2004
Routeboekje
Het grootste Stadspark van Europa Jullie staan aan het begin van een korte wandeling door drie Haagse groengebieden. In totaal zijn er twaalf van die gebieden in dit deel van de stad. Als je die met elkaar zou verbinden, ontstaat het grootste stadspark van Europa. Dit noemen we het Cityduinpark. In de CityduinKrant kun je alles over dit park lezen. Je kunt natuurlijk nog veel meer korte of langere wandelingen door het Cityduinpark maken en daarover lezen in de krant. Gebruik daarvoor de kaart op de middenpagina’s. Op de middenpagina’s van dit wandelboekje vind je een routekaart. Let goed op bij het oversteken van wegen! Soms is het leuk en handig om een kompas te gebruiken.
Reiger
De werking van het kompas De naald wijst altijd naar het noorden. Je kunt het glaasje van het kompas draaien. Draai dit zo dat de ‘N’ onder de naald terechtkomt. Dan kan je op het kompas ‘aflezen’ waar de andere windstreken liggen (het westen, zuiden en oosten).
Je start bij ‘De Bataaf’, een theehuis met een speeltuin. Die typische naam is afkomstig van een man die meer dan 200 jaar geleden de Scheveningse bosjes aanplantte. Deze rijke Rotterdammer stond bekend als ‘de Bataafsche Boer’. Rijke mensen kwamen naar de kust om te genieten van de duinen en het strand. Vanaf de ingang van de Bataaf ga je twee keer linksaf, langs het parkeerterrein. Onder het viaduct door ga je vóór Madurodam linksaf. Fluitenkruid De miniatuurstad Madurodam is iets heel bijzonders binnen het Cityduinpark. De uit Curaçao afkomstige meneer en mevrouw Maduro lieten haar aanleggen ter nagedachtenis aan hun zoon George. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende die in het Nederlandse leger. Hij heeft heel hard gevochten en kwam daarbij om het leven. Als eerbetoon hebben zijn ouders de mooiste gebouwen van Nederland in het klein laten nabouwen. Zowel bij de bouw als bij de uitbreiding hebben veel mensen geprotesteerd tegen de aantasting van de natuur. Rechts zie je een veldje met bosjes en bomen. Hier komt een veelheid aan vogels voor zoals de Tuinfluiter, de Groene Specht, de Boomkruiper en de Zwartkop. Let op het bloeiende Fluitenkruid. Deze plant komt veel voor op vochtige plaatsen en langs wegen.
Steek eerst de VerHuelweg over, daarna zie je rechts een bord dat aangeeft dat padden hier veilig kunnen oversteken. Voor hun bescherming wordt de rijweg een deel van de dag afgesloten. Steek hier over en daal dan af naar de Waterpartij.
Bonte Specht
In het water komen allerlei watervogels voor, zoals Waterhoentjes, Futen, Meerkoeten, Nijlganzen, min of meer wilde eenden en zelfs Aalscholvers. Zie je ook Zilvermeeuwen en Kapmeeuwen? Weet je hoe deze vijver, de Waterpartij, ontstaan is? Het duinzand op deze plek was in 1868 nodig voor de bouw van huizen, want er kwamen steeds meer mensen in Den Haag wonen. Door de zandafgravingen is deze vijver ontstaan. Vervolg langs de rand van het water. Links zie je het Indisch Monument. Hier worden elk jaar de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog in wat nu Indonesië heet herdacht. Er liggen bijna altijd bloemstukken omdat begrafenisondernemingen hier vaak de bloemstukken neerleggen die overblijven. De eerste bomen die je hier ziet zijn Groene Elzen, met goed zichtbare Elzenproppen. Sijzen zijn dol op de zaadjes uit deze proppen. De bult die je op een van de bomen ziet is een woekering veroorzaakt door een virus.
Aalscholver Grove Den (Bloei)
Grove Den (Vrucht)
Spar Links zie je een Grove Den. Een den heeft twee lange naalden aan elkaar vast. Een spar telkens één korte losse naald. Vraag: Is de boom die wij als kerstboom gebruiken een Den of een Spar? Waaraan zie je dat?
flierefluiter Links zie je ook een Vlier. Kinderen maakten daar vroeger fluitjes van omdat je het zachte merg in de takken er makkelijk uit kan halen. Vlierbessen worden gebruikt om heerlijke jam van te maken. Ook wordt er jenever van gestookt. Vlier
In het water, vlak langs de kant, staan twee Wilgenbosjes van twee verschillende Wilgensoorten: de Boswilg en de Schietwilg. Kijk eens goed naar de verschillen. Hier zie je al grote hoogteverschillen. Je bent hier dus eigenlijk in de duinen. Stadsduinen, zullen we maar zeggen, vandaar de naam van de wandeling en het park: CityDuinPark. Fuut
Zie je het eilandje? En het Meerkoetennest? Wist je dat Meerkoeten hun nesten vaak ‘stelen’ van Futen en het dan ophogen? De bestolen Fuut maakt daarna vaak een nest vlak in de buurt, want beide vogels houden van de schaduw van overhangende takken. Ook gebruiken ze de takken als fundament voor hun nesten.
Meerkoet Vraag: Op het eilandje staat een boompje met een witte bast. Wat voor boom is dat?
Gebruik nu je kompas. In het Zuidwesten zie je boven opnieuw een monument, met de tekst ‘Zij sprongen in de dood voor onze vrijheid’. Hiermee worden geheim agenten herdacht die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor Nederland spioneerden.
Meidoorn (Bloei)
Waar zie je een bloeiende Meidoorn, typisch voor deze duingrond? Meidoorn (Vrucht)
Hier zou je een Bonte Specht kunnen zien. Je ziet ook bomen die met klimop zijn begroeid. De bomen hebben geen last van die klimop en vogels zoals Vinken zijn er blij mee. Want in die klimop broeden ze en ook vinden ze er veel lekker sappige insecten. Vinken zijn eigenlijk zaadeters maar hun jongen voeren ze met insecten. Loop door naar boven. Op het CityDuin aangekomen zie je een consulaat met een vlag. Vraag: Van welke land is deze vlag? Is dit land lid van de Europese Unie?
Je ziet een roodwitte slagboom. Die sluit de weg af tijdens de paddentrek. Bijzonder nietwaar? Hier steek je over en ga je door de ijzeren hekjes weer een hoog duin op. Hier zie je overal naaldbomen en dennenappels. Je ziet hier vast wat afgekloven dennenappels. Welk beest denk je dat dit gedaan heeft? Ja, een Eekhoorn. Wist je dat Eekhoorns vaak wel vier of vijf nesten hebben? Eén om in te overwinteren, één om in te slapen, één voor de jongen om in te spelen Dit hoge duin heet de Belvédère. Dat is Frans voor een koepeltje of een toren waarvan je een mooi uitzicht hebt. De uitzichttoren van dennenstammetjes is er niet meer. De naam is in het Frans omdat dat de taal is die deftige mensen in Nederland vroeger vaak gebruikten. Vervolg je weg naar beneden. Als je beneden komt is Links een helling met veel planten die eerder in bloei staan dan andere. Dat komt omdat er meer zon op valt. Kijk nu op je kompas om de volgende vraag te beantwoorden. Vraag: Deze helling ligt op het
Let op: de naald van je kompas wijst in precies de andere richting.
Een lekker sappige rups
Es (Blad) Steek vervolgens de Haringkade over , kijk daarbij goed uit. Je staat op de brug. Zie je de grote overhangende boom Links aan de overkant van het water? Dat is een Kastanje. Zijn er toevallig nesten van Meerkoet en Fuut. Of zie je een Nijlgans, met zo’n mooie roestbruine vlek om de ogen?
Es (Vrucht)
Aan de overkant zie je een heel hoog monument: het Troelstra-monument. Hier is het begin van het Westbroekpark. Daar ga je in.
Esdoorn (Bloei) Vraag: Hoe oud is Pieter Jelles Troelstra geworden? Esdoorn (Vrucht)
In het water bij de brug staat een grote Es. Zie je de rode takken van de giftige Kornoelje? Erachter staan Noorse Esdoorns. Er zijn heel veel verschillende soorten Esdoorns. De bladeren zijn heel karakteristiek.
Vogelkers
Vervolg de weg door het Westbroekpark. Rechts zie je in het water de Gele Lis en Links de wereldberoemde Rozentuin.
Vogelkers (Bloei) Vogelkers (Vrucht)
Volg het smalle paadje, haaks op het hoofdpad, vlak voor de speeltuin over het bruggetje. Steek hier de Nieuwe Parklaan over. Zie je links boven in een paal dat zonnepaneeltje? De zonnecellen daarop zetten zonne-energie om in elektriciteit die hier gebruikt wordt om het verkeer te tellen. Volg de pijlen naar Rechts. Links spechtenboom met gat en klimop. Kun je hier ook een Vogelkers vinden? Je komt aan bij koffietent De Boshut. Hier oversteken. Hierlangs betreden we de Nieuwe Scheveningse Bosjes en weer zie je direct dat we in een gebied met duinen zijn. Rechts liggen grote holle boomstammen. Kijk daar maar in. Je kunt misschien aan de uitwerpselen zien dat er vleermuizen in de boom woonden toen die nog overeind stond. Overal zul je bomen met klimop zien. Die worden wel Vinkenbomen genoemd, omdat de Vink er nestelt en op insecten jaagt. Links zie je op een gegeven moment een dalletje. Dit is dus een duindel. Denk maar aan namen als Meijendel. Volg de pijlen goed naar Rechts. We volgen hier een stukje van een rood-witte route, een zogeheten langeafstandswandelroute. Deze lange wandelingen zijn door heel Nederland en Europa uitgezet.
Vink
Hier zie je een nestkastje. De Haagse Vogelbescherming heeft in Den Haag wel duizend van die nestkastjes geplaatst om het allerlei vogels gemakkelijker te maken.
Ga nu Links steil naar beneden over een holle weg. Hier kun je een grote verscheidenheid aan planten en struiken zien, zoals Linden, Iepen, Meidoorns, Dennen, Haagbeuken en Esdoorns. Herken je nu een Esdoorn of een Meidoorn?
Pimpelmees
Opeens sta je in een Beukenbos. Beuken herken je niet alleen aan de gladde stammen, maar ook valt op dat eronder geen begroeiing is. Dat komt doordat de afgevallen bladeren moeilijk verteren en het bladerdek van een Beuk weinig zonlicht toelaat op de grond zodat de bladeren op de grond lang blijven liggen en alles eronder verstikken. Je verlaat hierna de Nieuwe Scheveningse Bosjes weer langs het koffiehuis. Hier oversteken en goed uitkijken! Robinia Volg daarna de Cremerweg aan de Rechterkant. De grasveld-taluds langs de Cremerweg zijn de laatste goedbeheerde duingraslanden in Den Haag. In het water Rechts zie je misschien nog grote dikke pluimen. Dit zijn Lisdodden. Links zie je weer een groot hoogteverschil. Dus weer een duin midden in de stad. Rechts zie je een overhangende grote Robinia. Kan je hem vinden? Dit soort bomen is vanaf de 17e eeuw aangeplant in Europa, waaronder Nederland. Ze komen oorspronkelijk uit NoordAmerika.
Robinia (Vrucht)
Nu komen we weer terug op de brug over het Schevenings Kanaal, de weg erlangs is de Haringkade . Het Schevenings Kanaal is lang geleden gegraven voor de afvoer van haring vanuit Scheveningen, maar toen het klaar was had inmiddels het vervoer per trein, vanaf het station aan de Harstenhoekweg, het kanaal al overbodig gemaakt: het is alleen gebruikt om het zand van de afzanderijen (Waterpartij, Westbroekpark en Klein Zwitserland) af te voeren. We volgen de Haringkade langs het water en steken over naar het plein voor Madurodam en zo onder het viaduct weer terug naar De Bataaf. We hopen dat jullie een fijne, boeiende en leerzame wandeling hebben gehad.
Aangesloten Organisaties
De Stichting Het Haags Milieucentrum streeft naar een zo duurzaam mogelijk Den Haag en omgeving. Ze doet dit op twee manieren: door zelf activiteiten te ontplooien en door plaatselijke en regionale natuur- en milieuorganisaties te onder-steunen. Iedereen kan met vragen over natuur en milieu bij het Milieucentrum terecht.
Haags Milieucentrum Groot Hertoginnelaan 203 2517 ES Den Haag tel.070 30 50 286 fax.070 30 50 294 www.haagsmilieucentrum. nl tekst: Frans vd Steen met dank aan de gidsen tekeningen: Frederick Hoogerhoud en anderen foto: Peter Blair en Sandra Kamphuis layout: Peter Blair en Peter Lammertzen Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door bijdragen van Fonds 1818 en de Nationale Postcodeloterij
Aarde-Werk
Milieudefensie Den Haag
Biesieklette NIVON Den Haag Egelopvang ROVER
Fietsersbond Den Haag
Stedenband Den HaagWarschau
IVN Haagse Vogelbesherming Stichting Kerk en milieu Den Haag Wereld Natuurfonds Den Haag KMTP
KNNV Den Haag
De Windvogel
Zie voor wandelexcursies ook: IVN: www.haagsmilieucentrum.nl/ivn.Stappen.html KNNV: www.knnv.nl/den-haag Haagse Vogelbescherming: www.haagsevogels.nl Haagse Natuurverkenners: www.denhaag.nl/hnv
