19-9-2011
Het geheim van opbrengstgericht werken ontrafeld
1
19-9-2011
Stroomstoot helpt bij rekenen LONDEN - Een stroomstoot door de hersenen kan ervoor zorgen dat het maken van sommen tot zes maanden lang een stuk beter zal gaan, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. vr 05-11-2010
De rekensterke basisschool
2
19-9-2011
Waarom zijn opbrengstgerichte scholen zo succesvol?
Wat komt aan de orde? • Context van deze presentatie • Het GEHEIM ontrafeld - opbrengstgericht werken - effectief rekenonderwijs - effectief innoveren • Praktische tips
Context presentatie • Basisvaardigheden rekenen wiskunde in het basisonderwijs • Onderwijsverslag 2007-2008 • Onderwijsverslag 2008-2009 • Onderwijsverslag 2009 - 2010 • Rekenonderwijs op de basisschool (KNAW)
3
19-9-2011
4
19-9-2011
Rekensterke scholen 1. Steken meer energie in verbeteren kwaliteit 2. Bieden de leerstof voor alle leerlingen aan 3. Taakgerichte werksfeer 4. Leerkrachten leggen goed uit 5. Leerlingen zijn actief betrokken bij de lesinhoud 6. Zorg planmatig uitgevoerd en geëvalueerd 7. Besteden in alle leerjaren meer tijd aan rekenen
Onderwijsverslag 2007-2008 • 91,5 % van de basisscholen heeft voldoende onderwijsopbrengsten • Meer scholen werken planmatig aan verbeteractiviteiten • Zwakke rekenaars krijgen op de basisschool niet de zorg die zij nodig hebben • Omgaan met verschillen tussen kinderen is probleem • Opbrengstgericht werken staat in de kinderschoenen: onderbenutting van gegevens
5
19-9-2011
Onderwijsverslag 2008 - 2009 ▪ Basisscholen verschillen sterk van elkaar in hun opbrengsten bij rekenen ▪ Een kwart van de basisscholen werkt opbrengstgericht. ▪ Leerlingen op opbrengstgerichte scholen presteren beter. ▪ Stellen van doelen en evalueren ahv doelen is voor veel scholen lastig ▪ Relatief veel besturen (20%) hebben weinig inzicht in de opbrengsten van de scholen.
Onderwijsverslag 2009 - 2010 ▪ basisonderwijs presteert beter ▪ verschillen tussen scholen: ongelijke kansen voor leerlingen ▪ simpele, kleine ingrepen kunnen leiden tot grote verbeteringen ▪ percentage scholen dat opbrengstgericht werkt, loopt terug (37 > 30)
Opbrengstgericht werken Opbrengstgericht werken is doelgericht en systematisch werken aan het maximaliseren van prestaties.
6
19-9-2011
Opbrengstgericht werken Opbrengstgegevens gebruiken om onderwijs te verbeteren. • verzamelen en analyseren van gegevens • interpreteren en beoordelen van de opbrengsten • interpretatie omzetten in concrete acties Leraren leren van leerlingen en van leerlingresultaten.
Verbeterde leerresultaten leerlingen Versterking instructievaardigheden
Kennis, opvattingen, gedrag leerkracht
Effectief data-gebruik
7
19-9-2011
- van wegen wordt een varken niet vetter -
• Wat moeten de leerlingen leren? • Hoe weten we dat iedere leerling dat geleerd heeft? • Wat zeggen de toetsgegevens over het onderwijs dat leerlingen de afgelopen periode hebben gehad? • Welke aanpassingen van het onderwijs zijn op basis van deze toetsgegevens nodig? • Hoe komt het dat relatief veel leerlingen de doelen nog niet hebben gehaald? • Wat doen we als een leerling het nog niet beheerst? • Wat doen we voor leerlingen die meer uitdaging nodig hebben?
Bestuurders • Welke scholen zijn rekensterk? En welke rekenzwak? • Hoe doet deze school het tov vergelijkbare scholen? • Ligt deze school op koers gezien de schooldoelen? • Welke scholen en schoolleiders hebben extra ondersteuning nodig om een kwaliteitsslag te maken?
8
19-9-2011
Effectief rekenonderwijs
de
leerkracht is de methode!
De kwaliteit van de leraar heeft direct effect op de leerpresaties. Bron: Rekenonderwijs op de basisschool conclusie 6.1
9
19-9-2011
De belangrijkste factor voor de leerresultaten van leerlingen is wat hun leraren weten. De kennis en vaardigheden van leraren maken meer verschil voor het leren van leerlingen dan welke andere factor dan ook.
Linda Darling – Hammond
Edutopia: What Works in Public Education © 2010 The George Lucas Educational Foundation
Het lukt niet als we geen excellente leerkrachten hebben. De leerkrachten maken het verschil!
10
19-9-2011
Tip 1 Wacht met het aanschaffen van een nieuwe rekenmethode. investeer in leerkrachtvaardigheden versterk de rol van de schoolleider als onderwijskundig leider van de school.
Effectief reken-wiskundeonderwijs 7. Monitoren rekenonderwijs
4. Convergente differentiatie
5. Effectieve instructie
2. Tijd
3. Extra tijd voor zwakke rekenaars
6. Vroegtijdig signaleren en reageren
1. Doelen
7. Monitoren rekenonderwijs
5. Effectieve instructie
6. Vroegtijdig signaleren en reageren
1. Doelen
2. Tijd
3. Extra tijd voor zwakke rekenaars
11
19-9-2011
6. Vroegtijdig signaleren en reageren
3. Extra tijd voor zwakke rekenaars
7. Monitoren rekenontwikkeling
Effectief reken-wiskundeonderwijs 7. Monitoren rekenonderwijs
4. Convergente differentiatie
5. Effectieve instructie
2. Tijd
3. Extra tijd voor zwakke rekenaars
6. Vroegtijdig signaleren en reageren
1. Doelen
Doelen en referentieniveaus Cruciaal voor het leren van kinderen: • hoge verwachtingen moet-taken & mag-taken
• hoge realistische doelen
12
19-9-2011
Pygmalion-effect
Tip 2 Stel heldere doelen voor ieder half jaar. Wat moeten de lln halverwege het leerjaar beheersen? Wat moeten de lln aan het einde van het leerjaar allemaal beheersen?
Toets of alle leerlingen de doelen halen.
Tijd effectieve lesweken ingeroosterde tijd “Rekensterke scholen blijken meer tijd aan rekenenwiskunde te besteden.” Bron: Basisvaardigheden rekenen-wiskunde in het basisonderwijs, 2008
13
19-9-2011
Tip 3 Ingeroosterde tijd voor de rekenles. Groep 1 & 2 20 - 30 minuten per dag. Vanaf medio groep 3 1 uur instructie- en oefentijd
Extra tijd voor zwakke rekenaars
Kinderen verschillen vooral van elkaar in de hoeveelheid tijd die ze nodig hebben om dezelfde doelen te bereiken.
Tip 4 Zwakke rekenaars hebben dagelijks extra instructie en oefening nodig in een kleine groep. Verlengde instructie Preteaching
Extra tijd voor zwakke rekenaars: Per week: 1 uur verlengde instructie
14
19-9-2011
Convergente differentiatie Differentiatie waarbij de groep zo lang mogelijk bij elkaar blijft. Alle leerlingen werken aan dezelfde leerstof. Na de groepsinstructie: Gemiddelde/betere leerlingen snel aan het werk zwakke rekenaars verlengde instructie.
Tip 5 Alle kinderen doen mee met de groepsinstructie. Uitgangspunten: geen individuele leerlijnen niet vertraagd door de methode zwakke rekenaars langdurig zelfstandig laten werken is uit den boze zwakke rekenaars niet langdurig achter de computer
Effectieve rekeninstructie “De resultaten verbeteren als de instructie - het lesgeven en leren - in de groepen verbetert.” John Hattie (2007) Effectieve rekeninstructie is het hart van het rekenonderwijs.
15
19-9-2011
Effectieve rekeninstructie Vier zaken van belang: Kies voor een grondige voorbereiding van het formele rekenen Start vanuit een context Zwakke rekenaars: voordoen – samen doen - zelf doen Blijvende aandacht voor automatiseren
Grondige voorbereiding van het formele rekenen
Start vanuit een context
16
19-9-2011
Voordoen – samen doen – zelf doen Wanneer een leerkracht er bij zwakke leerlingen op vertrouwt dat zij zelf dingen ontdekken, dan vertrouwt hij op wat eerder niet is gelukt. Ruijssenaars, 1992
Het expliciet aanleren van bewezen strategieën (DI) toonde onverwachte voordelen. Timmermans, 2004
Instructie waarin de strategiekeuze aan de leerling wordt overgelaten leidt niet tot flexibel strategiegebruik. Milo, 2003
Automatiseren Er moet meer expliciet werk worden gemaakt van het systematisch consolideren en oefenen totdat het gewenste beheersingsniveau van paraat hebben is bereikt. Over de drempels met rekenen, Expertgroep Doorlopende Leerlijnen
17
19-9-2011
Werkgeheugen en automatisering Verwerking rekentaak
Werkgeheugen
Tellende rekenaar
Verwerking rekentaak
Vlotte rekenaar
Tip 6 Start elke rekenles met een automatiseringsoefening van vijf tot tien minuten. Ook in de bovenbouw aandacht voor het onderhouden van het optellen en aftrekken tot 20, tot 100 en de tafels van vermenigvuldiging.
18
19-9-2011
Vroegtijdig signaleren en reageren In groep 2 is al te zien welke kinderen in groep 5 mogelijkerwijs rekenproblemen zullen krijgen. Voorschotbenadering: Aandacht voor risicokleuters is gewenst ivm een goede rekenstart in groep 3, en om de ontwikkeling van rekenproblemen te voorkomen.
Een goede rekenstart… • Getalbegrip
- classificeren - correspondentie leggen - seriëren
• Tellen en achteruit tellen • Subiteren • Getalbeeldherkenning
Een goede rekenstart… • Getalbegrip
- classificeren - correspondentie leggen - seriëren
• Tellen en achteruit tellen • Subiteren • Getalbeeldherkenning
19
19-9-2011
Tip 7 voor leerkrachten groep 1 & 2 1. Doe dagelijks een telactiviteit met de kinderen. 2. Signaleer risicokleuters tijdig. 3. Kies voor de voorschotbenadering.
Monitoren rekenonderwijs Het leren van leerlingen en de leerlingresultaten. 1. 2. 3. 4. 5.
Toetsen Verzamelen toetsgegevens Trendanalyses Verzamelen verklarende informatie Interventies
Tip 8 • Maak trendanalyses en een categorieënoverzicht. • Bespreek de rekenresultaten met de interne begeleider, schoolleider en met collega’s. • Wat zeggen deze resultaten over het rekenonderwijs dat ik heb gegeven? • Vraag de interne begeleider om feedback op uw rekenonderwijs.
20
19-9-2011
Effectief innoveren Leren van en met elkaar*
Successen vieren ! Leren met experts
Schoolbrede aanpak
Duidelijke doelen tav leeropbrengsten
Betrokken Bestuur
Snel resultaat
Opbrengstgericht werken
Evidence based rekenonderwijs
Focus
Goed rekenonderwijs is teamwork Scholen met goede en scholen met slechte resultaten verschillen vooral van elkaar in de wijze waarop het team functioneert. Ontstaan en ontwikkeling zeer zwakke scholen in het basisonderwijs, 2006
Effectief innoveren • schoolbrede aanpak • leren van en met elkaar
21
19-9-2011
Tip 9 voor interne begeleiders Breng min. drie keer per jaar klassenbezoek Leerkrachten brengen bij elkaar klassenbezoek Ondersteun leerkrachten in de klas.
Bespreken toetsresultaten
• • • •
Uitgangspunten data-gesprek Verbloem of verfraai niets Ga op zoek naar de waarheid Spaar elkaar niet Zeg het zoals je het ziet
> Collegialiteit, zorgzaamheid en respect. Bron: Leiderschap in een cultuur van verandering, Fullan
Rol van besturen Besturen en schoolleiders hebben grote invloed op de kwaliteit en de resultaten van het onderwijs op hun school. De ervaring leert dat een goed gecoördineerde aanpak van het onderwijskundig beleid en het personeelsbeleid snel zorgt voor betere prestaties van de school. Aanpak opbrengstgericht leiderschap (dec. 2008)
22
19-9-2011
Tip 10 voor schoolleiders en ib-ers • • • •
Geef de basisvaardigheden prioriteit. Bewaak de tijd voor de taal en rekenen. Investeer in professionalisering van leerkrachten Ondersteun leerkrachten door het brengen van klassenbezoeken. • Monitor het rekenonderwijs. • Denk na over borging: - rekencoördinator - jaarkalender rekenonderwijs
Dank u wel. Gert Gelderblom
[email protected] 06 49 355 688 www.rekenpilots.nl
23
