Galerij van de Dinosauriërs. - de grootste van Europa - in het Museum voor Natuurwetenschappen

De Galerij van de Dinosauriërs - de grootste van Europa in het Museum voor Natuurwetenschappen Op 27 oktober 2007 is in het Museum voor Natuurwetenschappen de gloednieuwe Galerij van de Dinosauriërs geopend. Mooier, groter, indrukwekkender dan ooit… deze zaal met zijn majestueuze architectuur verwelkomt de prestigieuze collectie iguanodons van het Museum en talrijke andere dinosauriërs. Vergeet de robots. Uit respect voor de wetenschappelijke authenticiteit, hebben ze plaatsgemaakt voor echte en levensgrote skeletten, in een hedendaagse en interactieve museologie. Fascinatie, schoonheid, huivering, van droom tot wetenschappelijke werkelijkheid… De Galerij van de Dinosauriërs is een onvergetelijke belevenis. 1. De grootste galerij van dinosauriërs in Europa Via een loopbrug, die naar de mezzanine van de Galerij van de Dinosauriërs leidt, heb je een adembenemend uitzicht op de grootste dinotentoonstelling in Europa. De cijfers spreken voor zich: meer dan 3 jaar verbouwingen waren nodig, het renovatiebudget bedroeg €18.300.000 en daar kwam nog eens € 7.700.000 bovenop voor de scenografische vernieuwing en inrichting. Het project kon uitgevoerd worden dankzij de steun van talrijke partners die het investeringsfonds van het Museum vervolledigden: Beliris, de Regie der Gebouwen, het Federaal Wetenschapsbeleid, de Nationale Loterij, de Nationale Bank, Roche en de Vrienden van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het resultaat is een Galerij van niet minder dan 3000 m², gerestaureerd naar haar oorspronkelijke architectuur en helemaal gewijd aan de dinosauriërs. Meer dan 35 skeletten worden er tentoongesteld, waaronder enkele unieke soorten zoals de authentieke iguanodons van Bernissart en dinosauriërs van poolgebieden… Ook andere indrukwekkende skeletten zijn aanwezig: Diplodocus, Ultrasaurus, Olorotitan, T. rex, Parasaurolophus, Pachycephalosaurus,… 2. De iguanodons, een nationale schat Deze authentieke fossielen verdienen een schatkist waarin ze volledig tot hun recht komen, en zo door de bezoekers van dichtbij bewonderd kunnen worden. Nadat ze gedemonteerd en bot per bot gerestaureerd werden, zijn ze in hun gloednieuwe “kooi” geplaatst. Deze glazen behuizing is voorzien van een ingenieus klimaat- en verlichtingssysteem om de unieke stukken nog beter dan voorheen te beschermen.

Galerij van de Dinosauriërs Vanaf 27.10.07

www.natuurwetenschappen.be -0-

Negen iguanodons worden gepresenteerd in hun “historische kangoeroehouding”, rechtopstaand op twee poten. Een tiende skelet probeert te ontsnappen uit de kooi… op vier poten. Een glazen tunnel, de grote vitrines en de mezzanine laten de bezoekers toe van heel nabij de meest merkwaardige anatomische details te bekijken: de best bewaarde schedel, de handen met de meeste details, de meest complete wervelkolom en borstkas… In de kelderverdieping, al zichtbaar door de glazen vloer van de “kooi”, liggen 11 skeletten in de houding waarin ze gevonden zijn, temidden van een zaal die de oorspronkelijke opgravingssite reconstrueert. De historische presentatie, het klankdecor en de atmosfeer voeren de bezoeker mee naar 1878, alsof hij zelf bij de opgraving aanwezig is. 3. Van de ontdekking tot nu Het bezoek vindt plaats in een logische volgorde.

Onder onze voeten De opgravingssites vormen de eerste etappe in de ontdekkingsreis naar de dinosauriërs. Volg onze paleontologen van Bernissart tot China en passeer langs Rusland om te begrijpen waar en hoe men dinosauriërs vindt en hoe een levend dier een fossiel kan worden. Dinosauriërs, levende dieren Uit de opgegraven skeletten, de laatste getuigen van een vervlogen dierenrijk, leren we hoe de dinosauriërs leefden. Stappen of lopen, aanvallen of zich verdedigen, communiceren, eten, zich voortplanten… Dankzij het onderzoekswerk van paleontologen komen de dinosauriërs terug tot leven. Nog steeds bij ons? Wat als de dino’s nooit volledig verdwenen zijn? Door observaties en vergelijking kan iedereen zich een mening vormen… Maar waarom vliegen al die vogels door de Galerij? 4. Een onvergetelijke ervaring Zonder toegeving op wetenschappelijk vlak, zijn de verantwoordelijken erin geslaagd een eigentijdse museologie te ontwikkelen waarin ook plaats is voor verwondering en poëzie. De bezoeker wordt getrakteerd op een ware belevenis. In zijn architecturale schatkist uit 1905, naar het origineel gerestaureerd, en tussen de echte skeletten van dinosauriërs, heeft het Museum zijn oorspronkelijke ziel teruggevonden en nodigt het de bezoeker uit om de verbeelding van het Museum uit vervlogen tijden te herontdekken. Je kan je ook letterlijk meten met de levensgrote reuzen. Deze Galerij is er resoluut één van de XXIe eeuw. Moderne technieken zorgen voor een waaier aan media. De bezoeker wordt ondergedompeld in een totaalbeleving, die een actieve deelname veronderstelt. Geen eenrichtingsverkeer meer, maar een dialoog met de bezoeker, die mee bepaalt wat hij ervan opsteekt. Zelf dingen aanraken en manipuleren helpt vaak moeilijkere wetenschappelijke zaken begrijpbaar te maken. Daarom zijn er vele interactieve modules in de zaal geïntegreerd. Andere “expressieve” modules benaderen wetenschappelijke thema’s op een creatieve manier met tekeningen en spelletjes. Het is lachen als je voorbij het scherm van de Pachycephalosaurus stapt, die op al je bewegingen reageert. Als kers op de taart nodigen de kunstwerken van verschillende artiesten de bezoekers uit op een reis tussen droom en wetenschappelijke realiteit. Videokunstenaars, aquarellisten, beeldhouwers en zelfs een klankarchitect, begeleiden de bezoeker naar het einde van de ontdekkingsreis: ‘de vlucht van de vogels’, een kunstwerk dat leeft ... En dat is een ander manier om het over wetenschappen te hebben. 5. Het paleoLAB In een zijzaal van de grote dinogalerij pakt het Museum uit met een vernieuwend initiatief: een ontdekruimte helemaal gewijd aan de wereld van fossielen. Kinderen vanaf 5 jaar kunnen er vergezeld van een volwassene op een leuke manier kennismaken met de paleontologie. Spelen, manipuleren, observeren en experimenteren zijn



de sleutelwoorden van het paleoLAB met zijn 30 interactieve modules. Deze activiteit van 45 minuten vervolledigt een bezoek aan de Galerij, maar is niet verplicht. De tickets zijn apart te koop aan de kassa’s. 6. De nieuwigheden Het Museum heeft de renovatiewerken en sluitingsperiode van twee maanden benut om ook de onthaalruimtes te vernieuwen. De kassa’s, vestiaire en picknickruimte voor groepen werden volledig gerenoveerd. Daarnaast zal een gloednieuw Dino Café je culinair verleiden. Ook de Dinoshop onderging een transformatie en zal enkele nieuwigheden aanbieden, om (jezelf) kado te doen. Alle punten uit dit persbericht worden in detail voorgesteld in het persdossier. Met steun van de Nationale Bank, Zeelandia, de Nationale Loterij en mediapartners Het Nieuwsblad, Radio1, Eos, tvbrussel, Brussel Deze Week en FM Brussel.



Praktische informatie

Adres Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 – 1000 Brussel Info dag en nacht : 02 627 42 38 - [email protected] www.natuurwetenschappen.be Open Van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 16.45 uur Zaterdag, zondag en tijdens korte schoolvakanties (behalve juli en augustus) van 10 tot 18 uur Per uur wordt een beperkt aantal bezoekers toegelaten. Laatste toegang tot de tentoonstelling 1 uur voor sluitingstijd. Op 24 en 31 december is het museum open tot 15 uur. Gesloten op maandagen, op 25 december, 1 januari en 1 mei Bereikbaarheid Ons parkeerterrein is klein… Gebruik bij voorkeur het openbaar vervoer. Metro: Lijn 1 halte Maalbeek – Lijn 2 halte Troon Bus: 34 en 80 halte Museum – 38, 95 en 96 halte Parnassus Trein: station Brussel-Luxemburg Een B-dagtrip is te koop in alle NMBS stations. N° 131 trein + toegang Tarieven (Galerij + vaste zalen) Individuele bezoekers: € 7 volwassenen - € 6 studenten, senioren, vrienden van het Instituut - € 4,50 jongeren 6-17 jaar Jaarabonnementen: € 30 volwassenen - € 20 jongeren 6-17 jaar Groepen (vanaf 15 personen): € 6 volwassenen - € 3 jongeren 2-25 jaar Reservering verplicht: 02 627 42 52 Gratis voor - kinderen jonger dan 6 jaar in gezinsverband - iedereen op de eerste woensdag van de maand vanaf 13 uur (geen reservering mogelijk) - leerkrachten die hiervoor een bewijs kunnen voorleggen - museumabonnees paleoLAB - geopend op vaste tijdstippen op woensdagnamiddag (14u30), tijdens het weekend en de korte schoolvakanties (13u30 – 14u30 – 15u30) ; niet op 2 januari en 6 februari!! - geschikt voor kinderen vanaf 5 jaar begeleid door een volwassene - toegang voor 45 minuten - tarief: € 2 (bovenop de toegangsprijs tot het museum). - inschrijving verplicht aan de kassa’s bij aankomst - toegankelijk op weekdagen voor schoolgroepen, enkel na reservatie op 02 627 42 52 Dino Café Laat je verleiden door ons gloednieuw Dino Café. Zin in een drankje, een hapje of wat stevigers? Maak je keuze uit onze dagverse broodjes, slaatjes, kindermenu en desserts. Vernieuwde Dinoshop Boeken, films, spelletjes, kaarten, T-shirts en nog veel meer moois rond dinosauriërs en andere schatten van onze planeet. Talrijke nieuwigheden met o.m. een verzamelmuntstuk van onze wereldberoemde Iguanodon. Geopend tijdens de openingsuren van het Museum. Fotograferen en filmen voor persoonlijk gebruik is toegelaten, zolang het de andere bezoekers niet stoort. Fotograferen en filmen voor professionele doeleinden is enkel toegestaan via de persdienst op 02 627 43 77. Galerij van de Dinosauriërs Vanaf 27.10.07


Parcours in de Galerij van de Dinosauriërs Inleiding De gloednieuwe Galerij van de Dinosauriërs heeft haar thuis gevonden in de volledig gerenoveerde Janletvleugel van het Museum. Dit 100-jarig gebouw, dat toen speciaal voor de iguanodons werd ontworpen, werd tussen februari 2005 en oktober 2007 vakkundig in zijn authentieke toestand hersteld. Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen stelde tot doel deze restauratie te integreren met een eigentijdse museologie, waarbij criteria als begrijpelijkheid, interactiviteit en publieksvriendelijkheid centraal staan. Met de modernste presentatietechnieken richten we onze schijnwerpers op maar liefst 35 complete skeletten, zowel originelen als afgietsels. Daarnaast tonen we nog veel meer (vaak authentieke) dinosaurusfossielen waaronder schedels, eieren, skeletfragmenten, pootafdrukken, maar ook fossielen van hun tijdgenoten zoals schildpadden, ammonieten, primitieve zoogdieren. Deze tentoonstelling heeft de ambitie een referentie te worden inzake de vulgarisatie van de biologie en gedragsleer van dinosauriërs. De nieuwe Galerij van de Dinosauriërs biedt niet enkel een overweldigende kijk op hun fossielen en de studie ervan, maar ook op hun levenswijze en evolutie. Een hele rijkdom aan informatie wordt in de tentoonstelling zelf op intrigerende en uitnodigende wijze gebracht. De tekstpanelen geven een bondig maar duidelijk wetenschappelijk verhaal, de films, maquettes en multimedia maken alles visueel en auditief duidelijk en de interactieve modules spelen in op de nieuwsgierigheid en belevingsdrang van de bezoekers. Alles steunt hierbij op het onderzoekswerk en de collecties van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen en buitenlandse instellingen. De nieuwe Galerij van de Dinosauriërs richt zich tot een ruim publiek van zowel kinderen, lezertjes en nietlezertjes, als jongeren en volwassenen. Voor elk van deze doelgroepen is er informatie, informatiekanalen en interactiviteit op maat in de tentoonstelling uitgewerkt. De tentoonstelling is volledig ontworpen en uitgewerkt, zowel wat inhoud als presentatie betreft, door de dienst museologie in samenwerking met specialisten van het departement paleontologie van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. Parcours De Galerij van de Dinosauriërs is opgedeeld in drie grote themazones, maar er is geen vastgelegde volgorde om ze te bezoeken. In het hiernavolgende overzicht van de tentoonstelling geven we je wel een suggestieparcours mee, vertrekkend vanaf de mezzanine aan de hoofdingang. Daar word je verwelkomd door een vlucht (opgezette) vogels die je rechts naar de kooi van de iguanodons begeleidt, waar de eerste zone begint. De volledig nieuwe en ruimere glazen kooi herbergt negen iguanodons die in hun historische rechtopstaande houding opgesteld zijn. De schikking van de iguanodons in de kooi is zodanig gekozen dat de meest merkwaardige anatomische details van nabij kunnen bezichtigd worden: de best bewaarde schedel, de meest complete wervelkolom, de handen met de meeste details,… Zone 1: Onder onze voeten De eerste zone is verdeeld over drie verdiepingen. Langsheen de kooi van de iguanodons, zowel op de mezzanine als op de begane grond, vertellen we heel wat wetenswaardigheden over deze dinosauriërs en hun huisvesting. In de kelderverdieping, die je kan bereiken via de verbindingstoren met traphal en lift vanaf de mezzanine of de begane grond, doen we het volledige verhaal van de ontdekking van de iguanodons van Bernissart uit de doeken. Hier zie je de iguanodons liggen zoals ze 322 m diep in de Sint-Barbaramijnput zijn



gevonden. Op het gelijkvloerse niveau worden negen specimens – waaronder een kleinere Iguanodon atherfieldensis – tweevoetig tentoongesteld (zoals een kangoeroe) in een enorme glazen "kooi". Nog op het gelijkvloerse niveau verdiepen we ons in het fossilisatieproces. Een manier om dit complex fenomeen te benaderen is gevallen toelichten waarbij fossilisatie zich voordoet of mislukt. Dit deel van de tentoonstelling belicht ook de tafonomie, dit wil zeggen de omstandigheden waarin dinosauriërs gestorven zijn en wat er met hun kadavers is gebeurd. In dit onderdeel van de tentoonstelling gaan we dieper in op de spreiding van de vindplaatsen van dinosauriërs en vooral in drie specifieke opgravingen. De opgravingsites van Bernissart, Bayan Mandahu en Kundur leveren de paleontologen telkens een ander, specifiek verhaal op over de levenswijze van de daar opgegraven dinosauriërs, de fossilisering, en de omstandigheden van hun dood. Zone 2: Dinosauriërs, levende dieren De tweede zone belicht de biologie van de dinosauriërs rond zes thema's. Door de studie van de beenderen van dinosauriërs en talrijke andere fossielen zoals pootafdrukken, eieren, voedselplanten… kunnen talrijke aanwijzingen over de levenswijze van deze grote dieren afgeleid worden. We gaan hun verplaatsingen en migraties na, zien welke houdingen ze aannamen (tweevoeters, viervoeters), ontdekken dat ze diverse voedingswijzen hadden, ontsluieren de geheimen van hun communicatie, verkennen hun manieren van aanval en verdediging en leren meer over hun voortplanting. Deze zone is verdeeld over het tweede en derde vloerniveau van de begane grond. Zone 3: Nog steeds bij ons? In vijf onderdelen wordt in deze zone de evolutie van de dinosauriërs belicht, vanaf hun verschijning aan het einde van het trias tot… vandaag. Bij de eerste dinosauriërs bekijken we ook het cladogram van hun nakomelingen. Daarna bekijken we de tak van de ornithopoden en hun ondergang op het einde van het krijt, samen met de andere slachtoffers, maar ook overlevenden. Daarna gaan we dieper in op de tak van de theropoden en hoe we die vandaag nog kunnen tegenkomen. We staan ook even stil bij wie er nu echt een dino is en wie niet. Deze zone neemt het onderste vloerniveau van de begane grond in beslag. De samenvattende tijdsgang van het mesozoïcum verken je op de mezzanine.

Beschrijving van de zalen voor publiekswerking en educatieve activiteiten Drie zalen grenzen aan de hoofdruimte van de Galerij van de Dinosauriërs. De eerste is het paleoLAB, een ontdekruimte over paleontologie en geologie. Het gaat om een ruimte voor pedagogische en ludieke activiteiten waarin bezoekers autonoom leren. Deze ruimte is bestemd voor jongeren die begeleid worden door hun leerkrachten of ouders. In de tweede zaal worden didactische activiteiten en animaties georganiseerd door de Educatieve Dienst van het Museum. De derde en laatste zaal is een polyvalente ruimte voor het organiseren van externe of interne evenementen.



Nieuw: het paleoLAB In deze aanbouw van de Dinosauriërsgalerij kunnen kinderen op een speelse manier met paleontologie en geologie kennismaken. Op woensdagnamiddag, tijdens het weekend en tijdens de schoolvakanties verwacht het paleolab de jongste bezoekertjes vergezeld van een volwassene. Er zijn drie moeilijkheidsgraden volgens leeftijd. Bepaalde activiteiten worden alleen gedaan, andere in groep. De werking van elk dispositief wordt duidelijk uitgelegd, maar een in de zaal aanwezige animator verwelkomt iedereen en geeft uitleg waar nodig. Ook de volwassen begeleiders zullen graag een handje helpen! Met elke activiteitenmodule kunnen de kinderen authentieke collectiestukken observeren, onderzoeken of doen bewegen. Er is zelfs een computer met internet en een leeshoek. Ontdek eerst het terreinwerk: veroorzaak een zandstorm om natuurlijke erosie te simuleren, graaf fossielen op, maak een afgietsel, teken een geologische kaart van België op een magnetische muur door de fossielen die er werden ontdekt, terug te plaatsen... Daarna maak je kennis met laboratoriumonderzoek: plaats de tanden van dinosauriërs op de kaak en ontdek of het om een herbivoor of een carnivoor ging, bekijk de fossielen in amber, onderzoek echte beenderen van dino’s, sorteer mineralen onder UV-lampen... En tot slot aan jou om je vondsten te reconstrueren en te interpreteren: vergelijk de voetafdrukken, maak dinopuzzels, achterhaal de herkomst van de namen van dinosauriërs. Handige kinderen kunnen prehistorische dieren maken in origami. Het paleolab is een actieve ervaring van het Museum: maak je keuze uit meer dan 30 interactieve modules! Je hebt 45 minuten de tijd. En dit is slechts een begin, want wij plannen geregeld nieuwe activiteiten. Praktisch: voor kinderen vanaf 5 jaar vergezeld van een ouder. Prijs: € 2 (niet inbegrepen in het toegangsticket). Inschrijven verplicht bij de kassa’s aan de ingang van het Museum.



De Galerij van de Dinosauriërs - beleef het verleden! Wie zich op de mezzanine van de Galerij van de Dinosauriërs begeeft, mag zich aan meer dan een gewoon museumbezoek verwachten. Het team dat instond voor dit project wou verder gaan dan het didactisch kader van de tentoonstelling. Zonder toegeving op wetenschappelijk vlak, zijn de verantwoordelijken erin geslaagd een eigentijdse museologie te ontwikkelen waarin ook plaats is voor dromen, verrassingen, poëzie en beleving. Van bij de eerste aanblik zal je versteld staan van de grootsheid, de schoonheid en de authenticiteit van de tentoonstelling. Het architecturaal kader van 1905 werd in al zijn glorie hersteld naar het ontwerp van architect Janlet. De museologen nodigen de bezoeker uit om de verbeelding van het museum uit vervlogen tijden te herontdekken, een knipoogje naar de wereld van de strip en van Adèle Blansec misschien… De keuze om echte skeletten op te stellen, sluit perfect aan bij het museografisch concept. Temidden van de levensgrote skeletten van dinosauriërs, heeft het museum zijn ziel teruggevonden en nodigt het je uit om je fysiek te meten met deze reuzen op ware grootte. Maar vergis je niet. Deze galerij is wel degelijk een creatie uit de 20ste eeuw. Voor de restauratie van de Janletzaal en het design van het tentoonstellingsmeubilair werd gebruik gemaakt van hedendaagse materialen en technieken. Die moderniteit dient de tentoongestelde specimens wonderwel. We hebben de logica van ‘het museum dat de bezoeker alles vertelt’ omgevormd tot ‘het museum dat de bezoeker bij de inhoud betrekt’. De pas gerestaureerde iguanodons staan opnieuw in hun glazen “kooi”. De transparante ruitenstructuur is licht en zorgt voor nabijheid tussen de bezoeker en de reuzen. Via een glazen “tunnel” doorkruist de bezoeker de kooi en passeert hij onder de kop van een iguanodon. Verderop ontsnapt een ander specimen in de richting van het publiek. Met vernuftige verlichtingssystemen wordt het daglicht gesimuleerd zonder de beenderen bloot te stellen aan de voor hun bewaring gevaarlijke UV-stralen. De wand van de vitrine wordt plots opaak voor de projectie van een film in synthesebeelden die de verplaatsingen van de iguanodons toont, op twee of vier poten. Onder de glazen vloer van de vitrine verschijnt een reconstructie van hun vindplaats: een uitnodiging om de nieuwe toegangstoren in de voetstappen van de mijnwerkers van Bernissart binnen te gaan. In de zaal bevinden zich tal van nieuwe interactieve modules waarmee de bezoekers bepaalde wetenschappelijke onderwerpen beter kunnen begrijpen door aan te raken of te bewegen. Reik met je hand naar de rood oplichtende ruggenwervels van de mini Stegosaurus… Andere expressiemethodes zijn er voor de (jonge) bezoekers die hun inspiratie de vrije loop kunnen laten door een dinosaurus te tekenen. Die wordt dan gepubliceerd op de website van het Museum en kan worden gedownload of verstuurd naar vriendjes en familie. Lachen wordt het zeker bij het zien van de “dans” van de Pachycephalosaurus in 3D beelden, die reageert op de bewegingen van de bezoeker. De tentoonstelling stopt niet bij de muren van de zaal. Interviews met paleontologen en onderzoekers uit de hele wereld brengen je buiten het museum naar natuurlijke decors die deze onderwerpen oproepen. En opdat de reis naar de verbeelding compleet zou zijn, neemt ook de artistieke dimensie een belangrijke plaats in het project in. Aquareltekeningen en kleifiguurtjes geven vorm en kleur aan de skeletten en brengen de hen omringende biodiversiteit tot leven. Grote panelen waarop video’s worden vertoond, maken de link tussen de drie zones van de zaal. Dankzij het talent van videokunstenaars, wordt de natuur van het tijdperk, die uiteraard niet meer bestaat, op een eigentijdse manier uitgebeeld. Voor de tentoonstelling werden speciaal beelden opgenomen in Florida, Kazakstan en in de Franse Alpen. De traagheid van de beelden verwijst naar het tijdsverloop en het reusachtige van de landschappen waarin de dinosauriërs zich bewogen. Op het ondergrondse niveau wordt de vindplaats gereconstrueerd waar de iguanodons werden ontdekt. Hier is het mysterie bijna voelbaar, met lage plafonds en blauwachtig licht. De klankarchitectuur, de “polyfonie van gefluister uit het verleden”, een ontwerp van Yaël André, doet stemmen tot leven komen die de geschiedenis van de vindplaats vertellen. Wees ook niet verbaasd, wanneer je het silhouet van Louis de Pauw ziet opduiken, hij was de wetenschapper die verantwoordelijk was voor de opzoekingen in 1878… Om het bezoek aan de Galerij af te ronden, vormen de “opvliegende vogels” van Christian Barani en Martin Prévert een fraai eindpunt. De bezoekers komen er terecht in een zwerm van vogels, een poëtische evocatie van de afstamming van de dinosauriërs. Of het nu is om een kinderdroom in vervulling te laten gaan, om meer te leren over de laatste wetenschappelijke ontdekkingen dan wel om een esthetisch en artistiek moment te beleven, ongeacht je leeftijd, wordt een bezoek aan de Galerij van de Dinosauriërs een onvergetelijke belevenis! Galerij van de Dinosauriërs Vanaf 27.10.07


Geschiedenis en architectuur van de Janlet-vleugel « Vergeet dat u architect bent, vergeet de klassieke regels van uw kunst ; geen symmetrie die voor u de stijl uitmaakt ; geen onnodige ornamenten ; wat ik wens is een uitzonderlijke constructie die veeleer gebaseerd is op wetenschappelijke ideeën dan op architecturale waarden. » Met deze overpeinzingen droomde Edouard Dupont, de visionaire directeur van het Museum voor Natuurwetenschappen, van een tijdloze ruimte voor de 37 miljoen stuks van zijn collectie. Aan het einde van de 19de eeuw palmden de opgezette vogels het bureau van de directeur in en de iguanodons stonden opeengepakt in een vitrine die uitgaf op straat. Het Museum had zopas een klooster van het Leopoldpark geërfd om uit te breiden, maar Edouard Dupont zag het grootser en verder. Hij had een modern gebouw in zijn hoofd, dat de collecties nieuw leven zou kunnen inblazen. De architect Charles-Emile Janlet, die beroemd was geworden met het ontwerp van de fontein op het Brouckèreplein, aanvaardde de uitdaging om een reis door de tijd te bouwen. Janlet bedacht een meer dan honderd meter lange hoofdbeuk die bestand was tegen vuur, gesculpteerd in glas en smeedijzer en doordrongen van Art Nouveau. Hij maakte gebruik van de natuurlijke helling van het terrein om een museum in terrassen te bouwen, ondersteund door sierlijke metalen zuilen. Dit technische huzarenstukje werd geprezen door het Amerikaanse Smithsonian Institute. « Een betere benutting van de ruimte is moeilijk in te beelden », zo schreef professor Meyer na zijn bezoek aan Brussel. Hij raadde museumarchitecten aan om « eerst dat van Brussel te bekijken alvorens nieuwe projecten aan te vatten ». Destijds Nochtans moest Janlet zijn ambities destijds temperen. Door het onteigeningsschema kon hij niet verder gaan dan een lengte van 85 meter voor de grote zaal van het Museum. Maar hij slaagde erin om onder het glazen plafond een parcours van meer dan 400 meter te ontwikkelen doorheen de evolutie van de soorten, badend in het daglicht. De zaal maakt van bij het betreden een majestueuze indruk op de bezoeker. De ingang geeft uit op het quartair van de grottenbeer, de wolneushoorn, de mammoet van Lier. Drie trappen hoger volgt het Tertiair van de primitieve paarden, de australopithecus, de tijger met sabeltanden. Nog drie trappen en de blik zwerft over de fauna van het Mesozoïcum: reuzenschildpadden, mosasaurus en hainosaurus, de monsterlijke waterhagedis uit het Maasbekken. Het hoogtepunt is de ontmoeting met de iguanodons in hun vitrines op maat. De tentoonstelling maakt een grootse indruk op de bezoeker, zo schrijft Michel Thierry in zijn « Bezoek aan het Natuurhistorisch Museum ». Stilaan wordt ingezien dat het architecturale vernuft in belangrijke mate verantwoordelijk is voor die grootsheid: de vloer bestaat uit vier terrasvormige overlopen, telkens gescheiden door drie treden. Elke overloop is voorbehouden voor de relieken van een groot deel van de geologische geschiedenis van ons land. In 1934 besliste het Belgische parlement tot een nieuwe en grootschalige uitbreiding van het Museum. Er was zelfs sprake van om het werk van Janlet met de grond gelijk te maken. Het project zou echter op ontelbare vertragingen en problemen stoten. Ondertussen, in de jaren 1970, verloor de architecturale parel al zijn glans. De bovenste verdieping moest gesloten worden, het glazen plafond geraakte volledig in verval. Vandaag Bij het begin van het derde millennium ligt een renovatieplan op tafel om de Janlet-vleugel van het Museum in al zijn glorie te herstellen. Helmut Jacobs van het bureau SumProject wil zich inschrijven in de filosofie van Janlet en tegelijk het gebouw aanpassen aan de technische en museologische vereisten van de 21ste eeuw. Hij kiest ervoor opnieuw aan te knopen met de helderheid van het plan van 1905. Natuurlijk licht en de getrapte opbouw van de tentoonstellingsruimten staan centraal in de restauratie, maar tegelijk werd rekening gehouden met de moderne dimensies inzake klimaatregeling en verlichting. De erfgoedkundige waarde van het gebouw maakt de installatie van een ontsierend airconditioningsysteem onmogelijk en Helmut Jacobs geeft voorrang aan zachte verluchting, natuurlijke luchtcirculatie met behulp van passieve zonnewering op de meest blootgestelde gevel van het gebouw. Voor de verlichting gaat hij zover mogelijk terug naar het oorspronkelijke concept van Janlet en zijn doorschijnend plafond: de glazen koepel van de tentoonstellingshal wordt uitgerust met een daglichtsimulatie, naar het voorbeeld van de techniek die gebruikt werd voor de renovatie van de Hortakoepel in het Museum voor Schone Kunsten van Brussel. Het team van SumProject maakt van de werf gebruik om een aantal verdwenen elementen te herstellen, waaronder de monumentale trap die de natuurlijke geschiedenis van de iguanodons verbond met de olifant. Deze trap was vervangen door een tredenspiraal in de vorm van een DNA-streng. Met de terugkeer van de monumentale trap kreeg het Museum zijn architecturale coherentie terug. Uit Dinosoir, bijlage bij de krant Le Soir van 26/10/2007, tekst van Daniel Couvreur Galerij van de Dinosauriërs Vanaf 27.10.07


Galerij van de Dinosauriërs in cijfers De dinosauriërs: 48 volledige skeletten - waarvan meer dan de helft authentieke - van 20 verschillende soorten dinosauriërs 2 omnivoren, 7 carnivoren, 11 herbivoren

-

14 uit het Krijttijdperk, 4 uit het Juratijdperk, 2 uit het Triastijdperk

-

10 Saurischia, 10 Ornithischia

9 staande en 12 liggende skeletten van de Iguanodon bernissartensis, de trots van België. 17 verschillende schedels - waarvan 2 authentieke 1 omnivoor, 4 carnivoren, 12 herbivoren

-

12 uit het Krijttijdperk, 4 uit het Juratijdperk

-

6 Saurischia, 11 Ornithischia

10 verschillende soorten fossielen De eerst gemonteerde Iguanodon in de nieuwe Galerij: -

6,30 meter lang van kop tot staart en 9 meter lang als je alle kronkelingen volgt

-

4,5 meter hoog en 150 botjes

-

1010 kg (waarvan 750 kg beenderen en 10 kg schedel, 250 kg metalen structuur)

-

weer gemonteerd: 7 / 5 / 2007

Geschiedenis:

-

-

1825: Iguanodon, de tweede dinosauriër die een naam krijgt

-

1841: Richard Owen bedenkt het woord ‘dinosaurus’ (verschrikkelijke hagedis) 1878 ontdekking van de Iguanodon Bernissartensis in de steenkoolmijn van het Belgische Bernissart, op 322 meter diepte

Weetjes: oudste dino: Eoraptor lunensis en Coelophysis bauri: 251-199 miljoen jaar oud jongste dino: Amurosaurus riabinini: 65 miljoen jaar oud dino met de langste naam: Protoceratops hellenikorhinus met 28 letters dino met de kortste naam: Allosaurus en Anatotitan met 10 letters



De Galerij (Janletzaal): 2500 m² zaal

-

350 m² mezzanine

-

350 m² keldergedeelte

-

Totaal: 3200 m²

-

De restauratiewerken: 1905: Architect Emile Janlet voltooit de Iguanodonzaal

-

April 2003: de renovatiewerken starten

-

2005: de Janletvleugel sluit de deuren voor de renovatiewerken

-


-

Oktober 2007: opening van de Galerij van de Dinosauriërs in de gerenoveerde Janletzaal

-

1667 kalenderdagen renovatiewerken in het Museum

-

982 kalenderdagen Janletzaal niet toegankelijk

-

51 kalenderdagen Museum gesloten.

-

6.500 liter of 9.100 kg verf werd gebruikt om de muren en de plafonds te schilderen.

-

Om de muren te herstellen werd 1.800 kg pleisterkalk gebruikt. Het geheel werd afgewerkt met 400 kg vuurwerende verf. Tijdens de werken werden 12.000 energiedrankjes en 80.000 LU-dinokoekjes geconsumeerd.

360.000 e-mails werden voor de werken verstuurd 300 schoenen werden tot op de draad versleten.

www.natuurwetenschappen.be - 10 -

Belangrijkste specimens •

Skeletten

Afgietsels : Struthiomimus altus Cryolophosaurus ellioti Eoraptor lunensis Triceratops horridus Olorotitan arharensis Maiasaura peeblesorum (+ 4 dijbeenderen + eieren) Lurdusaurus arenatus Amurosaurus riabinini (onvolledig skelet) Pinacosaurus mephistocephalus (skelet in blok) Archaeopteryx lithographica (skelet in plaat) Sinosauropteryx prima (skelet in plaat) Coelophysis bauri (skelet in plaat) Authentieke : Iguanodon bernissartensis Iguanodon atherfieldensis Probactrosaurus gobiensis (onvolledig skelet)

•

Schedels

Afgietsels : Ankylosaurus magniventris (+ staart) Pachyrhinosaurus canadensis Allosaurus fragilis Camarasaurus lentus Centrosaurus apertus Chasmosaurus belli Anatotitan copei Parasaurolophus walkeri Pachycephalosaurus wyomingensis Lesothosaurus diagnosticus Plateosaurus engelhardti Authentieke : Protoceratops hellenikorhinus (+ afgietsels) Psittacosaurus lujiatumensis

•

Skeletten + schedels

Oviraptor philoceratops (10 authentieke eieren) Galerij van de Dinosauriërs Vanaf 27.10.07


Velociraptor mongoliensis Diplodocus carnegii Stegosaurus stenops Tyrannosaurus rex

•

Sculptuur naar het origineel

Caudipteryx zoui (dinobird)

•

Dinosaurusspoor (afgietsel)

•

Varia

Reuzensauropode: voorpoot

•

Verschillende fossielen

Afgietsels: Pteranodon sp. Zangerlia neimongolensis (schildpad) Authentieke : Bernissart Messel Ammonieten Koprolieten Dinosauruseieren Microfossielen (o.a. Belgische) Multituberculata ind. en Kryptobaatar mandahuensis (2 zoogdieren)



Wetenschap en iguanodons hebben een afspraak in de Galerij Meer dan drie jaar geleden startte een divers team museummedewerkers met de ontwikkeling van de Galerij van de Dinosauriërs, en ze gingen daarbij niet over één nacht ijs. Paleontoloog Pascal Godefroit (40 jaar) waakte van begin tot einde over de wetenschappelijke inhoud van de tentoonstelling. Museologe Charlotte Degueldre (32 jaar) zorgde ervoor dat de dinotentoonstelling toegankelijk is voor jong en oud. Samen met een team paleontologen en ontwerpers werkten ze intens samen met verschillende museummedewerkers om van de Galerij een mooi geheel te maken. De iguanodons: steeds de sterren Voor Pascal zijn de iguanodons van Bernissart nog steeds de mooiste stukken van de zaal. “Ze kunnen door niets worden overtroffen. Eerst en vooral omdat ze authentiek zijn: het zijn de echte skeletten! Bovendien is het nog steeds de grootste ontdekking van dinosauriërs ooit, die nooit werd geëvenaard. Niet alleen werden er meerdere volledige skeletten van één soort samen gevonden; daarnaast is de kwaliteit van de fossielen buitengewoon.” De collectie iguanodons heeft tijdens de voorbereidingen van de zaal een flinke opknapbeurt gehad: de beenderen werden nagekeken op scheurtjes, en behandeld met nieuwe produkten. Ook de nieuwe verblijfplaats in de zaal is ontwikkeld om de iguanodonfossielen zo goed mogelijk te bewaren: de temperatuur en vochtigheid worden automatisch gereguleerd, en dankzij de speciale lichtinstallatie met spiegels moeten onze sterren niet rechtstreeks in de gloeiende spotlights staan. Iguanodons in de houding! Aan de positie van de iguanodons werd niets veranderd. Dollo, de paleontoloog die einde 19de eeuw de eerste opstelling van de skeletten uitvoerde, was er van overtuigd dat iguanodons tweevoeters waren. Ze stelden de dieren dan ook op met het skelet van een kangoeroe (de staart) en van een casuaris (het bekken en de achterpoten) als model. Ondertussen wordt aangenomen dat iguanodons bij het stappen de vier poten gebruikten, en bij het lopen op hun achterpoten gingen staan. Toch kozen onze wetenschappers ervoor om de oorspronkelijke opstelling van Dollo te behouden. Niet alleen om praktische redenen (de iguanodons werden gemonteerd op de oorspronkelijke ijzeren armaturen), maar vooral omdat de fossielen het niet toelaten om de ‘juiste’ positie in te nemen. “Na de dood van de iguanodons zijn de rugpezen sterk verkort, zodat de rug werd kromgetrokken. Tijdens de fossilisatie zijn een aantal beenderen, vooral de wervels, met elkaar vergroeid, en we zouden de fossielen moeten breken om de skeletten op vier poten te kunnen zetten.” Een afgietsel en vernieuwende multimediatechnieken laten zien hoe de iguanodons op 4 poten rondliepen. En er is meer… Naast de iguanodons stelt de nieuwe zaal nog meer dan 30 andere dinosaurussoorten tentoon. “We hebben gekozen voor een zo groot mogelijke waaier aan soorten,” vertelt Pascal. “Elke groep, elk tijdperk en bijna alle continenten (ook Antarctica!) worden vertegenwoordigd. Voor elke soort zijn we op zoek gegaan naar de mooiste exemplaren op de markt. Zo is onze T. rex het mooiste van de bestaande afgietsels van dit moment: het specimen is bijna volledig, en het afgietsel is zo gedetailleerd gemaakt, dat je er rechtstreeks onderzoek op zou kunnen doen.” Om steeds de wetenschappelijke juistheid van de tentoonstelling te garanderen, hebben de makers van de tentoonstelling bewust gekozen voor skeletten. Via gedetailleerde 3D-animaties worden de meest recente theorieën rond uiterlijk en beweging in beeld gebracht. ”Ook met de modellen en de tekeningen worden vooral vorm en volume van het lichaam weergegeven, zonder in te gaan op details van de huid.”, vertelt Charlotte. “Voor zowel kleur als structuur van de huid kunnen wetenschappers niet exact weten hoe dinosauriërs eruit zagen, dus hebben we zulke details bewust vermeden.”



Ontdekkingen van het Museum Naast de iguanodons van Bernissart pronken nog verschillende ontdekkingen van de paleontologen in de nieuwe Galerij van de Dinosauriërs. Zowel Amurosaurus riabinini als Olorotitan arharensis werden ontdekt in het Russische Amoergebied. Deze dieren behoorden tot de laatste dinosauriërs die in Azië leefden. Hun ontdekking wierp een nieuw licht op de huidige opvattingen over het uitsterven van de dinosauriërs. In de zaal staan afgietsels; de originelen verblijven in Rusland. Origineel versus afgietsels Naast authentieke fossielen zoals van Iguanodon, Protoceratops, Psittacosaurus, enz. staan er ook heel wat afgietsels in de Galerij. “Vaak is het niet mogelijk om originele fossielen tentoon te stellen, zelfs niet wanneer de beenderen door de paleontologen van het museum zelf werden gevonden,” vertelt Charlotte. “Over het algemeen geldt namelijk dat, wat in de grond gevonden wordt, eigendom is van de staat.” Zo moeten bijvoorbeeld de skeletten van Amurosaurus en Olorotitan in Rusland blijven, ook al werden ze ontdekt door onze eigen paleontologen. “Het voordeel van afgietsels is dat op die manier de beste vondsten kunnen worden getoond in verschillende musea, zodat bezoekers wereldwijd kunnen ontdekken hoe divers de dinosaurusfauna was,” gaat Charlotte verder. “Daarnaast werden de afgietsels ‘op maat’ gemaakt voor het Museum: ze staan steeds in een natuurlijke positie, aangepast aan elk gedeelte van de tentoonstelling.” Naast de dinosaurusskeletten zijn er nog een groot aantal andere fossielen te zien: authentieke eieren van Oviraptor, vissen, een krokodil, ammonieten, coprolieten (gefossiliseerde uitwerpselen), planten, microfossielen… Het zijn fossielen die in België werden gevonden of werden aangekocht uit het buitenland. Stan: niet zomaar een T. rex Stan, de Tyrannosaurus rex die schittert in onze Galerij van de Dinosauriërs, is niet de eerste de beste. Dit afgietsel is afkomstig van het Black Hills Institute in Amerika, dat paleontologisch onderzoek combineert met het maken van buitengewoon kwaliteitsvolle replica’s van fossielen. Stan is dus het beste afgietsel dat op dit moment te vinden is, en het is bovendien afkomstig van een bijna volledig origineel skelet. “De botten van Stan werden door de eeuwen heen goed bewaard, zodat de sporen van gevechten met soortgenoten duidelijk zichtbaar zijn,” vertelt Charlotte. “Zo heeft het dier een gat in zijn schedel, dat werd gemaakt door de tand van een andere T. rex. Zulke vondsten zeggen enorm veel over gedrag en leefwijze van een soort.” Is er een wetenschapper in de zaal? Dinosauriërs zijn prachtige dieren: ze zijn groots en mysterieus, en wekken verwondering op bij jong en oud. Dat maakt hen ook het ideale uitgangspunt om bezoekers nieuwsgierig te maken naar wetenschap. Doorheen de zaal worden wetenschappelijke technieken en theorieën naar voor gebracht die niet exclusief voor dinosauriërs gelden. “De dinosauriërs zijn eigenlijk een ideaal voorwendsel om kinderen in contact met wetenschap te brengen,” vertelt Charlotte. “Daarom ook worden verschillende specimens vergezeld door een filmpje van de wetenschapper die het meest met het fossiel verbonden is. Wanneer je iets goed kent, deel je meer je passie, en dat wilden we graag mee overbrengen.” Voor de filmpjes werden paleontologen uit alle uithoeken van de wereld uitgenodigd. Amerikaan Jack Horner vertelt over zijn ontdekkingen rond Maiasaura en Tyrannosaurus rex. Canadees Philip J. Currie geeft zijn theorieën over Cryolophosaurus, en de Britse David Norman wijdt uit over de voortbeweging van iguanodon. Ook onze landgenoten komen aan bod. Prof. Armand de Ricqlès vertelt over de groei en fossilisatie van dinosaurusbeenderen, Dr. Philippe Claeys van de VUB verhaalt over de meteoriet van Yucatan, en natuurlijk stelt onze eigen Pascal Godefroit Olorotitan arharensis, de ontdekking voor!



Bernissart 1878: een historische ontdekking! Onze beroemde Iguanodons van Bernissart werden eind maart 1878 toevallig aangetroffen op een diepte van 322 meter in een mijnschacht nabij Bergen in Henegouwen. Zij zijn ontegensprekelijk een van de meest indrukwekkende ontdekkingen van dinosauriërs ter wereld. Een uitzonderlijke vindplaats De vindplaats van Bernissart is erg bijzonder en blijft tot op vandaag uniek: een “natuurlijke schacht” en een ondergrondse kleilaag zorgden ervoor dat een volledig moeras en daarin een dertigtal iguanodons perfect konden fossiliseren sinds ze 125 miljoen jaar geleden werden bedolven. De meeste vindplaatsen van dinosaurussen van vandaag en uit het verleden bevinden zich immers aan de oppervlakte. Vaak gaat het daarom om onvolledige of vermengde skeletten. Het bijzondere aan Bernissart is dus de plaats en de manier waarop onze fossiele schatten bewaard werden, als het ware “verzegeld” in een “koffer van klei”! Het is ook dankzij de uitzonderlijke rijkdom aan begeleidende fossielen, namelijk ongeveer 3.000 vissen, een salamander, schildpadden, krokodillen, varens, dennenappels, enz. dat de leefwereld van onze Iguanodons nauwkeurig kon gereconstrueerd worden. Een voorbeeldige opgraving Dankzij het buitengewone werk van een team van mijnwerkers van Bernissart samen met technici en specialisten van ons Natuurhistorisch Museum van destijds, werden verscheidene volledige skeletten van Iguanodons tussen 1878 en 1881 in goede staat opgegraven en aan de oppervlakte gebracht... Dankzij hun nauwgezette en vernieuwende methodes kon een erfgoed van onschatbare waarde worden gered. Vooral het werk van Louis De Pauw, een deskundige van ons Museum die ter plaatse werd gestuurd om de werkzaamheden te leiden, was cruciaal. De Pauw had al een reputatie verworven omdat hij voordien de Mammoet van Lier (nabij Antwerpen) had gerestaureerd. Vermoed wordt dat hij de uitvinder was van de gipstechniek waarmee ter plaatse broze beenderen van dinosauriërs en andere fossielen werden ingepakt. Deze eenvoudige en originele techniek wordt vandaag nog steeds zowat overal ter wereld toegepast. Wereldprimeur In 1883 vond in Brussel de eerste internationale tentoonstelling plaats van een authentiek en volledig skelet van een dinosaurus in een levensechte houding. Een historisch moment! Deze magistrale reconstructie van onze Iguanodon, tegelijk realistisch en wetenschappelijk, werd door onze teams uitgevoerd onder toezicht van Louis Dollo, een pionier in de paleontologie van de gewervelde dieren. Diepgaand onderzoekswerk over de vergelijkende anatomie van fossielen en hedendaagse dieren brachten hem tot de oprichting van een nieuwe wetenschap, de paleobiologie. Historische ontdekking In 1841 vond Richard Owen, directeur van het British Museum in Londen het woord Dinosaurus (van het Grieks: “verschrikkelijke hagedis”) voor de 3 Engelse vertegenwoordigers van deze fameuze reptielen: Megalosaurus, Iguanodon en Hylaeosaurus. Over dinosauriërs was in die tijd nog niet veel geweten en hun skeletten waren meestal onvolledig. De meeste belangrijke ontdekkingen vonden in Europa en voornamelijk in Engeland plaats.



In 1878 volgde de historische ontdekking van Bernissart, historisch omdat voor het eerst: -

meerdere specimens van eenzelfde dinosauriër tezamen werden gevonden; hun skeletten volledig en geleed waren, “anatomisch verbonden”; hun omgeving en de begeleidende fossielen duidelijk herkenbaar waren.

Een solide referentie Vanuit een algemeen standpunt blijft de Iguanodon de referentie bij uitstek in het onderzoek naar dinosauriërs, ondanks de meer dan 700 soorten die vandaag beschreven zijn. Hij was namelijk een van de eerste ontdekkingen en zijn geschiedenis illustreert perfect de vooruitgang die sinds bijna 200 jaar in het wetenschappelijk onderzoek werd geboekt. Een permanent succes Onze Iguanodons werden ons vaak benijd door onze buurlanden (Frankrijk, Duitsland...), maar hun succes werd de voorbije decennia nooit geëvenaard. In 1985 en in 1988 werden verschillende van onze echte skeletten tentoongesteld in Japan, waar ze een buitengewoon onthaal kregen. Onze Iguanodons waren ook de publiekstrekkers op een wetenschappelijke tentoonstelling in Barcelona, van 2004 tot 2006. Gewaardeerde kennis Dankzij de ervaring die werd opgedaan met onze Iguanodons van Bernissart, zowel op het vlak van wetenschappelijk onderzoek als wat de museologische voorbereiding betreft, wordt de expertise en knowhow van onze onderzoekers en technici in de paleontologie sinds jaren erg gewaardeerd. Dit verklaart waarom zij geregeld worden uitgenodigd bij opgravingen overal ter wereld in verscheidene internationale projecten (China, Rusland, Roemenië, enz.). Besluit Sinds 1878 volgden zowat overal ter wereld nog tal van boeiende ontdekkingen van dinosauriërs. Toch vormen de Iguanodons van Bernissart vandaag nog steeds een spectaculaire collectie van internationale waarde dankzij de verscheidenheid en originaliteit van de vindplaats, de uitstekende bewaring van de stukken, maar vooral omdat het gaat om een dertigtal specimens van dezelfde soort...



Expedities van het Museum 130 jaar na de ontdekking van de iguanodons van Bernissart zit het Museum niet stil. Het paleontologenteam gaat regelmatig actief op zoek naar nieuwe vondsten, vaak in samenwerking met lokale wetenschappers. Dinosauriërs vormen eigenlijk maar een onderdeel van de opgravingen: het Museum heeft heel wat specialisten in huis, die een brede waaier aan groepen en periodes bestuderen. Onze paleontologen speuren naar fossielen in alle uithoeken van de wereld: fossiele zoogdieren in Indië, China en Roemenië, walvisachtigen uit het tertiair in Antwerpen en Peru… Voor de zoektocht naar dinosaurusfossielen staan er wel een aantal vaste adressen op kop. Aan de oevers van de Amoerrivier De Amoer is een rivier die de grens vormt tussen China en Rusland. Sinds 2001 organiseren het KBIN en de Amur KNII van Blagoveschensk opgravingen in Kundur (Rusland) waar ze onder meer het complete skelet vonden van een nieuw geslacht hadrosauriërs met een holle beenkam, Olorotitan. De beenkam van deze “eendenbekdinosauriër” moest dienen als klankversterker. De dinosauriërs uit de regio van de Amoer waren zeer divers, en behoorden tot de meest recente soorten. Zij leefden namelijk zo’n 68 tot 65 miljoen jaar geleden (bovenkrijt), de periode waarin de dinosauriërs van de aardbol verdwenen. Deze vondsten wierpen een nieuw licht op de theorieën rond het uitsterven van de dinosauriërs. Langs de kliffen van Bayan Mandahu Op de vindplaats van Bayan Mandahu, in het noorden van Binnen-Mongolië, aan de grens van de Gobiwoestijn, worden sinds de jaren ’90 regelmatig Chinees-Belgische expedities georganiseerd. De fossielrijke lagen, die zich over een twintigtal kilometer uitstrekken langs de zandsteenkliffen, leveren grote hoeveelheden uitzonderlijke fossielen van dinosauriërs en andere gewervelde dieren uit het bovenkrijt (75-70 miljoen jaar geleden) op. Zij raakten bedolven tijdens de veelvuldige zandstormen en duinlawines die dit gebied, waar toen nog een semiaride klimaat heerste, teisterden. In Bayan Mandahu werden vooral fossielen van de dinosauriër Protoceratops gevonden, maar ook een prachtig compleet skelet van de Pinacosaurus. Er werden ook verscheidene soorten dinosauriëreieren gevonden op deze plek. De meest courante, met een langwerpige vorm en een zeer bewerkte schaal, werden toegeschreven aan Oviraptor. Naast dinosauriërs vonden de paleontologen in Bayan Mandahu ook verscheidene skeletten van de landschildpad Zangerlia en van kleine zoogdieren, zoals Kryptobaatar. In de diepten van Bernissart Het verhaal van iguanodons is welbekend: in 1878 werden de fossiele resten van een dertigtal iguanodons ontdekt in een mijnschacht in Bernissart. Het was (en is nog steeds) één van de belangrijkste dinosaurusvondsten ter wereld. Naast de buitengewoon goed bewaarde iguanodons werden nog duizenden andere fossielen dieren en planten opgegraven, zoals zoetwaterschildpadden, krokodillen, vissen, talrijke varens… Samen geven zij een beeld van het leven in deze streek, ongeveer 128-125 miljoen jaar geleden. De talrijke en diverse fossielen zijn nog steeds het middelpunt van het wetenschappelijk onderzoek naar het leven op aarde in deze periode.



Nog steeds bij ons? De evolutie van dinosauriërs tot vogels 1. De eerste dinosauriërs De eerste dinosauriërs verschenen op het einde van het trias, 230 miljoen jaar geleden. Ze splitsten zich al vroeg in twee groepen: de ornithischiërs of ‘vogelheupdinosauriërs’ en de saurischiërs of ‘hagedisheupdinosauriërs’. Er ontstond al vlug een rijkdom aan soorten: reeds bij het begin van de jura waren de belangrijkste groepen (theropoden, prosauropoden, thyreophoren,…) vertegenwoordigd door nog vrij primitieve dinosauriërs. 2. Evolueren en wegvliegen – de tak van de theropoden De vogels stammen af van de theropoden. Een van de bewijzen hiervoor is dat deze dinosauriërs min of meer geëvolueerde pluimen hadden. a) Met of zonder veren? De eerste gevederde dinosauriërs Sinds 1996 duiken in het Chinese Sihetun fossielen op, die zo goed zijn dat ze nog sporen van een verenkleed vertonen. Bij Sinosauropteryx is dit het primitiefst. Het verenkleed bestaat amper uit een donslaag van eenvoudige holle vezels. Hiermee kon hij niet vliegen, maar het hield zijn lichaamstemperatuur op peil. T. rex: had hij veren of niet? Zag Tyrannosaurus rex, de verschrikkelijke rover van het bovenkrijt, er echt uit als een reuzenkip? Het kan best! Een kleine primitieve tyrannosauriër uit Sihetun, Dilong, was bedekt met nauwelijks vertakte pluimen. Waarschijnlijk verloor T. rex, die verder geëvolueerd was dan Dilong, zijn pluimen in de loop van zijn evolutie… of tijdens zijn groei? Misschien was hij zo groot dat hij zonder pluimen voldoende lichaamswarmte kon behouden. Caudipteryx in al zijn pracht De primitieve oviraptosauriër Caudipteryx is één van de bekendste gevederde theropoden van Sihetun. Hij was niet groter dan een kalkoen. Met zijn lange achterpoten liep hij heel snel. Hij bezat slechts enkele tanden, vooraan in zijn bek (gastrolieten vermaalden het meeste voedsel). Lange symmetrische pluimen tooiden zijn heel korte voorpoten. Er stond ook een verenwaaier aan het einde van zijn staart. Hij was dus uitgedost voor de balts… maar niet om te vliegen. Velociraptor, bijna een vogel? De dromeosauriër Velociraptor stond anatomisch dicht bij de vogels: achterwaarts gericht schaambeen, holle lange beenderen, vergroeide sleutelbeenderen, lang dun schouderblad, lange voorarmen, polsgewricht dat toeliet de hand langs de voorarm te vouwen, drie lange vingers per hand en vier tenen (waarvan één naar achter) per voet. Maar had hij ook veren? Zijn fossielen vertonen hiervan geen spoor, maar Microraptor, een kleine dromeosauriër uit Sihetun, had een verenkleed! Archaeopteryx, de eerste vogel Archaeopteryx stamt uit de bovenjura en is hiermee de oudste bekende vogel. Zoals de dromeosauriërs had hij scherpe tanden, drie geklauwde vingers en een lange stijve staart. Zoals de huidige vogels was hij helemaal met veren bedekt. Zijn vleugelveren waren asymmetrisch en dus geschikt om actief te vliegen. Bovendien kon hij zich met zijn achterwaarts gerichte eerste teen aan de takken vastgrijpen. Vroege vogels? Waren het theropoden met gevederde armen, die klapwiekend rondrenden en zo uiteindelijk het luchtruim kozen? Dat is niet zo zeker! Microraptor, een kleine dromeosauriër uit Sihetun, had pluimen die leken op de pennen van recente vogels. Maar zijn vier poten en zijn staart waren ermee bedekt! Die van de achterpoten waren zo lang dat hij niet kon rennen en dus ook niet kon opstijgen. Wellicht klauterde hij met zijn geklauwde handen en voeten in de bomen en zweefde hij van tak tot tak.



b) Waar veren goed voor zijn… Veren hebben veel functies: vliegen, isoleren, verleiden, afdreigen… De hoofdtypes zijn de pennen, waarmee vogels vliegen, de dekveren, die hun lijf bedekken, en het dons, dat ze warm houdt. Net als schubben, haren, nagels… worden ze door de huid aangemaakt en zijn ze van keratine. Evolutie van veren Een veer bestaat uit een centrale spil (de schacht), met hol onderuiteinde (de spoel), waarop aan weerskanten de vlag bevestigd is (twee rijen baarden waaraan gegroefde baardjes en baardjes met haakjes zitten). Wetenschappers zijn ervan overtuigd dat de hedendaagse pluimen tijdens hun groei alle evolutiestadia doorlopen, vanaf de veren van de theropoden, zoals Sinosauropteryx, tot die van vandaag. Zij veronderstellen dat elk stadium met een nieuwigheid overeenstemt. Tijdens het eerste stadium ontstaat onder de opperhuid een lederhuidpapil, die een eenvoudig buisje wordt: de veerkiem. Tijdens het tweede stadium ontwikkelt zich een huidzakje aan de basis van de veerkiem, die ontwikkelt tot veerfollikel. De binnenkant van de follikel maakt baarden aan. De buitenkant vormt de spoel, waaruit de baarden priemen. In dit stadium zijn de veren slechts een primitief dons dat de lichaamswarmte op peil houdt. Bij de aanvang van het derde stadium beginnen de baarden baardjes aan te maken, met donsveertjes als resultaat, of groeien ze geleidelijk aan tot een spil, met als resultaat een platte pluim met onvertakte baarden. Tijdens het vierde stadium wordt de vlag waterdicht en resistent en de pen aërodynamisch. Maar actief vliegen kan pas vanaf het vijfde stadium, wanneer de pennen van de vleugel (de slagpennen) en de staart (stuurpennen) asymmetrisch worden. 3. Evolueren en uitsterven – de tak van de ornithopoden De ornithopoden vormen één van de soortenrijkste groep ornithischiërs: uit de tijd tussen middenjura en bovenkrijt zijn er meer dan honderd bekend. Maar het zijn allemaal pantserloze planteneters met een vooraan verlaagde bek. Het gewricht tussen onderkaak en schedel bevindt zich lager dan de tanden van de bovenkaak. Voorbeelden van ornithopoden: Hypsilophodon, Zalmoxes, Lurdusaurus, Iguanodon, Anatotitan, Amurosaurus en Olorotitan 4. Het massale uitsterven op het einde van het krijt Ongeveer 65 miljoen jaar geleden, op de grens tussen krijt en tertiair, stierf twee derde van alle planten- en diersoorten uit. Tot de slachtoffers behoorden de dinosauriërs (andere dan de vogels), de pterosauriërs, de mosasauriërs, de ammonieten en meer dan drie vierde van het plankton! Misschien is deze massa-uitsterving veroorzaakt door een meteoriet die in de buurt van Mexico insloeg. De overlevenden Blijkbaar waren dit dieren die niet rechtstreeks afhankelijk waren van tijdelijk zeldzame voedselbronnen (planten of plankton), maar van rottende materie leefden. Het betrof hier vooral insecten, gewervelde zoetwaterdieren (vissen, amfibieën, schildpadden, krokodillen…), kleine landreptielen (hagedissen, slangen…), maar ook kleine insecten- of zaadetende zoogdieren, die weldra de plaats van de dinosauriërs innamen. Het tertiair, nog steeds het tijdperk van de dinosauriërs? Op het eind van het krijt waren de moderne vogels (Neornithes) al goed vertegenwoordigd door primitieve duikeenden, aalscholvers, eenden, hoenderen en misschien zelfs papegaaien! Maar vanaf het begin van het tertiair nam het aantal vogelsoorten zo snel toe, dat ze niet voor de zoogdieren moesten onderdoen. Nu zijn er meer dan 9700 soorten levende vogels: het dubbele van het aantal zoogdieren. De dinosauriërs zijn dus bijlange niet uitgestorven!



Nog meer in detail Ornithischia Ondanks hun naam zijn de ornithischiërs of ‘vogelheupdinosauriërs’ niet de groep dinosauriërs die het dichtst bij de vogels staat. Maar net zoals de vogels hebben ze een naar achter afhellend schaambeen. Ze vertonen nog een ander belangrijk kenmerk: het predentale been dat vooraan in de onderkaak zit. Lesothosaurus is een van de primitiefste ornithischiërs. Theropoda De theropoden ontstonden op het einde van het trias. Er waren zowel grote als kleine bij, maar ze liepen allemaal op twee poten. Net zoals bij de vogels zijn veel van hun beenderen hol (vooral de lange beenderen van hun ledematen). Hun vijfde vinger is altijd gereduceerd. De meeste hadden vlijmscherpe, kromme en gekartelde tanden: het waren dus duidelijk vleeseters. Toch evolueerden enkele groepen tot alleseters, viseters, insecteneters en zelfs planteneters. Coelurosauria Tot de coelosauriërs behoren zowel kleine theropoden zoals Compsognathus als reuzen zoals T. rex. Hun kenmerken zijn: effen gewrichtsvlakken tussen de halswervels, gereduceerd derde middelhandsbeentje… Maar het belangrijkste is toch dat ze (steeds meer) veren ontwikkelden. De oudste tot nu bekende coelosauriër, Proceratosaurus, stamt uit de middenjura en werd in Engeland ontdekt. Eumaniraptora Deze tak omvat de vogels (Aves), de Dromaeosauridae en de Troodontidae. Ze hebben allemaal lange armen en heel uitgerekte dunne middelhandsbeentjes. De schouder scharniert zijdelings en niet naar achteren en naar onderen, zoals bij de primitievere theropoden. Zonder deze mechanische vereisten zouden vogels nooit kunnen vliegen. En bovendien waren de Eumaniraptora met een heus verenkleed bedekt. Dromaeosauridae De nauw met de vogels verwante Dromaeosauridae hadden reeds een flink vederkleed (hiermee kon onder andere Microraptor glijvluchten uitvoeren). Hun staart was onbuigbaar; enkel aan de basis was hij beweeglijk. De meeste konden de klauw van hun stevig uitgegroeide tweede teen intrekken. Waarschijnlijk ontstonden ze in de middenjura, maar tijdens het krijt bevolkten ze alle continenten. Ze leefden in aanslibbingvlaktes en wouden, maar ook in woestijnachtige gebieden. Aves Veren zijn niet typisch voor vogels, want minder geëvolueerde theropoden bezitten die ook. De borstbeenkam is evenmin typisch, want die ontbreekt bij Archaeopteryx, de vroegste tot nu toe bekende vogel. Bij alle vogels zijn in de evolutie de tanden afgenomen in aantal en in grootte. Hun armen zijn minstens zo lang als hun achterpoten en hun onderarmen zijn minstens zo lang als hun opperarmen. Ze hebben minder dan 23 staartwervels en een achterwaarts gerichte teen waarmee ze zich kunnen vastgrijpen.



Dino’s op het web Ook de website van het Museum heeft een nieuw onderdeel, volledig gewijd aan dinosauriërs & co. Surfers kunnen zich dus thuis al helemaal laten gaan in de wereld van deze hippe oudjes! Het dinoweb is vanaf 27 oktober beschikbaar op www.natuurwetenschappen.be/4kids. Het dinoweb is er vooral 4Kids, maar natuurlijk is iedereen welkom om zijn dinosauruskennis te testen… Dino-info In de ‘dinotheek‘ wordt allerlei informatie over dinosaurussoorten op een rijtje gezet. Hoe lang kon een Diplodocus worden? Had Velociraptor pluimen? Hoe snel kon Tyrannosaurus rex rennen? Alles om een echte dinokenner te worden. De dinokrant staat steeds klaar met de belangrijke nieuwtjes uit de dinosauriërwereld. Binnen- en buitenlandse dinotopics, de wereldkampioenschappen coprolietschieten, de nieuwste modetrends voor dino’s… Geen onderwerp wordt gemeden. Van onze reporters ter plaatse! SpeloSaurus De surfers die genoeg info hebben opgeslagen, kunnen zich wagen aan de quiz; elke maand zijn er leuke prijzen te winnen. Enkel voor echte dino-deskundigen! Er zijn ook leuke spelletjes te spelen, en er komen regelmatig wedstrijden online! Downloads De bezoekers van de Galerij van Dinosauriërs kunnen in de zaal zélf dinosaurustekeningen maken. Deze tekeningen zijn via het Dinoweb beschikbaar, om te bekijken of op te sturen naar vrienden of familie. Er zijn ook leuke screensavers, die je helemaal gratis kan downloaden.



Vernieuwing in de diensten van het Museum Onze onthaalruimten werden gerenoveerd om van een bezoek aan het Museum een aangenaam en ontspannen moment te maken voor jong en oud. De onthaalruimte en de doorstroming De vernieuwde inkomhal en kassabalies zijn een eerste kennismaking met het gerenoveerde museum. Om tegemoet te komen aan het groeiende aantal bezoekers, werden de vestiaires uitgebreid. Het Museum is een complex van verschillende gebouwen. Om ervoor te zorgen dat bezoekers zich makkelijker oriënteren hebben we de nummering van de verschillende niveaus van elke vleugel geüniformiseerd en een gloednieuwe signalisatie aangebracht. Er werd een loopbrug gebouwd om vanaf de vestiaires rechtstreeks de Galerij van de Dinosauriërs te bereiken. De liften en de nieuwe verbindingstoren tussen de gebouwen maken het Museum toegankelijk voor personen met beperkte mobiliteit. Alleen een deel van de mezzanine van de Galerij blijft ontoegankelijk omwille van de architecturale restauratie in de oorspronkelijke staat. De baby room Op niveau -1 kunnen de bezoekers gebruik maken van een nieuwe baby room en luiertafels in de damestoiletten en herentoiletten. Dino Café: een kwalitatief, evenwichtig en ludiek horecapunt Het nieuwe Dino Café biedt een ruime keuze aan verse, gezonde en evenwichtige producten om ter plaatse te verbruiken of mee te nemen: originele sandwiches en wraps, lekkere salades, soepen, warme schotels... De kaart richt zich voor een groot deel tot de kinderen met een ruime keuze uit desserts, “Dino koffertjes” , placemats die kinderen laten kennismaken met de principes van duurzame ontwikkeling en ecologisch bewustzijn en speciale verjaardagsformules. Een bezoekje aan het Dino Café in een gloednieuw kader en een eigentijdse stijl in het teken van natuur en dinosauriërs is een absolute aanrader. Opgelet, drank en voeding zijn voortaan niet meer toegelaten in de openbare ruimten van het Museum. Het Dino Café bevindt zich op niveau 0 en is toegankelijk tijdens de openingsuren van het Museum.

Boetiek ondergaat verjongingskuur Voor een vlottere bediening kreeg de boetiek een tweede toog met een kassa. Op de nieuwe rekken wordt een nog ruimer aanbod van artikels rond dinosauriërs uitgestald: boeken, figuurtjes, skeletten in kunststof, posters, educatieve spelen... Een andere nieuwigheid is de souvenirmedaille met onze beroemde Iguanodon. Redenen te over dus om een kijkje te gaan nemen in de boetiek. De boetiek bevindt zich op niveau -1 en is geopend van maandag tot vrijdag van 10 tot 17 uur en van 10 tot 18 uur tijdens het weekend. En uiteraard de bibliotheek De wetenschappelijke bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen is een historisch pareltje. Naast de eeuwenoude wetenschappelijke werken, kan je er ook de meest recente wetenschappelijke publicaties, populair wetenschappelijke werken en allerhande kaarten raadplegen. De bibliotheek bevindt zich op niveau -1. Ze is elke werkdag toegankelijk (van maandag tot vrijdag) van 9 tot 12 uur en van 13u30 tot 16 uur. Lezerskaart verplicht: € 1 administratiekosten.



Een Dino In Mijn Omelet Tekst en muziek: Gerry De Mol

iedereen naar je staart

Zang: Gerry De Mol

en je niet meer kan bewegen

Percussie: Fréderic Malempré Bastuba: Berlinde Deman

Dat je naakt, zonder kleren,

Snaren: Gerry De Mol

zonder vel, zonder vlees

(gitaren, banjo, cavaquinho, lap steel & ocarina)

achter glas moet paraderen

Opgenomen in Global Daknam Studio. Opnames en mastering: Stef van Alsenoy Gerry De Mol wordt uitgegeven door Chrysalis Music Benelux

in de kou, het is geen feest om als fossiel te leven En met je krokodillentranenkleenex

Er zijn dagen dat je opstaat

brullen als een hese T. rex

dat je hoopt dat je nog droomt

Huilen naar de zon of zo

Dat de regen is begonnen

Loeien als een Bronto

Aan zijn werk, en op de koop toe is de koffie van zijn melk

Alle kuikens....

Voelt je hoofd een beetje zwaar

Soms lijk ik wel wat Diplodocus

Zijn je benen dik en rond

En ook een beetje apatho

En er sleept een staart

Maar jij tovert mij hocus pocus

Achter je aan op de grond

om in een Tombataar of zo

En je ogen lijken lek Met een skelet onder je pet En je weet niet wat er mis is

Dan gaat het net zo lekker

Wat het ei, wie de kip is

Een benenstel in je vel

Hoe het ooit is begonnen

En de wekker uit de stekker

Maar wie er eerst was is gewonnen Dan Gaat het Wel Alle kuikens opgelet,

Dan Gaat het Wel

er zit een dino in mijn omelet

Dan Gaat het Wel

hoe dat komt ’k weet niet waarom ‘k voel me vandaag zo iguanodon

Alle kuikens...

Je voelt je soms wel opgegraven Uit de mijn van Bernissart Dat al je botten kraken Galerij van de Dinosauriërs Vanaf 27.10.07


Een dino in mijn omelet kan je gratis downloaden op www.natuurwetenschappen.be/4kids bij downloads Waarom schreef Gerry De Mol ‘Een dino in mijn omelet’? “ Ik heb altijd al – zoals elk jongetje allicht – een fascinatie gehad voor die iguanodons. Ze komen in veel van mijn tekstschetsboekjes voor. Een lied mogen schrijven en je even paleontoloog voelen, leek me een goeie stap naar het ultieme doel: er zelf ooit een worden”. Over Gerry De Mol Gerry De Mol is een Vlaams muzikant, producer, zanger en liedjesschrijver. Je kent hem misschien wel als journalist en recensent van wereldmuziek en jazz bij ondere andere De Morgen, De Tijd en Knack. Zijn bekendste projecten zijn Oblomow en Kleine Blote Liedjes, samen met Eva De Roovere. Hij is ook af en toe als singer-songwriter solo te zien op de podia. Hij werkte mee aan cd's van Wouter Vandenabeele (Vensters), Urban Trad (Elem), Minyeshu Kifle Tedla (Dire Dawa,), Miek en Roel en Marlène Dorcéna (Haïti). In januari verschijnt van hem het boek “Het Draagbare Paradijs” (EPO), negen diepgravende gesprekken met wereldzangeressen van “hier”. Daarna wordt een afgeleide ervan op het podium gebracht. Marlène Dorcéna (zingt het lied in het Frans) Marlène Dorcéna is geboren in Haïti en groeide op in Cayes, in het zuiden van het land. In 1991 nam ze deel aan het Mechels Miniatuur Theater, als actrice in het stuk “Mèsy Bondyé Verdomme”, van René Verreth. Haar eerste opname als solozangeres was met het Super Combo Créole Orchestre, een groep van 15 muzikanten onder leiding van Raoul Nassar. Ze zet zich in om de levensomstandigheden van straatkinderen en –vrouwen in Haïti te verbeteren. Ze werkt samen met organisaties zoals Broederlijk Delen, Amnesty International en 11.11.11. Haar jongste cd “Haïti, illustreert haar muzikale parcours en overloopt de geschiedenis van Haïti. Haar liedjes behandelen de huidige situatie, maar ook de Hoop van haar land, Haïti. Met dank aan het vernieuwend muzieksysteem van BOSE



Toekomstige projecten van het Museum 250 jaar Natuurwetenschappen… ons Museum in 20 verhalen (opening 3 juni 2008) Boeiende verhalen vormen de geschiedenis van wel 250 jaar museum en zijn wetenschappelijk instituut. Verbluffende ontdekkingen, nieuwe wetenschappelijke theorieën, prachtige collectiestukken… het zijn stuk voor stuk getuigen met elk een eigen verrassend verhaal. Wist je dat vroeger een zoo gevestigd was in het Leopoldpark naast het museum? En dat de olifant die er in levende lijve heeft rondgelopen, werd opgezet in 1870 en nu staat te pronken in deze zaal? Je vindt er een prachtig opgezet exemplaar van een Tasmaanse wolf die in 1871 aan het museum werd geschonken door een Tasmaanse "notaris" Morton Allport. Kom neuzen in de logboeken, manuscripten en schetsen van de wetenschappers van het instituut die mee voeren met de Belgica naar het Zuidpoolgebied in 1897. Je ontmoet er twee gorilla’s zoals die ook te vinden waren in de Kongolese nationale parken, opgericht rond 1930 door ons instituut met de steun van het Koningshuis. En nog zoveel meer…Kom mee en reis door de wondere wereld van de natuurwetenschappen! X-treme Leven en overleven in extreme milieu’s (opening 14 oktober 2008) Met de tijdelijke tentoonstelling X-treme neemt het museum zijn bezoekers mee naar de meest extreme plekken op onze planeet. De tentoonstelling ademt een sfeer van interactiviteit en beleving. Door pakkende filmbeelden en geluiden waant de bezoeker zich in leefomgevingen waar overleven tot een ware kunst is verheven. Hitte, koude, droogte, permanente duisternis en zuurstofgebrek: geen van deze omstandigheden zijn extreem genoeg om leven onmogelijk te maken. Ware specialisten zijn het, de planten en dieren die geen druppel water nodig hebben om te overleven, zichzelf kunnen laten bevriezen en weer laten ontdooien, temperaturen boven het kookpunt verdragen, zonder een spatje zonlicht de weg kunnen vinden of met zo weinig zuurstof toekomen dat we als mens het loodje zouden leggen. Galerij van de Evolutie (opening op 12 februari 2009 – 200ste verjaardag van Darwin) Evolutie is een hoofdthema in de natuurwetenschappen. De evolutietheorie verklaart heel uiteenlopende dingen die we in de natuur waarnemen en waartussen er geen verband lijkt te bestaan. De tentoonstelling neemt de bezoeker mee op een chaotisch en onwaarschijnlijk avontuur waarin toeval, kans en duur ontelbare ervaringen bezorgen aan onze levende wereld. Zes periodes komen aan bod die overeenstemmen met evenveel markante periodes in de geschiedenis van het leven: de zee tijdens het Cambrium, de zee tijdens het Devoon, het woud tijdens het Carboon, de zee tijdens de Jura, zee en land tijdens het Eoceen en het heden. Bij elke episode tonen we hoe levensvormen door de evolutie wijzigden. Je leert er hoe levende wezens veranderen onder invloed van selectiedruk, verwoestingen op wereldschaal en genetische wijzigingen. Tussen elke episode is een tijdssluis waar je een samenvatting krijgt van het verhaal en dat zo beter begrijpt. De tentoonstelling eindigt met een multimediashow die de fantastische veelheid van de dieren van nu in de schijnwerpers zet.



Galerij van de Dinosauriërs. - de grootste van Europa - in het Museum voor Natuurwetenschappen

Recommend Documents