Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen
Inleiding Beste leerkracht, De voornaamste doelstellingen van de les over het gevoelige brein, zijn: De leerlingen -
kennen een aantal voorbeelden van hersenaandoeningen kunnen oorzaken en gevolgen van hersenaandoeningen geven oefenen zich in het formuleren van een eigen mening en deze onderbouwen met argumenten kunnen omschrijven wat een angststoornis, een fobie en een dwangneurose zijn kunnen omschrijven waar het ‘nature-nurture’ debat over gaat kunnen omschrijven wat hormonen en neurotransmitters zijn en enkele voorbeelden geven kunnen aantonen hoe alomtegenwoordig de impact van hormonen en neurotransmitters is op ons functioneren leren dat er veel misverstanden en vooroordelen bestaan in verband met depressie (en vele andere hersenaandoeningen) verwoorden wat hen zelf gelukkig maakt en gaan na wat andere mensen gelukkig maakt kunnen beelden van geluk en schijngeluk in reclame kritisch bespreken
1
Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen
2
Het gevoelige brein 1. Schade aan de hersenen 1.1.
Inleiding
Hoe kunnen wij mensen hersenschade oplopen? -
Aangeboren hersenletsel (genetisch bepaald of opgedaan tijdens zwangerschap/geboorte) Niet aangeboren hersenletsel o Invloed van externe factoren: stress o Ongeluk o Hersenoperatie o Hartstilstand o Invloed van bepaalde stoffen: alcohol, drugs, vitaminen o Hersenaandoening: beroerte, bloeding, tumor
Wat kan er door hersenschade allemaal fout lopen? -
Persoonlijkheid verandert Leer- en concentratieproblemen Verlamming / aantasting motorische vaardigheden Afwijkingen van het horen, zien, proeven, voelen of ruiken Geheugenstoornissen …
Kan je een aantal voorbeelden van hersenaandoeningen geven? -
Ziekte van Korsakov (een blijvende geheugenstoornis als gevolg van langdurig overmatig alcoholgebruik in combinatie met vitamine B1-tekort) Epilepsie Het syndroom van Gilles de la Tourette (een verzameling verschijnselen die zich manifesteren als ongecontroleerde spierbewegingen en het maken van geluiden (tics)) …
Vul de juiste woorden in op de juiste plek1: a. haar b. hersenvocht c. schedel d. hersenvliezen e. hoofdhuid 1.2.
1
Hersenschade van in de wieg?
Bron: www.hersenstichting.nl
Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen
3
2. Van ongerust naar angststoornis Verbind het begrip in de linkerkolom met de juiste omschrijving in de rechterkolom. Angststoornis Fobie Dwangneurose
We spreken van een … als mensen bang zijn zonder dat de omstandigheden daartoe aanleiding geven Een … is een gerichte angst voor bepaalde dingen, dieren of situaties. Iemand met een … herhaalt steeds bepaalde handelingen en gedachten.
Voor elke fobie bestaat er een wetenschappelijk woord. Zoek op en vul in de tweede kolom in waar mensen met de fobie uit de eerste kolom bang voor zijn. Agorafobie Androfobie Arachnafobie Aviofobie Coulrofobie Erotofobie Friggatriskaidekafobie Hydrofobie Philemafobie Smetvrees Xenofobie Zoöfobie
Drukke openbare ruimtes, ‘pleinvrees’ Mannen Spinnen Vliegen Clowns Seksualiteit of seksuele relaties Vrijdag de 13e Water Zoenen Vuil Vreemdelingen Dieren
3. Een zwart gat? 3.1.
Van angst naar depressie
Vaak wordt gezegd dat we “last hebben van onze hormonen”, maar weet je eigenlijk wat hormonen zijn en wat ze doen? De leerlingen zullen misschien in de eerste plaats denken aan de geslachtshormonen die in de geslachtsklieren worden geproduceerd. (Bij de man maakt de teelbal testosteron aan, oestrogeen en progesteron zijn eierstok-hormonen.) Hormonen worden dus op een bepaalde plek aangemaakt, en dan vervoerd naar een andere plaats in het lichaam waar ze een effect uitoefenen. Ze staan met andere woorden in voor de communicatie tussen organen. Hormonen en neurotransmitters hebben enorm veel invloed op ons leven: zo kunnen ze invloed hebben op onze stemming, op ons gewicht, de spijsvertering, de voortplanting, enz. Belangrijk is hier dat de leerlingen inzien dat een hele reeks hormonen en neurotransmitters ons doen en laten sturen. Ze dienen te weten dat ook de hersenen een deel van de hormonen die organen en klieren beïnvloeden produceren. En dat de hersenen aan de andere kant ook reageren op hormonen die elders in het lichaam geproduceerd zijn2.
2
http://nl.wikipedia.org
Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen
4
Vul in Het woord hormoon komt van het Griekse woord ‘hormao’, dat ‘in beweging brengen’ betekent. Het grootste deel van onze hormonen wordt gevormd door endocriene klieren. Via de bloedbaan komen hormonen nadien bij bepaalde organen terecht, waar ze een reactie uitlokken. Bij neurotransmitters daarentegen, treedt het effect meestal op op de plaats van afgifte, de synaps. 3.2.
Een beetje depri?
Over depressie en mensen met een depressie bestaan nogal wat misverstanden. Kan je enkele voorbeelden bedenken? Misvatting 1: "Depressie is voor zwakkelingen" Je zou een depressie krijgen omdat je je laat gaan, omdat je een slap karakter hebt. Een beetje depri? Zet je schrap, raap je zelf samen en het gaat vanzelf over. Maar depressie krijgen is geen kwestie van het ontbreken van wilskracht. Het kan de beste overkomen. Het is als een infectie of een verstuiking. De een is misschien wat kwetsbaarder dan de ander, maar niemand is immuun. => Iedereen kan depressief worden, hoe sterk je ook bent. Misvatting 2: "Eens depressief, altijd depressief" Men denkt soms wel eens dat aan een depressie niets te doen valt, het zit in je. De een is inderdaad wat minder levenslustig dan de ander. Maar depressie is geen kwestie van karakter of ingesteldheid. Het is een toestand waarin je lichaam belandt en die je ziek maakt. En die je steeds zieker maakt als je er niets aan doet. Gelukkig bestaan er beproefde methoden om er wat aan te doen. => Depressie is te verhelpen. Met de juiste therapie kom je er wel uit.
Misvatting 3: "Depressie is geen ziekte" Sommigen beweren dat depressie slechts het gevolg is van de omstandigheden. Je bent niet depressief, de situatie maakt je depressief. De depressie zou de gezonde reactie zijn op een ongezonde (maatschappelijke) toestand. In deze opinie is depressie geen medisch probleem. Dat is een gevaarlijk standpunt. Depressie kan goed behandeld worden, en het kan zelfs levensgevaarlijk zijn dat niet te doen. => Depressie is een ziekte. Depressie is gevaarlijk, en soms dodelijk. Er sterven meer jonge mensen door zelfdoding dan door het verkeer.
Misvatting 4: "Depressie is gewoon je eigen schuld" De precieze oorzaak van depressie is niet gekend. Het is dus misplaatst en laakbaar om iemand zelf de schuld te geven voor zijn of haar depressie. Alsof ze bij de pakken blijven zitten, zich teveel laten gaan of zich niet genoeg verzetten. In werkelijkheid hoor je steeds weer van mensen met een depressie dat ze het niet zagen aankomen, dat ze niet weten wat de depressie veroorzaakt, dat ze er onverwacht door overweldigd werden. => Je kiest niet voor een depressie. Het is niet je eigen schuld. Een depressie overkomt je. Het overvalt je. Misvatting 5: "Een beetje depressief? Gaat vanzelf wel over!" Iedereen is wel eens een beetje neerslachtig. Elk verdriet gaat wel weer over, je moet gewoon wat geduld hebben. Dat wordt zo gezegd, maar droefnis is geen depressie. Een depressie waar niets aan gedaan wordt, kan op lange termijn leiden tot steeds grotere problemen. Een onbehandelde depressie dreigt van kwaad naar erger te gaan. Zoek hulp, dat is geen schande maar een noodzaak. => Depressie overwin je niet zomaar. Met professionele hulp geraak je er sneller uit. Bron: http://www.com-ment.be/nl/stigma.aspx
Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen 4. Maakt geld gelukkig? Wat maakt jou gelukkig? Wat maakt andere mensen gelukkig? Relatie, kinderen, job, geld, winkelen, slaap, … Welke beelden van geluk hanteren reclamemakers? Bekijk de reclamefoto’s hieronder. Bespreek. De bedoeling hiervan is dat leerlingen even stil staan bij de beelden uit de reclamewereld die ons overspoelen en bij de vraag of de mens in onze samenleving gelukkig is en of het geluk binnen ons bereik ligt. Vinden de leerlingen de beelden uit reclame aanlokkelijk? Is de voorstelling van geluk in reclame realistisch?
5
