Het Europees Sociaal Fonds en het Belgisch Tewerkstellingsbeleid Onbekend maakt onbemind?
Rika Verpoorten, Mieke Beckers, Gert Verschraegen
Centrum voor Sociologisch Onderzoek, K.U.Leuven Dag van de Sociologie, 29 mei 2008
Overzicht 1. Inleiding 2. ESF in werking 3. Financieel belang van het ESF 4. Invloed van het ESF op het Belgisch tewerkstellingsbeleid: • innovatie • institutionele configuratie • integratie 5. Besluit
Inleiding (1) Een korte geschiedenis 1957: Oprichting (Verdrag van Rome) 1988: Koppeling met andere structuurfondsen (Europees cohesiebeleid) 2000: Koppeling met Europese Werkgelegenheidsstrategie (EWS)
Inleiding (2) Doelstellingen • Verbeteren van de tewerkstellingsmogelijkheden • Ontwikkelen van het kenniskapitaal van de Europese burger • Bevorderen van de arbeidsmarktintegratie van bepaalde doelgroepen
Inleiding (3) Situering in het Europees instrumentarium voor sociaal beleid
Hard law
Soft law
(o.a. anti-discriminatie richtlijnen; gezondheid en veiligheid op werk)
(o.a. EWS; OMC Sociale inclusie; OMC Pensioenen)
Sociaal overleg
Financiële instrumenten (o.a. ESF, EFRO)
Inleiding (4) Academische aandacht voor ESF? Ondanks verschillende evaluatierapporten van de Europese Commissie, weinig academische literatuur over het ESF: • buiten aandachtsveld van verschillende wetenschappelijke disciplines • technisch en complex karakter • beperkte zichtbaarheid • 7 hervormingsperioden • beperkte financiële slagkracht (?)
ESF in werking (1) Basisprincipes (EU Cohesiebeleid, 1988) Programmering
Meerjarenprogramma’s
Partnerschap
Europese Commissie; overheid (federaal, regionaal, lokaal); administraties; sociale partners, ngo’s …
Additionaliteit
ESF subsidies als aanvulling op eigen budget
Concentratie
Regio’s met ontwikkelingsachterstand Sociale groepen (vrouwen, migranten, gehandicapten, werklozen)
ESF in werking (2) Betrokken actoren Voorbereiding
Europese Commissie Overheid (federaal, regionaal en lokaal) Anderen vb. administraties; sociale partners, non-profit organisaties
Opvolging
Beheersauthoriteit (ESF-agentschap of ESF-cel)
Uitvoering
Promotoren vb. publieke tewerkstellingsagentschappen; ngo’s; ondernemingen; private tewerkstellingsagentschappen ...
Monitoring
Toezichtscomité Europese Commissie
Financieel belang van het ESF (1) Figuur 1. Het ESF en de EU structuurfondsen als % EU budget (1970-2000)
Bron: Falkner, G. (2006). Forms of Governance in European Union social policy: Continuity or change?, International Social Security Review, 59 (2): 85.
Financieel belang van het ESF (2) In het Belgisch tewerkstellingsbudget? • Tussen 1990 en 2006 verdubbeling van het ESF-budget 2000-2006 ESF-bijstand bedraagt 765 miljoen euro voor tewerkstellingsprojecten
• Regio’s zijn voornaamste begunstigden van het ESF 2000-2006 bijna 90% ESF-bijstand naar Vlaanderen (50%) en Wallonië (37%)
• Beperkte bijdrage aan Belgisch overheidsbudget voor tewerkstelling 2000-2005 ESF-bijstand bedraagt 1,3% van totale overheidsuitgaven voor tewerkstelling MAAR 4,5% van totale overheidsuitgaven voor preventief arbeidsmarktbeleid
Invloed van het ESF (1) Methodologie “Understanding how the ESF has reinforced, legitimated or impeded the development of certain policy options.”
• Hefboomeffecten van het ESF (geen causale effecten) • Problematisch om netto-effecten vast te stellen Reden? Verwevenheid met andere EU instrumenten en met nationaal beleid
• Bronnen: evaluatiestudies; beleidsdocumenten; expertinterviews
Invloed van het ESF (2) Innovatie in het tewerkstellingsbeleid “The ESF can function as a driver of ‘policy shifts’, by helping to implement new concepts in national or regional labour market policies.”
• Invloed op de inhoud van het arbeidsmarktbeleid vb. activeringsdiscours, preventieve aanpak werkloosheid, aandacht voor opleiding en training
• Invloed op het instrumentarium vb. arbeidsmarktbegeleiding, trajectbegeleiding vb. instrumenten voor opvolging AMB en registratie van evoluties op arbeidsmarkt
Invloed van het ESF (3) Betrokkenheid van verschillende actoren “Through the partnership principle the ESF stimulated broader cooperational ties within the field of labour market policies.”
• Bevestigde regionalisering van arbeidsmarktbeleid vb. regionale overheden krijgen formele rol van de EC m.b.t. opmaak van OP’s en uitvoer van deze OP’s
• Betrokkenheid van breed spectrum van actoren vb. sociale partners, ngo’s, ondernemingen, administraties, …
• Internationale samenwerkingsverbanden vb. via Communautaire initiatief EQUAL
Invloed van het ESF (4) Integratie van EU tewerkstellingsbeleid “The integration of employment policy has been furthered by the coupling of the ESF with the EES and EU labour law.”
• Koppeling met EU soft law: EWS (2000) vb. doelstellingen van het ESF afgestemd op doelstellingen EWS vb. ESF-NAP Impact Assessment Cell
• Koppeling met EU hard law: Anti-discriminatie richtlijnen (2000) vb. focus ESF op specifieke doelgroepen (migranten, gehandicapten, vrouwen, jonge werklozen …) vb. Communautair Initiatief EQUAL (2000)
Conclusie • Complex en technisch EU beleidsinstrument, dat belangrijke veranderingen heeft doorgemaakt (bijgevolg “onbekend”) • Een van de belangrijke en oudste EU tewerkstellingsinstrumenten • Impact “via de achterdeur”, o.a. dankzij de experimentele vrijheid, veranderingen in institutionele configuratie, integratieve invloed
x Onbekend maakt dus niet onbemind
Vragen? Bedankt voor uw aandacht
Rika Verpoorten, Mieke Beckers, Gert Verschraegen
Centrum voor Sociologisch Onderzoek, K.U.Leuven Dag van de Sociologie, 29 mei 2008
