “Belangrijk is dat de handel in deze metalen wordt be-

beveiliging geven CBK en de Regiopolitie Groningen voortaan een

we dat samen met het Veenkoloniaal Museum in Veendam dat een tentoonstelling

moeilijkt. Als je een kunstwerk steelt, kun je het natuurlijk in stukken

duidelijk signaal af: het stelen van onze kunst is onaantrekkelijk want

wijdde aan de gebroeders Hendrik en Willem Valk. In de stad Groningen staan veel

zagen, zodat het onherkenbaar wordt, maar met behulp van de spray

de pakkans is groot! “Natuurlijk is het een methode om de opsporing

kunstwer-ken van Willem Valk op straat. Bezoekers van de tentoonstelling en andere

zijn ook de stukken altijd te traceren.” Kunstwerken kunnen pas

te vergemakkelijken,” zegt Guus de Vrieze, beleidsadviseur Opsporing

geïnteresseerden konden via een wandeling met rondleider kennismaken met zijn

teruggevonden worden als ook de handelaren in deze metalen

van de Regiopolitie Groningen. “Dankzij de SDNA-spray is er langer

oeuvre,

mee-werken. Handelaren zijn verplicht te vragen naar de legitimatie

verbinding met de plaats waar het gestolen goed vandaan komt. Ook

als aanvulling op de tentoonstelling.

van de inbrenger. Als ze gestolen goederen kopen, dan hangen ze zelf

Unieke DNA-code

19 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

betreffende kunstwerk en dus aan de plaats delict.

Kunst op STRAAT

Kunst op STRAAT

we gaan de kunstwerken extra beveiligen.”

18

ook.

als het in stukken gehakt op verschillende plaatsen is opgeslagen, is het daardoor nog traceerbaar. Het maakt niet uit waar het naartoe > wordt vervoerd en hoe lang het ligt opgeslagen; het kunstwerk draagt zijn eigen beveiliging maar liefst twintig jaar met zich mee. Maar je moet het vooral zien als een preventiemaatregel.” De Vrieze legt uit dat een dergelijke maatregel er met een solocarrière niet komt.

• Burgemeester Rehwinkel onthult het kunstwerk •

“Preventie werkt alleen als je er publiciteit aan geeft. Als je wijd en zijd bekendmaakt dat de kunstwerken in Groningen behandeld

Kunstenaar Erwin Stienstra realiseerde in opdracht van

zijn met SDNA-spray. Zodat een heler denkt: In Groningen moeten

het CBK een interactief tegeltableau met de titel Ons

we niet zijn voor een kunstroof. Hij weet namelijk dat hij langer

Blauwe Hart. Het bijzondere aan dit tegeltableau is dat

opgescheept zit met het materiaal en dat daardoor het risico veel

het is opgebouwd uit QR-codetaal (Quick Response).

groter is dat hij gepakt wordt. Bovendien is het wel heel veel gedoe

Op de hoeken van de tegels zitten scanbare codes voor

en risico voor een kunstwerk dat in stukken gehakt vrijwel al zijn

smartphones waarachter u een schat aan informatie

waarde verliest.”

vindt. O.a. een blog van burgemeester Rehwinkel,

Zodat een heler denkt: In Groningen moeten we niet zijn voor een kunstroof

I nter actief tegeltableau:

k u nst werk v o or en door Groningers vernieuwd.

wandelroutes van Marketing Groningen en portretten van Groningers verzorgd door lokale omroep OOG

Aan het kunstwerk werkten mee: Sandra Blekemolen,

TV. Vier tegels zijn openbaar, u kunt daar muziek,

Dennis Boxum / Tekstbox, Arjan Braaksma / Burobraak

gedich-ten, verhalen of filmpjes achterlaten. Het

Amsterdam, Boudewijn Corbach, Het Groninger Forum,

Groninger hiphopduo AB & Ezra, voormalig stadsdich-

Arvid Klijzing / Studio Boterdiep, Koen de Koning / Last

ter Stefan Nieuwenhuis en Volkskrantjournalist Bert

Tuesday, Marketing Groningen, Stefan Nieuwenhuis /

Wagendorp gingen u voor. De tegels in het tableau

Buro 05, OOG TV, burgemeester Peter Rehwinkel,

zijn geproduceerd bij Koninklijke Tichelaar in Makkum.

Jim Rotteveel, Koninklijke Tichelaar Makkum en Bert

Het tableau zit op de muur van café de Drie Gezusters

Wagendorp. <

van Groningen. Stienstra: “Mijn kunstwerk sluit niet

het CBK neemt. De nieuwe maatregel vormt een aanvulling op

alleen aan bij de Oud-Hollandse tegeltjestraditie, maar

de bestaande diefstalpreventie zoals stevige verankering van de

ook bij de hui­dige social media ontwikkeling waarbij

kunstwerken in de grond, het organiseren van educatieve projecten

iedereen zijn

en het geven van informatie over kunstwerken door middel van de

eigen creatieve input kan geven. Het idee is Gronin-

website www.staatingroningen.nl. Daarnaast voert het CBK een

gers en bezoekers van de stad te inspireren, motiveren

strak lik-op-stuk beleid als het gaat om graffiti of vernielingen van

en de gelegenheid te geven om gedachten te uiten

kunstwerken. Wijnja: “Ook werken we samen met de buurt bij de

in de vorm van muziek, poëzie, verhalen en video’s.

totstandkoming van een kunstwerk. We informeren hen, betrekken

Op deze manier is het niet alleen een kunstwerk

hen bij de keuze van het kunstwerk, plaatsing, onthulling, etc.” Dat

van mij, maar ook een podium voor heel veel andere

de laatste indirecte maatregel veel méér doet dan men misschien

mensen.” Het initiatief voor het kunstwerk kwam van

zou vermoeden, bewijst bijvoorbeeld het verantwoorde-lijk-

onderne­mers in de straat, burgemeester Rehwinkel

heidsgevoel van inwoners van Corpus Den Hoorn voor het recent

onthulde het. Het tegeltableau is vijf jaar op deze plek

geplaatste kunstwerk van Frank Havermans aan de Hoornsedijk.

te zien, de informatie achter de tegels wordt continu

21

Buurtbewoners die nauw betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van dit kunstwerk, brengen het dagelijks een bezoekje om • Bronzen kunstwerk Secret Lives in a Public Body van Henk Visch •

te kijken hoe het er bij staat. Ze ervaren het kunstwerk als ‘ook een beetje van ons’. Zo kan ieder CBK kunstwerk rekenen op een afgemeten, bij het kunstwerk passend ‘preventiepakket’. <

• Erwin Stienstra geeft burgemeester uitleg •

H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

20

De DNA-maatregel is niet de enige preventieve maatregel die

Kunst op STRAAT

Kunst op STRAAT

bij de entree van de Gelkingestraat in het stadshart

Kunst op Straat

een verbinding tussen inwoners en de openbare ruimte van de stad

Kunst op MAAT

Kunst op MAAT

23

• Straatkamer - Lena van der Wal •

H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

22

opdrachten voor

startende kunstenaars Kunst op Maat

De kleine wer el djes van

Het rioolpompstation in de wijk Selwerd, nabij station Groningen Noord, is gerenoveerd. Tegelijk met de renovatieplannen van het gebouw schreef de beheerder een kunstopdracht uit: geef het gebouw een meer sprekende uitstraling, maak wat binnen gebeurt buiten zichtbaar. Startend kunstenaar Ingeborg Entrop kreeg deze opdracht die ze uitvoerde binnen een Kunst op Maat traject van het CBK. Entrop maakte het geluid van de pompen in het gebouw

Koos Buist

zichtbaar op het dak met de woorden TSHP (aanzuigen) en PSHT (uitstorten).

• `Insectentempel op landgoed Fraeylemaborg •

Entrop: “In mijn ontwerp heb ik het ondergrondse, onzichtbare pompgeluid zichtbaar gemaakt door het te vertalen in letters. Dit geschreven geluid heb ik vervolgens vanuit de kelder naar alleen de verticale ‘uitlopers’ in dezelfde breedte en kleur te zien; om het werk op het dak volledig te kunnen lezen, zul je je als toeschouwer ook omhoog moeten pompen. Dat kan bijvoorbeeld via de trap van het nabijgelegen station. Of virtueel, via – te zijner tijd – satellietbeelden op internet.”

Het krioelt onder onze voeten. In het gras en

voor mijn Insectentempel: kop, thorax en

ingsorganen. Buist vertaalde dat symbol-

op het mos bevinden zich kleine wereldjes

abdomen. Hun functies heb ik vertaald naar

isch in aarde, leven en dood. Hij bouwde

Coaching

waarvan we het bestaan niet of nauwelijks

kunst. ”De vlucht van de vuurvlieg is de kop.

een grafheuvel annex broedkamer: het

Met Kunst op Maat opdrachten ondersteunt het CBK

kennen. Koos Buist wel. Al sinds zijn

“Het is het waarnemende orgaan van het

Insectenhotel. Het piramidevormige, half

startende kunstenaars in hun beroepspraktijk.

vroege jeugd zoekt hij die wereldjes op,

insect, dat ik heb verbeeld als optisch kijk-

ondergrondse bouwwerkje bevat een hut

We werven (non-profit) instellingen en bedrijven die

gefascineerd als hij is door insecten. Als

wiel in een houten ton. Met luciferstokjes en

met een tunnel waar kinderen doorheen

een kleinschalige opdracht willen geven aan deze

beginnend kunstenaar zet hij het vergroot-

helikopterzaden heb ik vuurvliegjes gemaakt

kunnen tijgeren en een broedwand van

kunstenaars en bieden begeleiding door een proces-

glas erop. Letterlijk en figuurlijk. “Het is al

en die in verschillende houdingen op een

boomstammen met gaatjes. Zo’n verblijf-

bewaker en een externe adviseur. Ook een bijdrage

mijn derde insectentempel: de eerste twee

wiel geplaatst. Als je aan het wiel draait

plaats voor insecten vraagt om de juiste

aan het kunstbudget behoort tot de mogelijkheden.

maakte ik tijdens mijn studie aan Academie

zorgen de rotaties en de reflecties van

condities: veel zon, een beschutte plek…

Opdrachtgevers krijgen zo een aansprekend kunstwerk

Minerva, een theaterstuk en een video-in-

diverse spiegels voor beelden van vliegen-

Buist verwacht vooral solitaire bijen te

en helpen startende kunstenaars. Deze laatste doen

stallatie. Nu wilde ik een permanente

de vuurvliegjes.” De thorax, het middendeel

logeren. Maar vooralsnog zijn de eerste

ervaring op die zij kunnen gebruiken in hun verdere

tempel maken.” Landgoed Fraeylemaborg

van het insect dat bestaat uit spieren en

gasten van het hotel onbekend en moet

carrière. De coaching beslaat meerdere terreinen: hoe

Masterclass

vormde de ideale locatie: “Het heeft een

poten, vormt het onderdeel

de praktijk uitwijzen of de ontdekkende

presenteer ik mezelf, hoe stel ik een begroting op, hoe

Jaarlijks organiseert het CBK een masterclass voor startende Groninger kunstenaars.

gevarieerde flora en fauna en verschillende

Beweging & tijd: een installatie die een

kinderen geen storende factor zullen

bewaar ik mijn artistieke identiteit in het meedenken

Doel: leren in groepsverband, gerelateerd aan een werkelijke opdracht. De masterclass

microklimaten. Veel van de materialen kon ik

kijkje geeft in de microwereld van de

vormen voor de insecten. “We gaan de

met mijn opdrachtgever? Ook cultureel ondernem-

die we in 2012 startte, is gekoppeld aan het Time Shift Festival. Een eenmalig en uniek

van het landgoed halen.”

insecten. Het bestaat uit een wiel met een

eerste zomer in, héél spannend,” aldus

er-schap komt aan de orde.

festival in Groningen – 24 mei t/m 2 juni 2013 – waaraan tal van culturele instellingen

arm waarop je liggend door vergrotende

de kunstenaar. (De onthulling was in

samenwerken. Zeven veelbelovende kunstenaars – Albert Hofman, Marcel Imthorn, Maud

Fantasie

lenzen naar het gras kunt kijken, en wie

september 2012, red.)

van Maarseveen, Bert Scholten, Natasha Taylor, Jos Volkers en Eva Weerts – maken ge-

“Het was niet zo moeilijk om me in de

weet naar zijn bewoners. Zo niet, dan kun

bele-vingswereld van een kind te verdiepen;

je je door de vergrote grassprieten met een

“Het CBK heeft mij enorm geholpen.

Eemskanaal. Ervaren kunstenaars, de zogenaamde masters, ondersteunen de deelnemers

ik ben zelf nogal speels. Als kind was ik erg

beetje fantasie zélf insect wanen.

Inhoudelijk werd ik volkomen vrij gelaten,

bij hun vragen en/of knelpunten waar ze tegenaanlopen in de harde werkelijkheid. Masters

maar bij de uitvoering kreeg ik alle nodige

zijn kunstenaar Edwin van der Heide, internationaal bekend om zijn imposante geluids-

onder de indruk van de zoötroop in dieren-

luidskunstwerken die ze tijdens dit festival presenteren in de oude graansilo EMG aan het

tuin Emmen, dus iets dergelijks wilde ik ook

Insectenhotel

steun. Ook werd ik begeleid en geadviseerd

en lichtinstallaties, en ontwerper Sara Kolster. Met de masterclasses willen we de

in mijn kunstwerk opnemen. De lichamelijke

Het achterlijf van het insect, het abdomen,

in mijn contact met de opdrachtgever. Ze

deelnemers ondersteunen in het doorontwikkelen van hun beroepspraktijk en hen

driedeling van het insect vormt de inspiratie

herbergt de spijsverterings- en voortplant-

waakten zo letterlijk over mij en het werk.” <

in teamverband laten reflecteren op elkaars werk.

25 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

24

het hoogste punt van het gebouw ‘gepompt’, het dak op. Van de letters zijn op de gevels

Kunst op MAAT

Kunst op MAAT

Je bent een beginnend beeldend kunstenaar met een hoofd vol ideeën. Hebt originele plannen voor een kunstwerk in de openbare ruimte. En zelfs een opdrachtgever gevonden. Koos Buist had het voor elkaar: Museum Landgoed Fraeylemaborg was klaar voor zijn educatieve kunstproject. Het CBK omarmde het idee van Buist en gaf het startschot voor de realisatie van de ‘Insectentempel’, een doe-, ontdek- en beleefkunstwerk dat kleine en grote kinderen uitnodigt om kennis te maken met de natuur rondom de borg…



De zevende hemel van

M ichel d e R uite r • Deel stand Michel op woonbeurs •

Voor Wonen & Co de beurs in Martiniplaza vroeg het CBK drie beginnende ontwerpers een schetsontwerp te maken voor een innovatieve, originele stand. In de stand moest ruimte zijn voor zes jonge ontwerpers die zichzelf en hun werk aan een groot publiek wilden presenteren. Michel de Ruiter kreeg de opdracht. Die behelsde uiteindelijk méér dan alleen het ontwerpen van de stand: het werd een compleet ontwerpplein onder de naam ‘Ontmoet Design’. “Een hele zware klus, maar ik heb er ontzettend veel van geleerd,” aldus de jonge vormgever…

mijn interesse daar ligt. De goden maken plaats voor designers en hun werk; mythologie, internet, pixels en design vormen zo samen hun hemel, die altijd in beweging is en bestaat uit één groot netwerk. Samen werken aan de toekomst dus.”

Groot leertraject De vraag of De Ruiter heeft geleerd van zijn kunstopdracht is bijna een retorische. Het antwoord is volmondig ja. En vraag je hem wát hij dan heeft geleerd, dan zou het antwoord maar zo kunnen zijn: wat níet? Voor De Ruiter was de samenwer-king met het CBK één groot leertraject.

Michel de Ruiter kwam niet helemaal

ving verzorgde ik uiteindelijk ook de halve

“Wat ik van deze opdracht heb geleerd,

onbeslagen ten ijs. Na zijn studie Vormge-

organisatie. Dat was leuk, maar zwaar.

komt me nu heel goed van pas in mijn

ving Ruimtelijk Ontwerp aan Academie

Maar dat ligt aan mezelf hoor; ik kan slecht

baan als interieurarchitect,” legt hij uit.

Minerva veroverde hij in 2011 samen met

nee zeggen.”

“Bijvoorbeeld hoe belangrijk het is om taken goed te omschrijven. Maar ook om

Kunst op MAAT

studiegenote Anne Varenkamp op dezelfde beurs een plekje om zich te presenteren.

Design-hemel

nee te kunnen zeggen, je budget goed te

Samen met enkele andere jonge ontwerpers.

Voor het ontwerp van het plein haakte De

bewaken en om te gaan met stress en

“Weliswaar in de kelder, op de slechtste

Ruiter aan bij het thema van de beurs: de

deadlines. Het is ook heel interessant om

plek, maar we stonden er wél!” Dat hij

zevende hemel. Hij vroeg zich af of de zevende

te leren de wensen van andere mensen te

werd geselecteerd om een schetsontwerp te

hemel wel genoeg is voor onze huidige

hanteren binnen een geheel. Je merkt dat

maken voor editie 2012 schrijft hij behalve

maatschappij, waarin de mens zelden ge-

iedereen vooral met zichzelf bezig is, het

aan zijn ontwerpstijl, ook toe aan deze eer-

lukkig is met wat hij heeft en telkens méér

zijn allemaal eilandjes. Als je zo’n project

dere ervaring. Toch was het vormgeven van

wil. Een achtste hemel bijvoorbeeld. Omdat

organiseert, moet je grenzen kunnen

deze stand natuurlijk andere koek, al was

ons leven steeds meer digitaliseert, lag de

aanbrengen, zodat alle spelers weten

het alleen omdat de opdracht gaandeweg

oplossing volgens De Ruiter in internet:

in hoeverre ze als individu hun stempel

steeds groter werd, doordat ook andere

dé manier om onsterfelijk te worden. Voor

mogen drukken op het geheel. Het CBK

partijen hem opdrachten toeschoven. “Wat

zijn stand koos hij daarom als uitgangspunt

hielp me hier goed mee op weg.”

begon met een stand voor zes startende

pixels die via netwerken met elkaar zijn

vormgevers / ontwerpers uit Groningen,

verbonden. Als metafoor gebruikte hij de

Naast werk van De Ruiter was in de stand

groeide uit tot een compleet ontwerpplein,

goden uit de Griekse mythologie: “Toen ik de

op de woonbeurs werk van Phebe Lilian,

waar ook nog zo’n dertig ontwerpers van

lange ruimte zag, had ik meteen het beeld

Jenna Postma, Gert Jan Soepenberg,

House of Design en Noordelijk Talent hun

van een zuilengalerij voor ogen. Omdat de

Studio Zijn, Marsja van der Ven en Lena

producten toonden. En behalve de vormge-

ruimte zich daar goed voor leent en omdat

van der Wal te zien. <

De interactie tussen product en publiek zien wij daarbij als een spannend,



creatief, maar ook noodzakelijk

proces en werkterrein

27 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

26

Beeldende kunst geeft een extra dimensie aan ieders leven, en aan de samenleving

CIJFERS en weetjes H et h u iskame r gev o el van

Het CBK droeg met een masterclass en kunstopdrachten voor startende kunstenaars bij aan Groningen als City of talent: we coachten 13 kunstenaars.

L ena van d e r Wal Hoe maak je verblijfsplekken buiten zo intiem dat mensen er graag willen zitten? Hoe doe je daarmee recht aan de diversiteit van de wijkbewo-ners? Kunstenaar Lena van der Wal begon met het fotograferen van huiskamers in de Groninger wijk Corpus den Hoorn. Gaandeweg ontstond haar idee om al die ‘huiselijkheid’ naar buiten te verplaatsen. Ze ontwierp banken, tafels, stoelen en lampen voor de openbare ruimte en maakte straatmeubilairfabrikanten warm voor de productie. Het resultaat: ‘Straatkamers’, een cadeau aan de inwoners van de wijk…

Kunst op MAAT



• Een van de Straatkamers •

kennen. Ik belde aan en vroeg of ik hun

ik nu goed gebruiken. Ik kon die naar buiten

Minerva, deed Lena van der Wal mee aan de

huiskamers mocht fotograferen, omdat het

brengen en toevoegen aan het onpersoon-li-

jaarlijkse CBK masterclass om startende kun-

me intrigeerde hoe divers het is achter al die

jke straatbeeld. Zo kon ik dit meubilair een

stenaars te ondersteunen in hun beroeps-prak-

identieke gevels. Het was ook de opdracht

huiselijke en vernieuwende kant geven.”

tijk en ze de kans te geven zich verder te

om ons te verdiepen in het doel van het

ontwikkelen. Een echte opdracht is de leidraad,

kunstwerk en ons ontwerp af te stemmen

Sponsorovereenkomsten

in dit geval van woningcorporaties De

op de leefwereld van de gebruikers. Wat ik

“Mijn kunstwerk bestaat uit drie openbare

Huismeesters en Nijestee. Van der Wal

ermee wilde, hoe het precies moest, wist

woonkamers, compleet met banken, tafels,

scoorde die opdracht: een kunstwerk annex

ik nog niet. Maar dit contact vond ik super

stoelen en lampen. En zelfs een televisie en

ontmoetingsplek realiseren voor de bewoners

be-langrijk. Bewoners zeggen vaak rake

sloffen... Het zijn huiselijke ontmoetingsplek-

van het zuidwestkwadrant in Corpus den

dingen, al hebben ze dat zelf niet altijd in de

ken op straat, zodat buurtbewoners buiten bij

Hoorn, ter compensatie van de overlast

gaten. Dingen waardoor je ideeën krijgt.”

elkaar op visite kunnen gaan. De woonkamers vertellen de verhalen van de wijkbewoners en

Binnen een CBK Kunst-op-Maat-opdracht

Frisse blik

laten hen tegelijkertijd op een andere manier

coachten we Van der Wal bij de realisatie.

“Een van de buurtbewoners die ik sprak vond

naar hun eigen vertrouwde wijk kijken. Voor

Eind november was de onthulling.

dat er een fietsenstalling moest komen, want

de realisatie wist ik sponsoringsovereen-

zitplekken waren er al genoeg in de wijk.

komsten aan te gaan met straatmeubilair-

Rake dingen

Dat bracht me op het idee om iets te doen

fabrikanten, zodat ik de opdracht ook kon

“Het eerste dat ik me herinner van de

met die zitplekken, met het onpersoonlijke

realiseren. Ik had in de masterclass geleerd

masterclass is die saaie presentatie van

van de bestaande publieke ruimte. Als

ondernemerschap te tonen.”

de opdrachtgever. Ik heb een hele korte

startend kunstenaar heb ik geprobeerd op

spanningsboog, dus ik kon me er moeilijk

een andere manier naar dat straatmeubilair

“Hoe ik terugkijk op de masterclass en de

op concentreren. Geen idee hoe ik die taaie

te kijken: met een frisse en optimistische

opdracht? Als heel nuttig en super leerzaam.

stof moest vertalen naar iets ‘kunstigs’. Bij

blik. En mezelf de vraag gesteld: waarom is

En ik heb nu gewoon een kunstwerk gereali-

de tweede bijeenkomst gingen we gelukkig

het zoals het is? De intimiteit van de huis-

seerd in de openbare ruimte. Een droom die

de wijk in. We wilden de bewoners leren

ka-mers zoals ik die had gefotografeerd kon

werkelijkheid is geworden!” <

Met ons educatieprogramma trokken we in 2012 bijna vijftig meer deelnemers dan in 2011.

procent

In een ondernemend kunstklimaat hoort samenwerking met het bedrijfsleven. Afgelopen jaar werkten we o.a. samen met Autolease Groningen: bedrijven die een contract bij hen afsloten, kregen daarbij een cadeaubon voor onze Kunstuitleen.

Het CBK adviseerde de Stichting Historisch Joods Groningen bij de totstandkoming van een kunstwerk annex herinnerings-teken voor de voormalige Joodse begraafplaats.



We boden een podium aan circa 60 Groninger kunstenaars.

Op zaterdag 15 september presenteerde het Groninger culturele veld zich aan een breed publiek tijdens de manifestatie Shaken not stirred.



In november presenteerden we ons tijdens de Promotiedagen Noord-Nederland in Martiniplaza samen met andere cultuurinstellingen op een heus cultuurplein.

Meer feiten, cijfers en een volledig overzicht van alle activiteiten die het CBK Groningen deed in 2012 vindt u achterin.

29 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

Samen het Noord Nederlands Toneel organiseerden we een rondetafelgesprek over beeldende kunst.

In 2011, vlak na haar afstuderen aan Academie

tijdens een ingrijpende wijkvernieuwing.

28

Op 31 december 2012 waren 2.796 kunstwerken uitgeleend.

van kennismaking tot koestering We hebben een natuurlijke aanleg voor het beleven van plezier of

KunstUITLEEN

maar veelal komt dit niet spontaan tevoorschijn

De proefpersonen ondergingen hersenscans terwijl ze schilderijen

tolerante, open samenleving. Kunst is ertoe in staat om de blik te

van wereldberoemde kunstenaars te zien kregen. Terwijl ze keken

verschuiven, een ander licht te werpen op veilige aannames, het

naar schilderijen die ze mooi vonden, verhoogde hun bloedstroom

stof van denkpatronen te slaan en nieuwe verbindingen te leggen.

soms met wel tien procent, evenveel als wanneer je kijkt naar

Heb je eenmaal geleerd van kunst te genieten, dan verveel je je

iemand van wie je houdt. “Wanneer je naar kunst kijkt die je mooi

nooit meer, stelt dr. Jeroen Lutters, lector Didactiek en Inhoud van

vindt, is er veel activiteit te zien in het deel van de hersenen dat

de Kunstvakken aan Hogeschool Windesheim. Sterker nog, volgens

gerelateerd is aan genot,” zegt professor Zeki. “Dat kunst zó’n

hem is blootstelling aan kunst essentieel voor ieders ontplooiing,

sterk effect op ons heeft, hadden we niet verwacht.”

en zo uiteindelijk ook voor onze samenleving. “Je moet het kunstzinnige deel van het brein stimuleren omdat je daarmee de integrale

Kunst is ertoe in staat om de blik te VERRUIMEN, een ander licht te werpen op veilige aannames, het stof van denkpatronen te slaan en nieuwe verbindingen te leggen

cognitieve ontwikkeling bevordert. Hoe jonger je daarmee begint, hoe beter. We gebruiken maar tien procent van onze hersenen voor nieuwe gedachten. Stel dat we op twintig procent uitkomen, dan zou dat een enorme winst betekenen. (…) Een samenleving zonder mensen met creatieve vermogens is dodelijk voor de economie,” aldus Lutters. (Uit: hogeschoolkrant Win’, nummer 17, 31 mei 2012) Al deze uitkomsten laten zien dat het niet wenselijk, maar noodzakelijk is om kunst breed toegankelijk te maken. Dat bewustzijn staat aan de wieg van de CBK Kunstuitleen.

De meerwaarde van kunst

Leren kijken naar kunst

Professor Zeki is niet de enige die onderzoekt welke effecten (kijken

Kunst uitlenen is dus dé manier om inwoners van Groningen en

naar) kunst op de mens heeft. Zeker met de huidige bezuinigingen

daarbuiten in aanraking te laten komen met beeldende kunst. Voor

op kunst en cultuur is de meerwaarde van kunst een aantrekke-

wie eenmaal over de drempel is, en dus een kunstwerk leent, blijft

lijk onderzoeksthema. Wetenschappers doen al sinds vele jaren

het vaak niet bij een ‘aanraking’. Dat komt doordat kunst zich niet

onderzoeken naar de effecten van kunstbeleving. De uitkomsten zijn

in een paar seconden blootgeeft. De eerste positieve kennismaking

bijna zonder uitzondering positief voor de kunst; talloze onderzoe-

met een gedicht of een muziekstuk levert een heel andere ervaring

ken wijzen uit dat kunst een essentiële rol speelt in een humane,

op dan de latere ontmoetingen: wanneer men het vaker ‘tot zich >

31 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

30

om kunst beschikbaar te stellen aan een breed publiek. Dat doet het CBK Groningen met zijn Kunstuitleen. Een collectie met voor elk wat wils. Studerend of werkend, jong of oud, kamer of kasteel: voor een paar euro per maand heb je een kunstwerk in huis…

KunstUITLEEN

van LEEK tot LIEFHEBBER

diepere emoties door kunst,

Kijken naar kunst maakt gelukkig, zo ontdekte neurobioloog professor Semir Zeki van de Universiteit van Londen. Zijn onderzoek richtte zich op de effecten van kijken en luisteren naar kunst op onze hersenen. De uitkomsten van het onderzoek worden gezien als bewijs dat het nodig is

Het hebben van diepe emoties bij kunst is een vermogen dat je tot ontwikkeling kunt brengen neemt’, leest en hoort men gaandeweg van alles tussen de regels en muzieklijnen door. Zo gaat het ook met beeldende kunst: men leert het kunstwerk kennen en ontwikkelt diepere emoties naarmate men er vaker naar kijkt. In zijn in 2004 verschenen boek Verf schrijft de kunstcriticus Hans den Hartog Jager dat de gemiddelde museumbezoeker negen seconden naar een kunstwerk kijkt. Voor een goed schilderij, zegt Den Hartog Jager, is dat veel te weinig. Ook filosofe Mieke Boon, verbonden aan de universiteit Twente, is de mening toegedaan dat negen seconden kijken veel te kort is om recht te doen aan het kunstwerk. Maar als je langer wilt kijken, hoe moet je dat dan doen? Samen met Peter Henk Steenhuis schreef Boon hierover het boek Kunst & filosofie van het kijken (Lemniscaat,

• Nieuwe Uitleenschatten 2012 in Der Aa-Kerk•

2009) en gaf zij lezingen door het hele land. Boon: ”Een kind dat leert schaken doet dat in de eerste instantie om externe redenen, bijvoorbeeld vanwege de beloning van opa of om op te scheppen bij vriendjes. Eenmaal schaker zijn het de interne redenen die hem motiveren: de schoonheid van het spel, de emoties in een partij, de

Schatzoeken voor beginners en gevorderden

behoefte zich als schaker verder te ontwikkelen. We hebben een natuurlijke aanleg voor het beleven van plezier of diepere emoties

Hartje zomer presenteerden 34 door het CBK geselecteerde

De editie 2012 was succesvol, hoewel de opkomst iets lager

door kunst, maar veelal komt dit niet spontaan tevoorschijn. Er is

kunstenaars hun recente werk in de Der Aa-kerk tijdens de negen-

lag dan de voorgaande jaren. Circa 15.000 bezoekers kwamen

moeite voor nodig. Het hebben van diepe emoties bij kunst is een

de editie van Nieuwe Uitleenschatten. Voor het CBK hét moment

langs. Onder de deelnemende kunstenaars een aantal zeer

vermogen dat je tot ontwikkeling kunt brengen.’’ (Mieke Boon in

om de Kunstuitleen onder de aandacht te brengen bij een breed

veelbelovende, zoals schilder Joram Roukes, wiens werk in-

Trouw 27/11/04). Kunst lenen is zo’n manier om mensen het kijken

publiek. De formule was zoals gebruikelijk: als een bestaande

middels is te bewonderen in Londen, Kopenhagen, New York en

aan te leren zoals Boon het bedoelt.

of nieuwe klant een werk wil lenen, nemen we het op in onze

Hong Kong. De jonge Maurits van Putten gooide hoge ogen met

collectie - is er geen vraag naar, dan gaat het werk terug naar de

zijn streng geometrische werken. En verder waren er drie

De collectie van de CBK Kunstuitleen bevat o.a. tekeningen,

kunstenaar. Vraag zetten we ter plekke om in aanbod.

multimedia presentaties van veelbelovende Groninger kun-

schilderijen, sculpturen en foto’s. De werken dateren van 1950

ste-naars, onder wie Franzis Wiese – eerder won zij de vrijkaart

tot nu. Het merendeel hiervan is in onze digitale catalogus op

Eindeloos experimenteren

Breed publiek

van het Jonge Harten Festival – en Eleanor Grootonk, de

onze website te zien. We bieden klanten de mogelijkheid om

Kunstuitleen geeft immers de ruimte voor eindeloos oriënteren en

Dankzij dit concept kunnen we heel vraaggericht werken, maar

winnares van het George Verberg Stipendium 2010. <

kunst een plek te geven in hun eigen leefomgeving, kunstwerken

experimenteren. Leren kijken doet de klant in alle gevallen. Of men

het heeft nog meer voordelen. We maken nieuwe bezoekers en-

uit te proberen, een eigen smaak te ontdekken en een visie te

nu na een huurperiode besluit dat de liefde niet wil gaan bloeien, of

thousiast voor de Kunstuitleen en we laten ze kennismaken met

ontwikkelen. Zowel bedrijven als particulieren kunnen bij ons

juist het hart verliest aan het werk en er geen afstand meer van wil

diverse disciplines binnen de beeldende kunst. Voor sommigen

Deelnemende kunstenaars in 2012:

lenen, vanaf 6 euro per maand. Lenen kan voor onbepaalde

doen. In het eerste geval is het geleende kunstwerk zó omgeruild

is dit hun eerste aanraking met beeldende kunst. Ook bezoekers

Jeroen Allart, Anouk Bax, Jeroen Blok, Alexander Bobkin, Rosa

tijd, ruilen kan op ieder gewenst moment. Advies, bezorging

voor een ander werk uit de collectie, in het tweede geval is huur

die niet gemakkelijk een museum of galerie binnenlopen,

Boekhorst, Mario ter Braak, Danielle van Broekhoven, Barbara de

en voorselectie behoren tot de mogelijkheden.

zó omgezet in koop. De CBK Kunstuitleen werkt namelijk voor

bezoeken Nieuwe Uitleenschatten. De lage drempel van de Der

Clercq, Mirka Farabegoli, Nico Gerbenzon, Eleanor Grootonk &

particulieren met het lenen = 100% sparen-systeem. Dat betekent

Aa-kerk helpt ons hier uitstekend bij. We bieden veelbeloven-

Matthijs Herder, Ineke van Harten, Jarik Jongman, Michiel Knaven,

In 2012 hielden we klanttevredenheidsonderzoek onder onze

dat de klant met het maandelijkse leenbedrag een collectietegoed

de kunstenaars, waaronder Groninger talent, een podium met

Eske Koetje, Jaring Lokhorst, Harro Nikkels, Walker Pachler,

klanten. We kregen het gemiddelde cijfer van een 8,3 voor

opbouwt, waarmee hij kunstwerken uit de collectie kan aankopen.

publieksgarantie, waar zij hun werk tussen gerenommeerde

Maurits van Putten, Matthieu van Riel, Hans Rikken, Robert Roelink,

klanttevredenheid. Onze medewerkers kregen zelfs een gemid-

Er is bij aankoop ook een renteloze betalingsregeling mogelijk. Door

kunstenaars kunnen presenteren en hun publiek kunnen ont-

Marianne Roodenburg, Maartje Roos, Joram Roukes, Arthur Stokvis,

delde van 8,5. Klanten zijn vooral tevreden over de toegankelijk-

het leen-, spaar- en koopsysteem is aankoop nooit miskoop. De

moeten. Het mes snijdt dus aan alle kanten en iedereen krijgt

Bastian Teeuwen, Rutger Termohlen, Petra de Vries, Rozemarijn

heid en het leensysteem. Verbeterpunten liggen in het systeem

kunstlener weet precies wat hij koopt. <

een stukje…

Westerink, Franzis Wiese, Helene de Winter en Mirjam de Zeeuw.

voor online reserveren en extra informatie bij de kunstwerken. <

33 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

32

spelen in de transformatie van de klant van leek tot liefhebber. De

KunstUITLEEN

KunstUITLEEN

Op het gebied van kunst kan de CBK Kunstuitleen een grote rol

De Kunstuitleen

Internationale doorbraak Groninger kunstenaar

Joram Roukes

HET GEEFT MIJN WERK EEN

DUISTER RANDJE

Bezette hij afgelopen zomer tijdens Nieuwe Uitleenschatten 2012 nog een stukje Der Aa-kerk met zijn energieke schilderwerk, nu breekt hij internationaal door: de Groninger beeldend kunstenaar Joram Roukes. Zijn werk hangt op tentoonstellingen overal ter wereld. Dit voorjaar verkocht hij vrijwel al zijn werk in Londen en Los Angeles, terwijl zijn agenda tot aan de komende winter tjokvol staat met groeps- en solo-exposities in Philadelphia en Kopenhagen. Tijdens Nieuwe Uitleenschatten had Roukes echt een voorbeeldfunctie voor talentvolle Groninger kunstenaars. Ook in zijn gebruik van materialen, media en technieken is Roukes een ‘wereldreiziger’: olieverf, potlood, spuitbus, digitale techniek, hij verwerkt ze tot eigenzinnige stedelijke landschappen vol graffiti, cartoons en typografische elementen. Roukes: “Ik werk collageachtig. Die gefragmenteerde benadering vind ik interessant. Ik laat me inspireren door de consumptiemaatschappij en de banaliteit van het alledaagse.” Zijn maatschappijkritische werk is doorspekt met humor. Ook de dood laat zich overal zien. “Het is fascinerend om te zien hoe de natuur iets zorgvuldig opbouwt en het dan laat vervallen. Het geeft mijn werk een duister kantje.” De energie spat aan alle kanten van Roukes’ doeken. Dat is volgens de kunstenaar zijn steeds terugkerende graffiti-verleden. “Als je door graffiti geobsedeerd bent, kijk je anders naar de wereld. Vooral de stad zal nooit meer hetzelfde zijn. De energie van graffiti maakt mijn werk heel intens. Die graffiti-mentaliteit is er ook nog steeds: het liefst wil ik meters maken, werken van acht meter breed ofzo…” Na een valse start op het Grafisch Lyceum in Amsterdam,

KunstUITLEEN

aan de Academie Minerva te Groningen. Daar verruilde hij de richting autonome beeldende kunst voor de docentenopleiding omdat hij ‘heel ongedisciplineerd’ is. Roukes werd genomineerd voor de Klaas Dijkstraprijs en de Kunstbeeldaward. In 2008 ontving hij een startstipendium van de BKVB (Stichting Fonds Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst) waarmee hij vier maanden lang in • Joram Roukes in zijn atelier •

New York kon werken en wonen. In de collectie van de CBK Kunstuitleen zitten enkele werken van hem. <

35 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

34

KunstUITLEEN

dat hij veel te commercieel vond, vervolgde hij zijn studie

I k stap nu

veel makkelijke r een gale r ie binnen

“Ik ben wel heel ruimdenkend en creatief opgevoed, maar niet zozeer met beeldende kunst. Mijn vader is muzikant, dus die artistieke sfeer hing er wel bij ons thuis, maar als we naar een museum gingen, dan waren het meestal tentoonstellingen over de oudheid.” Het was haar tante, beeldend kunstenaar, die de deur naar de Kunstuitleen voor Annelies Diertens opende. “Mijn tante heeft haar huis vol met kunst hangen en dat inspireerde me. Toen ik op kamers woonde, had ik er geen plek voor, maar eenmaal in een echt huis met heel veel muur wist ik: als je daar een mooi kunstwerk ophangt, is je huis gelijk ingericht.”

Herkenbare stijl In juli 2008 leende Annelies zo haar eerste twee werken bij de CBK Kunstuitleen. Een daarvan was ‘de oranje Jan Worst’ zoals ze het werk zelf noemt. Al snel volgde ‘de rode’ (Herinnering en Red Interior, red.). Die laatste beviel zo goed dat huur werd omgezet in koop. “Als ik een werk heel mooi vind, komt er vaak ook wel een tweede werk van dezelfde kunstenaar. Meestal niet eens bewust, maar doordat ik er bij een bezoek aan de Kunstuitleen per ongeluk een werk uitpik, dat dan óók een Jan Worst of Erik Mattijssen blijkt te zijn. Kennelijk is er dan iets in de stijl dat ik herken.”

Mooi om naar te kijken

M OETEN WI J V E R H U IZ E N wel een beetje vol. Gelukkig hebben we boven nog

De keuze viel op Lucebert headkick van Fedde

door het enthousiasme van Elbert en Loes Blom over

“We wilden eigenlijk altijd al kunst lenen, maar het

wel wat ruimte en anders in het kantoor…” Hij wijst

Hoekstra, dat een plekje kreeg naast ‘de oranje Jan

de Kunstuitleen. Daar kunnen hun drie kinderen over

kwam er steeds niet van. Nu kunnen we ons een

naar de uitbouw aan de achterzijde van het huis. “Het

Worst’. Inmiddels hangen er bij Annelies en Arend

meepraten; ook zij zijn besmet met het ‘leenvirus’.

leven zonder kunst gewoon niet meer voorstellen,”

volgende huis moet nog wat méér muur hebben. Ja,

Jan zes werken van de Kunstuitleen en een aantal

Het waren overigens diezelfde kinderen die hun

vertelt Loes. In de woonkamer hangen twee bijna

want als het hier vol is, dan moeten we verhuizen.”

her en der aangekochte werken. “Mensen denken wel

ouders negen jaar geleden over de drempel van de

afbetaalde werken van Michiel Hogenboom, Sweet

eens dat ik een kunstkenner ben, maar zo zie ik

Kunstuitleen hielpen – met een sculptuur van de

Parade en Sweet Parade 4. Ze konden er geen afstand

Meer inhoud

mezelf helemaal niet. Ik verdiep me niet heel erg

Kunstuitleen én een cadeaubon voor hun 25-jarige

meer van doen. Zo ging het ook met Violenbed IV van

Genieten van kunst kun je leren, daar zijn Loes en

in de betekenis van een werk of in de gebruikte

huwelijk. Dat cadeau stond voor beiden – of eigenlijk

Caroline Serton dat aan de muur er tegenover hangt.

Elbert het levende bewijs van. Én van het feit dat

techniek. Ik vind het wel interessant om te lezen hoe

voor alle vijf – aan het begin van een bijzondere

Het Prijsstiertje van Eske Koetje is wat Elbert betreft

de Kunstuitleen wel degelijk de deuren tot musea,

een kunstenaar tot een werk is gekomen. Maar ik wil

ontwikkeling: die van artibeet tot kunstliefhebber.

geen blijvertje: “Het is een vriendelijk ding, maar het

galerieën en andere culturele trekpleisters kan ope-

kunst vooral mooi vinden om naar te kijken. Ik stap nu

Ze zijn namelijk geen van beiden opgevoed met kunst.

is een beetje erg voorzichtig geschilderd.” In de gang

nen. Loes: “We bezoeken nu heel vaak tentoonstel-

wel veel makkelijker een galerie binnen dan vroeger.

Hingen hun eerste kunstwerk boven de bank omdat

staan de nog ingepakte ‘tegels’ van Patrick Bergsma

lingen en boeken eigenlijk alleen nog maar vakanties

36

Het liefste ga ik naar foto-exposities. Maar het ligt ook

de muur anders zo kaal was. En brachten hun vakan-

die een plek moeten krijgen in de keuken. En dan is het

en weekends naar plekken waar ook meteen van alles

erg aan mijn gemoedstoestand. Arend Jan kan na een

ties door aan het strand. Nu hangen de muren van

woongedeelte vol. “Ik ben elke ochtend weer blij als

te zien is op het gebied van kunst en architectuur.

schokkende fototentoonstelling over de oorlog weer

huize Blom vol kunst en reizen Elbert en Loes af naar

ik de woonkamer binnenkom, ik bekijk de werken echt

Wat ik vooral fantastisch vindt? Dat we het op onze

vrolijk met zijn dag verder gaan. Bij mij blijft dat een

plekken boordevol cultuur. Van Nieuwe Uitleenschat-

dagelijks,” zegt Elbert. “Het is een soort verliefdheid,

kinderen hebben overgedragen. Omdat kunst

hele tijd hangen en daar heb ik niet altijd zin in.” <

ten tot rondreizen door Italië.

compleet met kriebels in je buik. Maar het wordt hier

je leven absoluut meer inhoud geeft.” <

KunstUITLEEN

Verliefdheid

37 H ET J A AR 201 2

Het is onmogelijk om niet aangestoken te worden

KunstUITLEEN

werd het tijd voor een gezamenlijk gekozen werk.

H ET JA A R 201 2

Toen partner Arend Jan Wonink bij Annelies introk,

AL S DE MUR EN V OL ZIJN

HET JAAR

2013 vooruitblik Broei – een klinkende silo 24 mei – 2 juni 2013 Zeven talentvolle Groninger kunstenaars laten u met speciaal voor de EMG graansilo aan het Eemskanaal gemaakte geluidskunstwerken het gebouw beleven. Een interactieve ervaring, op een unieke en spannende locatie, die u niet mag missen!

• Peter Pan uit de serie Fairy Tales & Stories •

24 mei – 28 juli 2013

Maartje Roo s

De internationaal bekende kunstenaar Edwin van der Heide

KunstUITLEEN

na New York in Groningen

presenteert in het CBK twee werken: Sound Modulated Light, een interactieve installatie waarbij u zelf een geluidskunstwerk kunt creëren en A World Beyond the Loudspeaker, een choreografie voor geluid en licht…

Groninger striptekenaars verbeelden op verzoek van het

CBK de razendsnelle veranderingen in de Groninger binnenstad met een verhaal op de bouwschutting aan de Grote Markt. Na de strip van Sam Peeters over het studentenleven (t/m 20 juni 2012) volgt de strip van Barbara Stok. Stok brengt de belevenissen van Stadjers in beeld aan de hand van een trouwe viervoeter. Maar hoe trouw is de viervoeter eigenlijk?

Een van de kunstenaars tijdens Nieuwe Uitleenschat-

werd, raakte dat op de achtergrond. Na de havo

ten 2012 was Maartje Roos. Roos studeerde in 2010

deed ik toelating tot de kunstacademie. Ik werd

cum laude af aan de Fotoacademie in Groningen.

afgewezen omdat ik nog erg jong was. In een gesprek

In vakkringen wordt ze beschouwd als opkomend

met een decaan kwam mijn fascinatie voor fotografie

talent. Haar afstudeerwerk Fairy Tales & Stories

weer terug en ik ging naar de opleiding Fotonica.

was al te zien op het New York Photo Festival.

Nadat ik hiervoor geslaagd was, haalde ik mijn

Roos: “Het verhaal achter deze fotoserie gaat terug

propedeuse aan de kunstacademie en ging ik naar

naar toen ik klein was. Ik luisterde naar sprookjes-

de Fotoacademie in Groningen. Daar vond ik mijn

boeken op mijn walkman. Een paar jaar geleden

eigen weg. Ik wil graag illustratieve, verhalende,

vond ik zo’n cassettebandje terug. Ik moest meteen

conceptuele foto’s maken. Een klein verhaal dat ik

aan de sprookjes denken. Dat wilde ik verbeelden.

in een foto wil pakken.“

5 juli – 1 augustus 2013 In de Der Aa-kerk presenteren we voor de

Naar aanleiding van de strip van Barbara Stok

Ik kwam o.a. in Bourtange, modellen vond ik deels

Roos werkt in opdracht van particulieren en bedrijven.

tiende maal Nieuwe Uitleenschatten. Nieuw

op de Grote Markt organiseren we in het CBK

in de familie en ik vond laarzen gedragen door

Ze maakte o.a. de foto’s voor het jubilieumboek van

werk van 22 veelbelovende en gerenom-

een tentoonstelling over haar werk en werkwijze.

Rutger Hauer. Zijn naam stond er nog in. Die waren

de Efteling. Dit jaar exposeert ze voor het derde jaar

meerde kunstenaars verspreid over twee

Tijdens deze tentoonstelling presenteert Stok

heel geschikt voor de Rattenvanger van Hamelen.

op een rij tijdens het New York Photo Festival. Vorig

presentaties van beide twee weken…

bovendien voor het eerst haar nieuwe boek…

Zelf zit ik ook in een van de foto’s: Tinkelbel, het elfje

jaar dus in de Der Aa-kerk. “Ik vond het leuk dat ik

bij Peter Pan. In New York verkocht ik deze foto.”

voor Nieuwe Uitleenschatten ben gevraagd. Zo kan

Ik ging op zoek naar locaties, modellen en kleding.

ik op een laagdrempelige manier mensen blij maken “Fotografie zat al in me op de basisschool. Met mijn vader ging ik de natuur in, foto’s maken. Toen ik ouder

met mijn werk. En ze kunnen het ook lenen.” <

Nieuwe Uitleenschatten

Tentoonstelling Barbara Stok 28 september – 11 januari 2014

39

Noorderzon 15 – 25 augustus 2013

In het kader van talentontwikkeling presenteren we weer een startende kunstenaar op het Noorderzon Festival…

H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

38

Ik vond het leuk dat ik voor Nieuwe Uitleenschatten ben gevraagd. Zo kan ik op laagdrempelige manier mensen blij maken met mijn werk

Strip Barbara Stok Geluidsinstallaties op Grote Markt Edwin van der Heide 27 juni – 20 maart 2014

C BK en Noorderzon

Jaarlijks geeft het CBK een startende kunstenaar de mogelijkheid zichzelf te presenteren op het Noorderzon Festival. In 2012 was dat Carolijn Slottje. Als thema voor haar kunstwerk koos Slottje de vogels in het Noorderplantsoen. Slottje: “Wat me direct opviel toen ik begon na te denken over wat ik wilde doen, is dat er een gebied in het park wordt gereserveerd voor de dieren van het plantsoen. Ik verdiepte me erin. Vogels, vleermuizen en drie egels. De vleermuizen doen zich tegoed aan de motten die op de lampen

Het CBK wil talentvolle startende kunstenaars met kunstopdrachten een mogelijkheid geven zich aan een groot publiek te presenteren. De starter kan zo bovendien veel ervaring opdoen

van het festival afkomen en hebben geen last van de rumoerige bezetting. Alleen de vogels zitten niet in het stille stuk tijdens het festival; ze verdwijnen tijdelijk naar rustigere gebieden in en om de stad. Door alle acts en gezelligheid van het festival vergeet je makkelijk dat je in de natuur van de stad vertoeft. En je denkt al helemaal niet aan wat daar normaal gesproken rondvliegt en fluit. Ik wilde de afwezigheid van al deze vogelsoorten daarom laten zien.” Het resultaat werd een verzameling van dertig vogelsilhouetten op meerdere plaatsen in het park. Alle gemaakt van reflecterend materiaal dat voor interactie met de festivalgangers moest zorgen. Speciaal voor kinderen maakte Slottje bovendien een speurtocht langs haar vogelkunstwerken. <

• Still uit One Night in Paradise - Martin & Inge Riebeek •

C B K en DE N A CH T VA N KU NST & W ETENSCH A P Tijdens de derde Nacht van Kunst & Wetenschap in de Groninger binnen-stad presenteerde het CBK One Night in Paradise van Martin & Inge

FESTIVALS

• Volgels van het plantsoen - Carolijn Slottje •

lende wereldsteden, van New York tot Shanghai, uit om voor de camera te vertellen over een voor hen kostbare ervaring of bijzondere gebeurtenis. Zo ontstaan tientallen kleine, intieme portretten met wildvreemden die ons als kijker het gevoel geven dat we ze even ontmoeten. De portretten zijn gebundeld in de video One Night in Paradise, een ode aan de verscheidenheid van mensen, hun persoonlijke dromen en fantasieën, die evengoed voor iedereen herkenbaar zijn. One Night in Paradise was tijdens De Nacht van Kunst & Wetenschap doorlopend te zien in de USVA. <

41 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

40

‘het essentiële’ in hun leven. Ze nodigen toevallige passanten in verschil-

FESTIVALS

BIJ EEN CULTUURSTAD ALS GRONINGEN HOREN FESTIVALS. HET CBK WERKT DAAR GRAAG AAN MEE

Riebeek. Dit kunstenaarsechtpaar vraagt mensen over de hele wereld naar

Leren kijken vanuit verschillende invalshoeken,

CULTUUREDUCATIE ‘Cultuureducatie is belangrijk voor de persoonlijke ontwikkeling en de creativiteit. Kinderen kunnen niet vroeg genoeg in aanraking komen met kunst en cultuur.’ Zo luiden de eerste twee regels van de kunst-en-cultuurpagina op rijksoverheid.nl. Het CBK is het daar hartgrondig mee eens. Vandaar ook ons brede cultuureducatieprogramma waarvan scholen voor basis- en voortgezet onderwijs enthousiast gebruikmaken. Bij nieuwe kunstwerken en tentoonstellingen organiseren we gastlessen en rondleidingen, vrijwel altijd met een praktische opdracht ter afsluiting. Sleutelwoorden: ervaren, reflecteren en dóen…

Zet ze maar voor een willekeurig groot kunstwerk en vraag ze dan: wat zie je? “En dan alle antwoorden goed rekenen,” vindt Van Heuven. “Want de liefde voor kunst begint met het vertrouwen op je eigen fantasie

Het is mei 2012. Het CBK hangt vol werk van fotograaf Rommert

kartonnen dozen, stof, karton, bloemen, tijdschriften, scharen,

Boonstra. In de grote zaal presenteren we werk uit eigen collectie

lijm, spelden en ander spul. Opdracht: maak een enscenering en

en nieuw werk van Boonstra, in de ‘cella’ presenteren we jong

fotografeer die. Behalve de eerder genoemde materialen krijgen

talent Evelien de Rijke. Beide kunstenaars houden zich bezig met

de leerlingen zaklampjes en een korte uitleg over het effect van

ensceneringen. Bij deze dubbeltentoonstelling organiseren we ook

verschillende invalshoeken bij het fotograferen. Ze hebben alles

een educatieprogramma. Onze vaste rondleider Els Brouwer, docent

bij elkaar een half uur voor de opdracht. Ongemerkt is het stil ge-

beeldende vorming en beeldend kunstenaar, heeft een groep van

worden in de groep. De concentratie is groot. Brouwer: “Het is een

Bij het CBK zijn we van mening dat goede kunsteducatie bijdraagt

twaalf middelbare scholieren onder haar hoede. Het eerste half uur

hele mooie opdracht omdat alles erin verwerkt zit: veel verschil-

aan de ontwikkeling van iemands identiteit. We vinden het

praat ze met de leerlingen over het werk. Daarna gaan de leerlingen

lende materialen, compositie, kleur, vorm, licht en invalshoek. De

belangrijk dat deze ‘meerkleurige’ identiteit zich vóór de

twee aan twee aan het werk met het materiaal dat voorhanden is:

leerlingen scheppen een complete wereld met zo’n enscenering en

adolescentie ontwikkelt, want op latere leeftijd is de interesse

het resultaat is vaak heel leuk. Er zitten vindingrijke jongeren tus-

en passie voor kunst meestal minder goed te prikkelen. Dat ervaart

sen, die het echt oppikken. Dat is al winst.” Tijdens de laatste fase

ook Jos Boerjan, beeldend kunstenaar en vaste rondleider van het

van de opdracht – de fotografie – wordt de inzet van de leerlingen

CBK. Vaak begeleidt hij groepen middelbare scholieren. Boerjan

zichtbaar: sommigen schieten luchtig een plaatje met hun mobiel,

doet dat met veel plezier, maar vindt het jammer dat kinderen niet

anderen wringen zich in de gekste bochten om hun kunstwerk

al op jongere leeftijd structureel kunsteducatie krijgen. “Middelbare

vanuit allerlei hoeken te kunnen fotograferen.

scholieren komen niet zo makkelijk voor hun eigen mening uit,

Wat misschien niet meer lijkt dan lekker bezig zijn, is volgens het

Met cultuureducatie moet je dus jong beginnen. Van Heuven:

CBK een bijzondere bijdrage aan de ontwikkeling van ieder individu.

“Kinderen snappen kunst automatisch. Nieuwsgierigheid en fantasie

Kunsteducatie stimuleert de creativiteit bij kinderen en leert hen

maken vanzelfsprekend deel uit van hun belevingswereld. Daardoor

die te gebruiken. Ze leren zaken te bekijken vanuit verschillende

staan kinderen nog open voor alles wat buiten hun denkkaders valt.

invalshoeken, zich in te leven in wat ‘anders’ is, samen te werken,

Kinderen vinden geen schilderij te vreemd of geen verhaal te raar.

om te gaan met andere meningen en visies en zelf een weloverwo-

Pas als we onze maatschappelijke posities hebben bepaald, als we

gen oordeel te vormen. Vaardigheden die ontzettend nuttig zijn in

ons ingegraven hebben in bepaalde standpunten, dan wordt het

een democratische, open westerse samenleving. Robbert van

heel moeilijk om buiten die gestolde opvattingen te denken. Die

Heuven, theaterjournalist en dramaturg, formuleert het als volgt:

uitharding begint in de pubertijd, wat meteen verklaart waarom

“Het omgaan met tegengestelde meningen, het besef dat dingen

pubers kunst zo snel stom vinden.” Omdat kinderen nog open

soms anders zijn dan ze lijken, je kunnen inleven in de ander, het

staan voor alles, hoeft kunst die wij volwassenen als ingewikkeld

kunnen uitleggen wat je ziet, voelt of bedoelt, het verder kijken dan

bestempelen, voor hen helemaal niet moeilijk te zijn. Zet ze maar

je neus lang is, het fantaseren over en het vormgeven van nieuwe

voor een willekeurig groot kunstwerk en vraag ze dan: wat zie je?

werelden zijn vaardigheden die elke burger in een democratische

“En dan alle antwoorden goed rekenen,” vindt Van Heuven.

samenleving zich eigen zou moeten kunnen maken, omdat ze belangrijk zijn om als burger te functioneren binnen die democratie.”

“Want de liefde voor kunst begint met het vertrouwen op je eigen • Leerlingen RSG De Borgen doen een praktische opdracht •

fantasie.”

43 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

42

Vaak voegen ze zich naar de mening van de ‘leider’ van de groep.”

EDUCATIE

EDUCATIE

ze zijn al niet meer zo onbevangen als basisschoolleerlingen.

Verder kijken dan je neus lang is

• Leerlingen Guyotschool doen praktische opdracht bij tentoonstelling Dylan Shields •

Het CBK koppelt cultuureducatieprogramma’s aan grote kunstprojecten en tentoonstellingen. Concreet betekent dit dat wij leerlingen eerst rondleiden – dat doen we zeer actief door ze erbij te betrekken, ze vragen te stellen, hun nieuwsgierigheid te prikkelen – en hen aansluitend laten reflecteren op wat ze hebben gezien en gehoord. Dat houdt in dat we de leerlingen na de rondleiding laten nadenken over datgene wat ze hebben ervaren. Doel is dat ze hun ervaringen leren begrijpen en analyseren zodat ze er betekenis aan kunnen geven. Reflectie is immers het proces waarbij informatie

rolletjes plakband, waarmee Rijpma de HKU-award 2011 won.

waar de leerlingen zelf aan werken.

Scholen bezochten de presentatie en films, waarbij de CBK-rondleider

Ook ontwikkelen we in samenspraak met scholen desgewenst

dieper inging op de installaties, de gekozen technieken en de kunste-

‘cultuureducatie op maat’, programma’s die zijn afgestemd op het

naars. Aansluitend voerden de leerlingen een praktische opdracht uit

lesprogramma, leerlingen en wensen van de betreffende school.

met karton en tape. Het leverde prachtige ‘kunstwerkjes’ op.

Praktische opdracht

In het educatieve programma bij de tentoonstelling rondom

Het afgelopen jaar presenteerde het CBK weer een aantal tentoon-

kunstwerk annex ontmoetingsplek KAPKAR / CDH-P2P – Proat-

stellingen en kunstprojecten die zich goed leenden voor een edu-

hoes van Frank Havermans zoomde ons educatieprogramma in op

catief programma. Zo waren de installaties The sacrifice of Isaac en

de technische kant van Havermans’ werk. In het eerste deel gaf

David and Goliath van de Engelse kunstenaar Dylan Shields in het

de rondleider inzicht in het maakproces, de bouwconstructies,

CBK te zien. De werken verbeeldden het verhaal van Het offer van

Havermans’ werkwijze en de architecturale aspecten in zijn werk;

Abraham, naar het bekende schilderij van Rembrandt en David en

in het tweede half uur gingen de leerlingen zelf met een praktische

Goliath, naar het paneel van Titiaan. Geïnspireerd door de mythe van

opdracht aan de slag. Met behulp van karton maakten ze zelf een

de historische taferelen, zette Shields zijn bevlogenheid om in twee

ontmoetingsplek. Volgens rondleider Jos Boerjan raakt dat aspect

monumentale, meer dan levensgrote beeldhouwwerken, die gemaakt

van een kunstwerk vaak een snaar bij jongeren. “Het lacherige, wat

zijn van enkel karton, tape en bonentouw. De expositie ging gepaard

onverschillige gedrag van jongeren slaat om in ontzag zodra ik ga

met de vertoning van drie films van Johan Rijpma, waaronder de

vertellen over het ontstaan van een kunstwerk, en de techniek die

wereldwijd geprezen film Tape Generations over de vrije wil van

er komt kijken bij de uitvoering. Vooral als het een heel groot werk is, zoals dat van Havermans of Ultra.”

45

• Leerlingen Noorderpoort maken zelf een geënsceneerde foto •

H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

44

ervaring centraal staan, sluiten we af met een creatieve opdracht,

EDUCATIE

EDUCATIE

wordt omgezet in betekenis. Na dit gedeelte waarin theorie en

Het lacherige, wat onverschillige gedrag van jongeren slaat om in ontzag zodra ik ga vertellen over het ontstaan van een kunstwerk, en de techniek die er komt kijken bij de uitvoering

presentatieS in CBK

Video In het najaar stond Martijn Veldhoen centraal in het CBK. Aan de hand van schetsen, foto’s en filmbeelden lieten we zien hoe hij zijn videowerk Illusie van controle voor de Damsterdiep parkeergarage maakte. Er was ook ruime aandacht voor het autonome werk van deze kunstenaar. We lieten onder andere de films BRIDGE en Public Spaces en de interactieve film Dislocations zien. Met deze werken

Karton

stelt Veldhoen vragen over het mens-zijn in onze vluchtige, chaotische (stads)wereld.

De jonge Engelse kunstenaar Dylan Shields werkte dagen aaneen in het CBK aan twee meer dan levensgrote beeldhouwwerken gemaakt van enkel karton, tape en bonentouw:

70 jaar

The Sacrifice of Isaac en David and Goliath. De werken verbeeldden het verhaal Het offer van Abraham, naar het bekende schilderij van Rembrandt en dat van David en Goliath, naar het paneel van Titiaan. Het resultaat: een indrukwekkend, ‘kartonnen’ schouwspel dat de

In 2012 werd Rommert Boonstra 70 jaar. Reden voor het CBK om hem met een tentoonstelling te

kijker in de ban hield.

eren. We lieten nieuw werk en werk uit eigen collectie zien, waaronder foto’s uit de gemeentelijke fotografieopdracht 1994, waarvan Boonstra de winnaar was. Een van deze foto’s is sinds 1996 op een doek van negen bij negen meter onder de Herebrug in Groningen te vinden. Vanwege slijtage was dit werk tijdelijk verwijderd; een nieuwe afdruk hiervoor hing in de tentoonstelling alvorens het

Groninger kunstenaars

werd geplaatst onder de brug.

Naar aanleiding van het tienjarig bestaan van ateliervereniging OKNoordzijde organiseerden we een grote tentoonstelling rondom

Stipendium

haar kunstenaars. Wie zijn deze kunstenaars eigenlijk? De tentoonstelling gaf het antwoord. Ieder huidig lid ging hiervoor op zoek naar een werk van een oud-lid dat een zichtbare

Jaarlijks reikt de gemeente Groningen het Hendrik de Vries

overeenkomst vertoonde met het eigen werk. In de tentoonstelling

Stipendium uit, een aanmoedigingsbeurs voor professionele

brachten we deze onder in tweeluiken.

jonge kunstenaars bedoeld om nieuw werk te realiseren. Vernoemd naar het dubbeltalent, dichter en schilder, Hendrik de Vries. Een jury onder leiding van Liesbeth Grotenhuis selecteerde uit de inzendingen zes kandidaten. De bekendmaking van de winnaars door wethouder Dig Istha en een tentoonstelling met werk van deze zes genomineerden vonden plaats in het CBK.

Uitkijktoren

Talent

nieuw kunstwerk voor de wijk Corpus den Hoorn. In Groningen was nog geen werk van

Parallel aan de tentoonstelling van Rommert Boonstra presenteerden we jong

hem te vinden. We wilden daarom graag een beeld geven van deze kunstenaar. In een

talent Evelien de Rijke. De Rijke studeerde in 2010 af aan Academie Minerva

oeuvretentoonstelling konden Stadjers kennismaken met Havermans. Blikvanger vormde

en was in dat jaar winnaar van de Klaas Dijkstra Academieprijs. Ze maakt

een zes meter hoge ‘uitkijktoren’ waarin bezoekers konden ‘klimmen’.

geënsceneerde driedimensionale objecten. In het CBK presenteerden we deze bewust naast het werk van Boonstra om op deze manier het werk van beiden een extra lading mee te geven: ‘jong versus oud’, allebei bezig met ensceneringen.

47 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

46

Beeldend kunstenaar en ontwerper Frank Havermans werkte lange tijd aan een

TOTAALOVERZICHT

2012

BezoekersAAntalLEN Trompsingel

websites 6.350

27.416 42.416

______________________________________________________

Nieuwe Uitleenschatten (in Der Aa-kerk) 15.000 Onthulling kunstwerk Frank Havermans (Corpus den Hoorn) 250 Onthulling kunstwerk Martijn Veldhoen (parkeergarage Damsterdiep) 100 Onthulling kunstwerk Erwin Stienstra (Gelkingestraat) 125 Onthulling strip Sam Peeters (Grote Markt) 50 Onthulling kunstwerk Koos Buist (Fraeylemaborg) 50 Onthulling kunstwerk Ingeborg Entrop (Gemaal Selwerd) 50 Onthulling kunstwerk Lena van der Wal (Corpus den Hoorn) 150 Deelname De Nacht van Kunst & Wetenschap onbekend Deelname Wonen & Co de beurs onbekend Deelname Noorderzon onbekend Deelname Promotiedagen onbekend Kunst op Straat collectie onbekend

www.staatingroningen.nl

Totaal

ruim 22.000

LENERS actief Particulieren 1.422 Bedrijven 69

_______________________________________________ Totaal 1491

Rondleidingen in CBK en op locatie Basisschool 252 Vmbo 627 Havo 715 Vwo 608 Speciaal onderwijs 43 Hoger onderwijs 233 Volwassenen 258 ______________________________________________________ Totaal: 2.736

Unieke bezoekers Totaal bezoekers

42.464 80.897

Tentoonstellingen / presentaties Trompsingel > De Zachte Atlas van Nederland, presentatie tekeningen van beeldend kunstenaar Jan Rothuizen, t/m 8 januari > Presentatie monumentale werken Dylan Shields gemaakt van karton, tape en bonentouw, 20 januari t/m 4 maart > Presentatie films Johan Rijpma, 20 januari t/m 4 maart > 10 jaar OKNoordzijde, grote groepstentoonstelling van Groninger kunstenaars uit ateliervereniging OKNoordzijde, 10 maart t/m 22 april > Tentoonstelling Rommert Boonstra ter ere 70e verjaardag fotograaf, 12 mei t/m 10 juni > Presentatie geënsceneerde driedimensionale objecten van Evelien de Rijke, 12 mei t/m 10 juni > Oeuvretentoonstelling Frank Havermans naar aanleiding nieuw kunstwerk in Corpus den Hoorn, 16 juni t/m 23 september > Presentatie Lena van der Wal over kunstwerk voor Zuidwest-kwadrant Corpus den Hoorn en ander werk, 16 juni t/m 23 september > Oeuvretentoonstelling Martijn Veldhoen naar aanleiding nieuw videokunstwerk in parkeergarage Damsterdiep, 6 oktober t/m 2 december > Tentoonstelling Hendrik de Vries Stipendium 2012 met werk van genomineerden, deelnemende kunstenaars: Rosa Everts, Sarah Janssen, Mathieu Keuter, Jorrit Sinke, Sjimmie Veenhuis en Franzis Wiese, 13 december t/m 6 januari 2013

Overige publieksactiviteiten > Wandelingen langs kunstwerken Willem Valk onder begeleiding rondleider, 15 januari, 12 februari, 11 en 18 maart > One Night in Paradise, video van Martin & Inge Riebeek tijdens De Nacht van Kunst & Wetenschap, 2 juni

> Nieuwe Uitleenschatten in de Der Aa-kerk, presentatie van 34 kunstenaars, verspreid over drie presentaties van elk twee weken, in samenwerking met SBK Amsterdam, deelnemende kunstenaars: Jeroen Allart, Anouk Bax, Jeroen Blok, Alexander Bobkin, Rosa Boekhorst, Mario ter Braak, Danielle van Broekhoven, Barbara de Clercq, Mirka Farabegoli, Nico Gerbenzon, Eleanor Grootonk & Matthijs Herder, Ineke van Harten, Jarik Jongman, Michiel Knaven, Eske Koetje, Jaring Lokhorst, Harro Nikkels, Walker Pachler, Maurits van Putten, Matthieu van Riel, Hans Rikken, Robert Roelink, Marianne Roodenburg, Maartje Roos, Joram Roukes, Arthur Stokvis, Bastian Teeuwen, Rutger Termohlen, Petra de Vries, Rozemarijn Westerink, Franzis Wiese, Helene de Winter en Mirjam de Zeeuw, 12 juli t/m 23 augustus > Najaarsgesprek over beeldende kunst in samenwerking met NNT, 15 september > Rondleidingen langs kunstwerken Martijn Veldhoen onder leiding rondleider, parkeergarage Damsterdiep, Tschumi paviljoen en CBK, 4 en 18 november > Lezing Martijn Veldhoen over zijn videowerk voor parkeergarage Damsterdiep en ander werk, 22 november > Boekpresentatie Joost Oomen en Marcella Veldthuis in kader Hendrik de Vries Stipendium 2011, 15 december

Gerealiseerde Kunst op Straat opdrachten > Vogels van het plantsoen van Carolijn Slottje, kunstopdracht voor startende kunstenaar tijdens Noorderzon Festival, 16 t/m 26 augustus > KAPKAR CDH-2P2 - Proathoes van Frank Havermans, kunstwerk annex ontmoetingsplek langs Hoornsedijk, onthulling 22 september > Strip van Sam Peeters, bouwschutting Grote Markt, onthulling 27 september > Illusie van controle van Martijn Veldhoen, videokunstwerk voor parkeergarage Damsterdiep, onthulling 12 oktober > Ons Blauwe Hart van Erwin Stienstra, interactief tegeltableau in Gelkingestraat, onthulling 26 oktober

Herplaatsingen Kunst op Straat > Zonder titel – Mattheus Meesters in de Rederijker, maart > Zonder titel – Gert Jan Mulder, ook bekend als De Peren, aan Paterswoldseweg, april

> Zonder titel – Rommert Boonstra onder Herebrug, juni > Indische antilope – Wladimir de Vries in Giga-complex, augustus > Zonder titel – Siep van den Berg, alias De Haan, in Giga-complex, december

Beheer Kunst op Straat > > > > > > >

Reparaties: 19 In opslag geplaatst: 4 Herplaatsingen: 5 Saneringen: 0 Schenkingen: 0 Advies: 35 Regulier onderhoud: alle ruim 400

Gerealiseerde Kunst op Maat opdrachten > Ontwerp designplein Wonen & Co de beurs door Michel de Ruiter, opdrachtgever NDC Events, onthulling 15 maart > TSHP PSHT van Ingeborg Entrop, toegepast kunstwerk op het Gemaal Selwerd, opdrachtgever Stedelijk Beheer, onthulling 14 september > Insectentempel van Koos Buist, educatief kunstwerk voor Fraeylemaborg in Slochteren, opdrachtgever Fraeylemaborg, onthulling 21 september > Straatkamers van Lena van der Wal, verblijfsplekken voor Zuidwestkwadrant Corpus den Hoorn, opdrachtgevers De Huismeesters en Nijestee, onthulling 24 november > Start masterclass geluidskunst rondom Time Shift Festival, deelnemers: Albert Hofman, Marcel Imthorn, Maud van Maarseveen, Bert Scholten, Natasha Taylor, Jos Volkers en Eva Weerts, realisatie in mei 2013

49 H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

Unieke bezoekers Totaal bezoekers

In de stad

_______________________________________________

48

www.cbkgroningen.nl

SAMENWERKINGSPARTNERS

Academie Minerva / FMI Masters

De Oosterpoort / Stadsschouwburg

Drie Gezusters

Marketing Groningen Noorderzon Performing Arts Festival

Groninger Museum

Noord Nederlands Toneel (NNT) Stichting Beeldlijn

Heden Den Haag

Groninger

winkeliers-vereniging Gelkingestraat

Forum NDC Events

Het Paleis

OKNoordzijde Wall House #2

Stichting Fotografie Noorderlicht

’t Feithhuis

VVV Groningen Nieuw Lokaal

Rijksuniversiteit

Akkoord

Groningen

Museum

Sign

NP3

Tschumipaviljoen

Platform GRAS

Cultuur Educatie Stad

Eurosonic / Noorderslag

Woningcorporatie Nijestee

Woningcorporatie De Huismeesters

51

De Nacht van Kunst & Wetenschap • Ultra - Silvia B. •

H ET J A AR 201 2

H ET JA A R 201 2

50

GR-ID SBK Amsterdam

Veenkoloniaal Time Shift Festival

moderne en leefbare stad



CBK Drenthe

CBK Rotterdam

Groningen City Club

Kunst in de openbare ruimte draagt bij aan een

House of Design

Bijzondere Locaties Groningen

Kunstenlab Deventer



Openingstijden Trompsingel 27: wo t/m vr 09.00 – 17.00 uur za en zo 13.00 – 17.00 uur Kunstuitleen: wo t/m zo 13.00 – 17.00 uur Postbus 775 9700 AT Groningen T (050) 368 01 60 E [email protected] I www.cbkgroningen.nl

H ET JA A R 201 2

52 Het CBK Groningen is een werkmaatschappij van de Gemeente Groningen

ontvang gratis o e - n ieuw nze s meld u a brief an op w ww.cbk

groning

en.nl