Het effect van tien beeldende kunst beschouwinglessen aan een groep 5 van een basisschool. Opleiding: Master Kunsteducatie

Bijlagen deel 1 en 2 bij

“Wow, vet cool!” Het effect van tien beeldende kunst beschouwinglessen aan een groep 5 van een basisschool

Onderzoek

2011/ 2012

Jan Huitema

Opleiding: Master Kunsteducatie

Houtsnip 13 8521RE St. Nicolaasga [email protected]

Hanze Hogeschool/ NHL Groningen/ Leeuwarden docenten: Simon Dijkstra Ben Boog 1

Inhoud Bijlagen deel 1 en 2 bij ............................................................................................................................ 1 Deel 1....................................................................................................................................................... 3 Bijlage 1: Beginmeting 1 ...................................................................................................................... 3 Bijlage 2: Beginmeting 2 ...................................................................................................................... 9 Bijlage 3: Eindmeting 1 ...................................................................................................................... 13 Bijlage 4: Eindmeting 2 ...................................................................................................................... 19 Bijlage 5: Emoticon-stikkervel ........................................................................................................... 22 Bijlage 6: Resultaten begin- en eindmeting 1.................................................................................... 24 Bijlage 7: Resultaten begin- en eindmeting 2.................................................................................... 74 Bijlage 8a: Beginmeting - Eindmeting vergelijking van de gekozen nummers ............................... 165 Bijlage 8b: Verschillen tussen jongens en meisjes in de keuzes voor Begin- en Eindmeting 2 Oordeel ......................................................................................................................................................... 202 Deel 2................................................................................................................................................... 205 Bijlage 9: Brieven aan de ouders van groep 5 ................................................................................. 205 Bijlage 10: Tien beeldende kunst beschouwinglessen .................................................................... 208 Bijlage 11: Het logboekje ................................................................................................................. 263 Bijlage 12: Logboekje-gegevens ...................................................................................................... 263 Bijlage 13: Voorbeelden bij de analyse van de tien beeldende kunst beschouwinglessen ............ 283

2

Deel 1 Bijlage 1: Beginmeting 1

3

Beginmeting Beeldende Kunst deel 1 . nr. 1 groep 5

Naam: ……………………..

Wat zie je? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… Waar gaat dit schilderij over? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………. Wat is opvallend in dit schilderij? Kleur drie rondjes. O O O O

kleur licht vorm lijn

O O O O

textuur ruimte compositie materiaal

Welk gevoel heb je bij het schilderij? Plak hier een emoticon-stikker.

cijfer: ………. 4

Beginmeting Beeldende Kunst deel 1 . nr. 2

groep 5 Naam: ……………………..

Wat zie je? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… Waar gaat dit schilderij over? ………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………. Wat is opvallend in dit schilderij? Kleur drie rondjes. O kleur O textuur O licht O ruimte O vorm O compositie O lijn O materiaal

Welk gevoel heb je bij het schilderij? Plak hier een emoticon-stikker. cijfer: …… 5

Beginmeting Beeldende Kunst deel 1 nr. 3 groep 5

Naam: ……………………..



O O O O



cijfer: …..

6


groep 5 Naam: ……………………..



O O O O



cijfer: ……. 7


groep 5 Naam: ……………………..



O O O O



cijfer: ……

8

Bijlage 2: Beginmeting 2

101. R. Pieter Pander1

201. A. Marjolijn Kamphuis

301. I. Jeroen Henneman

102. E. Jan Altink

202. S. Andy Warhol

302. A. Thé Tjong King

103. A. Max Velthuis2

203. R. Geertje van Oudheusden

303. R. Dick Ket

1

De kinderen hebben alleen de nummers gezien. De letter voor de naam van de kunstenaar geeft het aspect weer: A= Attractie, R= Realisme, E= Expressie, S= Stijl, I= Interpretatie

2

9

401. E. Ger van Elk

501. A. Janosch

601. S. Brice Marden

402. A. Babara Rottiers

502. I. Reinier Lucassen

602. I. Henk Visch

403. S. Claude Monet

503. E. Edvard Munch

603. A. Clavis

10

701. S. Piet Mondriaan

801. I. Gerard Smits

901. I. Mark Rothko

702. E. De Kooning

802. E. Vincent van Gogh

902. S. Salvador Dali

703. R. Jans Muskee

803. R. Willem Roelof

903. R. Henk Helmantel

11

1001. I. Henri Matisse

1002. E. Jean Fautrier

1003. S. Pablo Picasso

12

Bijlage 3: Eindmeting 1

13

Eindmeting Beeldende Kunst deel 1 . nr. 1 groep 5

Naam: ……………………..

3



O O O O



cijfer: ……….

3

De internetafbeelding op het digibord was duidelijker.

14

Eindmeting Beeldende Kunst deel 1 . nr. 2

groep 5 Naam: ……………………..



O O O O



cijfer:……….

15

Eindmeting Beeldende Kunst deel 1 nr.3 groep 5

Naam: ……………………..



O O O O



cijfer: ………

16


groep 5 Naam: ……………………..


Welk gevoel heb je bij het schilderij? Plak hier een emoticon-stikker. cijfer: ………

17


groep 5 Naam: ……………………..



O O O O


Welk gevoel heb je bij het schilderij? Plak hier een emoticon-stikker. cijfer: ……..

18

Bijlage 4: Eindmeting 2

101. R. Pieter Pander

102. E. Franz Marc

201. A. Anne-Julie Aubry

202. S. Andy Warhol

301. I. Jeroen Henneman

302. A. Thé Tjong King

103. A. Max Velthuis

203. R. Sissie de Kroon

303. R. Dick Ket

19

401. E. Charlotte Molenkamp

501. A. Janosch

601. S. Brice Marden

701. S. Piet Mondriaan

402. A. Babara Rottiers

502. I. Reinier Lucassen

403. S. Claude Monet

503. E. Edvard Munch

602. I. Henk Visch

603. A. Clavis

702. E. De Kooning

703. R. Jans Muskee

20

801. I. René Magritte

901. I. Mark Rothko

1001. I. Henri Matisse

802. E. Vincent van Gogh

902. S. Salvador Dali

1002. E. Jean Fautrier

803. R. Willem Roelofs

903. R. Henk Helmantel

1003. S. Pablo Picasso

21

Bijlage 5: Emoticon-stikkervel

22

23

Bijlage 6: Resultaten begin- en eindmeting 1 Groep 5

Schooljaar 2011 - 2012 Beginmeting 1.1 vraag 1 Wat zie je?

kind

waarneming aantal kenmerken

1.

boot, water, bos, lucht, mensen

5

2.

bergen, mensen in een rode boot varen, bomen

6

3.

bootje gaat over het water, een mens roeit met iemand erin.

6

4.

vier mensen peddelen, berg

4

5.

9

6.

boot, water, mensen zitten in een bootje, bomen, bosjes, kleur van de boot is rood, peddels boot, roeispatel, water, bomen

7.

boot, water, bos, mensen in de boot roeien, roeispanen

7

8.

9

9.

mensen zitten in een roeibootje, kinderen, roeien, ze vinden het heel leuk, varen naar de andere kant over het meer boot, bergen, water

10.

een boot met mensen, water, bergen, bomen

5

Jongens totaal

58 8

14.

rood bootje, mensen roeien naar de overkant met drie mensen naar het bankje. bootje, ik zie iemand peddelen, bomen, berg, de kleur van het bootje boot, mannen, roeispanen, water, bomen, huisje, bossen, vissen, land, guppies bootje, bergen, mensen zitten, rotsen

15.

vier mensen in een rood bootje op een meertje drijven

6

16.

bootje met mensen, zijn aan het roeien in het water met een rood bootje, bomen staan aan de zijkanten, gras, roeispanen bij de bootjes bootje in het water heeft roeispanen, soort vlag bij het eiland, in de verte groene eilanden, mensen

10

11. 12. 13.

17.

4

3

7 10 5

9 24

18.

7

20.

boot met een mens erin, rood, bergen, water, ze zitten met zijn tweeën drie mensen in een boot gaan roeien over mooie oceaan, chinezen, hond vooraan zee, boot, rotsland, mensen, veel water

21.

rivier, daar vaart een bootje met mensen, bergen

5

22.

in een rood bootje in een sloot zitten twee mensen, een roeit, links oranje, bruin, bomen schijnen in het water. boot, water, bomen, struiken, mensen op de boot.

11

9

25.

boot, rustige rivier, rustig dagje uit met hun gezin, misschien regent het wel, ik zie een spiegelbeeld, is echt heel rustig. boot, rivier, mensen, berg, lucht, kinderen, bomen, struiken

26.

kano met mensen, bergen, soort bos, rivier, landschap

6

27.

bootje waar kinderen in zitten

3

28.

mooi uitzicht, water lijkt net echt, de heuvels zijn mooi

4

19.

23. 24.

7 6

6

8

Meisjes totaal

127

Totaal

185

25

Groep 5

Schooljaar 2011 - 2012 Beginmeting 1.1 vraag 2 Waar gaat dit schilderij over?

kind

interpretatie aantal kenmerken

1.

twee mensen zijn aan het vissen, ze vangen een vis

2

2.

een paar mensen varen in een rode boot tussen de bergen

1

3.

dat ze verliefd zijn, of elkaar lief vinden, misschien een beetje

2

4.

mensen die verdwaald zijn op het water

1

5.

een bootje gaat een stukje varen met mensen erin

1

6.

een boot

1

7.

mensen zijn in een boot aan het roeien

1

8.

ze roeien over het meer

1

9.

iemand vaart

1

10.

mensen die een tocht met hun boot op het water maken tussen de bergen Jongens totaal

1 12

11.

mensen roeien naar de overkant

1

12.

2

14.

een mens in een bootje op het water dat ligt te drijven, diegene is aan het peddelen. mensen die in een roeibootje over het water gaan naar een groen huisje mensen zijn aan het varen in een soort rivier

15.

een arm gezin die weg wil van een arme plek

1

16.

5

17.

een mens in een bootje, bomen, achter in het bootje zit ook een mens, onder het bootje is water, ze zijn aan het roeien. ze doen een wedstrijd heel ver varen op zee bij eilanden

18.

een vaartocht met zijn tweeën in een ander land

1

13.

1 1

1

26

19.

ze hebben erg honger en dorst, ze zijn moe, maar gaan toch door

3

20.

een boot mensen die op de zee varen ergens naar toe

1

21.

mensen varen tussen de bergen

1

22.

twee mensen in een bootje bij een slootje, ze gaan roeien

2

23.

een reis met de boot

1

24.

een dagje uit of even varen, het is heel rustig

2

25.

6

26.

een boot die verdwaald is, mensen en kinderen roepen hulp, ze gillen, maar opeens kwamen ze in het bos, er kwam iemand aan, ze waren gered ze hadden zin om te gaan varen

27.

twee kinderen zitten in een rood bootje, ze roeien ergens heen

2

28.

een boot vaart tussen de bergen

1

Meisjes totaal

33

Totaal

45

1

Vraag 4: emoticons, aantal keer gekozen

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddelde cijfer 7,5

27

Schooljaar 2011 -2012

Beginmeting 1.1

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

r–k-v

7

10

2.

k–r–c

5

7

3.

c – k – li

1

9

4.

v – li – r

9

5

5.

li – r – m

5

6

6.

t–k–v

4

3

7.

m – li – v

7

10

8.

r–t–m

7

10

9.

k – li – v

7

5

10.

v – k – li

7

6

11.

lij – c – m

1

8

12.

k – li – v

1

9

13.

v–k–m

1

10

14.

k–v–r

1

6

15.

li – k – r

7

8

16.

k–v–r

1

6

17.

k–v–m

1

9

18.

k – li – v

7

5

19.

r – li – v

1

6

20.

k – li – v

7

9

21.

li – k – r

1

8

22.

m–v–r

7

6

23.

k – li – r

2

10

24.

k – li – v

9

8

25.

k – lij – m

8

8

26.

v – k – li

1

8

27.

k–v–r

7

5

28.

k–v–r

11

9

Groep 5

28

Groe p5



1.

een man met een hoed en een ketting

3

2.

7

3.

man met een snor, niet vriendelijk, hij heeft een hoed op, zit op een stoel man zit met een hoed op een stoel, hij zit ook ergens op

4.

man met hoed zit

3

5.

13

6.

dikke man met een bruinhoedje op, een bruin shirt, blond haar, op een leunstoel, een petje, hij is heel oud, witte baard, snor dikke man, snor, baard, hoed en handen

7.

man of vrouw zit, heeft een bril op, oordopjes

5

8.

man met hoed zit, krulletjes haar

5

9.

een man

1

10.

man zit op de stoel

3

Jongens totaal

51

11.

dikke man met pet, en snor en baard

5

12.

man met baard, hoed, hij is een beetje dik, hij heeft iets om zijn nek, daar zitten touwtjes aan man met hoed, met twee touwen, grijs haar, snor, baard, achtergrond grijs, geel, bruin man met snor, hoed, blondachtig haar, zit op een stoel in een soort kamer man op stoel in een soort café

9

kind

13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

5

6

12 8 3

mens met een zwart bruine jas, een hoed, oude man, spikkels rond zijn hoofd, blond haar met bruin erdoor, met snor dikke man draagt hoed, zit lui op de stoel, hij heeft nette kleren aan

12

man met wit zwart jasje, snor, dik, twee touwtjes in zijn jas, hij zit, hoed man zit, bruin, zwart, grijs, wit

10

10

6 29

20.

man met hoed, oud, lang haar, vest, baard

7

21.

mens met hoed, iemand van oudheid, hij lijkt rijk

4

22.

meneer met snor, lang haar, dik, cowboyhoed, hij houdt de stoel vast, die wiebelt man met pen en baard, bruin en wit shirt

9

man heeft een grote hoed, zit, grijs haar, snor, misschien baard, hij is oud, ouderwets, zwarte trui een man zit en heeft een hoed, lang haar, grijs, snor en grijze baard

12

9

27.

dikke man met hoed, in de kerk, zwarte jas, kijkt wat sneu, iemand is dood gegaan man

28.

dikke meneer, ouderwets, snor, raar

4

23. 24. 25. 26.

5

9

1

Meisjes totaal

135

Totaal

186

30

Groep 5


kind


1.

een man die op een stoel zit

1

2.

een man die er niet erg vriendelijk uit ziet

1

3.

tv-programma van een priester

1

4.

een man in de oorlog

1

5.

3

6.

een man op een krukje die afkoelen moet, dat doet hij en een jaar later is hij dun en rijk over de geschiedenis

7.

een man die zit op zijn stoel

1

8.

een man die misschien heel belangrijk is

1

9.

de tweede wereldoorlog, omdat hij bang kijkt

2

10.

een man zit

1

Jongens totaal

13

11.

een man die zit

1

12.

een man

1

13.

een speciale man

1

14.

een man ouder dan ons, het lijkt dat hij dik is

2

15.

4

18.

een man die ergens zit, een soort cowboy in de middeleeuwen, hij is best heel rijk, maar hij heeft een bank beroofd een mens die heel oud is, er heel vies uit ziet, heel oud is, ouderwetse kleren heeft een man op een begrafenis van familie, want hij is treurig, hij vindt het verdrietig voor iemand van de familie of zichzelf vroeger in de oorlog

19.

een boze vader van een heel lief engeltje

1

16. 17.

1

4 3 1

31

20.

een man die iets niet kan, want hij kijkt sip

2

21.

over een man

1

22.

een meneer die op een stoel zit in een bruin jack, hij is best oud

2

23.

een man met hoed

1

24.

een beetje dikke man die iets ziet,hij is oud, werkt misschien bij de gemeente een man die in een stoel zit te wippen in de woonkamer

3

een man in de kerk, omdat iemand dood is gegaan, daarom heeft hij zwarte kleren de mp3 heeft hij om zijn nek hangen, hij is dik, het is droevig, ziet er raar uit een bekende meneer

3

Meisjes totaal

40

Totaal

53

25. 26. 27. 28.

1

4 1


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddeld cijfer 5,6

32


Beginmeting 1.2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

li – k - v

2

2

2.

v–c–m

6

5

3.

k–r–c

10

3

4.

v – k – li

12

5

5.

v–k–r

10

4

6.

r – v – lij

10

0

7.

v–k–m

6

7

8.

m – v – lij

10

3

9.

lij – k – li

8

10

10.

v – k – lij

9

5

11.

lij – v – c

6

6

12.

v – li – c

7

9

13.

v – li – c

7

9

14.

v – k – lij

7

6

15.

k – li – v

1

8

16.

v–k–t

2

2

17.

r–k–v

8

6

18.

v–r–c

1

9

19.

li – k – v

3

10

20.

k – li – r

6

4

21.

k – lij – r

9

6

22.

v–k–m

5

7

23.

k–r–m

11

7

24.

k–v–r

6

4

25.

r – k – lij

6

4

26.

v – li – r

8

5

27.

k–v–r

8

5

28.

v–t–m

9

5

Groep 5

33

Groep 5


kind


1.

een skelet, een uil

2

2.

heel veel kleuren, heel veel dingen

4

3.

veel kleurtjes door elkaar, lijkt op mannetje of een grote mier in de sneeuw heel veel kleuren door elkaar

7

10

6.

een hoofd, een uil, heel veel kleuren, wit, blauw, oranje, grijs, zwart, rood twee gezichten, een vogel die bijt

7.

twee gezichten, een schaar bovenin

4

8.

allemaal verf, hij is mooi

1

9.

heel veel kleuren door elkaar, het lijkt een kop van een dier

5

10.

twee soorten gezichten, een blij, onder verdrietig

5

Jongens totaal

45

11.

allemaal draden en sneeuw, wit

3

12.

verf, in de verf gezichten, alles aan elkaar zie ik een auto

4

13.

gekras, doodskop, niks

2

14.

strepen, het lijkt of er een meisje in het schilderij zit, een skelet van het meisje rechts een gezicht, links nog een soort gezicht

5

mooi kunstwerk, allemaal kleuren, een soort hond die door de lucht vliegt het lijkt op twee hoofden, de ene is geinig, die lacht, de andere denkt na gekras en strepen, ik zie een bril, en wolk, het is echte kunst

5

fantasiebeest met ogen beneden, de mond ook, soort korte slang die vliegt

7

4. 5.

15. 16. 17. 18. 19.

3

4

4

5 5

34

20.

gekras, allemaal kleuren door elkaar heen

3

21.

gezicht, een twee koppig monster die zwemt, nog een gezicht, daarboven een superdiertje rechterkant een meneer of mevrouw, kleuren door elkaar heen, de achterkant is wit, aan de linkerkant een dikker hoofd geel, blauw, wit, heel veel kleuren, zwart, alle kleuren samen, iemand heeft het geverfd kleuren, rood, blauw, wit , zwart, geel , oranje, het lijkt een gezicht en een achterlijf spookdier, lucht, mond en oog, Chinese draak, geen echte

7

11

27.

kleuren, rood,oranje, blauw, wit, zwart, geel, groen, het lijkt op twee honden, je ziet alleen de koppen gekras

28.

lijnen, gekras

2

Meisjes totaal

94

Totaal

139

22. 23. 24. 25. 26.

9 8 7 6

1

35

Groep 5


kind


1.

over moorden, uilen, een skelet

3

2.

veel dingen, een bloem, een sneeuwwolf

3

3.

over de winter, over een verhaal

2

5.

over een man die een uil aait, die uil wordt heel erg boos

2

6.

een vogel die bijt

1

7.

lijnen

1

8.

kunst

1

9.

heel veel kleuren

1

10.

inspiratie

1

Jongens totaal

15

11.

een motor ligt in de sneeuw

1

12.

klieders en klodders met vormen erin

1

13.

gekras, doodskop, niks

2

15.

een man en een vrouw die verliefd zijn?

1

16.

schilderij met allemaal kleuren door elkaar, er omheen wolken

2

17.

de een lacht en doet ondeugend, de ander doet mee en denkt na

4

18.

gekras, kunst

2

19.

sprookje, de heks verandert de knappe prins in een zombie

2

4.

14.

36

20.

kunnen krassen, het heeft geen vorm, je kunt niet zien wat het is

3

21.

een twee koppig monster zwemt, een superdiertje zwemt

2

22.

twee meneren of mevrouwen, je ziet het bijna niet

1

23.

kleuren

1

24.

kleuren door elkaar, het lijkt op een gezicht met een achterlijf

2

25.

een Chinese draak, niet een echte, er zit een man in, een optocht

6

26.

twee honden die beste vrienden zijn, ze willen nooit bij elkaar weg

2

27.

kleuren van de regenboog, een auto misschien

2

Meisjes totaal

34

Totaal

49

28.


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


37

Groep 5


Beginmeting 1.3

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k – li – r

6

10

2.

k–v–m

7

8

3.

m – k – li

7

7

4.

k – v – lij

1

10

5.

v–r–m

8

10

6.

k–v–r

1

10

7.

lij – k – li

7

8.

r–t–c

11

10

9.

k – v – lij

1

8

10.

k – li – m

1

10

11.

k – v – lij

1

10

12.

v–k–m

7

8

13.

k – li - v

2

8

14.

m – k – li

5

8

15.

k – li – v

1

9

16.

k – li - r

3

3

17.

k – lij – c

7

6

18.

k – li – v

6

5

19.

k – li – v

6

9

20.

k–v-c

3

5

21.

k – li – v

6

9

22.

k – li – r

6

4

23.

li – k – m

1

10

24.

v–k–r

7

7

25.

k–v–t

6

6

26.

k–v–t

1

7

27.

k – li – t

4

6

28.

k – lij – r

10

1

38

Groep 5


kind


1.

een feest, een heleboel leuke dingen, veel om te doen

4

2.

mensen die dansen, totempaal, indianen, een paard, kleuren

6

3.

8

4.

ridders, slangen, wapens, een soort oorlog van ongeveer negen mensen met de koning mensen, kleuren, machine

5.

een clown, een piraat

2

6.

stoomboot, mensen, sokken

3

7.

mensen, wasmachine, cd speler,kleuren, touw, stok, band, stoel

8

8.

mensen die muziek maken, ze doen kunstjes

5

9.

mensen, kleuren, touw, dikke strepen

5

10.

mensen, touw, vlag

3

Jongens totaal

47

11.

allemaal kleuren, mensen in een groep, wielen

4

12.

mensen die staan te dansen, een radio

3

13.

heel veel dingen, kunst, clowns

4

14.

kleur: geel, zwart, blauw,rood, groen, heel veel mensen

8

15.

allemaal mensen die allemaal wat aan het doen zijn

2

16.

allemaal mensen, kleur: geel, rood, blauw, oranje, zwart

7

17.

mensen en een wasmachine, slangen en een paal

4

18.

mensen, kleuren, dingen, veel fantasie, verschillende dingen doen

7

19.

mensen die helemaal in elkaar zitten, heel veel kleuren, rood, geel, oranje, blauw

9

3

39

20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

allemaal mensen, wasmachine, slangen, pop, een weg, vlag, wielen, stok indianen lopen met stokken, machine, slangen voor de machine, kleurenpiano, daarboven een geluid allemaal dingen,kleuren, allemaal mensen, engelen, danseressen, versieringen zoals slingers wasmachine, mensen fiets, vlag, rood rondje, blauwe lijn, aap, slangen mensen, wasmachine, kleuren, slang, heel veel mensen, een weg, vlag, wiel, grote vorm met blauw en rood mannen, een vlag die ligt, slang, man, paraplu, een voet, een hond

8 9 7 10 13 8 11

27.

jongens en meisjes, allemaal kleuren, blauw, oranje, groen, rood, geel, stok, vlaggen, touw heel veel petten, dansers, paarden, indianen

28.

allemaal mensen, kleuren

2

5

Meisjes totaal

121

Totaal

168

40

Groep 5


kind


1.

een feest, iedereen is er

2

2.

een indianenfeestje

1

3.

mensen die oorlog hebben met ridders, één heeft een parasol

2

4.

mensen die met elkaar spelen

1

5.

kunst

1

6.

een boot met mensen

1

7.

mensen en kleuren

1

8.

mensen in een drumband

1

9.

mensen feesten

1

10.

mensen

1

Jongens totaal

12

11.

een grote groep mensen die op een optochtwagen staat

1

12.

dansende mensen die feest vieren

1

13.

kunst, heel veel, het circus

2

14.

mensen die hun talent laten zien

1

15.

heel groot circus met allemaal mensen die de hele wereld rond reist met hun circus allemaal mensen, het lijkt op een trein

1

3

18.

ze maken een hut, daar zit een wasmachine in, of ze richten een huis in kleuren en mensen

19.

mensen in een hele kleurrijke kerk

1

16. 17.

2

1

41

20.

allemaal mensen en dingen

1

21.

een machine

1

22.

allemaal mensen praten en dansen, doen dingen

2

23.

allemaal dingen

1

24.

allemaal verschillende mensen en dingen, een optochtwagen

2

25.

er rijdt een kar met heel veel mensen, die doen alles

2

26.

optocht. ze hebben feest, ze vinden het heel leuk

3

27.

alles op de wereld bijna

1

28.

allemaal verschillende mensen

1

Meisjes totaal

27

Totaal

39


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddelde cijfer 7,5

42

Groep 5


Beginmeting 1.4

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k – v – lij

1

10

2.

li – v – m

1

5

3.

li – k – c

7

2

4.

li – k – v

12

7

5.

k–v–c

11

10

6.

k – li – v

4

5

7.

k – li – lij

1

9

8.

li – k – t

7

10

9.

v – k – lij

9

9

10.

lij – li – v

9

10

11.

k – li – m

1

9

12.

k–v–m

1

9

13.

k – li – lij

8

6

14.

v – k – li

2

8

15.

k – li – v

6

7

16.

k – li – lij

5

4

17.

lij – k – c

7

10

18.

v – k – li

1

9

19.

k – li – v

7

10

20.

k – li – r

7

5

21.

k – li – v

5

6

22.

k–v–m

2

4

23.

c – li – lij

3

10

24.

v – k – lij

7

7

25.

k–r–m

9

5

26.

v – k – lij

1

7

27.

k – li – v

9

10

28.

k – v – lij

5

6

43

Groep 5


kind


1.

een man die een meisje troost, hij knuffelt

4

2.

8

3.

twee mensen, die ene trekt een gek gezicht en de ander pakt zijn hoofd beet man die een baby aait op zijn kop

4.

een man met een zwarte muts, een huilend kindje

5

5.

een foto, een man die een kind aait

4

6.

mensen, een muur en petten

3

7.

man of vrouw en een kind, een muur, ze hebben allebei een pet op

5

8.

een boef die een meisje wil ontvoeren, hij pakt haar bij de nek

5

9.

iemand wordt gepest door de ander

3

10.

een man en een kind, dat kind huilt

3

Jongens totaal

44

11.

een man en een vrouw knuffelen, de vrouw ziet er niet vrolijk uit

5

12.

6

14.

een meneer drukt een kind terug in het water, omdat hij heeft een zwempak heeft is het in het water iemand is bang en beschermt de ander, iemand heeft een eikelhoed op man met petje en een hele gekke muts, die kijkt niet echt blij

15.

een man die een jongetje op zijn hoofd duwt

4

16.

een kind die staat, een groot mens die de hand op het hoofd van het kind legt mensen die niet tevreden zijn met wat er gebeurt, kindje moet huilen, de moeder ziet treurig een man die een jongen stikt, die jongen gilt, er is iets raars aan die man een man pakt de jongen bij zijn nek en die jongen zegt aaa!!!

7

13.

17. 18. 19.

4

5 6

8 5 5 44

20.

mens en een mensje, de grote mens drukt met zijn hand op het kindje een kind en een man

6

een klein jongetje en een grote dikke meneer, het jongetje moet huilen, die meneer doet hem pijn met zijn handen, het is een boef of een dief die allemaal kinderen pijn doet baby en man, zwarte pet en trui, ik vind het grappig

13

7

27.

een man en een kleine man, de grote man doet zijn hand op de kleine man een kind, een meneer die is kunstenaar, zwarte jas, zwarte pet, een muur een kind die bang is, meneer met zwarte hoed heeft een zwarte jas, hij houdt het kind beet twee jongens vechten

28.

twee mensen, de grote houdt de kleine vast

5

21. 22.

23. 24. 25. 26.

2

5

8 9 3

Meisjes totaal

109

Totaal

153

45

Groep 5


kind

intepretatie aantal kenmerken

1.

een man die zijn kind aan het vermoorden is

1

2.

twee jongens trekken gekke gezichten

1

3.

een vader die zijn baby troost of aait

1

4.

een man die een kind berooft

1

5.

een man met een hoedje op die een kind aait

1

6.

iemand die iemand wil doden

1

7.

een man of vrouw en het kind

1

8.

een boef en een meisje

1

9.

niet pesten

1

10.

een man die een kind troost

1

Jongens totaal

10

11.

een man en een vrouw knuffelen

1

12.

een kind vindt zwemles niet leuk, maar zijn vader drukt hem steeds weer in het water over twee mensen die elkaar beschermen

2

een man die kinderen ontvoert, heel erg pijn doet en mishandelt, hij neemt nu deze jongen mee een mens die een hand op een kind zijn hoofd legt

3

er is oorlog, hun vader en man gaat dood, ze moeten vluchten zonder vader en man een jongen en een man die elkaar haten, die man wil hem laten stikken over een jongen met een man, die een soort koekjes hoofd heeft

3

13.

1

14. 15. 16. 17. 18. 19.

1

2 2 46

20.

over twee mensen, het baby’tje moet huilen

2

21.

een man die iets engs doet met dat kind, want het kind huilt

2

22.

3

23.

een meneer die een kind pijn doet, dat kind moet huilen, een boef of dief over een baby die huilt

24.

de kleine man moet huilen door de grote man, ze moeten op de foto

2

25.

een kunstenaar die een kind gebruikt om neer te zetten, maar het kind wil dat niet een meneer die een kind mishandelt, dat kind is heel bang

2

twee jongens vechten, de een pakt de jongen en hij doet zijn hand onder zijn nek, hij keelt hem

4

Meisjes totaal

33

Totaal

43

26. 27.

1

2

28.


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


47

Groep 5


Beginmeting 1.5

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k – lij – r

5

8

2.

v–t–r

6

2

3.

li – k – c

4

5

4.

li – k – v

12

10

5.

li – k – v

12

2

6.

v – k – lij

4

1

7.

lij – k – m

9

6

8.

c–t–r

2

2

9.

v – k – lij

12

5

10.

v – k – li

8

10

11.

r – li – m

8

6

12.

v–k–m

8

8

13.

r – k – lij

10

7

14.

v – k – lij

4

8

15.

k – li – m

6

5

16.

li – lij – r

6

3

17.

k – lij – r

8

5

18.

v – k – li

3

5

19.

lij – k – r

5

1

20.

k – li – m

7

3

21.

li – v – lij

8

5

22.

m–k–v

8

6

23.

m – k – lij

7

7

24.

v – k – lij

8

10

25.

r – li – v

3

5

26.

k – li – m

6

5

27.

li – lij – t

12

3

28.

li – v – lij

4

4

48

Groep 5

Schooljaar 2011 - 2012 Eindmeting 1.1 vraag1 Wat zie je?

kind


1.

een paar mensen trekken een boot met mensen, het is bijna avond

7

2.

9

6.

schaatsende mensen, elf stedentocht, een kat, spiegelbeeld, maan, zon, donker, licht, 4 twaalf mensen, kleuren, een soort boot, de zon, de maan donker en licht duisternis en vrijheid, wolken, water, zand, een poes schaatsers, ijs, de zon en een hulpje, zand, schaduw, de lucht, woestijn een maan, een zon, kinderen die een soort bootje trekken, twee mensen in het bootje, er zit een poesje op de punt, kleur, wit, blauw, geel, zwart, spiegelbeeld in het water van kinderen en bootje schaatsers, gekras en wazig

7.

mensen schaatsen, zon, maan, bergen zand, kustlijnen

7

8.

boot of vlot, twee meisjes of jongens zitten, mannetjes trekken aan het touw die er aan vast zit zon, schaatsers, ijspret, mooi licht, warm weer

9

soort boot wordt uit het water getrokken, allemaal mensen naar het licht, in het bootje zitten twee jongens en een kat Jongens totaal

9 91

11.

mensen die schaatsen, bootje met twee mensen, zon, water en ijs

8

12.

zon, maan, paar mensen hebben het heel zwaar, een jongen en meisje in een boot, water, het licht van de maan schijnt er in elf mensen schaatsen, schaduw, donker, licht is sneeuw, doek, takken, lijnen, negen jongens en meisjes, de luchten verschillen, zand, touw, wasmand, grijs zand, feest mensen trekken iets, een kant donker, andere licht, kleuren, geel blauw, zwart, groen, drie mensen in de boot, de boot lijkt een hut, er hangen zakken aan een groep schaatsers schaatsen over een meer, de zon gaat onder, een man in een bootje zon en schaatsers, allemaal kleuren, bergen, boot of zeilboot, spiegeling in het water

12

3. 4. 5.

9. 10.

13.

14.

15. 16.

14 8 19

3

6

21

17

8 7

4

Dit werkblad van eindmeting 1 is afgenomen in de week na een strenge vorstperiode in Friesland. Er was bijna sprake van Elfstedentocht.

49

17.

18.

19. 20.

21. 22.

23.

24. 25. 26. 27. 28.

een boot die door mensen wordt getrokken, maan en zon, twee mensen op de boot, negen mensen aan het trekken anders gaat hij niet vooruit dag en nacht, bij dag moeten ze trekken, in het donker hoeven ze niks te doen, een maan, een zon, overdag zijn het slaafjes, overdag ben je jonger dan ’s nachts mensen die aan land zijn of op het strand, mensen varen in de boot, blauw, de mensen zijn heel erg verliefd die in de boot zitten twee werelden, een in de nacht, en een ’s middags, ’s nachts is er een bootje en zijn er hardrenners, een meertje, mooie kleuren, oranje, groen en spiegeling mensen, slaven die de boot trekken, de maan, de zon, de maan zit bij de boot, de zon bij de slaven, water, zandberg een roversboot met rovers, de maan in het donker, aan de andere kant de zon in het licht, mensen trekken aan een touw, touw zit aan de boot vast, negen mensen trekken de boot veel kleur, zon, maan, boot, mensen erop, mensen aan het rennen, op de boot is de poes of hond, water, veel mooie kleuren, links bij de maan is het donker, rechts bij de zon is veel meer licht maan, zon, zelf gemaakte boot, donker licht, mensen, bergen, water, een poes, spiegelbeeld, zon, de mensen, er is veel kleur boot met mensen erin, mensen trekken de boot, een jongen en meisje in de boot, opkomende zon een stuk dag en een stuk nacht, heel veel mannen, een soort drijvend huisje trekken schaatsers, koek en zopie, de zon en allemaal ijs, een hokje

12

negen schaatsers, een bootje met twee mensen en een poes, op het bootje een vlaggetje, rechts is het licht, links donker, achter het bootje schaatsers en land bij de boot, de poes staat op uitkijk, het bootje vaart achter de schaatsers aan, er is een witte en een gele maan Meisjes totaal

22

218

Totaal

309

10

12 11

12 15

15

15 9 7 5

50

Groep 5

Schooljaar 2011 - 2012 Eindmeting 1.1 vraag 2 Waar gaat dit schilderij over?

kind


1.

verschillende werelden, met donker en licht

2

2.

elf stedentocht, dag en nacht

2

3.

licht en donker, zand, mensen, zon en maan

4

4.

schaatsen

1

5.

2

6.

een prinses en een koning verdwaald op een bootje, ze komen weer terug saai

7.

schaatsen, ijs, water, zon, maan, lucht

6

8.

over mensen die twee kinderen uit een boot of vlot halen, dat ze nog konden leven elf stedentocht, acht schaatsers, een mooie dag om te schaatsen

2

een boot met twee jongens, een kat, uit de nacht getrokken en uit het water door negen mensen Jongens totaal

4 27

11.

schaatsende mensen, Valentijn, de zon en de maan zijn er

3

12.

3

15.

mannen die in de woestijn leven, een tocht lopen naar een stad, een jongen en meisje varen ’s avonds in een bootje schaatsers, maan en zon, waterput, huisje, jongens en meisjes verschillen, feesten mensen op reis nemen een soort boot mee, eten in de boot, slapen, donker en licht een groep schaatsers traint voor de Elfstedentocht

16.

spiegeling, schaatsers, een zeilboot vaart rondjes

2

17.

negen slaven werken voor twee mensen, ze trekken dag en nacht

2

18.

dag en nacht, overdag arm, ’s nachts rijk, overdag moet je trekken, ’s nachts trekken ze jou, het donker verdwijnt, de zon komt op dag en nacht, in de nacht zijn twee mensen aan het varen, rechts zijn mensen een soort speurtocht aan het doen

7

9. 10.

13. 14.

19.

1

3

4 4 1

3 51

20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

twee werelden, wat je overdag doet en ’s nachts, het gaat over licht, lijnen en vorm een paar rovers in een roversboot, de rovers zitten vast in de modder, op de zandberg die op het eiland ligt mensen in de boot zijn verdwaald, slaven moeten trekken met hun boot aan wal, licht en donker, zon en maan mensen op een rij, ze zijn verdrietig dat ze weggaan, mensen in de boot willen nog op reis, het dier ook, de maan ook een boottocht met heel veel avonturen

5

een jongen en een meisje zijn verliefd, een groep mannen trekt de boot twee verschillende dagen, als je wilt slapen ga je aan de linkerkant, als je aan het werk wilt ga je naar rechts winter en de zon, schaatsen op het ijs

2

donker en licht, bij het bootje is water en bij de schaatsers ijs, een witte en gele maan Meisjes totaal

4 58

Totaal

85

3 4 5 1

3 2


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddeld cijfer:7,1

52


Eindmeting 1.1

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k

li

lij

2

8

2.

li

k

c

5

7

3.

li

k

lij

7

7

4.

lij

k

r

7

7

5.

lij

li

r

1

9

6.

lij

c

m

9

0

7.

li

k

t

7

7

8.

k

li

t

4

0

9.

li

k

v

5

8

10.

t

li

r

1

10

11.

li

k

lij

7

8

12.

li

k

c

8

9

13.

c

li

r

1

9

14.

li

k

t

7

7

15.

v

k

li

1

10

16.

li

k

t

7

7

17.

li

k

r

2

8

18.

t

li

6

8

19.

k

li

r

7

9

20.

li

k

t

1

6

21.

k

li

t

6

8

22.

li

k

lij

7

6

23.

c

k

li

1

10

24.

lij

k

li

9

7

25.

k

r

c

8

6

26.

v

li

lij

7

7

27.

c

v

lij

4

2

28.

lij

k

li

7

9

Groep 5

lij

53

Groep 5

Schooljaar 2011 - 2012 Eindmeting 1.2 vraag 1 Wat zie je?

kind


1.

een oude vrouw, heeft een masker op, ze is verdrietig

5

2.

16

3.

rimpels, gouden ketting, twee ogen, neus, mond, hij heeft een capuchon op, een rood T-shirt onder het vest, gele achtergrond, donker, eng want ze heeft bloed een vrouw, licht, duisternis, zwart, geel, oranje, roze, wit

4.

een zombievrouw op een schilderij

2

5.

7

6.

een man, het lijkt net of er frituur over zijn hoofd is gevallen, of er bij zijn oog wat bloed zit een zombie, eng en gek, moorderig, lijkt op een moordenaar

7.

een vrouw met rimpels, een neus, ogen, rood, zwarte lijnen

7

8.

een oude bejaarde uit 1896 -1897, ze heeft rimpels, een zwarte jas, sieraden, juwelen, onder het zwart, wat roodachtigs, rood T-shirt man, rimpels, neus, kleren, mond, ogen, iets bij zijn kin

13

een vrouw met een hoed, dat ze een beetje oud is, ze heeft een ketting om Jongens totaal

5 76

11.

een oude man of vrouw met een zwarte mantel

4

12.

een oude man heeft heel veel rimpels, een soort zwarte doek, iets roods onder het gouden spul, hij heeft een zwarte hoed op, zijn mond staat een beetje open, kleine oogjes staan open een hele enge man, lijkt op een zombie, helemaal in het zwart gekleed, bruinige kleur van de achtergrond, bij zijn nek iets heel erg geks, kleine oogjes, een rood shirt, de engste man die ik ooit gezien heb, zijn ogen zijn bruinig, zijn lippen helemaal dicht, een eng hoofd een man of vrouw, heel oud, allemaal rimpels, lijkt op een zombie, kleur, geel, zwart, groenachtig, rood, man heeft kap op, rood T-shirt, heel eng een oude man met een soort van zwarte cape, veel rimpels, de achtergrond is zeer erg donker, het lijkt of het gezicht glanst! een man of vrouw die heel oud is, kleur, zwart en bruin, hij heeft een zwart ding op zijn hoofd, een rood shirt, bruine achtergrond, heel erg oud

17

9. 10.

13.

14.

15. 16.

8

5

8

22

16

11 14

54

17. 18.

19. 20. 21.

22.

23. 24. 25. 26. 27. 28.

een man met een capuchon, veel rimpels, rood T-shirt, iets om zijn nek, ziet een beetje treurig met zijn ogen en zijn mond man met hoofddoek, hij heeft bloed, lijkt van goud, ziet niet echt vrolijk, hij is oud en versleten, bij zijn oog is bloed, vind ik eng, komt uit de oorlog een vrouw misschien 100 jaar of jonger, veel rimpels, zwart laken om het hoofd een man, is eng, heeft een hoed op, in zwart gekleed, ziet er moe uit, lijkt geschilderd of een foto een mens, zwarte kleren, beetje bruine poepkleur als muur, misschien is het een geest van iemand die dood is gegaan, veel donkere kleuren man of vrouw die heel oud is, veel rimpels, bij de keel een soort harnas, kleren zijn helemaal zwart, linkeroog een beetje rood, net of er bloed bij het oog zit vieze, vreemde dingen op het hoofd, een cool oog, muts, roze kleren

11

man of vrouw, neus, oog, kin, in een capuchon, een mond, de kleur zwart en een beetje rood een oude vrouw, zwarte jurk aan, ze ziet er een beetje eng uit

9

een oude man of vrouw die een zwarte jas draagt, een capuchon, ze heeft een rood shirt aan, ze heeft veel rimpels een oude vrouw met rimpels, dat krijgt iedereen, dat is helemaal niet vies een mens die verdrietig lijkt,heel veel rimpels, het is donker, haar kleren zijn zwart, haar nek, bij de kleren, het is een beetje rood bij haar ogen, vind ik jammer Meisjes totaal

11

191

Totaal

267

11

7 9 10

11

9

5

3 11

55

Groep 5


kind

1.


4

2.

een verkleedfeest, ze wordt gepest omdat ze er eng uitziet, dat is ze niet een rijke oude beppe, ze heeft goud om, een beetje boos

3.

een vrouw

1

4.

een zombie

1

5.

3

6.

een man heeft in de oorlog gewerkt, hij heeft Hitler gedood, daarom ziet hij er zo eng uit een moord, eng

7.

een vrouw, licht en zwart

2

8.

over een vrouw uit 1896-1987-1898

1

9.

een oude man die bedroefd is en ziek

1

10.

een hele oude vrouw die een hele mooie ketting om heeft

1

Jongens totaal

19

11.

een man of vrouw in de kerk of dood

2

12.

een oude man met heel veel rimpels, vooral heel oud, bloed onder het gouden spul, hij heeft dus vast een zwaar leven een man, de schilder zelf, zijn compositie, in de 15de eeuw, deze man was heel belangrijk, niet veel kleur, niet zo mooi, hij is een hulpje, slaafje of koning van dat land waar hij woont, hij is echt de baas een man of vrouw, oud, hij ging hartdood, de vrouw was al dood, de man is heel verdrietig, hij sloeg zich zelf, toen kreeg hij een rood oog een heel erg arme oude man

4

13.

14. 15. 16. 17. 18.

een oude vieze vrouw of man, vorm, compositie, textuur, veel oude kleding een oude man is overleden, een moordenaar moet ook dood, dan is hij de beste een man van goud, met een geloof, omdat hij een kleed of hoofddoek draagt, hij heeft veel bloed, uit de oorlog, een standbeeld voor hem

3

2

19

7 1 5 3 6

56

19.

een heel erg oude vrouw trekt naar een donker woud in een ver land

1

20.

een enge man, hij is moe, draagt zwarte kleding, heeft rimpels

4

21.

4

23.

een geest van een mens, die overleden is, nu heeft hij of zij een roestig lijf en enge zwarte kleren aan een vrouw in de oorlog heeft gestreden, iemand heeft haar blind geschoten, de vrouw is nog maar net gered, heeft het overleefd, ze moet nog naar het ziekenhuis, maar kan het niet betalen, dus ze moet helemaal voor zichzelf zorgen een zieke man is zielig, daarom is het schilderij gemaakt

24.

een man of vrouw die iets doet

1

25.

een heel oude vrouw woont in een klooster, ze ziet er eng uit

2

26.

een oude man of vrouw op een begrafenis, daarom zwarte kleren

2

27.

een vrouw met rimpels

1

28.

er zijn ook mensen met veel rimpels

1

Meisjes totaal

72

Totaal

91

22.

7

2


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


57


Eindmeting 1.2

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k

li

t

3

8

2.

c

li

t

12

7

3.

c

li

k

6

7

4.

t

k

li

7

8

5.

li

v

c

8

10

6.

li

k

v

1

10

7.

lij

li

c

10

5

8.

c

k

v

12

0

9.

v

k

li

10

6

10.

r

li

m

7

10

11.

v

li

lij

8

9

12.

k

li

t

3

7

13.

v

k

t

7

8

14.

t

v

c

3

3

15.

li

k

v

7

10

16.

t

v

c

3

3

17.

k

li

v

3

6

18.

c

li

t

7

7

19.

k

v

t

12

7

20.

v

lij

t

7

5

21.

li

k

r

3

7

22.

k

li

t

12

6

23.

c

li

m

8

9

24.

t

v

lij

2

4

25.

r

lij

t

9

8

26.

m

k

v

6

7

27.

t

v

c

7

4

28.

r

v

lij

3

4

Groep 5

58

Groep 5


kind

1.


13

4.

een vis, heel veel kleuren, rood heel vaak, met dikke klodders gewerkt, een school met vissen, een krab, een vogel, een helikopter, water twee kometen, kleurcompositie, vogel, hoofden, mensen klieren twee dieren, naam (rechtsonder), blauw, rood, oranje, zwart, wit, bruin, geel, brons, snavel, donkerblauw, lichtblauw, zeeblauw, grijs, cool, zielig, roze vleugel, ogen wenkbrauw, mond, ze gaan kussen rood, blauw, geel, wit, oranje, zwart, roze, lichtblauw, donkerblauw, allemaal door elkaar heen, textuur, best mooi grijs rood, blauw, oranje, geel, twee dezelfde, een vliegt, bruin, zwart

5.

drie vissen zwemmen in het water, net of de onderste een vogel is

6

6.

een broek, vlinderkop van havik

3

7.

kleur, een vogel, een vis, blauw, rood, geel, oranje, wit, een oog, lichtblauw, zwart, water, vuur, een bek, lijnen, een pijl, bruin, textuur een kop van een poes met een hond met spitse oren, lucht, water, de hond likt aan de poes, die vindt dat helemaal leuk, de kat is niet zo blij dat ze een oog heeft, daarom kijkt ze zo sip, die hond is heel blij blauw, rood, geel, zwart, donkergroen, vogel, bek, ogen, stokstaartje

18

soort honden die elkaar begroeten, een hond op twee poten, de andere springt er op af, schapen met een doek erover, een hele grote vogel Jongens totaal

12

2.

3.

8.

9. 10.

11. 12.

13. 14.

kleuren, een vreemde vorm, wel mooi, kriskras door elkaar, met wit, rood, blauw, zwart, als je kleuren mengt krijg je een andere kleur allemaal kleuren, rood, geel, blauw, wit, oranje, zwart, bruin, een soort hoofd, oog, dikke verf en dunne verf, alle kleuren een beetje door elkaar, vlinderlijf, vissenkop erop, een oog, een mond die open staat, of drakenhoofd spuwt vuur naar beneden vogelkop, zo’n slechterik van samsai rangers, een sneeuwscooter van bovenaf een drakenkop, een oog, een mond, hij kijkt een beetje bang, een soort bloem met scherpe tanden, een soort papegaai met een drakenkop die gaat op de bloem af, kleur, rood, roze, geel, oranje,

30

12 8

15

9

126 12 23

4 20

59

wit, bruin, zwart, kleurrijk schilderij 15. 16. 17.

18. 19.

20. 21.

22.

23. 24. 25. 26. 27. 28.

een soort vlinder, rechts een soort rups, mooie kleuren, op de achtergrond mengen de kleuren een beetje, de naam van de schilder een kunstwerk, er zitten ogen in, rood, blauw,wit, roze, oranje, geel, een soort vogel met veel wit erom heen, kleuren door elkaar allemaal kleuren opgespat, kleuren gemengd, vleugels van een vlinder, het hoofd is nu van een mens met een lange neus, twee neuzen, enge ogen, nog een masker in de hoek met een pak aan van allerlei kleuren, het is buiten twee dieren gaan zoenen, de linker heeft vleugels, de ander is dan links een vlinder, de ander een rups, ze willen verkering een vogelgezicht, met voeten, benen, die vogel heeft een spijkerbroek aan, hij heeft vleugels, een papegaai met rood, geel, blauw, een monster veel kleuren, klodders, twee vogels, een naam onderaan, veel mooie kleuren kleur: rood, geel, blauw, grijs, wit, bruin, vogel, mens, hele mooie veren, oog van de vogel, snavel, het mensje wil iets doen met de vogel, er komt een snottebel kleuren: rood, blauw, wit, bruin, geel, heel veel, een soort vis, allemaal vissen, wit, blauw, grijs is water, de datum, april, een vis die de mond helemaal open heeft, een vis met een hoedje, een andere vis zwemt heel snel, drie vissen een vis met een groot oog, een mens, veel kleuren, rood, blauw, lichtblauw, oranje, bruin, een vliegtuig in vuur een vogel, kleur, geel, rood, oranje, wit, blauw, zwart, grijs, grijsbruin, onderaan appel, een oog, snavel, vleugels, middenkleuren heel veel kleuren, een oog, een mond, een babymonster, een mamamonster twee vogels, een met veel kleuren, de ander niet, een vlinderlijf, een kop van een vogel allemaal kleur

10

de achtergrond is hobbelig, het rode in het midden en wit, een oog, mooie kleuren, het meest rood, rechtsonder staat appel Meisjes totaal

11 227

Totaal

353

12 20

9 12

9 16

25

13 16 6 8 1

60

Groep 5


kind


1.

dikke klodders, dat vind ik mooi

1

2.

een vogel en een soort mens aliën

2

3.

kleurenfantasie

1

4.

een vogel die zij voeden

1

5.

drie vissen zwemmen voor hun leven, want er komt een jager achter hen aan, ellende! kunst

3

2

8.

heel veel kleur, dat je er wat in kan zien bv. een vogel of een vis of water een hond en een kat

9.

een vogel en een stokstaartje die spelen

1

10.

twee honden die elkaar begroeten

1

Jongens totaal

14 2

12.

kleuren mengen, dan worden het andere kleuren, het is heel erg mooi allemaal kleuren door elkaar, textuur, een vlinder met een vissenkop

13.

dat ze in lucht en wolken zweven, over een vogel

2

14.

een papdraak kan niet goed vliegen en vuur spuwen, hij is heel bang voor een bloem met tanden, hij kan niet remmen, de bloem doet de bek open, pakt de papdraak op en hap, alleen de vleugels liggen op de grond een vlinder die altijd vrij door de natuur vliegt, de rups wordt nog een vlinder een kunstwerk met allemaal kleuren, kleuren door elkaar heen, met een soort vorm er door heen, het lijkt een vogel met een snavel een gekke vlinder vlucht voor een monster die in de hoek staat, die wil de vlinder vermoorden, daarom vliegt hij snel, het monster heeft een zweep in zijn hand, dat doet heel erg pijn

6

6. 7.

11.

15. 16. 17.

1

1

3

2 3 5

61

18.

3

23.

een vriend en vriendin, dat je elkaar helpt, dat vind ik bijzonder, nadenken wat je ziet een vogel, een papegaai en een monster hebben heel veel ruzie, ze zijn boos op elkaar, uiteindelijk worden ze weer vrienden dat je niet precies goed moet schilderen, over voelen, ik denk dat er bobbels in zitten een hele mooie vogel, een arm mensje wil de vogel lokken en daarna verkopen, dan is hij rijk en kan hij eten kopen en sieraden drie vissen praten met elkaar, vader en moeder, de ander wil niet, dus zwemt hij er heel snel door heen, maar hij wil ze niet pijn doen, anders krijgt hij straf, snel en voorzichtig fantasie dingen, land van kleuren, fantasieland

24.

een vogel die vlucht, die wil hem pakken

2

25.

2

27.

een mama en een babymonster wonen in kleurenland met heel veel kleuren, het was een mooi land twee vogels, een met veel kleur, de ander niet, die krijgt het lijf van een vlinder kleur, het lijkt dat er een vossenhoofd in zit

28.

dat je heel veel kleuren kan hebben, er zit textuur in

2

Meisjes totaal

60

Totaal

74

19. 20. 21. 22.

26.

3 3 5 7

3

3 2


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddeld cijfer 8,4 62

Groep 5


Eindmeting 1.3

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k

v

t

6

10

2.

k

v

c

8

7

3.

k

t

lij

7

8

4.

r

k

li

1

10

5.

lij

v

t

11

9

6.

r

k

5

8

7.

lij

5

10

8.

t

k

v

10

5

9.

k

v

lij

6

10

10.

r

k

m

1

10

11.

k

li

v

1

10

12.

t

k

li

5

6

13.

v

t

c

5

10

14.

v

k

li

5

10

15.

k

v

t

7

9

16.

v

k

lij

5

10

17.

k

v

lij

5

8

18.

k

v

t

5

10

19.

k

lij

r

1

6

20.

v

k

t

7

7

21.

t

k

li

5

9

22.

k

c

li

5

5

23.

c

k

v

3

10

24.

t

k

lij

11

10

25.

lij

k

c

1

8

26.

k

v

c

11

8

27.

k

t

c

9

5

28.

k

li

lij

5

7

t k

t

63

Groep 5


kind

1.


mensen, veel schoenen, kleuren, borsten, fietsen, zadel, twee vrouwen, voet, een klomp, lange paal, een vogel mensen, meisjes, rood, wit, blauw, geel, oranje, zwart, twee racefietsen, groen, benen, borsten, Nederlandse vlag, Italiaanse vlag, hoofden handen, een band om hun buik, donker blauw geel, wit, zwart, rood, groen, oranje, roze, grijs, mensen, lijnen, fietsen, een paal rood, geel, blauw, oranje, twee fietsen, mensen

14

22

9.

vier mensen, twee liggen, twee staan, veel kleuren, geel, rood, blauw, zwart, groen, oranje, wit, een mens heeft een eenwieler de anderen een fiets, daarachter een zwart gat fietsen, mensen, liggend, stuur, tieten, voeten, handen, wielen, hoofden, zadels, paal, bord, kleuren, riemen mensen, fietsen, palen, klompen, voeten, vrouwen, haar, groen, rood, geel, blauw, zwart, een beetje oranje, ogen, neuzen, zadels, banden, handen, vingers mensen, oranje, geel, rood, blauw, groen, spierballen, allemaal andere kleuren, technische dingen, metalen dingen rood, geel, groen, blauw, oranje, zwart, mensen, naakt met kleur

10.

blote vrouwen, trainen, fietsen, allemaal kleuren

5

2.

3. 4. 5.

6. 7.

8.

Jongens totaal

22

12 7

14 19

23 9

147

11.

kleuren, vier vrouwen, rood, geel, groen, blauw, oranje

8

12.

vier mensen, twee liggen, twee staan, een fiets, een halve fiets, alleen voorkant, een soort brug, kleuren, oranje, rood, blauw, groen, zwart, wit, donkerblauw, tafel, allemaal lijntjes, zwarte, twee vrouwen vier mensjes, twee hoortoestellen, twee vrouwen hebben fietsen, cyclonen, een hond, een duim, twee babybenen, heel veel tenen, een sport, een doek, zadel, bord, sporttassen, een mand, rietjes, stuk stoel, vier hele sterke vrouwen, gras, verkeersborden, autobus, een stuur, vloerbedekking tietjes van mensen, twee fietsen, een paal, sporttassen, Italiaanse vlag, Nederlandse vlag, grappige tenen van liggende mensen, een reuzenklomp, een paal lijkt een coole gast, riemen, zwarte band, lijkt op een pion, een soort spook, klok aan een paal, vier witte mensen,

24

13.

14.

41

41

64

15. 16.

17. 18.

19. 20. 21.

22.

23. 24.

25. 26. 27. 28.

zwarte lijnen, daardoor is het druk, man of vrouw met de handen naar beneden, kleuren, blauw, geel, groen, zwart, rood, oranje, wit naakte mensen, een paar wielen, links een klomp en een fiets, vier mensen, veel opvallende kleuren, geel, rood, blauw, sterke mensen vier mensen in verschillende kleuren, een halve rood en wit, heel veel kleuren, geel, groen, rood, blauw, zwart, wit, tietjes, fietsen, oranje, klompen, losse arm, veel lijnen, een riem om hun middel, door elkaar heen, racefietsen, zwarte lijnen door elkaar heen, niet vaste armen aan het lijf, het hangt ernaast, druk schilderij, twee vrouwen op de grond mensen leggen en staan,vrouw of meneer heeft een fiets, een ander brengt een eenwieler, tietjes, allemaal kleuren, mensen zijn gekleed blote vrouwen, een fits, een lantaarnpaal, veel kleuren, groen, zwart, wit, geel, blauw, oranje, rood, mensen staan, liggen, zitten, door elkaar gehusseld, handen aan het hoofd, voeten zitten aan de buik, gekke lijnen, scheuren van links naar rechts en rechts naar links, van boven naar beneden mensen, fietsen, allemaal kleuren, oranje, rood, geel, groen, zwart, nog veel meer spullen, mensen zijn naakt!! mensen, fietsen, kleuren, een paal, geel, rood, blauw, groen, beetje oranje boven twee vrouwen, stokken, kleur, rood, donkerblauw, geel, groen, zwart, textuur, twee dode mensen, een fiets, kaboutermutsje, wapens, een lint met strepen, vuur, een riem, wielen, nog een fiets kleuren, geel, blauw, groen, wit, oranje, zwart, soort mensen, wielerfiets, kleuren dwars door de mensen heen, raar, voeten, handen, naakt?, vrouwen, haar, truien, streepjes van de bh.. veel mensen, veel kleuren, oranje, rood, blauw, geel, groen, zwart, fietsen, pijl vier vrouwen, twee fietsen kleur, geel, blauw, rood, groen, oranje, lantaarnpaal, borsten, broekjes, voeten, handen, lang haar met knoet vrouwen zonder shirt aan, wel een broekje, heel veel kleuren, donkerblauw, geel, groen vier mensen, twee staan, twee liggen, borsten, twee fietsen, kleurtjes, zwart, wit, blauw, geel, groen, rood, oranje, lijntjes mensen, bloot, heel veel kleuren, van Mondriaan

17 39

11 27

12 10 22

20

12 17

8 18 5

vier mensen met borsten, twee fietsen, twee mensen liggen op de weg, veel kleuren Meisjes totaal

11 343

Totaal

490

65

Groep 5


kind


1.

over kleuren en dingen

2

2.

naakte mensjes op een racefietswedstrijd

1

3.

mensen die fietsen

1

4.

mensen

1

5.

mensen die geen kleuren hebben, proberen kleuren te pakken, maar het lukt maar niet, toen opeens kregen ze een kleur kleur en vriendschap

4

2

8.

kleur, de schilder wil duidelijk maken dat het zo ook kan met alle kleuren mensen in alle kleuren

9.

naakte mensen met kleur

1

10.

blote vrouwen die aan het trainen zijn

1

Jongens totaal

16

11.

vier vrouwen met fietsen en kleuren

1

12.

mensen, kleuren, fietsen,

3

13.

over kunst en vriendjes, fietsen, borden

3

14.

mensen die gek zijn, naar de sportschool gaan, ze zijn aan het sporten, judoën, ballen, door elkaar, druk, ze zijn aangekleed met een riem om, krachttrainen, heel hard fietsen, de paal geeft het licht aan, de grote klomp is uit de sporttas gevallen circusartiesten, kunstjes doen voor publiek, wel naakt, in het circus zijn opvallende kleuren mensen die in de tietjes zijn, er mooi uitzien, over gekke mensen, over heel veel lijnen, druk, een kunstwerk of schilderij, zwarte lijnen door elkaar heen ze brengen dingen weg, ze krijgen geld,daarom vechten de twee, om dat ding weg te brengen, er hangen veel dingen, wat mensen hebben gebracht, lijkt in vlaggen van landen, alle mensen hebben

5

6. 7.

15. 16.

17.

2

1

4 7

7

66

een riem om 18.

over blote mensen, om fietsen, een lantaarnpaal, de hand, het gaat van boven naar beneden, van links naar rechts, ze kijken niet blij, boos, de compositie is niet hetzelfde, want het valt niet op robotmensen weten niet veel over kleding, daarom zijn ze zo naakt, ze houden van kleuren: rood, groen, zwart, blauw en geel, ze hebben de fiets uitgevonden kleuren, mensen, fietsen, een paal, vrouwen, zit op het hoofd, voet op de buik kleurland, je kunt niet zo maar naar binnen, er staan twee wachters, je kunt wel naar binnen met een racefiets, als je dat niet hebt ben je een dief, dan word je dood gemaakt door vuur heel veel vrouwen of mannen die fietsen of eenwieleren, veel kleuren, mensen die op grond liggen met maar vier tenen aan hun voeten en vier vingers aan hun handen, heel veel kronkelende lijnen, over een hele harde wind, trieste mensen, rode blauw rondjes bovenaan zijn wolken, de mensen moesten de schoenen uit mensen die bij elkaar wonen, ze zijn niet blij, ze hebben niet genoeg eten en geld over vier vrouwen, ze gaan iets met elkaar doen, fietsen, sporten, kletsen, uit eten vrouwen die vechten tegen kleuren

10

4

27.

vier vriendinnen die samen wonen, ze zijn sportief, ze hebben twee fietsen, een heel rommelig huis met allemaal kleurtjes heel veel mensen

28.

naakte mensen op straat

1

Meisjes totaal

88

Totaal

104

19.

20. 21.

22.

23. 24. 25. 26.

4

7 6

7

3 6 1

1


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddeld cijfer 7,4 67

Groep 5


Eindmeting 1.4

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k

lij

c

10

10

2.

lij

k

r

11

0

3.

k

lij r

9

3

4.

v

k

r

9

10

5.

v

k

lij

1

10

6.

k

li

t

8

9

7.

k

li

m

1

9

8.

t

k

li

11

10

9.

k

v

lij

2

10

10.

r

k

v

5

10

11.

k

li

lij

11

10

12.

k

lij

c

1

8

13.

m

k lij

9

9

14.

k

lij

t

9

5

15.

v

k

li

6

9

16.

k

lij

t

9

5

17.

k

r

m

7

5

18.

k

v

t

6

10

19.

k

v

t

6

6

20.

k

v

lij

1

8

21.

k

lij

t

7

9

22.

k

li

m

3

4

23.

k

v

lij

7

8

24.

k

v c

3

6

25.

k

li

c

4

7

26.

k

v

lij

6

6

27.

r

k

li

5

5

28.

k

4

4

li

v

68

Groep 5


kind

1.


4.

een vinger die in het gras komt, die aan een spriet blijft hangen, een snee gekregen en steeds dieper wordt vingers met een snee, vloerbedekking, kleur groen, roze, wit, grijs, zwart, rood, nagels, rood vel groen, roze, wit, bloed, rood, zwart, blauw, een snee, twee vingers, gras, licht, geelgroen vingers zijn door het gras open, ze zijn een beetje kapot, lijntjes

5.

twee vingers en gras, allemaal streepjes, groen, roze, een nagel,

7

6.

gesneden vinger, door bonen, het is eng en stom

5

7.

vingers, nagels, gras, rimpels, achtergrond wit, een snee door het gras een vinger die zich aan een grassprietje snijdt, de andere niet, er komt geen bloed uit dat moet toch wel middelvinger, gras, bloed, nagel, heel grijs, donker

8

een vinger die wordt gesneden door een grassprietje, een snee en bloed Jongens totaal

5 79

11.

twee vingers, een snee, gras is scherp, het doet heel erg pijn

7

12.

groene stokjes, een vinger die wordt gesneden, het groene lijkt gras, maar dat is wel vreemd, want zo scherp is gras nu ook niet, maar misschien is het gras, een stukje van de binnenkant van de vinger, kleine bobbeltjes, of de vinger van hout is want er zitten lijntjes in net als bij hout of een gewone vinger met zulke lijntjes een nagel, iets wat ik niet snap een mondje in de vinger, een stukje hand, een pink met een streep en een nagel, een vinger zonder nagel, tanden, gras, lucht, asperges, lang gras, grasveld met twee vingers erboven, het regent bijna vingers, allemaal stokken, een vinger heeft een snee, ik denk dat de mens au zegt, een nagel die niet geknipt is want hij is lang, ik doe vaak zo met de vingers maar niet bij scherpe stokjes, ik denk gras, kan gras snijden? kleuren, groen, lichtgroen geel, zwart, donkerbruin, roze vel, een kont, rood twee vingers en gras, de voorste heeft tandjes, hij eet gras, het lijkt of ze gaan lopen

25

2. 3.

8. 9. 10.

13.

14.

15.

8 12 13 6

8 7

22

23

8 69

16.

17.

18.

19. 20.

21.

22.

23. 24. 25. 26. 27. 28.

gras en vingers, lucht, op de vinger zit een nagel, in het gras is de kleur donker, licht roze (huidkleur), de lucht, kleur heel licht paars, misschien geen gras maar bloemen, veel, die vingers steken in het gras en dan komt er een snee twee vingers en een nagel, een snijdt zich aan een grassprietje, de wond ziet er eng uit, want er zitten witte stippen in, je ziet de afdrukken heel goed, de rimpels, de lucht is grijs, de grassprietjes zijn een beetje gek geschilderd, wel heel mooi groen vingers, die vinger schaaft zich aan een grassprietje, bovenop de vinger zit een plek, die bloedt ook, deed net of de vingertjes poppetjes waren, ik denk dat de andere vinger wel die vinger zou helpen, hij rent er zogenaamd naar toe, maar straks schaaft hij zich ook, niemand anders staat er bij twee vingers, bij een vinger gaat een velletje af, er komt bloed uit, het ziet er vies uit, de vinger blijft haken twee vingers, voorste wil iets pakken en nu zit er een snee in zijn vinger, het lijken wel boontjes, een duim, een wijsvinger, het vel gaat eraf, bij de duim gebeurt niets maar die wil ook iets pakken twee vingers, in een zit een wondje, dat lijkt op tanden van mensen, gras of groene staven, er zitten dorens aan, nagels, vingerafdrukken en kleur twee grote vingers, wel raar,op een vinger zie je een nagel, bij de andere niet, ik zie vier kleuren, blank, wit en groen, zwart, raar dat de vinger zich snijdt aan gras, vierkante vingers, het grassprietje zit er helemaal in, het lijkt of het vel om het grassprietje heen groeit, een paar grassprietjes zijn niet heel duidelijk, vingers zijn heel kronkelig de vinger in het gras, dat bloed geeft gras rode kleur, een nagel

20

het gras snijdt in de hand, een nagel en heel veel gras, een snee, dat doet heel erg pijn, een ding van de binnenkant groen gras, twee vingers, een snee daar hangt een grassprietje aan vast, een grijze lucht twee vingers, in gras, een vinger snijdt zich, nu heeft hij daar een schram en bovenop de vinger een plekje. tandjes in je vinger is heel goor, niet om naar te zien

11

een snee in een vinger van gras, stom, want van gras krijg je niet zo’n diepe snee, dan komt er veel bloed, want het is al een keer gebeurd bij mij Meisjes totaal

6

253

Totaal

332

21

18

11 15

13

25

8

9 9 2

70

Groep 5


kind

1.


gras, een vinger heeft een snee gekregen, de ander ook, het gaat steeds dieper een mens snijdt zich aan vloerbedekking

3

4.

vingers

1

5.

twee vingers lopen door het gras, hij sneed zich

2

6.

gesneden vinger, het is goor en eng

1

7.

een snee door het gras

1

8.

een vinger die zich snijdt, de ander niet

2

9.

een middelvinger bloedt heel veel, het mensje gaat huilen

2

10.

een vinger wordt door een grassprietje gesneden

1

Jongens totaal

16 3

12.

iemand snijdt zijn vingers, er komt een snee, erg vies, hij doet zicht pijn over vingers die doorgesneden worden door gras

13.

over asperge en die vingers

1

14.

een soort mens op vakantie, hij snijdt zich aan zijn voet, hij valt neer en schreeuwt, een echo, dan komt een fee en vraagt ernaar dit zijn tovervingers die kunnen het gras maaien

5

gras of bloemen, over vingers, een kunstwerk, schilderij, een tunnel, hij doet zijn vingers daartussen, au, heel erg pijn doet dat iemand loopt door het weiland, hij komt langs een scherp grassprietje, hij krijgt een snee en een bacterie, hij rent snel naar huis, god deed dat de schilder was boos, hij moest zijn gevoelens kwijt, hij heeft het precies gedaan, zo boos was hij

6

2.

1

3.

11.

15. 16. 17.

18.

1

1

5

4

71

19.

twee vingers gaan op reis naar een donker woud de voorste laat de ander achter, terwijl hij een vel los heeft, de voorste loopt door over duim en wijsvinger, over een snee er in

4

4

23.

twee vingers gaan wandelen, ze weten niet dat aan gras dorens zitten, een vinger krijgt een wond, daar zitten tanden in en eten het grassprietje op twee vingers, een vinger snijdt zich aan een grassprietje, er komt geen bloed uit, het grassprietje wil er niet meer uit, het groeit er om heen, de vingers zijn dik, het waaide hard, hij wilde een beestje pakken een man die gras niet vindt, daarom heeft hij het gekregen

24.

iemand loopt door het gras/riet en hij sneed zich er in

1

25.

over twee vingers, ze doen een wedstrijdje rennen, ze hebben ruzie

3

26.

3

27.

een man en vrouw willen een grassprietje pakken, het zijn sterke grassprietjes, dus ze krijgt aan een kant een snee vingers

28.

het kan wel op een schilderij

20. 21.

22.

2

8

2

1

Meisjes totaal

54

Totaal

70


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: cijfer: 5,75

72

Groep 5


Eindmeting 1.5

Vraag 3

Vraag 4

Vraag 5

beeldaspecten

emoticon

cijfer

1.

k

li

v

7

8

2.

k

c

m

8

7

3.

k

li

lij

10

5

4.

r

k

li

1

3

5.

v

k

li

5

8

6.

c

v

t

4

2

7.

k

li

t

8

8

8.

c

v

lij

12

0

9.

k

li

v

9

5

10.

r

k

v

8

4

11.

v

lij

r

3

8

12.

m

k

t

3

7

13.

m

v

lij

3

3

14.

m

k

v

2

8

15.

c

li

t

6

10

16.

m

k

v

2

8

17.

r

k

v

8

7

18.

m

c

li

3

8

19.

k

r

m

3

4

20.

li

lij

k

10

4

21.

li

k

v

6

5

22.

v

k

m

8

6

23.

c

k

li

10

5

24.

c

k

lij

6

10

25.

m

r

7

6

26.

k

c

t

3

8

27.

k

v

r

12

1

28.

li

k

v

10

3

v

73

Bijlage 7: Resultaten begin- en eindmeting 2 Beginmeting 2

oktober 2011

groep 5 rkbs It Klimmerblêd, St. Nicolaasga

Oordeel en Argumenten bij de keuzes van de triades. Leerling 1 Mooiste 102 Omdat hij heel kleurrijk is en omdat hij mooi is. Hij heeft een mooie lucht en gras. Lelijkste 103 Want hij is zo kinderachtig. Omdat het voor kleuters is. Mooiste 203 Omdat het in de natuur is. Het is heel mooi en het zijn planten. Lelijkste 202 Omdat het niet mooi is en het is vreemd. Mooiste 302 Omdat het onder water is met mensen en allemaal vissen. Het is inspiratie. Lelijkste 301 Omdat het lelijk is, want het zijn twee. Mooiste 403 Omdat het een kinderfeestje is en het water is. En kinderen hebben het gemaakt. Lelijkste 401 Omdat er niks is in het schilderij. Mooiste 503 Omdat het een spook is en het is kleurrijk donker en er is een trap………. Lelijkste 502 Omdat het niet kleurrijk is en je ziet de huid en dat is niet mooi. Mooiste 601 Omdat het druk is en de kleuren zijn heel mooi. Lelijkste 603 Omdat het kinderachtig is. Het is een prentenverhaal. Mooiste 703 Omdat het kleurrijk is met meiden en namen en met ouders. Lelijkste 74

702 Omdat het kleuterwerk is en het zijn geen duidelijke lijnen. Mooiste 802 Omdat het kleurrijk is en het is net perfect gedaan. Lelijkste 801 Omdat het makkelijk is en het is in een film en het is niet kleurrijk. Mooiste 901 Omdat het de horizon is en het is kleurrijk. Lelijkste 902 Omdat het allemaal hangt en het is niet mooi. Mooiste 1002 Omdat hij kleurrijk is. Het licht is heel mooi en de lijnen. Lelijkste 1001 Omdat het groot is en het is lelijk. Leerling 2 Mooiste 103 Omdat hij mooie en vele kleuren heeft en toen ik klein was, was het mijn lievelingsfilm. Lelijkste 101 Omdat het kalf plast en dat is niet zo netjes in een schilderij en ik hou van kleur dus ik vind hem lelijk. Mooiste 203 Omdat het heel moeilijk is om zo’n schilderij te schilderen en het heeft mooie kleuren. Lelijkste 201 Omdat ik hou van felle kleuren en dat heeft hij niet en ze zijn niet blij. Mooiste 302 Omdat er allemaal mooie vissen en kleuren zijn en omdat ik van vissen en kleuren hou, omdat vissen mooie kleuren hebben. Lelijkste 303 Omdat er niet veel kleuren in zitten en dat er alleen eitjes op tafel liggen. Mooiste 403 Omdat het net echt lijkt en dat er mooie bomen zijn. Lelijkste 401 Omdat ik niet goed kan zien wat het is en er zijn geen felle kleuren. 75

Mooiste 503 Hij ziet er grappig uit en de zonsondergang is erg mooi. Lelijkste 501 Omdat er niet veel kleur in zit en er een hart boven zweeft. Ik hou niet van harten. Mooiste 603 Omdat het er heel grappig uit ziet. Lelijkste 602 Omdat het geen kleur heeft. Mooiste 702 Omdat er veel kleur aanzit en omdat je er heel veel dingen in ziet en bij de anderen niet. Lelijkste 701 Omdat het bijna geen kleur heeft en dat er alleen maar lijnen zijn getrokken en dat er te veel wit in zit. Mooiste 802 Het is best moeilijk om zo’n schilderij te maken en die kleuren zijn best wel mooi. Lelijkste 801 Omdat het bijna geen kleur heeft en omdat het te veel wit is. Mooiste 902 Omdat het felle kleuren heeft en die lucht is ook heel mooi. 903 Lelijkste 903 Daar zie je niet veel kleur in en het is te veel zwart. Mooiste 1002 Omdat het felle kleuren heeft en dit is een echt schilderij. Lelijkste 1003 Omdat ik niet goed zie wat het is en het heeft niet veel kleur. Leerling 3: Mooiste 103 Hij is vet cool en grappig, soms ook niet, maar vaak wel. Lelijkste 102 Omdat het niet bij mij past, meer voor Eline. Mooiste 203 76

Dat past mooi bij mij Lelijkste 202 Hij is een beetje raar en lelijk, niet echt mijn smaak! Mooiste 303 Net in 3D, zo echt en zo mooi. Lelijkste 301 Wat is het toch lelijk, een puzzel, leuk hoor! Echt niet. Mooiste 403 Heel echt en mooi. Leuk is het ook, veel kinderen. Lelijkste 401 Ik zie het niet goed, ik weet het niet, een paar kleurtjes. Mooiste 502 Het is getekend van een stuk nep en een stuk echt. Lelijkste 503 Hij ziet er heel erg eng uit en heel raar, net dat hij je wil maken en dat hij of zij nee roept. Mooiste 601 Je ziet er vaak leuke dingen in en rood met blauw maakt het leuker. Lelijkste 602 Een man met een takje in zijn lichaam of zijn knieën. Mooiste 703 Heel mooi en echt en veel mensen en hele echte auteurs, en één zeemeeuw, echt mooi. Op het strand misschien of auto’s met pech of even naar het meer toegaan. Lelijkste 701 Zijn het blokjes? Ik haat blokjes. Zwart of paars haat ik ook een beetje, maar geel vind ik meer. Mooiste 803 Lijkt echt heel echt, heel mooi, met een molen. Een vijver doet me denken aan iets rustigs eigenlijk en een huisje, koeien in de wei. Echt mooi. 801 Getekend. Een vlammachine. Achterlijk zeg, wat doet dat ding dan? Hé, wat is dat ronde ding! Mooiste 903 Lijkt op een van mijn moeder haar schilderijen, net hetzelfde, alleen hier ligt het eruit. Lelijkste 901 77

Geel en rood door elkaar is niet als ik dacht. Ik dacht wel mooi maar nou ik het zie! Vind ik het niet zo mooi. Mooiste 1001 Echt mooi. Iemand in bed op een overloop. En een hek, een klok of een lamp. Leerling 4 Mooiste 101 Omdat hij plast en mijn pake is een boer. Ik vind koeien wel een cool beest en koeien zijn lief. Lelijkste 103 Omdat het kinderachtig is. Mooiste 203 Omdat het natuurlijk is en ik hou van de natuur. Lelijkste 201 Omdat het meisjes zijn. Mooiste 302 Omdat ik van vissen hou. Lelijkste 303 Stomste omdat het ouderwets is. Mooiste 403 Omdat het mooi is. Je ziet bomen en mensen. Echt heel mooi helder water en dat vind ik mooi. Lelijkste 402 Omdat het een beetje kleuterachtig is. Mooiste 503 Omdat het een beetje griezelig is en ik hou veel van griezelen. Lelijkste 501 Omdat het een beetje kinderachtig is. Mooiste 601 Ik hou wel van een beetje door elkaar krassen. Lelijkste 602 Omdat ik niet van reizen hou. Mooiste 703 Omdat het dichtbij de zee is en je ziet nog auto’s en mensen en een vogel die voorbij vliegt. 78

Lelijkste 701 Het lijkt op een paar stomme rechte lijnen. Mooiste 803 Het is Fries. Lelijkste 802 Omdat er een oude beppe staat. Mooiste 901 Het lijkt op een vierkante zon en dat vind ik mooi. Echt waar met oranje kleur en een gele kleur en een rode kleur. Lelijkste 903 Het is te fruitig en ik vind fruit saai. Mooiste 1003 Het lijkt op een oude krant en dat is wel mooi. Lelijkste 1002 Het is een steen en ik hou niet van stenen. Leerling 5 Mooiste 102 Omdat ik van paarden hou en wij hebben paarden. Lelijkste 103 Omdat het wat babyachtig is en dat kijken de kleuters alleen maar en dat vinden de kleuters wel leuk en wij niet. Mooiste 203 Omdat het over de natuur gaat en dat schilderij lijkt op een foto en de andere niet. Lelijkste 202 Omdat de kleuren zo dom zijn. Mooiste 303 Omdat dat op een foto lijkt en de andere niet. Lelijkste 301 Omdat die niet veel kleuren heeft. Hij heeft rood, wit, geel, groen en het is heel kaal en niet vrolijk. Mooiste 401 Omdat het lijkt dat alles uit elkaar valt en dat vind ik erg mooi. Dat vind ik kunst en het lijkt op een paard. 79

Lelijkste 402 Omdat er niet veel kleuren in zitten en het is niet vrolijk. Mooiste 503 Omdat er hele mooie kleuren zijn en het is een hele gekke vorm. De anderen zijn gewoon zo fel en lelijk en deze heeft heel veel kleuren. Lelijkste 502 Omdat het zo eenzaam is en niet vrolijk. Mooiste 601 Omdat dat echt kunst is. Er zijn hele mooie lijnen grijs, blauw en rood en op een heel mooi papiertje zijn hele mooie dunne lijntjes. Lelijkste 602 Omdat die niet veel kleuren heeft, zwart en wit en dat zijn niet vrolijke kleuren. Mooiste 702 Omdat er veel kleuren in zitten, rood, geel, groen, bruin, zwart en wit. Lelijkste 703 Omdat het een foto is en kijken niet vrolijk en ik vind het gewoon dom. Mooiste 803 Omdat er heel veel kleuren zijn en dat schilderij lijkt op een foto, wit, grijs, bruin en zwart. Lelijkste 801 Omdat er niet veel kleuren in zitten en het is heeeel kaal en dat bestond vroeger nog. Mooiste 902 Omdat er veel kleuren in zitten, rood, geel, wit, zwart, blauw, oranjebruin, donkerbruin. Lelijkste 901 Omdat het leeg is en maar drie kleuren heeft, geel, rood, oranje. Mooiste 1003 Omdat er veel kleuren in zitten, zwart, bruin, donkerbruin, blauw, wit, geel en mooie rechte lijnen wat ze hebben nagetekend. Lelijkste 1002 Omdat er niet veel kleuren in zitten, wit rood, bruin. Leerling 6 Mooiste 101 Omdat die van een echt dier is gefotografeerd en een koe is mijn lievelingsdier. Lelijkst 80

103 Omdat er een stom liedje bij zit!! En daar flip ik van, want dan heb ik dat stomme liedje in mijn hoofd.!!! Mooiste 202 Omdat er veel kleur in zit!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Lelijkste 201 Omdat je daar tieten ziet!!! Mooiste 303 Omdat dat een echte foto is. Lelijkste 302 Omdat ik vissen haat! En vissen zijn stom. Mooiste 403 Omdat ik van water hou!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Lelijkste 401 Omdat je er niks in ziet. Mooiste 503 Omdat hij grappig is en ik hou van grappige dingen. Lelijkste 501 Omdat ik die dingen haat en ik haat love you nog meer. Mooiste 601 Omdat dat echte kunst is en dat vind ik mooi. Lelijkste 602 Omdat die sexy is. Mooiste 701 Omdat je er veel vierkanten ziet, en ik hou van vierkanten en er zit veel kleur in. Lelijkste 702 Omdat je tieten ziet en dat vind ik eng. Mooiste 803 Omdat ik van watermolens hou. Lelijkste 801 Omdat ik vuur haat. Mooiste 903 Omdat ik fruit lekker vind en het is lekker en gezond. Lelijkste 81

901 Omdat ik die kleuren haat en ik kan niet eens zien wat het is. Mooiste 1003 Omdat dit echte kunst is en daar hou ik van. Lelijkste 1002 Ik haat dat spul! En wat is het? Een stombo of een nurd. Leerling 7 Mooiste 103 Omdat ik ook van boten hou en ik vind de anderen niet mooi omdat bij 102 paarden zitten en ik vind paarden niet mooi en 101 die vind ik ook niet zo mooi. Lelijkste 102 Omdat daar paarden op staan en ik vind paarden niet mooi. Mooiste 203 Omdat daar een heel groot stuk natuur in zit en een bloempot in zit. Lelijkste 201 Omdat ik de anderen gewoon een ietsje pietsje mooier vind, zo klaar zo denk ik. Mooiste 302 Omdat ik heel veel van vissen hou en ik vind ze heel cool. Lelijkste 303 Omdat ik daar bijna helemaal niks bij kan zien want ik zie een soort kaart waar een ei op staat. Mooiste 403 Omdat ik van kanovaren hou en ik kan dan ook op onderzoek naar vissen gaan. En het is mooi. Lelijkste 402 Omdat ik het niet mooier vind dan de anderen en er zit een meisje op de fiets en ik hou niet van meisjes. Mooiste 501 Omdat hij grappig is en het is fantasie en ik hou van fantasie. Lelijkste 502 Omdat ik niet zulk behang mooi vind. En ik hou niet van dat meisje in de spiegel. Ik vind 501 en 503 wat mooier. Mooiste 601 Omdat die lijnen naaien. Dat vind ik en al die lijnen en kleuren vind ik heel erg mooi. 82

Lelijkste 602 Daar kun je niks bij zien, alleen maar benen en lijnen, zwarte lijnen. Mooiste 703 Omdat ik van de natuur hou en ik vind die auto’s ook heel mooi. Lelijkste 702 Omdat je er niet veel bij kan zien want ik zie voeten en meer niet. Mooiste 803 Omdat daar de wereld mee begonnen was en ik hou heel veel van de natuur. Lelijkste 801 Omdat je daar heel weinig bij kan zien. Alleen een ding waar vuur boven uit komt en twee lucifers. Mooiste 902 Omdat je het meeste ziet en het is de natuur en dat vind ik het mooiste. Lelijkste 901 Omdat je daar niks bij kan zien. Alleen maar geel en rood. Mooiste 1001 Omdat je daar zo veel bij kan zien. Je kan zeker een hoofd zien en heeft ook kleuren. Lelijkste 1002 Omdat je er niks bij kan zien. Alleen maar bruin. Leerling 8 Mooiste 101 Hij is mooi omdat het een kalfje is en die beestjes vind ik mooi. Hij is wit met bruin en dat zijn mijn lievelingskleuren. Lelijkste 103 Ik vind hem lelijk omdat hij over kikker en zijn vriendjes gaat. Dat vind ik niet leuk. Mooiste 203 Omdat hij uit gras bestaat en zonder gras kan niemand iets doen. Lelijkste 202 Omdat het een dom schilderij is. Mooiste 302 Omdat ik vissen leuk vind. Lelijkste 301 83

Omdat ik niet weet wat het voorstelt. Mooiste 403 Omdat het op het water is en ik woon soms op het water. En dat is soms leuk en niet leuk. En het voordeel is dat als de zon schijnt kan je lekker zwemmen en het nadeel is je kan niet fietsen en ook niet op de skelter. Maar kunt wel lekker vissen. Ik heb al eens een karper van 6, 60 meter gevangen. Maar dat hebben we gevierd. We hebben ook gebarbequed en we hebben de karper lekker opgegeten. Lelijkste 401 Omdat ik niet weet wat het voorstelt. Mooiste 501 Omdat ik zelf ook op iemand ben, dat is heel leuk. Lelijkste 502 Omdat het over een meisje gaat. Mooiste 601 Omdat het mooie kleuren door elkaar zijn. Lelijkste 602 Omdat ik niet weet wat het voorstelt en het is lelijk. Mooiste 701 Omdat het met mooie kleuren is en met mooie vormen. Lelijkste 702 Omdat het een meisje is ook. Mooiste 801 Omdat ik van vuur hou. Lelijkste 802 Omdat hij stom is. Mooiste 901 Omdat het mijn lievelingskleuren zijn. Lelijkste 902 Omdat het over het kraampje…. gaat. Mooiste 1003 Omdat het een schilderij in een schilderij is. Lelijkste 1002 Omdat hij met klieders is en bespoten. Leerling 9 84

Mooiste 103 Omdat er fantasie in zit en dat vind ik mooi. Lelijkste 101 Omdat er geen fantasie in zit. Het lijkt een foto. Mooiste 202 Want hij is wel grappig. Lelijkste 203 Omdat het gras is en het lijkt op een foto. Mooiste 303 Omdat hij wel mooi is, omdat het een mooie kleur heeft. Lelijkste 301 Omdat het heel leeg is. Mooiste 402 Want hij is wel grappig, want de poes heeft rare poten en de staart zit raar. Lelijkste 401 Omdat er alleen maar troep in zit. Mooiste 503 Want hij is grappig, want zijn armen staan grappig. Lelijkste 502 Want je ziet de badkamer meer dan het meisje. Mooiste 603 Want de oma botst tegen een vrouw en de vrouw botst tegen de man. Lelijkste 602 Want je ziet alleen maar twee benen met bijtjes. Mooiste 702 Want hij is grappig en de kleuren zijn heel mooi. Lelijkste 701 Want er staan alleen maar lijnen en niet veel kleuren op. Mooiste 802 Want hij is mooi en de kleur ook. Lelijkste 801 Want je ziet alleen maar een lampje. 85

Mooiste 902 Want hij is grappig omdat alles heel slap is. Lelijkste 901 Want je ziet maar twee kleuren. Mooiste 1001 Want het is mooi en wel grappig. Lelijkste 1002 Want je ziet niet veel. Leerling 10 Mooiste 101 Omdat ik van koeien hou en deze is schattig, daarom heb ik deze gekozen. Lelijkste 103 Want dat zijn een kikker en een eend in een boot. Mooiste 203 Want hij is mooi en heeft vele kleuren. Lelijkste 201 Want hij heeft bijna geen kleur, dat is niet mooi. Mooiste 302 Want ik hou van vissen en dat zijn mijn lievelingsdieren. Lelijkste 301 Want hij ziet er heel raar uit en dat is stom. Mooiste 403 Want hij lijkt zo echt. Dat is het mooist en er zijn ook mensen bij dat vind ik mooi. Lelijkste 401 Want het zijn maar een paar klodders. Mooiste 503 Omdat hij grappig is en hij heeft serieus juist geschilderd. Dat vind ik mooi. Lelijkst 501 Want dat is fantasie. Dat is het stomme daar aan. Mooiste 601 Want hij heeft veel kleuren en het is zo mooi omdat ik van kleuren hou en het is best cool. Lelijkste 86

602 Want hij heeft bijna geen kleur. Dat is niet mooi dus. En het lijkt alsof hij bloot is. Mooiste 703 Want het lijken wel echte mensen en echte auto’s. En hij is grappig. Lelijkste 702 Want het lijkt nergens op. Dat vind ik niet mooi. Het lijkt ook op een naakte vrouw. Dat is niet mooi. Mooiste 803 Want het is echt van een foto en ik hou van molens, van gras, water en natuur. Lelijkste 801 Want het zijn alleen maar twee lucifers en een kaars. Mooiste 902 Want alles is slap en zo. Zoals die klokken. Dat is grappig, dus echt heel grappig. Lelijkste 901 Want er zit bijna geen kleuren bij. Dat is niet mooi. Er zit niets in wat echt is. Dat is ook niet mooi. Mooiste 1001 Want dat is grappig en normaal, daarom heb ik het gekozen. Lelijkste 1003 Want dat lijkt niet op een schilderij. Dat vind ik niet mooi, want het lijkt op stof. Net alsof het van stof is gemaakt. Dat is ook niet mooi. Leerling 11 Mooiste 102 Ze zijn een kudde. De maan glinstert en de lucht is mooi blauw. Er zijn paarden op en kleuren. De paarden zijn in een kring. Er zijn bomen en bosjes, net als in de natuur. Lelijkste 103 Kikker is voor kleuters. Er zitten veel kleuren in en ze zijn alleen. Er zit alleen wit en groen, blauw en bruin en grijs in. En dat is dom. Het is niet knap. Mooiste 201 Er zijn meiden in en een paar kleuren. De ene heeft wit haar en de andere heeft zwart haar. En er zit rood in en grijs. Dat is mooi en het is knap. Lelijkste 203 Er zitten veel kleuren in. Alleen groenen en bruin. Met een plant en gras. Er is wit en een heel klein beetje rood en de rest is groen en bruin. Dat is niet vrolijk. Mooiste 87

302 Het is een aquarium met vergiftigde vissen. Het is heel knap en heel mooi. Er zit een man onderwater. De zee is mooi blauw. Lelijkste 303 Er zitten geen kleuren in. Het is niet mooi. Het is bruin en dat is niet een mooie kleur. Het is gewoon stom. Mooiste 402 Een meisje zit op de fiets naar school. Er is een poes. Die is heel lief. Het is ook knap en mooi. Er zijn ook heel veel kleuren. Ik vind hem vrolijk. Lelijkste 401 Ik snap het niet. Er zijn geen mooie kleuren. Echt niet mooi, echt niet. Hij is heel stom, heel lelijk. Mooiste 502 Er zit mooi behang op. Er staat een prinses op een steen. Er is ook een wasbak met de echte stenen. Het is heel knap. Het is mooi. Ik word er heel vrolijk van. Het is prachtig. Lelijkste 501 Het is kronkelig en je ziet het niet goed, wat voor beesten verliefd zijn. Er zit niet veel kleur in. Ik kan het niet goed lezen. Het is echt niet mooi. Mooiste 601 Er zit best veel kleur in. Het is met mooie lange strepen. Mooie kronkels. Het is erg prachtig. Het is heel knap. Ik wil weten wie dit schilderij heeft gemaakt. Lelijkste 602 Er zijn alleen benen en handen en sokjes. Er is alleen grijs in, geen kleuren. Het is maar wat kleins en dat is niet mooi. Het lijkt een gewone tekening. Mooiste 703 Er zitten veel kleuren in. Het lijkt wel echt, maar het is het niet. Er is ook een vogel en het meisje wijst naar de vogel. Het is heel knap en heel mooi. Lelijkste 701 Er zit niet veel kleur in en dat is niet mooi. Het is alleen maar wat hokjes met wit en blauw en geel zwart en rood. Dat zijn de kleuren, heel saai. Mooiste 802 Er zitten veel kleuren in en mijn lievelingspaars en groen van de natuur. Het is heel erg knap en wel moeilijk denk ik. Er is een hek achter de man, en een poster en er zitten hele mooie kleuren in vind. Het is een heel erg mooi schilderij. Lelijkste 803 Er zijn niet veel kleuren in. Alleen bruin en groen en grijs en wit. En wit is eigenlijk geen kleur en niet mooi. Het is niet vrolijk. Het is heel griezelig. Ik vind het eng. Het lijkt dat er een spook woont in dat huis. 88

Mooiste 902 Er zitten veel kleuren in en alles is slap. De klokken en er liggen heel veel klokken. Het is erg mooi en het is knap. Alles is slap en dat is heel erg mooi en het lijkt heel moeilijk. Lelijkste 901 Er zitten geen mooie kleuren in. Er zitten alleen rood, geel en oranje in en dat is niet mooi. Het is alleen geel hokje en een rood hokje en erom heen oranje. Mooiste 1001 Er zitten veel kleuren in en in een raam kijkt een jongetje naar buiten. Er zit groen in en rood en andere kleuren. Het is heel knap. Lelijkste 1002 Er zitten niet mooie kleuren in. Er zit alleen rood, bruin en geel in. Het is niet knap en het is heel erg knap. Het is lelijk. Leerling 12 Mooiste 102 Ik vind het mooi omdat ik veel van paarden hou. Maar ik kon echt bijna niet kiezen omdat ik 101 ook heel schattig vond. Lelijkste 103 Ik denk dat ik die niet zo mooi vind, maar misschien vind iemand anders hem wel mooi. Maar ik moest mijn eigen mening geven. Mooiste 201 Omdat ik die meisjes gewoon mooi vind en hun haren zijn heel lang. Dat vind ik ook zo mooi en je kunt ook zien dat het een beetje spannend is. Lelijkste 203 Omdat het alleen maar gras is. Nou ja, dat zie ik en een watersproeier en verder niks. Dat vind ik eigenlijk wel een beetje saai. Sorry maar ik geef mijn eigen mening. Mooiste 302 Omdat ik veel van visjes hou en ik vind het hele mooie visjes. Ik kan er goed een verhaaltje bij bedenken en dat vind ik leuk om te doen. Lelijkste 301 Omdat ik hem niet snap. Het lijkt wel een puzzel met die vierkantjes en op het bovenste blok ziek denk ik een kerk met bomen en een grasveld. Mooiste 402 Omdat ik hem wel grappig vind met dat fietsje en natuurlijk die poes, wat een leuke voetjes. Ik vind de kleuren en het schilderij wel heel duidelijk, want je kan zo zien dat er een fietsje staan en een poesje en een meisje op het fietsje zit. Lelijkste 89

401 Omdat ik het gewoon niet snap wat er eigenlijk in staat. Ik kan er eigenlijk ook niks in zien. Ik vind de kleuren wel mooi. Ja hoor, alleen het schilderij niet zo. Mooiste 501 Omdat ik hem grappig vind, want die poppetjes zijn zo gek en ik vind hem lief omdat er love you staat en dat vind ik wel schattig. Maar toch vind ik het grappig ook nog omdat dat paartje op wielen daar achter de poppetjes staat en hij is duidelijk. Lelijkste 503 Omdat het mens niet eens haar op zijn hoofd heeft. Ik vind hem ook niet duidelijk, maar ik kan wel zien dat het mens bang is. Mooiste 603 Omdat ik het wel grappig vind dat alle mensen in de rij staan. Zo zie je maar dat er dikke mensen zijn, maar ook dunne mensen en ik vind hem gewoon grappig. Lelijkste 602 Omdat ik het gewoon vreemd vind en ik vind het gelijk ook wel gek omdat het zulke dikke benen zijn. Dat vind ik wel raar. Mooiste 703 Omdat ik wel van een feestje hou. Dit lijkt wel alsof er een feestje is dus daarom heb ik deze maar gekozen en ik vond deze echt het mooist. Lelijkste 702 Omdat ik in dat schilderij een vrouw zie met borsten. Dat vind ik niet zo fris en het gezicht van die vrouw is niet zo mooi vind ik. Mooiste 801 Het vlammetje staat er voor dat er weer nieuw leven is of dat er iemand is overleden. Dus ik vind deze het mooist omdat dat vlammetje staat voor een nieuw leven of een leven dat is gestopt. Lelijkste 803 Omdat het er zo verlaten uit ziet. Dus ik denk dat daar een zielig verhaal achter zit. Ik heb het gevoel erbij, alsof er iemand dood is. En ik vind het niet leuk als er iemand dood is. Mooiste 903 Omdat ik fruit gewoon lekker vind en vooral perziken. Jam, jam heerlijk en ik vind hem mooi omdat hij ook duidelijk is qua kleur niet echt, maar het schilderij zelf wel. Lelijkste 901 Omdat ik er niets in kan zien. Ja, alleen een bed maar meer niet. Maar ik vind de kleuren wel mooi. Maar ik zie alleen maar een bed en twee vierkanten en daarom vind ik hem het lelijkste. Mooiste 1001 90

Omdat ik hem heel creatief gemaakt vind. Ik vond dat hij heel duidelijk is met de kleuren maar ook de vormen vind ik duidelijk en hij is gewoon mooi. Lelijkste 1002 Omdat ik niet goed kan zien wat het is. Het lijkt wel een rotstekening en in die rotstekening staat een douchekraan. Dus hij is niet zo duidelijk. Leerling 13 Mooiste 102 Omdat er paarden op staan en ik hou van paarden. En omdat er zo’n mooie lucht in en op het schilderij staat. En omdat er zulke mooie bomen op staan. En omdat er zo mooi gras op staat. En omdat er zulke mooie bloemen op staan. Lelijkste 103 Omdat het over kikker en vriendjes gaat en ik hou daar niet van. En omdat er maar een bloem bij staat. En omdat er geen gras bij staat. En omdat er een groene lucht op staat. Mooiste 202 Omdat het vier hele coole hoofden. En het is echte kunst. Het zijn hele mooie kleuren. Lelijkste 203 Omdat het over gras en modder gaat. En omdat er alleen maar de kleuren doorzichtig bruin en groen in zitten. Mooiste 302 Omdat er hele mooie vissen op staan. En omdat er een man op een grote vis zit. En omdat het over de oceaan gaat. En omdat ik ook zoiets op mijn kamer krijg. Lelijkste 303 Omdat het bijna geen kleur in zit. En er alleen maar bruin in zit. En omdat het gewoon een hele lelijke bruine tekening is vind ik. Mooiste 402 Omdat het wel schattig is. En omdat het een klein meisje is en het een grote fiets heeft. En omdat er een hele gekke kat is en het loopt ook heel gek. En omdat het meisje een hondje achterop heeft. Lelijkste 401 Omdat ik het bijna niet zag. En omdat het alleen maar gekras is en ik zie er niks in. En daarom vind ik hem dus niet mooi. Mooiste 501 Omdat er twee beertjes op staan. En omdat het over liefde gaat. En omdat hij mooi is. En omdat hij schattig is. Lelijkste 503 Omdat hij eng en dom is. En omdat hij saai is. En omdat ik er niks in zie. 91

Mooiste 601 Omdat het wel echte kunst is. En omdat ik hem gewoon heel leuk vind. Lelijkste 602 Omdat ik er niks van snap. En omdat ik hem gewoon heel lelijk vind. Mooiste 703 Omdat ik zie dat het iets is dat ik heel goed kan zien, waar het is en wat ze doen. Lelijkste 702 Omdat ik een heks zie met hele dikke tieten. En omdat het onderste stuk lijkt op dat het van de tv. komt. Mooiste 801 Omdat het een lampje van vuur is. En omdat het lampje in een of ander mooi ding staat. Lelijkste 802 Omdat het een enge vrouw is. En omdat ze op een of andere heks lijkt. Mooiste 902 Omdat het zo grappig is. En omdat het grappige kunst is. En omdat alle klokken slap zijn. En omdat ik iets zie vliegen met een zadel maar waar van ik niet weet wat het is. Lelijkste 901 Omdat er niet over valt te vertellen. En omdat er maar drie kleuren op staan. Mooiste 1002 Omdat je daar in kunt zien en tekenen. En omdat het echt, echte kunst is. Lelijkste 1003 Omat het een hele lelijke saaie tekening is van kunst. En omdat er een saaie en lelijke fabriek is. Leerling 14 Mooiste 102 Omdat ik hem gewoon heel mooi, de mooiste, vind en omdat het echt wat voor kinderen is en omdat ik best wel van paarden hou. Lelijkste 103 Omdat het echt wat voor kinderen is van nul tot vijf. En dat is dus niks voor ons. Mooiste 202 Omdat ik die gewoon heel mooi vind en ik vind het ook knap van de schilder dat ze precies hetzelfde zijn. Lelijkste 201 92

Omdat dat niet echt een schilderij is. En hij is niet kleurrijk want de kleuren zijn alleen maar wit, zwart, rood en grijs. Mooiste 303 Omdat dat echt kunst is en omdat ik hem gewoon mooi vind. Het lijkt zo dat daar iemand aan het werk was en dat vind ik gewoon echt kunst. Lelijkste 301 Omdat dat niet echt een schilderij is en het lijkt zo dat het gewoon een plaatje is. En ik vind het wel grappig dat het zweeft. Mooiste 401 Omdat je bijna niet kunst zien in het schilderij en dat vind ik nou kunst, want het zijn alleen maar stippen en strepen en spetters en vlekken en dat vind ik nou kunst. Lelijkste 402 Omdat dat een plaatje van een boek is. Het is geen schilderij maar ik vind hem wel grappig. Mooiste 503 Omdat ik at echt kunst vind en omdat je niet echt kunt zien wat het is. Wij hebben thuis ook zo’n schilderij. En daarom vind ik hem zo mooi. Lelijkste 502 Omat ik die niet mooi vind en dat lijkt gewoon een plaatje en dat vind ik ook geen kunst want je ziet alleen maar een meisje en een raam en een wastafel met een kraan en een muur en dat vind ik geen kunst. Mooiste 601 Omdat je er niets in kunt zien en dat vind ik heel mooi want het zijn alleen maar strepen en dat vind ik heel mooi en dat vind ik kunst. Lelijkste 602 Omdat ik die niet mooi vind, want het is gewoon een mens die op de grond loopt en dat vind ik geen kunst en je ziet ook niet wat hij gaat doen. Mooiste 702 Omdat ik dat schilderij heel mooi vind, want je kan er niets in zien en vind ik echt kunst en daarom vind ik die de mooiste. Lelijkste 703 Omdat ik die niet mooi vind want je weet niet wat het betekent en dat vind ik geen kunst. Mooiste 802 Omdat ik die mooi vind. Want je kan zien wat het betekent endat vind ik mooi. En je kunt zien dat hij zelf aan het schilderen is en dat vind ik wel grappig. Ik denk dat hij zelf ook een kunstenaar is. Lelijkste 801 93

Omdat ik die niet mooi vind. Je weet niet wat het moet betekenen en dat vind ik geen kunst. Want het is geen schilderij. Het is gewoon een plaatje Mooiste 902 Omdat dat schilderij goed bij een huis past. En ik vind hem mooi. Want je ziet wat het betekent. En hij is kleurrijk en daarom vind ik dat kunst. Lelijkste 903 Omdat je niet kunt zien wat het betekent. En het is niet kleurrijk en je kunt bijna niks zien want je ziet alleen maar zwart, wit, geel, groen en rood. Mooiste 1002 Omdat je niet kunt zien wat het moet betekenen en daarom vind ik die de mooiste. Lelijkste 1003 Omdat ik die niet mooi vind. En hij is niet kleurrijk en daarom vind ik die de lelijkste. Leerling 15 Mooiste 101 Omdat het bij de andere getekend is, maar bij 101 is het geverfd en het lijkt net alsof je het kan aanraken en daarom vind ik plaatje 101 het mooist. Lelijkste 103 Omdat het ook een programma is en dat zie je wel vaker, dus dan is het niet zo bijzonder meer, want 101 en 102 heb ik nog nooit gezien. Mooiste 202 Omdat het heel kleurrijk is en ik hou wel van verschillende kleuren. Maar bij 201 en 203 zijn er toch een paar donkere kleuren. Lelijkste 203 Omdat je wel eens vaker gras bij een riviertje ziet, maar ik vind hem ook wel mooi, maar ik moest toch kiezen. Mooiste 303 Omdat het net lijkt of je het kunt pakken en dit heb ik nog nooit gezien. En het is gewoon echt mooi!!!! Lelijkste 301 Omdat ik hem een beetje saai vind en kinderachtig, want je ziet maar een paar kleuren en er mogen meer kleuren op. Mooiste 403 Omdat je goed kunt zien wat er gebeurt. En het is het mooist geschilderd. Er is ook heel mooi met het licht gewerkt. Lelijkste 401 94

Omdat het best wel een beetje druk is, maar misschien wel kunst. Mooiste 502 Omdat het net lijkt of je er echt staat en de kleuren zijn ook heel mooi. Het is ook heel precies geschilderd en dat vind ik heel mooi. Lelijkste 503 Omdat ik het niet echt snap. Ik zie wel een verbaasd gezicht, maar de achtergrond snap ik niet. Waarom hij verbaasd kijkt. Mooiste 601 Omdat het misschien een beetje druk is, maar het is ook mooi met al die kleuren er door heen. En in al die verschillende kleuren is het best nog wel mooi. Lelijkste 602 Omdat het een beetje gek is en het ziet er een beetje raar uit en ik weet ook niet wat het voorstelt, nou ja wel een beetje. Mooiste 703 Omdat het net echt lijkt en dat vind ik heel mooi. En de kleuren zijn ook mooi geschilderd en de kreukjes in het T-shirt zijn ook zo precies gedaan en die auto ook. Lelijkste 702 Omdat ik een halfnaakte vrouw zie en de achtergrond snap ik niet. Maar als de achtergrond een beetje netter wordt, misschien wordt het wat mooier. Mooiste 803 Omdat het een mooie Friese achtergrond heeft met die molen. En ik ben zelf ook Fries en vind ik het altijd wel mooi. Lelijkste 801 Omdat het denk ik een beetje op de computer is gemaakt en ik vind zelf geschilderd toch mooier. Mooiste 902 Omdat het een beetje apart is en een beetje raar, maar toch ook wel weer mooi. En het lijkt op fantasie en dat vind ik wel weer mooi in een schilderij. Lelijkste 901 Omdat ik hem een beetje saai vind, want hij heeft maar drie kleuren. Mooiste 1003 Omdat het allemaal heel verschillend is en dat vind ik altijd wel mooi. Lelijkste 1002 Omdat ik het niet echt snap, want ik zie maar een half gezicht en dat snap ik niet echt. Leerling 16 95

Mooiste 102 Omdat paarden mijn lievelingsdieren zijn. En de lucht is heel mooi en hele mooie wolken en bomen. De paarden staan op een heel mooi roze deken en het is gewoon een heel mooi gezicht. En dat gras er dan omheen, echt heel mooi. Dus een lekkere dag voor een paard. En lekker rond lopen. Lelijkste 103 Omdat kikker een kinderachtig plaatje is. En omdat het een tekenfilm is. Het is gewoon een kikker die groen is, met een gans en al zijn vriendjes. Naar kikker en zijn vriendjes kijken baby’s. Mooiste 201 Het is heel mooi omdat er twee meisjes staan met twee hele mooie jurkjes aan. En de wind blaast ook een beetje. En een meisje heeft zwart haar en een wit. En een heeft een wit jurkje aan en een rood. Lelijkste 203 Omdat dat niet een echt schilderij is. Ja, oké, maar ja die vrouwen zijn gewoon een echt schilderij. En die met dat gras is gewoon. Dat lijkt gewoon een nepschilderij. En dat is gewoon alleen gras en bij de anderen zit er wat op. Mooiste 302 Omdat ik het een mooi schilderij vind en omdat er visjes zwemmen. En ik vind het mooi ook met alle kleuren en zo. En vooral dat water is heel mooi licht. En de kleuren zijn mooi in het schilderij. Die zijn heel mooi. Lelijkste 301 Omdat het heel licht, is dus het lijkt net een fantasieschilderij. En het is wat kinderachtig met hele kinderachtige dingen, zoals een kaboutertje op de tafel en een bakje van rood en wit. Mooiste 401 Omdat er allemaal dingen door elkaar zijn en dat er allemaal kleuren door elkaar heen zijn en dat is nou kunst. En het lijkt net een puzzel en er zit ook zwart door heen en wit allerlei verschillende kleuren. En het gaat om kunst en het is gewoon een heel mooi schilderij. Lelijkste 402 Omdat ik het niet mooi vind omdat er omheen alleen maar wit is. En er zit alleen maar een kindje achter op de fiets. En er loopt een poes achteraan en het meisje dat fietst heeft alleen maar een tasje in de hand en dit lijkt heel erg op een tekenfilm. Mooiste 503 Omdat ik het een schattige vind. Met een konijntje dat er schattig uit ziet. En het is een mooi schilderij. En het zijn niet rechte lijnen maar het is in elkaar gedrukt en het konijntje doet echt heel schattig en ze doet echt de handjes op de wangetjes, echt heel schattig, maar door de konijntjes. Lelijkste 502 96

Omdat het lijkt dat het geen schilderij is maar dat is het wel. Maar hij is gewoon lelijk en het is heel licht en het lijkt net kinderachtig. En het is geen schilderij lijkt het. Het is alleen maar een wastafel met een poppetje in de vensterbank en het lijkt nergens naar. Mooiste 601 Omdat het een echt schilderij lijkt, met allemaal strepen door elkaar heen. Het lijkt eigenlijk wel een doolhof,maar dat is het niet. Het is een kunstwerk en je kunt het niet volgen want het zijn er wel honderd of zo. En het is heel erg kunst. Lelijkste 602 Omdat het alleen maar zwart – wit is. En er staan gewoon twee voeten en twee handen. En er zit geen kleur aan. Alleen maar zwart en wit. Het lijkt wel ouderwets, maar ook weer niet. Mooiste 702 Omdat ik dat een mooi schilderij vind. En het is echt heel mooi omdat het allemaal door elkaar heen is en het lijkt wel de koning, maar dat is het niet, wat ik zie de kleur rood, geel , groen en wit, zwart, grijs en oranje en eigenlijk nog veel meer. Lelijkste 703 Omdat ik het een beetje triest vind. Omdat er bijna niks op zit. Er zitten alleen vijf mensen bij een haven met allemaal boten. Met een vogel, met ook auto’s met een file. En die andere is wel best mooi, maar dit noem ik eigenlijk geen schilderij. Mooiste 802 Omdat het een vol schilderij is. En het is mooi dicht gekleurd en het zijn lichte kleurtjes en de andere twee zijn niet zo mooi dicht gekleurd. Het is ook heel mooi licht en er zijn geen donkere kleuren bij, alleen lichten en het schilderij is ook niet druk. Lelijkste 801 Omdat het alleen maar wit, bruin, rood en geel zijn. En er zit geen kleur aan. Het is ook niet mooi gemaakt. En het is een soort raket, maar ik weet het niet zeker, want nummer 803 is best nog wel mooi. Ik vind de volgorde zo: eerst het mooiste 802 dan 803 dan 801. Mooiste 902 Omdat het kunst is en het is in de nacht. Het is heel donker en de zon komt ook op. En er ligt ook een paard op de grond. En er ligt ook nog een klok op het aanrecht en die staat op zeven of acht uur. Lelijkste 903 Omdat het een lelijk schilderij is, want het is donker zwart en er staat alleen maar een schaal met appels erin en sla. En je kunt er bijna niks over schrijven. Mooiste 1003 Omdat het een beetje door elkaar heen is. En het schilderij heeft blauw en wit, zwart, geel, oranje en blauw is mijn lievelingskleur. En het is kunst net zoals wij het over hebben en kunst is heel mooi. Lelijkste 1001 97

Omdat het een lelijk schilderij is met een bed en een mens in bed of zo iets maar over dit verhaaltje is niet zoveel te schrijven omdat het eigenlijk geen kunst is. Leerling 17 Mooiste 101 Het is duidelijk wat het is. Het is een dier die andere kleuren heeft en er lief uitziet, want het is een kalfje. Lelijkste 103 Want dat is een beetje kinderachtig. Kikker en eend die zitten heel gek op de stoel en ze trekken een gek gezicht. Er hangt een bloem in het water. Er staat een stukje steel rechtop en dan hangt hij. Mooiste 201 Want hij is mooi in felle kleuren en hij is mooi in het gezicht. Je ziet het haar wapperen en je ziet achter ze nog een paar planten. Lelijkste 203 Want daar zie je alleen groen en bruin. Je ziet alleen maar planten die groen zijn. Ik zie nog maar een pot die wit is met modder erin en op de pot is het heel smerig. De pot is dus een bloempot. Mooiste 302 Want het is onderwater in de zee en daar zwemmen mooie vissen en er is zeewier en ook een fantasie, want er zit een man op allemaal kleine visjes die een grote vis maken. Lelijkste 301 Want dat kan niet dat een kerk zo hoog staat dan de grond en je weet niet wat dat gestreepte is. Je ziet de grond en de lucht is wit, daar zit niks. Mooiste 401 Want het is kunst en dan kan je zelf weten wat het is. Het zijn mooie kleuren. Lelijkste 403 Want daar is het heel donker dus je kan het niet zien wat het is dus het is niet mooi gekleurd. Mooiste 502 Want dat licht is mooi en ze hebben mooie kleuren gebruikt. De wastafel lijkt net echt als een wastafel. Je ziet duidelijk wat het is en wat ze doen net zoals die vrouw op de berg. Lelijkste 501 Want je ziet niet wat voor dieren het zijn en er staan woorden in en bijna is het alleen wit. Mooiste 601 Want je kan zelf bedenken wat er in kan staan. Je ziet allemaal felle kleuren waar je iets zelf mee kan verzinnen. 98

Lelijkste 602 Want daar zie je alleen zwart en wit. Je ziet geen felle kleuren. Je ziet twee voeten van een mens met lang haar op haar of hem en dat is niet zo mooi. Mooiste 703 Want je ziet duidelijk wat het is. En het is helemaal vol getekend en mooie kleuren en mooie vormen. Lelijkste 701 Want je ziet maar wat lijnen en wat gekleurde dingen en anders zie je alleen maar wit en er zijn ook een beetje donkere kleuren bij. Mooiste 801 Want je ziet duidelijk wat het is, dus goed getekend. En het is niet wit eromheen, maar een beetje geel en bruin. En het zijn mooie kleuren. Lelijkste 803 Want het is donker en je ziet het niet goed wat het is. En het zijn hele donkere kleuren. Mooiste 902 Want je ziet wat het is en het is grappig en de kleuren zijn mooi en het zijn mooie vormen en grappige vormen en het is mooi helder. Lelijkste 901 Want je ziet maar drie kleuren en het is niks, alleen maar twee vakken en geel zit een beetje door rood en rood zit door geel. Mooiste 1001 Want je ziet een mens en wat er in het huis staat en het zijn mooie felle kleuren en mooie vormen. Lelijkste 1002 Want je ziet bijna dezelfde kleuren en bijna dezelfde vormen en hij heeft geen felle kleuren maar donkere kleuren. Je ziet niet wat het is of wat het betekent. Leerling 18 Mooiste 101 Want die koe lijkt echt. Het is net een foto. En ik vind de koe zelf ook mooi. Niet te veel vlekken, maar ook niet te weinig. Je ziet de koe goed, want er is niet een donkere achtergrond. En nu kun je ook de schaduw zien van de koe. Lelijkste 103 Want ik heb een keer een boek gelezen over 103 en daar was hij veel mooier dan nu. Ik vind het mooier in het boek. Want ik vind het te fantaseerderig en dan is het niet leuk, want het is ook wazig en dat is ook niet mooi. Mooiste 99

202 Er zit veel kleur in en er hoeven niet altijd huidskleuren in te zitten toch. Het zijn dezelfde mensen , maar dat zie je niet en dat vind ik mooi. Ik hou wel van pit in een schilderij. Er zit echte kunst in en anders nooit. Ze hebben er veel werk aan gehad. Lelijkste 203 Want je zag alleen maar gras en een stukje pot en water. Je kon niet veel uit het schilderij halen. En dat vond ik jammer. Maar ze konden er eigenlijk wel iets moois van maken vind ik hoor. Mooiste 303 Er zit echte kunst in en je kan het gewoon zien dat er echte kunst in zit. Ik vind het echt prachtig en dat meen ik misschien een beetje voor een oude beppe, maar ook voor mij. Lelijkste 302 Omdat er veel fantasie in zit en kleur en ik vind het een beetje lelijk want alles is niet zo duidelijk en ik vind het kinderachtig. Mooiste 403 Want het lijkt echt water met echte mensen. Het lijkt wel een foto. Het lijken echte bomen en ik zie boten en zwemmende mensen. Ik vind het gewoon bijzonder. Lelijkste 401 Je ziet niet waar het schilderij over gaat en ik weet niet wat ze hiermee willen zeggen hoor, maar ze doen het dus. Je vind altijd je eigen kunst het mooist en ik vind het trouwens niet mooi moet ik eerlijk zeggen. Mooiste 503 Omdat hij grappig is en mooi en het heeft ook wel weer wat en je ziet meteen hoe hij zich voelt. Het is echt heel grappig, hoe ze dat hebben gemaakt. Ik vind dit echt supermooi. Hij moet in een museum komen te hangen. Hij is gewoon supermooi, echt. Lelijkste 502 Omdat alles zo precies is en dat is niet mooi, want ik hou meer van lekker kliederen en klodderen. Ik hou niet van altijd maar netjes. Het is lelijk voor mij, maar misschien voor jullie niet, maar voor mij wel. Ik vind soms netjes mooi, maar nu niet. Mooiste 601 Want dit is ook een soort kunst. Ik vind het echt heel mooi, want je denkt datje dit ook wel kan. Maar voor de echte die dit heeft gemaakt heeft het best wel veel tijd in beslag genomen. Lelijkste 603 Want hier moet het maar heel netjes en ik vind dat dit beter in een boek hoort dan in een schilderij. Ik vind het gewoon niet mooi. Mooiste 701 Want dit is echt kunst, maar je denkt een paar kriebelige lijntjes, maar zo gemakkelijk is het niet. Want je moet je tijd er voor gebruiken. Nu moet je goed zien wat er in het schilderij zit. 100

Als je het echt wil zien dan moet je iets van kunst weten, want anders zie je het niet en dat is soms niet echt zo leuk. Lelijkste 702 Want je moet er iets in zien, maar dat zie ik niet. Maar wat ik niet snap, ik zie er niks in en jij wel. Misschien ben jij beter dan ik. Dat kan zo zijn. Ik zie maar een beetje het vrolijke er in. En er zijn maar twee mooie. En alles is zo sip. Mooiste 803 Want dit is echt Hollands met een molen en een vijvertje en de wolken lijken echt. Maar ik snap niet dat dit een schilderij is. Het lijkt wel een echte foto. En ik vind dat dit verkocht moet worden voor wel €100.000 want ik vind hem echt heel mooi. Lelijkste 801 Want hij is maar even hup getekend en wat heeft het eigenlijk voor nut. Als je hem verkoopt zou je hem niet zo snel weg uit je huis hebben. Mooiste 901 Want omdat het mij zonsondergang lijkt en dat vind ik zo mooi aan het schilderij. Lelijkste 903 Want er staan maar een paar appels. Ik weet eigenlijk niet welk fruit het is. Maar het is op het schilderij ook helemaal donker en dat vind ik totaal niet mooi. Mooiste 1001 Want hier zie je een mens, dingen en grote dingen. En naar dit schilderij kan ik wel uren staren. Want waarom is hij lelijk? Dan ben je dom hoor. Lelijkste 1002 Want er komt niks uit het schilderij. Ik zie wel een sleutel maar jij misschien niet, maar ik wel. Leerling 19 Mooiste 102 Omdat het kleurig is en er is ook een verzinsel in een roze grond en paarden, daar houden de mensen van, want je wordt er vrolijk van. En meisjes vinden het heel erg leuk. Sommige meisjes hoor. Lelijkste 101 De koe plast en hij heeft bruin, zwart en wit en dat is heel heeeel erg lelijk en stom dus. Mooiste 203 Het is alleen maar groen en dat is mooi. De kleur van de natuur. Je kunt hierover vertellen of een spreekbeurt over doen. Lelijkste 201 101

Het is heel grijs, zwart en ze kijken getreurd en ze zijn lelijk. En ze hebben geen stijl. Hun lippen zijn lelijk en hun ogen. En een kijkt scheel. Mooiste 303 Het is mooi en lekker ouderwets en best wel kleurrijk. Niet echt groot, maar toch leuk en je ziet ook goed dat het van vroeger is toch, vind ik wel. Lelijkste 301 Het zijn maar drie dingen: een boek, een vierkant en nog een vierkant maar dan groter en in het midden een groot vierkant gat met rode en witte strepen. Mooiste 402 Het is kleurrijk. Het kan wat mooier, wat meer dingen. Maar er zit een mooie kleur in, rood, de kleur van de liefde. Het lijkt wel een kindje uit een film en uit een boek. Het is eigenlijk een super tuper mooi schilderij. Maar van wie zou het zijn?????????????! Lelijkste 401 Het is gekras en het heeft heel veel zwart, wit en grijs en dat is stom en lelijk en dus niet mooi. Dus toch kan alles veel beter, echt veeeel beter. Mooiste 502 Het is knap getekend. Het is geen gekras. Het is wel een tekenfiguur uit een boek en uit een film toch, vind ik wel, jij ook. Ik wel! Lelijkste 501 Er staan maar 5 dingen op: een beer, een tijger, een hart en nog een knuffelpaard en nog een spreekwolkje met love you, dus min. Mooiste 601 Er zit veel kleur in zoals: rood, blauw en lichtbruin. Mooie achterkant en het is ook echt kunst. Het is volgens mij van een beroemde schilder. Lelijkste 602 Het is lelijk omdat er zwart, wit en een beetje grijs in zit. En je ziet alleen het onderlijf en te veel fantasie, echt stom toch??? Mooiste 703 Er zit veel kleur in. Het is tussen de lijntjes gekleurd. Die schilder is denk ik heel erg beroemd. Heel veel denken zeker dat het een foto is. Lelijkste 701 Er zit geen kleur in. Het is alleen maar geel, blauw en rood, verder helemaal niks. Lelijk dus. Mooiste 802 Er zit geen foutje in. Ik vind het knap van die schilders hoe ze dat doen zo mooi kan ik het niet hoor. Ik moet er wel 9 jaar over doen, zelfs wel meer jaar. Lelijkste 801 102

Het is volgens mij een foto die ze hebben nageschilderd en overgetrokken. Het is volgens mij een kaars in een kaarsenstandaard of zo iets? Mooiste 901 Het zijn vele kleuren. Het lijkt wel of het gele een kussen is en het rooie het dekbed is toch? Het lijkt wel zo. Lelijkste 903 Het is daar heel erg donker. Het zijn eieren of perziken. En het is gewoon een foto en dus helemaal geen schilderij, alleen een foto. Mooiste 1002 Het is echt een meesterwerk . In het midden zit een lange enge neus en hij heeft een oog. Dat is heeeeel erg veel fantasie. Lelijkste 1003 De achtergrond is licht donkerblauw en een beetje zwart. En er zitten allemaal bruine dingen op en een gek wit ding. Leerling 20 Mooiste 102 Omdat ik veel van paarden hou en het is een mooi schilderij vind ik. Ik vind het een leuk en vrolijk schilderij. Er zijn bloemen en daardoor wordt het juist vrolijk. Het zijn ook veel kleuren. En ik vind het dus een heel leuk en vrolijk schilderij. En ik zie in de verte ook nog een huis volgens mij. Het schilderij vind ik heel leuk. Lelijkste 103 Omdat ik hem niet zo mooi vind en ook saai. Daarom vind ik hem lelijk. Mooiste 201 Omdat die heeeel mooi is. Ik vind hem niet saai. Ik vind hem super mooi. Lelijkste 202 Omdat ik haar niet mooi vind en ook niet zo bijzonder en zo. En je ziet haar ook in allemaal kleuren en dat vind ik niet mooi. Mooiste 302 Omdat je er veel ziet en het is wel vrolijk vind ik, want je ziet het goed en je ziet veel dieren. Lelijkste 301 Omdat je alleen een huis ziet en een soort doos waar uit geknipt is. Mooiste 403 Omdat het niet echt lijkt en ik vind dat het knap gedaan is. Lelijkste 401 Want ik zie niet eens wat het is en ik vind hem gewoon lelijk. 103

Mooiste 502 Omdat het wel een echte foto lijkt. Ik vind hem ook mooi omdat er veel dingen op staan. Lelijkste 503 Want je kunt niet zo goed zien wat het is. Mooiste 601 Omdat je geen vorm ziet maar wel allemaal kleurtjes. Lelijkste 602 Omdat het niet in kleur is en je ziet alleen de benen en verder niets. En het lijkt of ze een reus is. Mooiste 703 Want het lijkt net echt en het is heel mooi, ook met die vogel erbij de die auto’s ook, want die lijken ook net echt. En je ziet de wind ook heel goed. Lelijkste 702 Omdat je alleen maar gekras ziet. Mooiste 803 Omdat het net echt lijkt. En je ziet ook een molen. Die is heel mooi gemaakt. En je ziet ook de wind door het gras. Lelijkste 802 Omdat je alleen een mens ziet. En je ziet ook niet of het een jongen of meisje is. Ik vind hem ook niet mooi. Mooiste 903 Omdat het net echt lijkt en supermooi is, vind ik en het lijkt ook heel mooi. Lelijkste 901 Omdat je maar 3 kleuren ziet. Je ziet geen een plaatje. Mooiste 1001 Omdat je mooie dingen ziet en ook dat het heel super knap getekend is. Lelijkste 1002 Omdat je niet ziet wat het is en het zijn maar een paar kleuren. Je ziet er niet zo veel in . Daarom vind ik het de lelijkste. Leerling 21 Mooiste 101 Omdat het kalfje erg op een echt kalfje lijkt. Mijn oom werkt op een boerderij dus die heeft ook kalfjes. Als wij daar op bezoek komen ga ik met mijn neefjes vaak naar de kalfjes. Die 104

vind ik ook schattig. Ik vind die andere schilderijen of tekeningen niet lelijk maar nr. 101 was toch het mooiste. Lelijkste 103 Omdat ik het een beetje kinderachtig vind. Dit is een tv-programma en dat komt dan altijd op voor kinderen van 1, 2, 3, 4 en 5. Mooiste 202 Omdat er veel kleuren in zitten. Meer kan ik er niet over vertellen. De andere vond ik niet echt vrolijk. En de andere waren niet echt met leuke kleuren. Lelijkste 201 Omdat het niet echt een vrolijk schilderij is. Ze lachen niet op het eerste schilderij. Dat vind ik jammer. Maar er zijn ook niet veel vrolijke kleuren dat is ook jammer. Mooiste 302 Omdat de kleuren vrolijk zijn en daar word ik blij van. Maar de kleuren zijn ook mooi en de vissen zijn ook mooi en in het kort het schilderij is gewoon het mooist! Lelijkste 303 Omdat het net een keukentafel is. De laatste vind ik net een foto lijken, dat is jammer, erg jammer. Mooiste 401 Omdat er veel kleuren in zitten, dat is leuk. En als je goed ziet, zie je een hondje met heel veel kleuren vacht haha! Maar ja, ook al was het gemaakt van snippers dan was deze nog steeds op nummer 1. Lelijkste 403 Omdat ik niet weet waarom je dit wilt tekenen. Een boot met een klein eiland en twee kleine bootjes jammer. Mooiste 501 Omdat er twee beestjes van elkaar houden. Dat vind ik leuk en schattig. Er staat ook een tekstje bij, dat vind ik leuk. Het is een bekend tekstje: lover you. Lelijkste 503 Omdat ik niet weet waar het schilderij over gaat. Er zitten veel boze kleuren in, jammer. Ook zie ik niet waar het schilderij zich afspeelt, erg jammer. Mooiste 601 Omdat er blije kleuren in zitten. Het gaat allemaal door elkaar heen. Dan kun je er veel bij bedenken. Dat is erg leuk. Lelijkste 603 Omdat iedereen dit wel kan bedenken. Vijf mensen in een rij bij de toonbank. Iemand botst tegen iemand op en iedereen schrikt zich een hoedje, erg jammer. Mooiste 701 105

Deze vind ik even mooi als de andere twee. Maar ik moest een kiezen, dus heb ik deze maar gekozen, sorry. Lelijkste 702 Omdat de vrouw er naakt op staat. Wat ik bij de vorige heb opgeschreven is niet helemaal waar. De tweede is niet mooi dus die heb ik als lelijkste gekozen. Sorry het was een foutje. Mooiste 801 Omdat het goed wordt uitgebeeld wat ze ermee bedoelen. Het is een mooi schilderij. Hé, wat zie ik nu, wat grappig, de lucifer staat in brand! O, dit schilderij is ook grappig! Lelijkste 802 Omdat het een best eng schilderij is met dat boze gezicht. Ik zie wel dat het een schilder is. Is dat waar? Hopelijk wel, maar nou weten jullie welk schilderij ik het lelijkst vond en waarom. Mooiste 903 Omdat er een mooie fruitschaal wordt uitgebeeld. Mm, er zitten appels in. Op school hebben we ook een fruitschaal gemaakt, maar niet zo mooi als deze. Lelijkste 901 Omdat er maar twee kleuren in zitten. Als er maar twee kleuren in zitten en de tekening gaat ook alleen over die twee kleuren dan wordt het een saaie tekening, jammer. Mooiste 1003 Omdat dat echt kunst is. Je kunt bij echte kunst altijd wat bij bedenken, dat is leuk. Ook wordt dit schilderij niet alleen maar verf enz. gebruikt, ook kranten, dat is ook leuk. Lelijkste 1002 Omdat er veel boze kleuren in zitten. Dat is jammer. Ook zie ik niet wat het is, dat is ook jammer. Leerling 22 Mooiste 101 Omdat ik veel van beesten hou en ik vind hem of haar wel schattig en heeft mooie kleuren. Ik vind de anderen niet zo mooi omdat die minder duidelijk zijn en die ik gekozen heb lijkt wel echt en de anderen niet. Eend en kikker zitten ook al in een boek en het kalf hebben ze nagemaakt denk ik en de anderen verzonnen. Die ik heb gekozen is gewoon heel erg mooi, vind ik. Lelijkste 102 Ik vind hem wel mooi maar hij is heel onduidelijk en de ander is wel duidelijk, want ik zie het hoofd niet duidelijk van het paard, maar verder vind ik het wel mooi, maar daarna vind ik kikker en eend, want dat bestaat al in boeken. Mooiste 203 Omdat ik heel veel van de natuur hou en hij is heel duidelijk en het is in het water en water vind ik lekker en daar kun je veel mee doen, die struiken zijn ook heel mooi. 106

Lelijkste 201 Ik vind het wel mooi alleen het zijn maar twee meisjes en ze kijken zo sip en 202 lacht en heeft veel meer kleur. Mooiste 302 Ik vind ze allemaal wel mooi alleen op 302 zijn er hele mooie vissen bij en ik vind vissen leuk en soms grappig. Er is ook nog een vis die is bijna zilver en daar zitten twee mensen. Ik denk dat de vissen in de zee of oceaan zijn. Lelijkste 301 Omdat ;het niet echt lijkt en het zijn maar een paar dingetjes: een rood, wit vierkant, een groen blokje, waar een huisje op staat en een paar boompjes meer niet. Mooiste 403 Omdat het water net een foto lijkt maar dat is niet zo. Het is geschilderd en dat vind ik heel heel knap. En het is duidelijk te zien dat er mensen staan en dat er bootjes in het water liggen. Lelijkste 401 Omdat je niet ziet wat het is. En het is heel slordig. Het zijn niet veel kleuren, maar het is wel echte kunst en zoveel kun je er niet over zeggen. Mooiste 503 Ik vind ze allemaal wel mooi. Allleen dan lijkt 503 echte kunst en heeft mooie kleuren. Hij is ook wel grappig want hij heeft zijn handen op zijn hoofd en schrikt helemaal zo. En dat is nou wel grappig. Lelijkste 502 Ik vind deze wel mooi, maar het is alleen maar in een badkamer. Er hangt een spiegel of schilderij met een meisje erin en 501 gaat om liefde en is meer kunst. Mooiste 601 Omdat het hele mooie strepen zijn en er zijn mooie kleuren bij. 602 is niet mooi en 603 vind ik daarna wel mooi. Mijn lievelingskleuren zitten er bij en dat is rood. Lelijkste 602 Omdat het maar een paar voetjes zijn en naalden en de handen hangen er nog bij. Dat is niet veel en het is niet ingekleurd. Mooiste 703 Omdat ik het vaak lekker warm wil hebben. En ik vind stranden altijd super leuk en ik vind vogels of wat het ook maar is grappig. Maar ik denk zeker dat hij ook niet lief is. En wat ik ook denk is dat het een zeemeeuw is. Lelijkste 702 Omdat ze de tieten ook hebben gemaakt en je ziet niet goed wat het is. En het lijkt gewoon gekras. Mooiste 107

803 Ik vind ze allemaal wel mooi, maar deze vind ik het mooist omdat de wolken heel echt lijken en de molen lijkt net alsof hij echt draait. En je ziet gewoon duidelijk dat het een hele sterke en harde wind is. Lelijkste 801 Ik vind hem niet mooi, omdat het alleen maar een draaidingetje of zo is, waar vuur uit komt en twee lucifers. Een die heeft nog wat vuur aan het kopje en de ander niet. Daar kun je niet veel over vertellen. Mooiste 903 Ik vind ze alle drie heel mooi maar deze vind ik het mooist, omdat ik fruit lekker vind. En het lijkt allemaal heel echt. Daarom vind ik deze het mooiste. Lelijkste 901 Ik vind het wel mooi maar het zijn alleen maar kleuren geel, rood en oranje. Mooiste 1002 Ik vind ze allemaal heel mooi maar deze vind ik het mooist, omdat het mooie kleuren zijn en het lijkt best wel interessant. Lelijkste 1003 Omdat het niks is. Het is net als kranten en papier. Leerling 23 Mooiste 101 Want die is zo schattig. Die koe heeft bruine en witte plekjes. Hij kijkt naar iemand. Kalfjes vind ik mooi. Lelijkste 103 Want die is voor kinderen van 5, 4, 6 jaar, kikker en eend altijd samen. En ik ben groep 5. Ik ben niet groep 1 of 2. Dat is echt voor kleine kinderen. Vet lelijk. Mooiste 202 Merilyn Monroe die is leuk. Maar die is mooi. Mijn tante vind haar ook lief, maar die is nu dood. Ze heeft mooie films gemaakt, dat heb ik gezien. En zij heeft alles mooi, dus die is vet mooi. Foto’s en films. Lelijkste 203 Want op deze zie je alleen gras, en water. Dat is niks. En ik zie nog bladeren, nou, nou, nou. Nee dat is vies. Mooiste 302 Daar is water en heel veel vissen en die zwemmen zo snel, vet goed. Misschien op de computer zijn foto’s van zulke mooie vissen. Haha op de computer zijn foto’s van vissen. Grappige vraag ha, ha, ha!!!! Lelijkste 108

303 Alleen eten dat is zo dom: ei, brood, lelijk. Dat eten is vies ha, ha, ha, ha,. Ik vind dat mijn moeder lekker kookt. Maar dat is vies. Ha. Mooiste 402 Die foto is zo schattig. En daar is een hondje en een poes en een meisje op de fiets. Ik vind die foto mooi. Dat meisje heeft een rode fiets, tasje en rode pet. Groene trui en blauwe broek. Poes is ook blauw, maar niet alleen blauw, maar ook rood. Ik vind die foto echt, echt mooi. Lelijkste 401 Want dat is niks, alleen kleuren. Ik zie nog iets maar ik weet niet wat dat is. Nee, nee, nee. Niet mooi. Mooiste 501 Want daar is mooi licht en die is ook grappig. ik zie een kleine pony en twee beertjes en een hartje. Die zegt love you! Ik vind die foto mooi!!!!!!!!! Lelijkste 503 Daar zie ik heel veel kleuren, maar ik vind de foto niet mooi. Nou het is niet lief zo deze foto. Sorry. Mooiste 603 Nou die mensen gaan naar de winkel. Die foto is een beetje grappig, want allemaal zeggen ze och, och en ze zijn boos. Deze foto is echt grappig. En daar is ook een oma, papa, mama en baby en karren met eten erin. Ik vind de foto mooi en grappig. Lelijkste 602 Daar zie je alleen bijna grond en voeten. En nog een beetje gras en bloemen en haar op de benen. Dat is vies. En echt vies, ba, ba, ba, ba, ba. Mooiste 703 Want daar zien ze gelukkig eruit. Maar ik vind die niet zo mooi, want als ik iets mooi vind dan moet die schattig zijn. De is niet schattig. Daar zie ik een grote zee, auto’s: wit, blauw en rood, vier meisjes en een meisje die aan het bellen is met de telefoon, en vogels en die man heeft grijs haar, er zijn kleine wolkjes en de moeder. De kleuren zijn mooi. Het lijkt wel een foto. Dat is knap. Lelijkste 701 Want daar is alleen maar blauw, geel, rood en zwart en zwarte lijnen dat is toch niks. Mooiste 802 Dat is zielig, want die man heeft geen oor. En alleen een doekje erom heen en een groene jas en paarse pet. En daar zie ik ook een stukje deur en in dat huis is nog een foto. Hij kijkt naar iemand, misschien naar iemand die het gedaan heeft, zo boos kijkt hij. Lelijkste 803 109

Daar is het donker en een beetje eng. Ik zie een domme molen en een huis, gras en wolken en bijna zon. Mooiste 903 Want ik vind fruit lekker. En zulk fruit eten we ook. Lelijkste 901 Daar zie ik alleen rood, oranje en geel. Maar ik denk dat daar iemand bijvoorbeeld nog wat van moet maken. Mooiste 1001 Die is mooi, met veel fantasie en veel kleuren. Een jongetje die op bed is. Ik vind dat die zou moeten winnen bijvoorbeeld met een fotowedstrijd. Ha, ha. Lelijkste 1002 Want dat is allemaal eten. Maar ik vind die foto niet mooi Echt waar, niet mooi. Leerling 24 Mooiste 101 Ik vind het knap om te tekenen en ik vind het ook echt op een kalf lijken. En je ziet ook dat het duidelijk te zien is dat het kalf een jong is en een jongen, want hij zit te plassen. ik vind het ook heel mooi en duidelijk en interessant en het is heel goed geverfd. En ik denk dat er geen fouten in zijn gekomen. Ik vind het echt heel erg mooi. Lelijkste 103 Het is niet zo interessant en ook niet echt mooi geschilderd. Die ogen zijn niet duidelijk van de kikker. Je kunt ook niet zien wat hij doet en een beetje babyachtig. Mooiste 201 Het is heel erg mooi. De kleuren passen goed bij elkaar. Je kunt duidelijk zien dat ze een kant beet houden en dat is mooi. Lelijkste 202 Het is eigenlijk niet echt mooi. Het is helemaal het zelfde gezicht, maar de kleur niet. Ik vind het ook niet echt leuk. Voor kinderen van 1 tot 7. Ik vind het niet interessant. Mooiste 302 Het is kleurrijk. Het is knap geverfd. Het is ook heel fantasierijk. Het is ook leuk en mooi. Er zijn verschillende vissen. Lelijkste 301 Het is gewoon niet mooi. Ik kan me daar mee niks mee bedenken. Het is ook niet zo bijzonder. Mooiste 403 Daar is het gezelliger en er zijn meer mensen en het is eigenlijk wel een leuk schilderij. En ook mooi. Een lekker feestje lijkt het wel. Het is ook knap en mooie kleuren. 110

Lelijkste 402 Het is een beetje eenzaam en niet echt leuk maar wel kleurrijk. Het is gewoon niet mooi. Mooiste 503 Ik heb bijna nooit zo’n schilderij gezien. En het is ook kleurrijk en het is knap, mooi, interessant en duidelijk en het is ook wel creatief. En het is ook wel wat bekend en het is super de super m o o i . Lelijkste 501 Ik vind het niet echt mooi geschilderd. Niet knap geschilderd, want iemand die tien is kan dat ook wel. En het is ook niet echt kunst vind ik en een beetje babyachtig en een beetje dom. Mooiste 601 Ik vind het wel op echte kunst lijken en het is creatief. En ik vind het ook mooi dat er veel verschillende kleuren in zitten en het is ook heel mooi. Lelijkste 603 Ik vind het niet zo erg mooi. En het is ook wel een beetje nageaapt, want het staat ook in een boek en ik vind het geen kunst. Mooiste 703 Het is mooi en het lijkt er echt op en het is knap. En het is ook kleurrijk en ik vind het echt heel mooi. En het is ook wel creatief en het is echt kunst. Lelijkste 701 Het zijn maar blokken en het is niet zo bijzonder. Zoiets kan bijna iedereen maken. Het kan wel beter. Mooiste 803 Het lijkt net een foto. Het is ook mooi. Het lijkt er ook echt op. Het is ook echt, echt en echt heel knap. Mooiste 903 Ik vind het echt mooi en knap. En dat is deze keer fruit en ik vind het leuk want ik wil er een schilderij van. Lelijkste 901 Want het heeft alleen maar rood, geel en oranje. En ook geen mooie vorm. Mooiste 1001 Het heeft veel fantasie en het heeft ook veel kleuren. Het is ook super de super mooi. Ik vind dit kunst, echt, echt, echt. Lelijkste 1002 Het is geen kunst en ik zie ook niet wat het is. Leerling 25 111

Mooiste 101 Omdat het heel mooi is en knap is en ik vin het kalf heel schattig. En ik zal het niet kunnen maken. En ik vind de achtergrond heel mooi. En de andere schilderijen vind ik niet zo mooi, omdat ze niet zo bijzonder zijn. Lelijkste 103 Ik vind het niet mooi omdat het gewoon maar een kikker is en een gans en het is niet zo moeilijk om te maken en de achtergrond is ook niet moeilijk. Mooiste 201 Omdat het heel knap is en mooi en ik zou het niet kunnen maken. En de achtergrond is ook mooi en heel knap en de achtergrond zou ik ook niet kunnen maken. Lelijkste 202 Omdat het niet mooi is en de kleur is niet mooi en de vrouw is niet mooi. De achtergrond is ook niet mooi. Mooiste 302 Omdat de kleur mooi is. De vissen zijn heel mooi en de mensen zijn heel mooi. En de achtergrond is heel mooi. En de grote vis is heel mooi en gewoon alles is heel heel mooi! Lelijkste 301 Omdat het maar een gek huis is en de kleur is niet mooi. Mooiste 403 Omdat het water heel echt lijkt en de kleur is heel mooi, maar ook de boten zijn heel mooi en heel echt. En de bomen zijn mooi en lijken heel echt. Lelijkste 401 Omdat het maar een krastekening is en het is niet mooi en iedereen kan dat. Mooiste 502 Omdat het heel echt lijkt en heel mooi is en de achtergrond lijkt echt en is heel heel mooi en de wastafel lijkt ook echt en is heel heel mooi en alles is gewoon mooi, heel heel mooi. Lelijkste 501 Omdat het niet zo moeilijk is maar ook niet makkelijk. Maar toch kan iedereen het maken. Mooiste 601 Omdat het niet zo makkelijk is en de kleuren zijn ook heel heel mooi en ik vind het blauw het mooist en de lijnen zijn ook heel mooi en de beweging is heel mooi. Lelijkste 602 Omdat iedereen zo iets kan maken en het is niet moeilijk om te maken, maar ook niet makkelijk Mooiste 703 112

Omdat niet iedereen dit kan maken en ik kan het ook niet. Maar ik vind het heel heel mooi en ook heel knap. Lelijkste 701 Omdat het maar een paar lijnen zijn en ik vind het niet mooi maar het is ook heel makkelijk te maken, maar ook best moeilijk om te maken. Mooiste 803 Omdat het niet makkelijk is om te maken en niet iedereen kan dit maken, ik ook niet en het is heel mooi. Lelijkste 801 Omdat het maar een paar lucifers zijn, maar ook wel makkelijk om te maken, maar ook moeilijk. Maar de achtergrond is niet zo moeilijk. Mooiste 902 Omdat het echt kunst is en niet zo makkelijk is en de achtergrond is heel mooi en heel heel mooi is de zonsondergang. Lelijkste 901 Omdat het niet zo moeilijk is om te maken en het zijn maar drie kleuren en ook de kleuren vind ik niet zo mooi en de achtergrond ook niet. Mooiste 1003 Omdat het niet zo makkelijk is om te maken. Het is echt kunst en het is heel heel mooi en de kleuren zijn heel mooi en de achtergrond is heel mooi. Lelijkste 1002 Omdat het maar een paar kleuren zijn en ik vind het gewoon niet echt mooi, maar wel een beetje mooi. Leerling 27 Mooiste 102 Omdat ik heel veel van paarden hou. En ik vind bruine paarden met zwarte manen heel erg mooi. En het is mooi getekend. En paarden zijn mijn lievelingsdieren. En er staan drie paarden op. En ik vind het gewoon heel mooi. Ik ben trots op wie het schilderij heeft gemaakt. Lelijkste 103 Omdat ik al 8 jaar ben, dus ik hou niet echt meer van kikker, maar ik vind dat hij wel hele mooie kleuren heeft. Maar ik vind het wel kinderachtig maar wel mooi getekend met eend, kikker, mol, muis en nog veel meer dus hij heeft wel veel vrienden, maar ik vind de spanning niet echt leuk. Mooiste 201

113

Omdat ik van topmodel hou en topmodel is een tekenboek waar fotomodellen in staan. ik kijk ook vaak naar modeshows en ze hebben ook vaak mooie kleren aan en hun haar is mooi. Ik vond het gewoon heel leuk en mooi. Lelijkste 203 Want daar zie je alleen maar gras en een stukje van de vijver. En verder zie je niks en je ziet dan ook nog dat het gras nat is. Dus dat het net geregend heeft. En de andere schilderijen zijn heel mooi, dus daarom vind ik hem het lelijkst. Mooiste 301 Omdat er allemaal vissen op staan die mooie kleuren hebben. En ik vind het leuk als het over water gaat en vissen zijn heel erg grappig en ik vind het knap wat ze kunnen. En het is ook heel mooi getekend. Ik vind het heel knap wie dit schilderij heeft gemaakt. Ik vind het gewoon heel mooi en heel leuk en natuurlijk knap gemaakt. Lelijkste 303 Omdat ik niet echt weet wat het is. Ik vind het best eng lijken, omdat het een heel groot oog heeft, want het lijkt een beetje van een paard of een koe of zulk iets. Het lijkt wel van stof gemaakt en van hout, een soort plastic. Ik denk dat het uit een ander land komt, want hij is; wel een beetje vies en van oude rotzooi gemaakt. Mooiste 402 Want het is getekend en dat vind ik leuk en er staat een poes bij die is wel een beetje raar, want hij is blauw met rood en hij heeft hele lange poten. En daar is een meisje bij en die zit op een knalrode fiets. Het meisje heeft bruin haar met een rode muts op. Ze heeft een groen shirt met gele stippen en een spijkerbroek. Ze ziet er heel erg lief uit en die poes is gewoon grappig. Ik vind de tekening gewoon heel schattig. Lelijkste 401 Omdat ik het niet echt snap, want het zijn heel veel kleuren door elkaar. Ik vind het ook niet echt zo mooi en het zijn donkere kleuren. Het schilderij is dus niet zo mooi en niet kleurrijk en de lucht is daardoor donker. Ik vind het best eng met die donkere kleur. De andere twee waar ik uit kon kiezen waren grappig en kleurrijk, dus daarom vind ik hem niet zo mooi. Ik vind het meer voor grote mensen, daarom dus. Mooiste 501 Omdat het leuk getekend is en het gaat over liefde, want er staat een hartje bij en er staat love you. En de dieren die zijn verliefd en dat vind ik leuk en grappig en het is voor alle leeftijden. ik vind het schilderij dus mooi gekleurd. En een dier is geel en een is bruin, dus het maakt niets uit hoe je eruit ziet. Ik vind het gewoon het leukste schilderij. Lelijkste 502 Omdat ik de andere wel mooi vind en bij deze staat een kraan, grijs met wit behang en een raam en daarbij het raam staat een poppetje. En dat poppetje is een meisje in een witten jurk, die staat op een bergje. En verder is er niets over te vertellen en te zien. Daarom is het de lelijkste. Mooiste 601 114

Omdat daar lijnen op staan, kronkellijnen met verschillende kleuren, want de andere zijn niet kleurrijk, maar deze wel. En een is een beetje voor kleine kinderen en de ander is meer voor groten mensen, dus daarom deze. Die zit er tussen. Deze heeft mooie kleuren voor mijn leeftijd en grappige kronkelige lijnen dus daarom is dit schilderij het allermooist. Lelijkste 602 Omdat hij voor grote mensen is en hij is niet kleurrijk. Maar de andere twee schilderijen zijn wel kleurrijk dus daarom is deze de lelijkste en ik snap het schilderij niet echt, want het lijkt op twee zwarte bomen en die verliezen allemaal takken. Dus het is voor grote mensen want die houden vaak van zulke dingen. Dus daarom is dit de lelijkste. Mooiste 703 Want ten eerste snap ik de andere niet en deze snap ik wel, want ik zie mensen en een vogel, het strand en de zee. En ik vind het mooi getekend, knap getekend en ik vind het grappig dus daarom koos ik deze. Lelijkste 702 Omdat ik het niet snap want het is door elkaar getekend en het schilderij is voor grote mensen. Het is een beetje kleurrijk, maar ik hou van heel erg kleurrijk. Dus ik snap het niet, want het is door elkaar getekend. Mooiste 801 Want ik vond die andere niet zo mooi en deze brengt licht en vrolijkheid en het is grappig. Dus daarom vind ik deze het mooist, want een van de andere is niet kleurrijk en het is een donkere lucht en ik vind het een beetje eng en de andere staat een man op en die kijkt niet zo blij. Dus ik denk dat er iets erg is gebeurd. Lelijkste 803 Omdat hij donker en grijs is. Dus dat is best wel eng en die andere zijn heel kleurrijk en bij dit schilderij is alle donker. Dus je kan bijna niks zien. Daarom is deze het lelijkst Mooiste 902 Omdat een van de andere maar twee kleuren heeft en die andere heeft niet veel kleuren en is donker. En deze is een foto en ik vind het leuker dat het getekend is en die andere zie je niet veel. Lelijkste 903 Omdat een ervan op een bed lijkt, en de andere heb ik als mooiste. En deze zijn allebei getekend en dat vind ik mooi. En dit is een foto en dat vind ik minder mooi. En deze is het donkerst en dat vind ik ook niet mooi. Dus daarom vind ik deze het lelijkst. Mooiste 1001 Omdat ik die andere niet snap en deze snap ik wel. Het is een bed of een bad en daar ligt een jongen in. En die andere schilderijen zijn meer door elkaar getekend en deze heeft wel grappige kleurtjes. Maar die andere hebben ook wel grappige kleurtjes maar ik vind deze toch het mooist. Lelijkste 1002 115

Omdat die andere mooie kleurtjes hebben en deze maar twee kleurtjes. Dat daarom vind ik deze het lelijkste en dit schilderij is voor grote mensen en die andere zijn voor klein tot groot. Leerling 27 Mooiste 101 Ik vind het een leuk onderwerp omdat je er best veel van weet. En omdat ze melk geven aan ons, maar niet alle koeien. Als ze ziek worden dan kunnen ze het niet. En je kan weten van een koe dat hij ziek wordt want dan maakt hij een heel raar geluisd. Bij ons voor huis hebben wij ook koeien. En daar van zijn ook heel veel ziek door de honden die in het weiland komen. Lelijkste 103 Omdat het voor kleine kinderen is en omdat het gewoon een televisieprogramma is en het is babyachtig. Kikker en zijn vriendjes is er elke dag. Het is altijd hetzelfde programma als de vorige dag en dat is niet leuk vind ik. Mooiste 201 De meiden zijn gewoon topmodellen. De een heeft blond haar en de andere zwart haar en dat vind ik leuk omdat het gewoon echt de mooiste is. Lelijkste 203 De bloem vind ik niet leuk omdat het planten zijn en dat vind ik gewoon echt niet leuk, omdat planten dood zijn, lijkt het net of ze niet bijzonder zijn. Mooiste 302 Omdat het gewoon een beetje bijzonder is en dat is gewoon een leuk schilderij. Lelijkste 303 Omdat het voor mij de lelijkste is. Voor een ander is het schilderij mooi, maar voor mij niet. Mooiste 402 Omdat het een mooi schilderij is en omdat ik het interessant vind. En dat komt omdat ze volgens mij op reis gaat. Lelijkste 401 Omdat je niet goed kan zien wat het voorstelt. Mooiste 501 Er is een leeuw en een beer die verliefd zijn en het ziet er heel mooi uit en je kan duidelijk zien wat het is. Lelijkste 503 Omdat het net een mensen honden mens is en dat lijkt gewoon heel raar. En zijn hoofd is helemaal misvormd schilderij en dat is dom. Mooiste 603 116

Het gaat over zes mensen die in de rij staan en ze worden helemaal op gepropt in de rij en dat lijkt niet echt leuk, maar het is wel grappiger dan alle andere schilderijen. Lelijkste 602 Omdat het om een ander zijn voeten gaat en dat is niet fris vind ik, dus daarom kies ik dit schilderij omdat het echt niet fris is. Mooiste 702 Omdat het over kleuren gaat en dat vind ik mooi. Lelijkste 702 Omdat het er net uit ziet omdat je de tieten van die vrouw ziet. Dat vind ik niet normaal. Mooiste 801 Omdat het een kaars is en dat vind ik de mooiste omdat ik dan aan de hemel denk, want er zijn gewoon al een paar dood. Lelijkste 803 Omdat het meer voor pakes en beppes is en omdat het een molen is. Mooiste 901 Omdat ik het mooie felle kleuren zijn en dat is gewoon heel leuk. Lelijkste 902 Omdat ik niet goed kan zien wat het is. Mooiste 1003 Omdat het een soort van puzzel is. Het is heel raar want het lijkt dat het een soort krant is. Lelijkste Een hoofd die bellen, mooi bruin en dat is en dat is echt lelijk. Leerling 28 Mooiste 101 Kikker dat vind ik niet leuk en nummer 102, dat is iets. Het ziet er gek uit. En nr. 101 die vind ik schattig en hij plast en dat is schattig vind ik. En één kalfje dat zie je niet zo vaak. En het lijkt zo echt en levend. Als hij echt was zal ik hem knuffelen. Schattig is hij en hij staat ook echt stil. Lelijkste 102 Je ziet niet wat ze doen. En ja ik zie wel dat het paarden zijn. En nr. 101 die vind ik schattig. Mooiste 201 Ik ben een meisje en het lijkt op een baby en ik vind baby’s leuk. Lelijkste 203

117

Want je ziet elke dag wel gras. En als kunst vind ik dat niet mooi. En de anderen dat zie je nooit. En planten dat zie je altijd, dus ik vind dat niet mooi, want kijk nr. 202 dat zie je nooit. En nr. 201 dat vind ik mooi. En het gras ziet er niet mooi uit op het schilderij. Mooiste 302 Want je weet niet hoe het er onder water uit ziet. Ik vind het mooi met die vissen en een meisje en een jongen en een poes. En één grote vis, waar ze op zitten. En allemaal groepen vissen er omheen. Lelijkste 301 Want een dorpje in de lucht en een rode vierhoek met wit vind ik niet mooi. Wat is het eigenlijk vraag ik mij af, want ik weet niet wat er mooi aan is. En er is ruimte over dus proberen het hele papier vol te maken. Mooiste 403 Het is mooi gemaakt, mooi uitzicht en ja nr. 402 wat dat is het meeste wit. Er moet meer kleur in zitten vind ik. En in nr. 403 is het hele papier vol en dat vind ik mooi. Lelijkste 401 Ik denk dat een baby het heeft gemaakt. Mooiste 502 Ik weet niet waarom, maar ik zag hem en ik wist meteen dat is hem. Zo mooi is die. Met die mevrouw door het raam. Dat zie je niet zo vaak. En dat zie je door je badkamerraam. Dat is pas goed en mooi vind ik. Lelijkste 503 Ik vind hem niet mooi, maar ik vind hem eng. En die kleine kinderen vinden het misschien ook eng. Dat wou ik schrijven. Mooiste 601 Ik vind die lijnen heel mooi en vier verschillende kleuren en door elkaar heen en allemaal kronkelen echt heel mooi. En wie dat hier gemaakt heeft moet wel goed zijn. Lelijkste 602 Want je hebt benen en op het schilderij is het niet mooi. Mooiste 701 Ik weet niet waarom maar die kleuren en lijnen vind ik mooi.\ Lelijkst 702 Ik zie er niks in. En ik vind dat niet mooi en wat moet ik mooi vinden. Mooiste 801 Ik weet niet veel te schrijven, maar ik vind het cool. Lelijkste 802 Het heeft wel kleur maar ik vind het niet mooi. Mooiste 118

901 Mooie kleuren en mooi verdeeld. En mooie lichte kleuren en bij andere schilderijen is het donker. Lelijkste 902 Ik weet niet waarom maar ik weet niet wat het is! Mooiste 1001 Ik weet niet waarom 1002 Ik weet niet wat het is. Eindmeting 2

februari 2012

groep 5 rkbs It Klimmerblêd, St. Nicolaasga

Oordeel en argumenten bij de keuzes van de triades Leerling 1 Mooiste 101 Omdat het heel mooi is gemaakt en het lijkt een beetje op vroeger. Het ziet er schattig uit. Het lijkt of hij alleen is en dat hij pijn heeft en dat vind ik zielig. Lelijkste 102 Omdat het op het gevoel is gedaan en dat is bij dit schilderij niet mooi. Je ziet er niets in, de kleuren zijn door elkaar heen gegaan. Mooiste 201 Omdat het mooi is geschilderd. Het heeft een mooie achtergrond. Dat meisje is ook mooi. Daar is het winter en ook donker. Dat bos is heel mooi en de bomen zijn kaal en er zit een vogel op de hand van het meisje. Ze is verdrietig, ze heeft een rood kapje op haar hoofd. Lelijkste 203 Omdat het helemaal niet mooi is gedaan voor het schilderij. Mooiste 302 Omdat het oorlog is en dat ze gaan vluchten. Hun kasteel stond in de brand. Ze waren op het pad aan het sluipen. Ze moesten onder een tunnel door gaan. Lelijkste 301 Omdat er geen moeite voor gedaan is, en dat er alleen maar palen staan en gras, voor de rest niks. Mooiste 403 Het is een mooi landschap. Het is buiten en dat is mooi. Er zijn hele mooie boten. Het is een mooi weertje. Het water is mooi helder. Er zit kroos in het water en eilanden. Mooie huizen en mensen die van de zon genieten. Er hangt bijna geen wolk in de lucht. Er zijn boten en een raceboot. Er zijn ook hoge bomen. Lelijkste 119

402 Omdat ze dieren doden en dat is zielig. Ze gaan met een speer in de hand. Mooiste 501 Omdat het mooi is geschilderd. Er zitten mooie kleuren in. Ze gingen kuieren en dat er drie zijn. Er staat een boom. Ze zijn mooi aan het spelen en er is een vogel aan het kijken naar hen. Ze hebben een karretje mee en daar zit een touw in. Lelijkste 502 Ze is niet mooi getekend. Ze zijn niet blij en daarom vind ik het niet mooi. En ze hebben ruzie en je ziet de borsten. Mooiste 601 Het is heel precies gedaan en je kan er allemaal dingen in zien. Het is kleurrijk en het zijn draden. Lelijkste 602 Het is gekrast en het is niet mooi. Het geel is niet mooi en er loopt iemand en die zie je niet eens. Mooiste 701 Omdat het van Mondriaan is en het is een mooi schilderij. Het zijn allemaal hokjes met kleuren erin en sommige zijn soms wit. Lelijkste 702 Het is geklieder en je ziet niet wat de kleuren zijn. Je kan er bijna niets in zien. Mooiste 803 Het is heel mooi geschilderd. Het is zo’n mooie natuur en dat het mooi gras is, en mooi duinen, riet en water. Daarom vind ik hem mooi en er is een bos achter in het schilderij. Het is mooi weer. Lelijkste 802 Omdat hij sip kijkt en dat er weinig kleur in zit, daarom is hij niet mooi. Mooiste 902 Omdat er veel de zelfde kleuren zijn. Er zit veel beweging in en dat is mooi. Er is een dambord en er zit een berg in waar nog meer verschillende werelden in zitten en daarom heb ik hem ook gekozen. Lelijkste 903 Omdat het een foto is. Er staat maar een pot en fruit, dus daarom is hij lelijk Mooiste 1001 Omdat het mooi is geschilderd. Ik kan moeilijk kiezen. De anderen zijn niet mooi geschilderd. Lelijkste 1003 Omdat het alleen maar kaarten zijn en dat is niet mooi. Er zit weinig kleur in 120

Leerling 2 Mooiste 103 Omdat het veel kleur heeft. En toen ik klein was was het mijn lievelingsfilm en kikker is een cool dier want ze springen hoog. En spiegelbeeld vind ik mooi. Lelijkste 102 Omdat ik paarden stomme dieren vind. Mooiste 201 Omdat het spannend is. En dat vind ik cool. Dus daarom zit er ook een kraai bij om het spannend te maken en rood is een mooie kleur, maar zwart is meer gotic. Dat is niet cool. Lelijkste 203 Omdat daar alleen maar gras is te zien en lucht dat vind ik niet mooi. Mooiste 303 Omdat er wat staat, bijvoorbeeld: pen, kleedjes, doekjes, krant, fles, kopje, niet veel kleuren, bouwplaat, letters, vier kanten tafel. Lelijkste 301 Omdat er bijna niks staat. Alleen palen met rood wit. Het groen gras, de grijze lucht. Mooiste 403 Dat is best knap. En mooie kleuren, groen, blauw, rood, grijs, lichtbruin, wit, spiegelbeeld en nog veel meer kleuren en planten en bomen en gras en wolken, zeilboten, bootjes. Lelijkste 401 Ik zie er wel wat in maar ik weet niet wat het moet voorstellen Mooiste 501 Omdat ik veel van tijgers en beren hou, want dat zijn mijn lievelingsdieren. Ze zijn cool en het zijn leukerts. En dat oranje vogeltje ook. Omdat er veel kleur in zit bijvoorbeeld, oranje, groen, blauw, bruin, geel, zwart, vis, hengel. Lelijkste 502 Omdat er bijna geen kleur in zit. Alleen roze, zwart, groen, paars. Mooiste 601 Ik vind lijn wol en kleur mooi, dus daarom kies ik deze. Lelijkste 602 Ik kan me er niks bij voorstellen Mooiste 701 Die is van Piet Mondriaan, daar hebben wij het over gehad. Hij gebruikte alleen, blauw, rood, geel en lijnen. Lelijkste 121

702 Ik zie er bijna niks in, dat is saai. Mooiste 802 Ik kan zien dat het Vincent van Gogh is. Hij zag er zo uit en kon mooi schilderen met blauw, geel, rood en nog veel meer. Lelijkste 801 Ik vind hem wel mooi, maar ik vind 802 en 803 toch wat knapper. Mooiste 902 Ik zie er erg veel in, schaakbord, wolken en nog veel meer, een bloem. Lelijkste 901 Ik zie alleen maar wat lijntjes, geel, zwart, wit, paars en oranje Mooiste 1003 Ik vind ze allemaal lelijk, maar deze toch het mooiste. Lelijkste 1001 Ik vind ze allemaal lelijk, maar deze het lelijkst. Leerling 3: Mooiste 101 Een lief musje, heel schattig en lief. Het is heel knap geschilderd. Het is net echt, en die oogjes. Lelijkste 102 Rode paarden, niet echt mooi. Lelijke hap zeg. Mooiste 203 Heel echt en mooi, met groen en blauw, vrolijk. Lelijkste 201 Slaat helemaal nergens op, een tekening. Wie heeft dit geschilderd? Wat is het? Waar is ze? Mooiste 303 Geen idee, in 3D, heel leuk kopje, kan, en heeeeel leuk. Lelijkste 301 5 Stokjes, 13 kleuren eigenlijk is het. Rood, wit, rood, wit, rood, wit, rood, wit, rood, wit, rood, wit, rood, meer niet! Mooiste 403 Heel echt, echte boot, net echt water, spiegeling, wolken, textuur Lelijkste 402 122

Want nou het is een beetje …… Mooiste 503 Het is een beetje wazig, maar dat geeft niks. En mooie kleuren Lelijkste 501 Dat kan niet echt. Mooiste 601 Dat vind ik mooi, want geel en rood, vind ik mooie kleuren. En door elkaar is perfect. Net draadjes. Lelijkste 602 Ik vind BLooD niet mooi. En er zijn twee mensen bloot. Mooiste 701 Zo hebben wij een lampion gemaakt Lelijkste 702 Het is een beetje gekras Mooiste 803 Lekker veel kleuren, 3 D, echt gras. Ik wil het wel kopen voor € 300.000,-. Lelijkste 801 Echt en nep, nacht en dag, duister en licht, heel raar. Mooiste 903 Die is van mijn moeder. Zoiets heeft mijn moeder gemaakt, rood, oranje, groen, heel mooi. Lelijkste 901 Een vierkant met vier kleuren, roze, wit, oranje, geel en zwart, weinig en niet mooi. Mooiste 1002 Een beetje raar, maar best mooi. Wit, roze door elkaar. Lelijkste 1003 Oranje vind ik niet de mooiste kleur die er bestaat. En er zit veel in het schilderij. Leerling 4 Mooiste 103 Omdat je het spiegelbeeld ziet door het water. En kikkers zijn cool. Lelijkste 102 Omdat het paarden zijn en ik hou niet van paarden Mooiste 202 123

Omdat het bloemen zijn en bloemen zijn mooi. Lelijkste 201 Omdat het donker is en ik hou niet van donker. Daar zijn stomme dieren en zwart is mijn stomste kleur! Mooiste 301 Het lijkt op een voetbalwedstrijd. Lelijkste 303 Omdat het vies is, en ik hou niet van vies. Mooiste 403 Schepen zijn mooi. Lelijkste 401 Want het is geklodder. Mooiste 501 Het is een beer en een tijger. Lelijkste 503 Omdat het stom is, er zit niet veel fantasie in. Mooiste 603 Er is rood, blauw, wit, geel, paardenmeisje. Het is in het circus. Dat meisje vindt dat de paarden moeten staan. Lelijkste 601 Het lijkt wel dat die man vier poten heeft. Mooiste 701 Omdat het een bekend schilderij is. Lelijkste 702 Want er is geklodder. Mooiste 801 Je ziet een vogel die licht geeft en overal waar hij langs vliegt komt licht. En overal waar hij niet is, geen licht. Lelijkste 803 Omdat hij raar is. Ik ben niet zo van wild schilderen. Mooiste 902 Je ziet een dambord, een ei, een hand, een bandenbeeld. Het is een fantasiewereld. Lelijkste 903 Je ziet een perzik, dat vind ik niet lekker. Je ziet water. 124

Mooiste 1001 Je ziet een man en een vrouw. En blauw en groen zijn mijn lievelingskleuren. Lelijkste 1002 Je ziet een bruinige achtergrond en dat vind ik niet mooi. Leerling 5 Mooiste 101 Het lijkt net een foto en dat het vogeltje onder een zaag is gekomen, want de vleugels zijn zo en zijn poten. Lelijkste 103 Er zit niet veel kleur in, alleen maar groen, rood, wit, blauw, bruin en grijs. Mooiste 201 Het is gewoon mooi, want rood is een vrolijke kleur en wit ook. Zwart is een boze kleur en grijs ook. Lelijkste 203 Het heeft alleen maar gras, wat moet dat nou voorstellen. Het zijn maar twee kleuren, groen en blauw. Wat moet je nu met gras. Dat is toch niks. Oké groen en blauw zijn wel vrolijke kleuren, maar wat moet dat voorstellen. Dat slaat toch nergens op. Gras, kan je overal zien. Mooiste 302 Het lijkt net als of die meisjes ontvoerd zijn en dat ze nu vluchten. Midden in de nacht vluchten. Lelijkste 301 Het zijn maar drie kleuren, rood, wit en nog groen. Het lijkt net op een legerkamp. Mooiste 401 Omdat het kunst is en dat andere niet. Want hier zit rood, blauw, wit en geel, en zwart, roze en bruin in. Hier is gewoon veel kleur. Lelijkste 402 Omdat het niet bestaat. Mooiste 501 Omdat ze graag vissen en daar hou ik van Lelijkste 502 Omdat je er niks over kunt vertellen. Mooiste 602 Omdat ze naakt zijn en dat is op zich wel grappig, want je ziet de naad een beetje. En daar verderop zie je ze wat kleiner. 125

Lelijkste 601 Want het zijn alleen maar lijnen. Er zit op zich wel veel kleur in rood, geel, blauw en grijs. Mooiste 701 Omdat de kleuren mooi zijn, rood, geel, blauw en zwart. Lelijkste 702 Het is alleen maar gekras, oranje, rood, roze, geel, blauw, zwart. Mooiste 801 Het lijkt net of dat ei op een schoolplein ligt. Lichtblauw, donkerblauw, wit, grijs en zwart. Lelijkste 803 Het is alleen maar water en gras, blauw, groen, wit en zwart. Mooiste 902 Het lijkt heel cool, want er zit heel veel kleur in! Rood, roze, wit, zwart, bruin, geel en blauw Lelijkste 903 Omdat het een foto is en daar hou ik niet van. Mooiste 1002 Want het lijkt net een hart met heel veel bloed. Het lijkt net of er een hartvorm is en hij ligt in de grond. Groen, rood, roze en zwart. Lelijkste 1001 De vrouw zit en de man staat en dat is juist flauw. Zwart, blauw, wit, bruin, groen, rood, roze. Leerling 6 Mooiste 101 Omdat dat vogeltje schattig is. En lief. En een mooi schilderij. Lelijkst 103 Omdat het een tekenfilm is en Kikker en zijn vrienden vind ik saai. Mooiste 202 Omdat er vele kleuren zijn. En dat vind ik mooi. Ik hou van bloemen. En dat is mooi. Lelijkste 201 Omdat het donker is. En dat vind ik stom, niet mooi. En het is mysterieus en dat vind ik stom. Mooiste 301 Omdat ik paaltjes mooi vind en ik hou van de natuur. Lelijkste 302 126

Omdat ik de middeleeuwen haat. Ik vind het stom en ik haat alles van dat ding. Mooiste 403 Omdat ik van boten hou. Ik vind boten mooi en cool. Ik vind water ook mooi. Lelijkste 402 Omdat het zo netjes geschilderd is. En dat vind ik stom en ik haat dat. Mooiste 501 Omdat ze de enige mooie is. De anderen vind ik stom. Lelijkste 502 Omdat ik roze haat. Het is een stomme kleur en niet mooi. Mooiste 601 Omdat er de kleuren van de wereld in zitten. Dat zijn blauw, geel en rood. Dat zijn mijn lievelingskleuren. Lelijkste 602 Omdat er naakte mensen in zitten. Dat vind ik grof. Dit mogen kleine kinderen niet zien. Mooiste 701 Het is het zelfde als bij 601, dus het is dezelfde bedoeling. Lelijkste 702 Omdat het eng is. Mooiste 802 Omdat die man op Vincent van Gogh lijkt. Lelijkste 801 Omdat het dom is geschilderd. Het ligt aan de kleuren. Mooiste 903 Omdat er fruit in zit. Dat is gezond en lekker. Lelijkste 902 Omdat er niks in zit en dat is stom Mooiste 1002 Omdat het op een kristal lijkt en dat vind ik mooi. Het is dierbaar. Lelijkste 1001 Omdat het er dom uit ziet, hoe het geschilderd is, ruimteachtig. Leerling 7 Mooiste 103 127

Omdat hij de meeste kleuren heeft en ik zie weerspiegeling in het water. Lelijkste 101 Die heeft bijna geen kleur en je kan het bijna niet zien. Mooiste 203 Ik vind het wel een mooi idee, al dat gras. En ook nog wat lucht er bij. Dat vind ik nou mooi, echt waar. Lelijkste 201 Die heeft bijna geen kleur, zo met alleen zwart en zo. Mooiste 303 Je kan er veel in zien, zoals een ei. Ik vind het best goed geschilderd, veel kleuren. Het lijkt net dat het echt lijkt en dat het gewoon stofjes zijn. Het zijn veel kleuren en vormen. Rechthoeken en vierkanten. En ik zie ook een eikerk. Maar je ziet ook een zwart vel. Daar is duisternis en er omheen is het vrij. Dus de schilder wil hier dat met dit schilderij de vrijheid sterker is dan de duisternis, denk ik. Lelijkste 301 Je ziet alleen maar een paar lijnen en groen en wit. Mooiste 403 Je ziet een boot en daar achter een haven. Nou ik vind boten ook zo mooi. Ik wil later ook een boot hebben. Daarom vind ik hem zo mooi. Maar er is nog iets. Je kunt er heel goed mee fantaseren. Bijvoorbeeld: Hij wordt een monster of je zaagt hem uit. En dan kun je er mee spelen of je maakt hem zelf en dan kun je er mee varen. Lelijkste 401 Het is wat geklieder en gekladder en niet naar mijn idee dus. Mooiste 501 Want je kunt er heel veel mee verzinnen. Je ziet een beer denk ik en een tijger. De beer heeft een vishengel en daar voor en achter die twee staan bomen en naast hen is water en daarnaast lucht. Je kan er heel goed mee fantaseren. Bijvoorbeeld: ze gaan spelen in het zand en daarna gingen ze in de zee spelen. Lelijkste 503 Die heeft bijna geen kleuren en zo. Mooiste 601 Die heeft heel veel kleuren. Je kunt er mee fantaseren, zoals het draadjesmonster en een man of zo iets. Ik vind het precies zo. Dit is mijn schilderij, nou niet echt zo, maar wel in gedachten. Je ziet er gewoon zo veel kleuren in. Dat is mijn schilderij. Lelijkste 602 Je ziet bijna niets door het vele licht. Mooiste 701 128

Ik vind dit gewoon mooi, want we hebben er ook een les over gehad en die was erg mooi en leuk. We hebben ook een lampion gemaakt. Het was erg leuk toen. Lelijkste 702 Ik kan er niks uit fantaseren en je kan ook niet goed zien wat het is. Mooiste 801 Het is donker en dan komt er opeens een vogel aan vliegen met wolken en zo. En het licht is echt mooi. Lelijkste 802 Het is een man, een oude man en ik vind het niet mooi, echt niet mooi. Mooiste 901 Ik vind kleurschilderijen wel wat. Geel, rood en zwart, plus wit dat vind ik mooi. Lelijkste 902 Ik kan niks zien, echt niks en ik weet ook niet wat het betekent. Mooiste 1003 Ik vind hem cool en het is knap geschilderd. Maar als je het echt maakt dan kan je het testen. Lelijkste 1002 Je kan helemaal niks zien. Ik zie alleen maar een kop en niks meer. Leerling 8 Mooiste 103 Omdat ik nog naar kikker kijk. Het is een leuk plaatje. Lelijkste 101 Omdat die zwart op wit is geschilderd en die is zielig. Mooiste 203 Omdat ik gras leuk vind en de dieren die gras eten. Koeien en geiten die maken weer melk voor ons en iedereen op de aarde. Lelijkste 202 Omdat het bloemen zijn, wespen en groen. Dan komen er meer wespen prikken. Mooiste 301 Ik vind de paaltjes leuk. Lelijkste 302 Omdat hij lelijk is en ik vind hem niet mooi omdat het vrouwen zijn met jurken. Mooiste 403 Omdat ik van boten hou en ze zijn mooi. 129

Lelijkste 401 Omdat hij lelijk is, omdat ik niet van geklieder hou en het is geschilder op elkaar. Mooiste 501 Omdat het grappig is en ik houd van vissen. Lelijkste 502 Omdat een paar trouwen en dat haat ik. Mooiste 603 Omdat ik hem wel een beetje mooi vind. Maar het zijn ook rotbeesten, want ik ben allergisch voor paarden. Lelijkste 602 Omdat het niet kan in het echt. Mooiste 701 Omdat hij van Mondriaan is en hij is gewoon mooi. Lelijkste 702 Omdat ik niet van gekras hou en die man is bloot en dat is niet mooi. Mooiste 802 Omdat hij op Vincent van Gogh lijkt en ik vind zelfportretten mooi. Lelijkste 803 Omdat het een kale vijver is. Mooiste 901 Gewoon ik vind hem mooi. Die strepen zijn recht en de kleuren zijn mooi. Lelijkste 903 Omdat hij niet mooi is. Ik hou niet van kersen. Mooiste 1001 Omdat ik wel van schilderijen hou, omdat er vrolijke kleuren in zitten. Lelijkste 1002 Omdat die hersens er vies uitzien. Leerling 9 Mooiste 103 Want hij is lollig en mooie kleuren en spiegelbeeld. Lelijkste 101 Want hij lijkt op een foto en dan is het schilderij niet mooi! 130

Mooiste 201 Het is wel een grappig schilderij omdat uhm dat meisje gehemzinnig kijkt. Lelijkste 202 Want er zijn alleen maar bloemen en het is niet mooi! Mooiste 302 Het is grappig want er komen mensen uit een gat, misschien wel vijf miljoen! Lelijkste 301 Het is alleen maar groen, met vijf stokken. Bah! Dat is lelijk. Mooiste 402 Hij is best mooi geschilderd en wel lollig. Lelijkste 401 Er zijn alleen maar wat klodders. Mooiste 501 Het is lollig geschilderd. Die tijger is het mooist vind ik. Lelijkste 503 Want het is bijna alleen maar zwart. Bah!! Mooiste 603 Ik hou wel van paarden en ze zijn mooi gekleed. Ik hou van dieren. Lelijkste 601 Je ziet bijna alleen maar elastiekjes Mooiste 701 Hij is van een beroemde schilder. En er zitten echt mooie lijnen in Lelijkste 703 Er zit niet echt een verhaal in Mooiste 802 Een mooi zelfportret van Vincent van Gogh Lelijkste 801 Je ziet alleen maar een vogel en blauwe lucht. Mooiste 902 Het is een spannend schilderij en dat vind ik mooi. Lelijkste 903 Je ziet alleen maar fruit en waar het in kan. En het lijkt op een foto. Mooiste 131

1001 De mooiste, want er zijn niet echt mooien, maar je moet toch een kiezen en dan is die de mooiste. Lelijkste 1002 Je ziet alleen maar groen en wit en het zal ook wel oud zijn. Een verdrietig schilderij. Leerling 10 Mooiste 101 Want ik hou van vogels, daarom kies ik deze. Deze vogel kijkt heel lief. Lelijkste 103 Want het is van een strip, die heet Kikker. Dat vind ik niet mooi. Mooiste 201 Omdat ik het mooi vind. Ze lijkt op … (een meisje uit de klas) en dat is het mooie hieraan. Lelijkste 203 Omdat het alleen maar gras is. Dat vind ik niet mooi, dus dat is mijn mening. Mooiste 303 Omdat het spullen van vroeger lijken en dat vind ik mooi. Het is ouderwets. Lelijkste 301 Omdat het alleen palen zijn en een beetje gras. Dat is pas geen mooi schilderij. En ik vind het op een foto lijken. Mooiste 403 Omdat ik van boten hou en van de natuur. Dat is echt zo. Lelijkste 401 Omdat het alleen maar kleuren zijn. Dat vind ik niet mooi. En er zit niks in. Mooiste 503 Omdat het schilderij echt lijkt. Lelijkst 501 Omdat het op een sprookje lijkt. Mooiste 601 Omdat ik van strepen hou en die kleuren. Want ik vind rood, geel, wit en zwart een mooie kleur. Lelijkste 603 Want ik vind de kleur niet mooi en ik hou niet van paarden. Het is een sprookjeachtig, dat vind ik niet mooi. Mooiste 132

701 Want die hebben we al eerder gezien en ik vond hem heel mooi. Want hij was van Mondriaan. Lelijkste 702 Want het is niet te zien wat het is, dat is niet mooi. Mooiste 803 Omdat ik van de buitenwereld hou en van het water. Lelijkste 802 Omdat het een schilderij met een hoofd er op is. Mooiste 903 Omdat ik van fruit hou, ik vind het heel lekker. Lelijkste 901 Omdat het alleen maar kleuren zijn. Mooiste 1002 Want het is een mooie steen en ik hou van stenen. Lelijkste 1001 Want het lijkt op een sprookje en dat vind ik niet echt bepaald mooi. Leerling 11 Mooiste 102 Er zijn veel kleuren en paarden. Paarden zijn mijn lievelingsdieren. Lelijkste 103 Ik vind het kinderachtig en de kleuren zijn niet echt mooi. Mooiste 201 Het is vrolijk en er zijn mooie kleuren, rood en zwart en een beetje wit. Er zijn ook glitters en dat is heel erg mooi. Het glinstert door de glitters. Lelijkste 203 Je ziet alleen maar groen en een beetje blauw en dat is niet mooi. Het zijn maar twee kleuren. Mooiste 302 De maan is heel mooi wit en geel. Er zitten veel kleuren in. Dat is geel, roze, groen, blauw, oranje, rood en lichtblauw en dat is heel erg mooi. Het is prachtig. Lelijkste 301 Het is niet mooi, want de kleuren zien er niet mooi uit. Er zit weinig kleur in, groen, rood, wit. 133

Mooiste 403 De kleuren zijn zo mooi, want die boten lijken net echt. En dat groene is heel erg mooi. Het lijkt net of je er door heen kan. Zo mooi en die boom is ook zo mooi, zo mooi!!!!! Lelijkste 401 Het is door elkaar en dat is niet mooi. Heel lelijk en heel stom. De kleuren zijn niet heel erg mooi, dus niet. Mooiste 502 Het is heel erg mooi en de kleuren ook. Mijn lievelingskleur is paars en er zit paars in en dat is heel erg mooi. Lelijkste 503 Het is eng en lelijk en de kleuren zijn niet mooi. Het is rood. En heel veel zwart en bruin en niet mooi!!! Mooiste 603 De kleuren zijn heel mooi en de kleuren zijn blauw, rood, zwart en lichtgeel, en paarden zijn mijn lievelingsdier en rood met zwarte strepen is ook heel mooi. Lelijkste 602 Het lijkt wel een mens en een paard. Dat is niet mooi en er zitten gele streepjes. Het lijkt de zon. Mooiste 703 Het is net als een foto. Het lijkt net echt. Het gras is zo groen. De fiets is net echt. Het is heel erg mooi. Ik kan er van huilen zo mooi. Lelijkste 702 Het is een jongen. Je ziet het niet zo goed. Het is een beetje gekras. Heel lelijk. Er zit we veel kleuren in, maar door elkaar is het niet echt mooi. Mooiste 801 In de lucht, dat is mooi. Het trieste is donkerblauw en binnenin een vogel is lichtblauw en er zitten wolken in de vogel. En er zitten eieren in het nest. Het is de natuur en ik hou van de natuur. Lelijkste 802 Het is een boer en ik hou niet van boeren. De kleuren zijn ook niet mooi. De kleuren zijn geel, blauw en het is niet de natuur en ik hou van de natuur. Mooiste 903 Ik hou van fruit. De appels zijn zo rood met geel. Het lijkt net echt. En er staat een fles met water en een bak met appels. Lelijkste 901 Het zijn strepen. Er zit niet veel kleuren in, roze, zwart, geel, wit en rood. Dat zijn niet veel kleuren. 134

Mooiste 1001 Er is een vrouw en een man. De man staat en de vrouw zit binnen bij het raam. De kleuren zijn blauw, bruin, groen en zwart. Lelijkste 1002 Je ziet niks. Het is niet mooi. De kleuren zijn saai. Leerling 12 Mooiste 101 Omdat het heel precies is geschilderd en dan kun je goed zien wat het is. Want je ziet heel duidelijk dat het een vogeltje is. En ik vind hem ook schattig. En hij lijkt ook nog eens levens echt. Je zou denken dat het een foto is. Lelijkste 103 Omdat, ik vind kikker niet zo leuk en ik kan niet goed zien wat er rechts achter kikker staat Mooiste 202 Omdat het zo kleurrijk is. Ik moet altijd aan de natuur denken, omdat je bloemetjes ziet en je ziet gras. Daar word ik gewoon vrolijk van dat de natuur zo mooi is en het gras is ook heel mooi duidelijk en de bloemetjes ook. Natuurlijk en die hebben de mooiste kleuren. Lelijkste 203 Ik vind het een beetje saai. Het enige wat ik zie is gras en lucht. Oké het is wel natuur, dat vind ik wel mooi, maar het is veel donkerder en dan lijkt het net alsof er regen gaat vallen en daar word ik niet echt blij van. Mooiste 302 Omdat ik het gewoon mooi vind hoe ze dat zo precies hebben geschilderd, ook dat bos. En die prinsesje die uit een kuil komen en de maan vind ik ook heel mooi, want het lijkt net alsof hij echt licht geeft. En het lijkt alsof in de bomen lichtjes hangen. Dat ziet er heel mooi uit. Lelijkste 301 Omdat er alleen maar palen zijn en een lucht en gras en dat vind ik een beetje saai. Ik hou meer van wat meer dingen. Dat is hier niet zo, dat vind ik wel jammer, want je kan er ook gewoon wat mensen neer zetten dan ziet het er al veel mooier uit dan het nu is. Maar als de schilder het niet wil dan doet hij het niet. Mooiste 403 Als ik boten zie denk ik aan Friesland. En ik vind het zo echt, dat ik zin krijg om er naar toe te lopen en in een bootje te gaan zitten varen. Ik vind het zo mooi, maar ik weet gewoon niet waarom, misschien omdat ik toch van buiten zijn hou. Lelijkste 401 Omdat het alleen maar kleuren zijn en verder eigenlijk niets. Dat is wel jammer, maar als de schilder het zo wil dan doet hij het zo. 135

Mooiste 502 Ik vind het mooi, want je ziet van alles. Hoe langer je kijkt hoe meer je ziet. En ik zie een man en een vrouw en een soort van een bos bloemen in het midden. Het behang is ook heel grappig en mooi natuurlijk. Lelijkste 503 Ik vind hem niet echt duidelijk van de gezichten. Ik vind het mooier als het echt duidelijk is. Dat is hier niet zo. Dat is jammer, maar het is geen ramp, want er zijn denk ik genoeg mensen die het wel mooi vinden. Dus het is niet erg. Mooiste 603 Er staan tien mooie paarden en precies een meisje. Dat vind ik mooi, want het is ook erg goed om te zien. Want het is heel duidelijk en daarom vind ik het ook heel mooi. Lelijkste 602 Ik vind het gewoon heel slordig getekend. Ik kan niet eens zien wat er eigenlijk staat. Dat is eigenlijk mijn probleem. Het lijkt wel een standbeeld, maar toch ook weer niet. Ik kan het niet zien, maar het zijn denk ik wel mensen. Mooiste 701 Ik ken het schilderij ook al, want we hebben er ook een lampion van gemaakt. Ik vind het gewoon een mooi schilderij met al die verschillende hokjes en natuurlijk de kleuren geel, rood, blauw, wit en zwart. De vormen vallen heel erg op, want ze zijn overal waar je kijkt. Lelijkste 702 Het is gewoon heel onduidelijk en niet mooi, want ik zie het bijna niet. Het is gewoon een beetje kladderen. Eerst een vrouw, een klein stukje en dan heel slordig. Dat vind ik niet mooi. Ik vind dit echt geen kunst. Dat is mijn mening. Mooiste 801 Je ziet gewoon heel veel. Die vogel is ook heel mooi. Je ziet dan zo leuk het verschil van licht en donker. Dat is wel leuk om dat zo te zien hoe het overdag en ’s nachts is. De vogel in het midden lijkt wel veel op een duif. Lelijkste 803 Het is wel in de natuur, maar het is de minst mooie van de drie, omdat het niet zo precies is. Mooiste 903 Het lijkt net echt met die kersjes en dat waterkannetje erbij of zijn het kleine appeltjes, die kersjes, dat weet ik niet. Lelijkste 901 Ik kan het niet zien. Ik vind het maar wat geklieder en gekladder. Het enige wat ik kan zien is een lelijk bed. Dus je kan wel snappen wat ik hier van vind. Mooiste 1001 Die man en die vrouw in dat raam is mooi. Ik vind het ook zo mooi, want daar zie je een boom en water en gras en dat vind ik wel mooi. 136

Lelijkste 1002 Het ziet er heel raar uit. Ik kan er ook niet achter komen wat het is. Het lijkt ook wel op opgedroogde hersenen, die smerig zijn, want het ziet er niet echt bepaald fraai uit. Als ik het zo zie lijkt het wel uit de oertijd. Dat de mensen daar een soort van klei op steen hebben gedaan, witte klei. Leerling 13 Mooiste 102 Omdat het over paarden gaat en ik hou heel erg van paarden, pony’s en veulens, maar ook omdat de achtergrond zo mooi is. Er is ook zo’n mooie regenboog of heuvel en een hele mooie lucht. Er staan ook zulke mooie rotsen. Ik vind dat het gewoon heel mooi getekend of geschilderd is. Lelijkste 103 Omdat het over kikker en zijn vriendjes gaat. De afdrukking is veel lelijker in het water dan hemzelf en het lijkt op een foto. Mooiste 201 Die vrouw vind ik heel mooi geschilderd en het bos vind ik heel mooi en knap getekend. Lelijkste 203 Saai, want er is alleen maar gras. Mooiste 302 Het is zo mooi van de prinsessen met van die veren op het hoofd en hele mooie jurken en achtergrond. Lelijkste 303 Dat is zo ouderwets. Ouderwets is stom. Die kan is lelijk en eten. Van leven en dood. Mooiste 402 Knap geschilderd, want ik kan het niet goed. Het water is zo cool. Lelijkste 401 Ik vind het een te druk schilderij. Ik vind het leuk als je er veel dingen in kan zien. Hier is dat niet zo. Mooiste 502 Omdat 501 voor baby’s en kleine kinderen is. Deze is gewoon heel mooi!!!! Lelijkste 503 Ik vind het een eng plaatje, want die man vind ik zo heel super eng. aaaaaaa. Het lijkt of die man mij wil doden. Mooiste 601 137

Omdat je daar allemaal fantasie ziet, net als bij het museum. Toen zagen we een supergroot schilderij van draden. En toen zeiden we dat het een draadjesmonster was. Dus kan je dat ook bij dit schilderij zeggen en daarom verdient dit schilderij een hele, hele dikke, maar dan ook de aller dikste duim en een lintje. Lelijkste 602 Omdat ze tongzoenen en ze staan in hun blootje en dat vind ik goor, heel goor. En mensen zien dat ook, want in de verte staan ze. En de vrouw heeft een rode kop. Mooiste 703 Omdat ik hem zo mooi vind, dat ik alleen maar dit er op kan zeggen. Het lijkt wel heel erg op een foto. Lelijkste 702 Ik vind het de engste en domste vrouw met konijnentanden. Mooiste 803 Ik vind het zo mooi geschilderd, want je ziet echt dat het over water gaat en over land. En dat noem ik nou heel mooi. Lelijkste 802 Ik vind het gewoon niet zo mijn stijl. En ik vind die man ook op een hele gekke boer lijken. Mooiste 902 Omdat er een ei op een vinger is en een rood meertje of vijvertje. Tenminste ik vind het de mooiste. Lelijkste 901 Omdat ik het zo saai geschilderd vind. Er zijn maar vier kleuren. Mooiste 1001 Omdat ik de vrouw zo mooi vind met een heel mooi zwart masker. Ik vind het mooi bij de kleren van de vrouw. Volgens mij is die man een slaafje, of hij zat nog in zijn pyjama. En die vrouw zit op een stoel en ze heeft heel mooi lang haar en een groen shirt onder haar kleding. En ze heeft een heel mooi terras en een heel mooi uitzicht op haar tuin. Lelijkste 1002 Omdat het alleen maar op een eiland lijkt en verder nergens op. Leerling 14 Mooiste 101 Omdat ik het heel knap vind van de schilder. Omdat ik hem gewoon mooi vind. Het lijkt ook wel een beetje op een foto lijkt, maar dat maakt voor mij niks. Ik had in het begin 102 al gebruikt. Lelijkste 102 138

Omdat ik niet van paarden hou en omdat ik niet echt van de kleuren hou en ik ben allergisch voor paarden. Mooiste 201 Omdat ik wel van Roodkapje hou, want het lijkt Roodkapje. En de kleuren passen wel goed bij rood. Het lijkt wel dat er allemaal glinsters om haar heen vliegen. O, nee, het zijn vuurvliegjes. Ze is ook in het bos. Ik vind de dingen heel goed bij elkaar passen. Wacht eens het kan ook Sneeuwwitje zijn, want haar gezicht is wit en die op het schilderij ook. En ik vind hem gewoon mooi. Lelijkste 202 Omdat 203 gewoon op een foto lijkt. Ik vind die bloemen ook niet mooi. Die kleuren vind ik wel mooi bij elkaar passen, maar verder niet. Je ziet alleen de kleur roze, donkerroze, geel groen en die stipjes in het midden lijken ook nergens op. Daarom vind ik die de lelijkste! Mooiste 303 Omdat ik hem gewoon mooi vind. Omdat het echt kunst is. En de kleuren die er in zitten vind ik best wel mooi. Ik zie de plaatjes, een soort kop en een soort kan en een krant. Volgens mij een vulpen en een geblokte doek, een papier, en nog een, en nog een, een tafel en de kleur rood, wit, geel, zwart. Ik vind hem heel erg, heel erg mooi. En iemand was aan het werk. Lelijkste 302 Omdat ik niet van prinsessen hou of hertoginnen. Maar daar gaat het niet om. Het is wel een kleurrijk schilderij. Het is wel heel grappig, maar ja ik vind hem gewoon de lelijkste. Mooiste 401 Omdat dat echt kunst is. Ik vind hem gewoon mooi, want je kunt niet zien wat het is en wat het moet betekenen. Je kunt veel kleuren zien bijvoorbeeld wit, rood. Daarom vind ik het mooi. Lelijkste 402 Gewoon niet mooi, want ik hou helemaal niet van het leger. Maar dat doet er niet toe. Het is niet mooi geschilderd. Daarom vind ik die het lelijkste. Mooiste 501 Omdat ik die schattig vind, want ze gaan op reis en de tijger heeft een treintje mee. Dat vind ik schattig en ik vind het schilderij wel kleurrijk en ze gaan vissen en ook picknicken. Ik zie de kleuren bruin, rood, geel, groen, blauw, heel licht groen, wit en zwart. In vind het schilderij daarom echt het allermooiste. Lelijkste 502 Omdat het niet eens een schilderij is. Misschien ook wel. Ik vind hem ook wel heel dom. Het lijkt wel een agenda en hij helemaal paars. Dat vind ik niet mooi. Mooiste 603 Omdat ik hem wel grappig vind. Je ziet al die paarden om het meisje heen staan. Dat is best wel een grappig gezicht. Het lijkt wel een circus. Het is ook wel een kleurrijk schilderij, want je kan veel kleuren goed zien, bijvoorbeeld geel, blauw, rood, zwart, wit en daarom vind ik het schilderij mooi en ook wel heel erg grappig. 139

Lelijkste 601 Omdat ik die gewoon echt niet mooi vind. Het zijn alleen maar lijnen en dat is niet echt mijn smaak. En het is ook wel een druk schilderij. Nou ook weer niet zo’n druk. Het zijn hele donkere kleuren en daardoor is het niet echt mijn smaak. Want het zijn maar vier kleuren. Bijvoorbeeld rood, geel, grijs en zwart. Mooiste 701 Omdat ik het schilderij ook al heb gezien. De kunstenaar heet Piet Mondriaan. Ik vind het ook wel een grappig schilderij en eigenlijk is het ook wel een druk schilderij want er zitten zwarte lijnen in. Lelijkste 703 Omdat ik hem gewoon niet mooi vind, want het lijkt wel een foto, maar dat is het niet. Daarom vind ik die de lelijkste. Mooiste 803 Omdat de kleuren heel mooi door elkaar zijn gekrast. Ik vind het echt op kunst lijken. Je kan echt heel veel kleuren zien. Lelijkste 801 Omdat het echt niet mooi is, want je kan niet veel kleuren zien. Bijvoorbeeld: blauw, wit, zwart, grijs en lichtblauw en ik vind het op een foto lijken. Mooiste 902 Ik vind hem gewoon heel erg mooi. Ik vind het een druk schilderij en ook wel een grappig schilderij, want je ziet een kapot ei en daaruit komt een bloem. Trouwens het lijkt wel een kaartwereld, want je ziet er wit met zwarte lijnen. Je kan een soort voet zien. Lelijkste 903 Omdat het op een foto lijkt. Het zijn alleen maar een paar druiven of kersen en er zijn niet zoveel kleuren. Je ziet wat water. Het is een heel donker schilderij en daarom vind ik dit schilderij het lelijkst. Mooiste 1002 Omdat het wel een spannend schilderij is. Je kan er niks in zien. Dat vind ik echt kunst. Het is een best donker schilderij. Dat vind ik niet zo mooi, maar nou en. Het lijkt wel een boomstam, want het lijken wel paddenstoelen. Wat ik heel grappig vind. Lelijkste 1001 Omdat het niet echt mijn smaak is. Het is een best dom schilderij, want de ogen lijken wel stipjes. Leerling 15 Mooiste 101 Omdat het heel mooi geschilderd is. Het lijkt ook heel echt. Lelijkste 140

103 Je ziet het wel vaker en kunst zou wel bijzonder moeten zijn, maar het hoeft niet. Mooiste 201 Ik vind het licht heel mooi en het is knap gemaakt. Die witte wolken zijn ook super mooi gedaan! Lelijkste 202 Omdat de achtergrond wit, zwart met groen is. Dan erboven zijn er weer andere kleuren, welke? Mooiste 303 Omdat het echt lijkt en ook heel dichtbij. En het is knap geschilderd. Lelijkste 301 Omdat ik het wel mooi, maar er mag nog wel wat kleur bij. Mooiste 403 Omdat het water is. Heel mooi geschilderd. En ook het wier wat er op ligt is heel mooi geschilderd. En die boten zijn ook zo mooi geschilderd. Lelijkste 401 Ik zie er echt helemaal niks in. Mooiste 502 Omdat de man en de vrouw heel mooi geschilderd zijn. Alleen de achtergrond vind ik niet zo mooi. Lelijkste 503 Omdat het wat vaag geschilderd is. Het lijkt dat de voorste man wraak op hun wil nemen. Mooiste 601 Je kunt er heel veel in zien. En het is ook wel vrolijk. Lelijkste 602 Het ziet er heel gek uit en heel apart, maar wel mooi getekend. Mooiste 703 Omdat de jongens die er op staan heel mooi geschilderd zijn en hun fietsen ook. Lelijkste 702 Omdat het er heel gek uit ziet. Hij is echt heel slordig geschilderd. Ik vind hem niet mooi! Mooiste 801 Het is echt heel mooi, want je ziet een donkere lucht en dan vliegt die duif er over heen en dan zie je weer de gewone lucht. Lelijkste 803 Ik zie wel vaker zulke schilderijen, en dan vind ik ze soms niet meer zo mooi. 141

Mooiste 903 Omdat die kersen heel mooi geschilderd zijn en ook op de achtergrond is het heel mooi. Lelijkste 902 Omdat het wel in 3D lijkt, maar ik snap het niet goed. Mooiste 1003 Omdat ik allemaal verschillende stofjes zie. En er zit steeds weer bruin in. Alleen ik zie er niks in en dat is wel jammer. Lelijkste 1002 Omdat ik er niks in zie. Alleen het lijkt een beetje op een soort roos, alleen rekt hij wat uit. Leerling 16 Mooiste 101 Omdat het vogeltje best wel schattig vind. Het is niet kinderachtig. Een heel schattig vogeltje. Het is net of er wat met het vogeltje is, zoals zijn pootje is gebroken. Lelijkste 102 Omdat het met paarden is. Het is kinderachtig, paarden. Het zijn er drie. Een zit met zijn neus bij het gras. Die andere zit te kijken en de ander zit achter hem te kijken. Mooiste 202 Omdat het mooie bloemen zijn met gras er om heen. Er is rood, geel, licht roze, donker roze. Het gras is licht groen. Het zijn vier bloemen. Lelijkste 203 Omdat het alleen maar gras is met de lucht die niet zo blauw is. En er zit niet zo veel op geschilderd. Mooiste 303 Omdat dat best wel mooi is, omdat het kleedjes zijn. En die met het kommetje en kelk rood, geel, zwart, wit, bruin en het is best wel mooi, maar wel wat ouderwets. Lelijkste 302 Omdat daar danseressen aan het dansen zijn. En die komen uit iets, met verschillende kleuren jurken aan. Oranje, blauw, groen, roze en hij is lelijk. Het is in het donker met de volle maan. En er is licht in de struiken. Er is een hek. Met wel een mooie blauwe lucht. Mooiste 401 Omdat het echt kunst is. En ik vind kunst gewoon mooi en leuk. Ik zie de kleur rood, geel, lichtblauw. En je kunt gewoon heel veel kleuren zien, bijvoorbeeld zwart. Lelijkste 402 Omdat die niet mooi is met al die mensen en water. Die boten zijn helemaal niet mooi en ze hebben niets in hun hand. Hij is heel erg lelijk. En ik hou niet van het leger, maar dat doet er niet toe. 142

Mooiste 501 Omdat die mooi is. Het zijn twee beertjes en die hebben een dingetje, een stokje op hun rug met een dingetje dat rijdt dan achter de twee beertjes aan. En het vogeltje. Lelijkste 503 Omdat die heel erg lelijk is. Omdat er een meneer is met een vieze snor. Het is heel erg donker op het schilderij. Het is heel erg druk op het schilderij en dat verpest het met donkergroenen. Mooiste 601 Omdat die heel erg mooi is. Het zijn allemaal lijnen door elkaar heen. Het lijkt wel op een doolhof. Met de kleur, rood, geel, blauw en de achtergrond is grijs. Maar die gele lijnen maken het wel erg druk. Lelijkste 602 Omdat die erg lelijk is. Omdat twee mensen in hun blootje staan. En er zit dan geel gekras omheen. En dat maakt het lelijk. En druk. En ze staan op een witte grond. Het is bijna alleen maar wit op het schilderij. En ze staan op iets hoogs, het lijkt wel een klein bergje of zoiets. Mooiste 701 Omdat die wel heel mooi is. Het is een soort vierkant die je een keer omdraaien. Die vorm heeft het. Met rood, blauw, geel, zwart, wit. En in het schilderij zitten vierkanten en het zijn hele mooi vormen. En er zitten tien vormen in het schilderij. Ik vind het gewoon heel mooi. Ik hou gewoon heel erg veel van kunst. Lelijkste 703 Omdat het lelijk is met twee mensen, die in een weiland iets aan het doen zijn. Er staat een fiets in het weiland. Er zijn twee kinderen. En de zon schijnt. Ik zie de kleur, rood, groen, zwart, blauw, bruin. En nog veel meer, noem maar op. Mooiste 803 Omdat het een mooie zee is en het is wateroverval volgens mij. Ik zie de kleur, groen, blauw, wit, donkergroen, en ik zie spiegeling. Lelijkste 801 Omdat het niet echt zo mooi is, want er staan eieren op de tafel. En je kunt niet veel kleuren zien. Bijvoorbeeld, blauw, wit, zwart, grijs en lichtblauw. Mooiste 902 Omdat ik hem gewoon heel erg mooi vind. Ik vind het een druk schilderij, ook wel grappig, want je ziet en kapot ei en er komt een bloem uit. Ik vind het mooi, maar het zat er tussenin. Ik vond 901 ook wel mooi. Lelijkste 903 Omdat het op een foto lijkt. Het zijn alleen maar een paar druiven of kersen. Er zijn niet zo veel kleuren en je ziet water en donkere kleuren. Mooiste 1002 143

Omdat het mooie kleuren zijn . Omdat het weer een spannend schilderij is. Gewoon mooi met een steen lijkt het wel. Lelijkste 1001 Omdat het niet echt mijn smaak is. Het is best een dom schilderij, want de ogen lijken wel stipjes. Leerling 17 Mooiste 101 Want het lijkt heel echt en ziet er schattig uit. Hij of zij ligt schattig en grappig. Het lijken net echte ogen, net echte veren en een echte snavel. Hij of zij lijkt heel klein, dus ik denk dat hij net geboren is. Lelijkste 103 Want je ziet niet dat het geschilderd is. Ik vind het mooier om het wel te zien. Er zitten felle kleuren in en donkere kleuren en dat vind ik niet mooi. Mooiste 201 Want ze staat er mooi bij. Het is mooi geschilderd en je ziet het hoofd duidelijk. Je ziet dat het nacht is en je ziet de maan schittert ook. Dat is mooi. Je ziet de bomen ook goed. Het is nog wel natuurachtig en dat vind ik mooi. De bomen zijn niet precies getekend. Lelijkste 202 Want de bloemen passen niet bij het gras. Bij een van de bloemen mist een stuk. Je ziet de knoppen niet helemaal en bij de bloemen zijn de blaadjes niet even lang en dat is slordig geschilderd. Er zit heel veel zwart in het groene gras. Dat past niet bij elkaar Mooiste 302 Want ze staan echt achter elkaar en voor elkaar. Dat lijkt mooi en je ziet dat het donker is en je ziet de maan. Gelukkig zijn die jurken wel licht, want dan kijk je daar naartoe. Want daar gaat het over. Je ziet ze uit een gat komen uit de grond en dan zie je de hoofden wel. Je ziet dat ze aan het rennen zijn. Lelijkste 301 Want je ziet maar vijf palen en de andere dingen zijn gras en de lucht. Je weet niet wat ze met die palen bedoelen en wat je moet doen. Je ziet maar vier kleuren en het lijkt net nep gras en lucht. Dat is niet mooi en eerst is het heel groot en die paal daarna is veel kleiner. Mooiste 403 Want het is in de natuur en ik hou van boten, want ik heb zelf een grote boot en een kleine boot. Die boten zijn heel mooi geschilderd en je ziet wolken. Het water lijkt net echt en er zit spiegeling in. Lelijkste 401 Want je ziet niet wat het betekent. Je ziet er niets in en er zitten gekke kleuren in . Er zitten allemaal gekke dingen en je weet niet wat het betekent. Mooiste 144

501 Want je ziet mooie kleuren. Je ziet goed alles en wat ze doen. Je ziet waar ze zijn en er zitten mooie natuurdingen in. Je ziet ook al waar ze naar toe gaan. Lelijkste 503 Want alles is donker en je ziet niet goed wat ze ermee bedoelen. Het past niet bij elkaar. Dat rood of de felle kleuren zijn nu heel donker. Mooiste 603 Want je ziet duidelijk wat het is. Er zijn felle kleuren. Er zijn mooie vormen en je kan zien wat het meisje doet en wat de paarden doen. Je ziet goed waar ze in staan. Alles is goed. Lelijkste 602 Want je ziet niet wat het is en het is gewoon heel onduidelijk. Het lijkt of ze kussen. Bij die man of vrouw waar je de achterkant van ziet lijkt het dat ze bijna geen haar heeft. Mooiste 703 Want het lijkt heel echt en het lijkt net een foto. Het haar lijkt echt en die T-shirten lijken net echt. Die fiets is echt heel mooi geschilderd. Lelijkste 702 Want je ziet alleen een mens en voor de rest is het gekras en dat mens heeft allemaal kleuren op zijn buik en hoofd. Mooiste 801 Want die eieren en dat nest zijn mooi geschilderd. Het lijkt net echt. Het is gek: waar die vogel is, is licht en de andere dingen zijn donker. Lelijkste 802 Want er is geen achtergrond en die hoed, kleren en vel daar zitten donkere stukjes bij. Je ziet niet wat hij in zijn mond heeft. Mooiste 902 Want het is vol en je ziet wat ze allemaal doen. Het lijkt dat er beweging in zit en je ziet naar dat voorste ding want dat is belangrijk. Je ziet allemaal fantasie en alles lijkt zo gek en je ziet ook echte dingen. Lelijkste 901 Want je ziet maar een paar kleuren en je ziet alleen maar strepen en je ziet niet wat het betekent en wat het doet. Er zit zwart in en er zit wit in. Geel en roze passen niet bij wit en zwart. Je ziet maar een dun lijntje er omheen. Mooiste 1001 Want je ziet wat het is. Je ziet wat ze doen. Dat ene hek of zo is heel mooi geschilderd. Het ziet er grappig uit. Ze hebben mooie kleuren gebruikt. Die hoofden lijken net echt en mooi. Lelijkste 1002

145

Want je ziet niet wat het is en er zit geen achtergrond bij. Er zitten enge dingen bij. Het is heel eng. Het is echt mijn smaak niet en er zitten donkere kleuren in en lichte. Je ziet niet wat hij of zij is en doet. Het is een eng mens of iets anders, maar echt niet lief en stom. Leerling 18 Mooiste 101 Omdat hij of zij zo schattig is. Het vogeltje lijkt ook heel echt. Je kunt bijna niet zien of het een schilderij is. Het lijkt bijna wel een foto. Dat vogeltje zit denk ik vast in het drijfzand. Lelijkste 102 Want ik zie dat bij de paarden in hun manen paars zit. Dat is wel een mooie kleur, maar niet hier in dit schilderij. Want het valt heel erg op bij mij. Mooiste 201 Want het licht schijnt op haar en het sneeuwt ook. Zij kijkt ook niet erg blij, maar dan ga je je afvragen waarom zij niet blij is. Dat is het leuke aan deze kunst. Lelijkste 202 Want de bloemen zijn niet mooi, maar ik kan hier geen verhaal bij maken. Het is gewoon niet mooi. Mooiste 302 Want het bal is klaar, maar dat was onder de grond. Ze lopen heel netjes. Ze moeten snel, want anders komen hun vader en moeder en dan krijgen ze huisarrest. Lelijkste 301 Want er staan alleen maar palen in het gras. Wat moet ik er van zeggen. Lelijk, lelijk, oo, die stokken zijn wel mooi, maar hoe ze staan is niet mooi hoor. Mooiste 403 Want dat andere is maar wat gekras. Dit is zo mooier dan dat andere. Dit is een hele mooie boot. En het is denk ik een Nederlandse schilder, want ik denk wel dat dit schilderij in Nederland is gemaakt. Lelijkste 401 Want ik zie er niks in. Het is zo’n gekras. Dit schilderij is gewoon voor kleuters. Een kleuter kan dit mooier. Mooiste 501 Want dit schilderij is mooi en leuk en ook mooi uitgebeeld. Ze hebben ook binnen de lijntjes gekleurd. Dit is ook een vrolijk schilderij. Ik vind hem ook grappig. Lelijkste 503 Want hij is eng en griezelig. Het is ook niet binnen de lijntjes. Ik vind het maar eng. Mooiste 603 146

Want dat meisje heeft paarden om zich heen. Ze doen wat zij zegt. Dat vind ik heel leuk en grappig en mooi. Lelijkste 601 Want je kunt er geen verhaal bij bedenken. Het zijn gewoon kriebelige lijntjes. Mooiste 703 Want het lijkt net een foto. Dat vind ik wel heel mooi. Ik weet niet zeker of het een schilderij of een foto is. Ik vind het wel heel knap van degene die dit heeft gemaakt. Lelijkste 702 Hij is aan het krassen en je ziet alleen een vrouw met een bh. Ze ziet er eng uit. Mooiste 801 Een vogel van het licht. Overal waar die komt wordt het licht. En er komen nog meer vogeltjes. Lelijkste 803 Het lijkt niet een echt veld. Het lijkt gewoon prutswerk. Ik vind dit niet kunnen, echt niet. Het is gewoon lelijk. Mooiste 903 Want het lijkt net een foto, maar het is een schilderij of een foto? Ik weet het niet hoor. Lelijkste 901 Er zit niet veel power in. Dat is dus niet leuk aan dit schilderij. Het heeft geen verhaal. Mooiste 1001 Want ik vind dit wel leuk dan zie je echt niet de echte mensen, maar je ziet tekenfilmmensen. Dat vind ik dus wel heel mooi. Het zijn ook kunstpoppetjes. Ik vind ze ook wel best grappig, want ze gaan slapen of zo. Ze hebben leuke pyjama’s. Lelijkste 1002 Ik vind het heel goor. Het is een brein van kauwgum gemaakt. Het is net echt. Het is in de grond verstopt en dat is best wel heel, heel, heel vies. Ik meen het wel en het is niet meer zo goor om te zien, maar wel lelijk. Leerling 19 Mooiste 103 Want het is heel erg mooi. Ik kijk het altijd. Maar het is heel precies geschilderd. En het spiegelbeeld is ook zooo mooi. En hoe kom je er op om een film te maken en schilder te worden. Volgens mij is die schilder heel beroemd. Lelijkste 101 Want er is grijs en zwart. Die kleuren zijn zo lelijk. Het is niet zo mooi, maar misschien vindt een ander het wel heel erg mooi. Die kan het schilderij dus rustig bezoeken in het museum. Mooiste 147

201 Er zit maar een felle kleur in en dat is rood. Het komt goed uit. Het is ook mijn lievelingskleur. Het is Valentijnsdag en dan is alles rood. Maar het is bijna allemaal zwart. Dat is niet een mooie kleur, maar het schilderij is wel mooi. Lelijkste 203 Want er zitten maar drie kleuren in, blauw, groen en een tikje wit, dus maar weinig kleuren. Er is niks te zien, dus het is niet mooi. Maar sommige van jullie vinden het wel mooi en dat mag ook. Mooiste 302 Want er zit veel kleur in, zoals groen, roze, geel, oranje en noem maar op. Het zijn allemaal hofdames met prachtige jurken. Ze komen net uit hun hol, een kasteel. Ze zijn op zoek naar een bal. Lelijkste 303 Er zitten geen mooie kleuren in. Er zit bruin, wit, donkerbruin, zwart en donkerrood in. Het zijn ouderwetse dingen. Die stinken zooo. Dan krijg ik niet veel lucht. Mooiste 402 Want er zit tenminste heel veel kleuren in. Ten tweede het komt uit een kinderboek. Het gaat over een hele grote familie die naar het strand gaat. Maar dan komt een piraat en het is een grapje. Het is een neppert. Lelijkste 401 Want het is gekladder en geklodder. Dat is heel erg lelijk. Soms is het heel erg mooi, maar niet altijd. Nu even niet. Mooiste 501 Want het is volgens mij een tekening uit een boek. Ik hou van beertjes, want die zijn zo schattig, als ze maar niet bijten. Er zitten mooie kleuren in, geen zwart, wit en grijs. Nee, alle kleuren van de regenboog. Lelijkste 502 Want er zitten wel mooie kleuren in, maar de opvallendste kleuren zijn paars en heel erg lichtpaars. Het is niet leuk om steeds dezelfde kleuren te doen of wel soms. Mooiste 601 Want mijn lievelingskleuren zitten er in. Dat zijn; blauw, rood, geel. Het is gewoon een wit bruinige achterkant met kronkels er doorheen. Mooi toch. Het is ware kunst, niet lelijk, nee heel erg mooi. Lelijkste 602 Want de mensen zijn naakt! De mensen zijn wit, geschilderd. Heel erg lelijk dus. Bij de rechter mens komt bloed uit het hoofd, goor toch. Dus is het hoofd en … lelijk. Mooiste 701

148

Want de kunstenaar is heel erg beroemd en mijn vriendin en ik zijn er super de puper fan van. Hij heet Mondriaan. Het schilderij is ook heel erg beroemd. Het zijn al weer mijn lievelingskleuren, geel, blauw, rood en wit. Het is heel erg mooi. Lelijkste 702 Het is heeeel erg lelijk. Ik zie er een vrouw in met spieren, heel erg sterk. Ze heeft en topje aan en laarzen en een rokje!! Heel erg lelijk dus. Mooiste 802 Want ten eerste is het een beroemde kunstenaar. Het is een zelfportret. En dat zijn mijn lievelingsschilderijen. Lelijkste 801 Het is een lelijk schilderij. Er zitten maar vijf dingen in. Een grote vogel, 3 eieren in een nest, een lucht en grond en nog struiken. Niet bepaald mooi toch? Mooiste 901 Want mijn allermooiste kleur zit in het roze schilderij. Het is gewoon zo mooi. Ik kan er zo veel over vertellen, maar te veel om op te noemen. Lelijkste 903 Want het is gewoon een foto of het is heel erg netjes geschilderd. Dat kan ook. Maar ik denk dat het een foto is. Ik denk dat het een foto is. Mooiste 1003 Want ze hebben bepaalde materialen gebruikt zoals een soort wijnfles. En een joystick en een blauwe bal en zwarte vlaggetjes en o, ja, afgeknipte papieren en hout. Lelijkste 1002 Want het lijkt wel een heel erg vies, bruin monster met een donker groen hoofd en wit, goor, bruin, echt walgelijk. Leerling 20 Mooiste 102 Omdat je mooie kleuren ziet en je wordt er vrolijk van. In 101 is veel zwart en grijs. Je kunt goed zien wat het is. Alle kleuren zitten er in. Bij de andere schilderijen zitten niet alle kleuren. Lelijkste 101 Omdat het lijkt of hij dood is en dat vind ik zielig. Er zijn niet veel kleuren en je wordt er niet vrolijk van, maar verdrietig. Mooiste 202 Want je wordt van bloemen vrolijk en er zitten kleuren in. En bij de andere zijn niet zoveel kleuren. Er zijn mooie bloemen, gele, roze en oranje bloemen. Lelijkste 203 149

Want je ziet alleen maar gras en de lucht en dat vind ik een beetje saai. Mooiste 303 Omdat het echt is en het is mooi neergezet allemaal. Of het lag al zo. Er ligt een blokfluit bij, een kom, een fles, kleedjes en doeken. Het ligt volgens mij op een tafel denk ik. Als het geschilderd is, is het heel knap. Maar het kan een plaatje zijn of een foto. Het is ook in een oud huis denk ik. De spullen lijken ook heel oud. Lelijkste 301 Want je ziet alleen maar gras, de lucht en paaltjes. Dat vind ik wel wat saai. De paaltjes zijn rood, wit. Het zijn grote en kleine paaltjes. Mooiste 403 Want het lijkt net echt. Het is heel knap hoe ze het hebben gedaan als het geschilderd is. Dan is het superknap en heel mooi gedaan. Je ziet ook de spiegeling in het water. Je ziet ook mos op het water, daar lijkt het wel op. Lelijkste 401 Omdat er kleuren door elkaar heen zitten. Je ziet er niks in. Ik vind het een beetje saai. Mooiste 503 Omdat je goed kunt zien wat het is. Je ziet een vrouw met een jas aan of een jurk. En een man en nog een man. Ze hebben allebei zwarte kleding aan. Lelijkste 502 Omdat je ziet alleen een man, vrouw, een plant, een streep en behang. Mooiste 603 Omdat ik veel van paarden hou en je ziet goed wat het is. Ik zie een meisje met paarden om zich heen. Je ziet ook veel kleuren. Ik zie dat de paarden een veer op hun hoofd hebben. Lelijkste 602 Omdat je niet goed ziet wat het is. Maar ik zie mensen die bloot zijn. Hun hoofden zijn heel raar. Ik weet ook niet wat het gedoe is. Mooiste 701 Omdat we dat schilderij kennen. Dit schilderij is van Vincent van Gogh. Hij heeft een heel leuk schilderij gemaakt vind ik. Lelijkste 702 Omdat het niet zo netjes is gemaakt. Je kunt niet goed zien wat het is, maar het is denk ik een vrouw. Er zijn niet mooie kleuren. Mooiste 803 Omdat je spiegeling ziet en je ziet ook goed dat het waait. Je ziet wat het is en er zijn mooie kleuren Lelijkste 802 150

Omdat het een man is. Volgens mij is het Vincent van Gogh of zo. Maar ik vind het niet zo mooi omdat ik niet weet waar de achtergrond is. Het is toch wel mooi, maar 803 is mooier vind ik. Het is gewoon een man met een rieten hoed op. Maar ik weet niet waar het is geschilderd. Mooiste 903 Want als het geschilderd is, is het wel heel knap vind ik. Het is dan super mooi gedaan. Het zijn kersen en een mok met water. In het bakje zitten kersen. Lelijkste 901 Omdat het gewoon strepen zijn op een schilderij, want iedereen kan wel strepen op een vel papier zetten. Mooiste 1001 Omdat je ziet wat het is. Bij de andere zie je dat niet goed. Je ziet een man en een vrouw. De vrouw zit in de stoel en de man staat. Het is best knap geschilderd vind ik en best mooi gedaan. Lelijkste 1002 Omdat je niet goed ziet wat het is en niet zo mooi gedaan vind ik. Leerling 21 Mooiste 101 Omdat het net echt lijkt. Ik vind vogeltjes leuke dieren. De veren lijken echt maar het lijkt ook glad geschilderd dus met textuur. Het is wel met donkere kleuren, dat hoort wel bij een vogeltje. Lelijkste 103 Ik vind deze niet echt lelijk maar je moet een kiezen. Maar je ziet er spiegeling in en dat is grappig. Ik kan niet veel zeggen waarom hij lelijk is, want ik vind het wel mooi. Mooiste 202 Omdat het een goed gevoel geeft. De vrolijke bloemen met die vrolijke kleuren. Ook vind ik deze wel mooi, omdat er fantasie en werkelijkheid in zit. De kleuren van de bloemen komen niet echt voor. Maar bloemen bestaan wel. Meer kan ik er niet over zeggen. Lelijkste 203 Omdat het een beetje saai is. Je ziet niet meer dan een paar grassprietjes. Het is wel mooi voor in huis, want het is niet echt druk. Dat kan wel maar ik vind hem niet echt mooi. Maar het lijkt wel echt, dat is zo. Meer kan ik er niet over zeggen. Mooiste 302 Omdat hij best wel grappig is. Hele nette dametjes komen uit een vieze zandkuil en ze komen uit bij de zee, ha, ha! Lelijkste 301 151

Omdat er bijna niks te zien is. Ik vind die rood - witte palen dom. Het is een beetje saai, dus je kunt er niet veel over vertellen. Mooiste 401 Omdat het echt kunst is. Er zitten dus ook opvallende dingen bijvoorbeeld, textuur en kleur. Ook zit er een klein vakje lichtblauw, net als de lucht. Ik vind dat mooi blauw. Ik vind ze allemaal niet lelijk, maar 401 is toch het mooist. Lelijkste 402 Ik vind ze alle drie niet lelijk, dus kan ik er niks over vertellen. Mooiste 502 Omdat er veel paars in zit en paars is mijn lievelingskleur. Ook zit er een hele mooie roze in. Het is wel een beetje apart huis, want ik denk dat die vrouw en die man in hun huis zitten. Wat is eigenlijk die witte streep in het schilderij? Nou ja, hij is wel het mooist. Lelijkste 503 Omdat het er eng uit ziet. Een boze chinees, bliksemflitsen en een vrouw en een man die staan te zoenen. Ik denk dat de witte chinees boos is op zijn vrouw die zomaar met iemand anders zoent. Dan word je ook boos. Mooiste 603 Omdat het wel in mijn smaak valt, leuke kleuren, best wel grappig, dat hoort erbij. Ik zie dat dus ook in het schilderij. Blauw zie ik veel in het schilderij en lichtblauw is een van mijn lievelingskleuren. Ik vind het grappig omdat tien paarden om een meisje staan. Wat moet je doen, dat is wel grappig. Lelijkste 602 Omdat ze daar naakt staan, dat vind ik best wel raar en hun huid is ook wit. Straks komt er een kindje aan met hun moeder en dan zien ze dat schilderij. Mooiste 701 Omdat we daar ook over hadden gepraat in de klas. Ik weet niet meer hoe het schilderij heette maar we hebben er een lampion van gemaakt en dat vond ik erg leuk. Lelijkste 703 Omdat ik niet snap wat ze er mee bedoelen. Ik vind het een saaie foto. Waar? Wanneer? Op welke plaats? Onduidelijk dus. Mooiste 801 Omdat het een grappig schilderij is. De vogel vind ik grappig, omdat hij rare veren heeft, wolkenveren. Lelijkste 802 Ik vind de tweede niet lelijk, dus kan ik er niet veel over zeggen. Ze zijn allemaal erg mooi. Mooiste 902

152

Omdat er veel dingen in zitten die er wel bij horen. Bijvoorbeeld: aparte vrolijke kleuren, grappig dat valt in mijn smaak. Een ding wil ik weten, wie dit schilderij heeft gemaakt, want dit is echt cool. Lelijkste 901 Omdat het erg saai is. Er is weinig te zien, wel leuke kleuren. Jammer, zwart vind ik ook niet mooi, dat zit er ook in. Mooiste 1001 Omdat ik het romantisch vind. Ook ik weet het wel zeker dat het daar over gaat, want achter het raam is een vijver en dat vind ik dus best romantisch. Lelijkste 1002 Omdat het op je brein lijkt en dat vind ik eng. Ik vind de kleuren ook saai. Leerling 22 Mooiste 101 Omdat ik heel veel van dieren hou en ook wel van vogels. Ik vind deze gewoon mooi, want dit vogeltje is ook wel schattig. Het oogje is zo mooi klein en het vogeltje is ook niet te groot en niet te klein. Lelijkste 103 Omdat het ook al in een boek bestaat en dan is het niet echt interessant en niet nieuw. Het is meer voor kinderen van drie jaar. Die vinden het wel mooi en leuk en grappig. Mooiste 201 Omdat het wel op Roodkapje lijkt. Ik vond Roodkapje heel erg leuk. Ik vind het wel bij deze tijd passen, want het lijkt wel of het sneeuwt en bij ons sneeuwt het ook. Ik vind het gewoon mooi geschilderd. Lelijkste 203 Omdat het alleen maar wat riet is, en een lucht. Verder is het gewoon saai. Er is niet veel bij geschilderd. Mooiste 303 Omdat het heel veel op een foto lijkt, maar het is geschilderd en alles lijkt ook zo echt en je ziet bij dat schaaltje ook echt dat het er wat kan. Het lijkt ook echt glas. Je ziet gewoon duidelijk wat het is. Lelijkste 301 Iedereen kan dat wel schilderen, een paar paaltjes, met wat gras erbij en een lucht, niet meer. Het is gewoon niks. Mooiste 403 Omdat ik de lucht mooi vind, want het zijn niet te grote wolken. De meeste kunstenaars doen hele grote wolken, terwijl het van onderen is. En dit is van onderen. Het zijn niet zulke 153

grote wolken en de boten vind ik heel mooi, want ze varen en dat kun je ook zien, want er zijn golfjes in het water. Daarom vind ik deze het mooist. Lelijkste 401 Omdat het alleen maar geklieder en geklodder is. Je ziet er niks in. Bij meester zoals hij het doet, dan zie je er tenminste iets in. Mooiste 501 Omdat je alles heel duidelijk ziet en het is niet wazig, want sommige schilders doen het heel wazig. Ik vind het wel leuk voor kinderen, want sommigen nemen hun kinderen wel mee naar het schilderij en dat vinden hun kinderen wel leuk denk ik. Ik vind het ook wel leuk en grappig, want de tijger of wat voor beest het ook maar is, heeft een speelgoed eendje mee met dezelfde kleuren strepen als de tijger en dat is wel grappig. Lelijkste 502 Omdat die mensen niet zo vrolijk zijn. Alles is bijna roze. Die vrouw zit in haar blote borsten. Dat is zo raar. Het is een patiënt en de dokter helpt de patiënt niet eens. Dat hoort niet zo, want de dokter hoort te helpen. Mooiste 603 Want ik hou wel veel van paarden. En het meisje is heel vrolijk en dat vind ik wel leuk. En het zijn hele leuke en mooie kleuren. Ik vind het gewoon knap, leuk en mooi geschilderd. Lelijkste 601 Omdat het alleen maar de kleuren grijs - wittig, geel, rood en blauw zijn. En wat kronkelige streepjes zijn. Dat kan iedereen wel schilderen. Mooiste 703 Omdat de jongens wel leuk zijn. En de kleren, het gras, de jongens. Het lijkt allemaal heel echt. En ze zijn ook aan het naaien of gras plukken of zo iets. Ik vind het gewoon mooi geschilderd. Lelijkste 702 Want het is een mevrouw in haar nakie, dat is niet normaal. En die vrouw lijkt wel een heel sterke vrouw. Het lijkt wel een man en een vrouw, een man – wijf. Mooiste 802 Omdat het oor en de neus heel echt lijken. Eigenlijk lijkt de hele man wel echt. En de achtergrond is denk ik een muur, die de man zelf geschilderd heeft. Lelijkste 803 Omdat het maar water is. En er is niet een klein golfje. Het water is gewoon helemaal stil en het gras beweegt we helemaal. Er is een hele harde wind en het water ligt helemaal stil, dat klopt niet. Mooiste 903 Omdat door de fles heen kunt kijken en dus zie je ook heel duidelijk dat hij dan leeg is. Je ziet ook heel duidelijk dat er kersen in het bakje zitten. Alles lijkt gewoon heel echt. Lelijkste 154

901 Want het zijn maar wat kleuren en dikke en dunne strepen, dat kunnen kleine kinderen zelfs maken. Mooiste 1001 Omdat ze daar tenminste naar elkaar kijken. Je ziet duidelijk dat het mensen zijn. Ik vind dat hek ook heel mooi. Lelijkste 1003 Want je ziet niet eens wat het is. Het lijken wel brieven of allemaal snippers. Het is bijna niks. Leerling 23 Mooiste 101 Want dit schilderij is mooi getekend en ze lijkt net echt. Mooie kleuren, mooie compositie en ze is schattig. Hij heeft dat echt mooi getekend en echt rustig, mooi.. Lelijkste 103 Omdat ze gewoon is getekend, niet zoals 101. De handen en de voeten, alles. Mooiste 201 Omdat het mooi getekend is en er ligt mooi materiaal. En ze lijkt als een echt mens. Lelijkste 203 Daar zie je alleen gras. Die is wel mooi getekend, maar ik vind de kleuren niet mooi. En daar kunnen wat meer bloemen of zo bij. Mooiste 302 Omdat het een beetje grappig is, want veel meisjes komen uit de grond en ze hebben mooie jurken aan. Daar zie ik een mooie maan en mooie bomen. Een beetje schaduw, dit is mooi gemaakt. Ik vind het prachtig om te kijken. Je kan dat de hele lange dag doen. Mooie compositie en gewoon mooi getekend. Je ziet dat ze een beetje bang zijn. Ze moeten weg gaan, heel snel. Lelijkste 303 Daar zijn donkere kleuren en daar kan je bijna niets zien. Misschien is het getekend en heeft hij hard gewerkt, maar ik vind het gewoon niet een mooi schilderij. Dat is niet mijn schuld, maar daar zie je alleen doeken, een fles, beker en viool. Nou niks, dat is het. Mooiste 403 Omdat de spiegeling van de boot mooi is en het mooie gras op het water en nog meer boten, wolken. Hij heeft hard gewerkt met dit schilderij. En mooi geschilderd. Daar kan je veel zien. Lelijkste 401 Daar kun je alleen kleuren zien en niets meer, niet mooi, echt waar. Nou een beetje niet mooi, echt niet. Je kan niks zien. Mooiste 155

503 Omdat je daar een meisje ziet, een man en een jongen. Dat meisje is verliefd op de jongen. Opa vindt zichzelf het vijfde wiel aan de wagen, niet meer belangrijk. Mooie kleuren, compositie en licht. En mooi getekend, geschilderd. Lelijkste 502 Omdat het niet zo mooi voor mij is en precies getekend, niet mooi. Mooiste 603 Omdat het mooi licht is en mooi getekend. Daar zie ik een meisje met paarden. Heel mooi. Lelijkste 602 Erg niet mooi. Daar zie je een mens met de witte kant en niet precies. Als een kip met een nagel, zo is het getekend. Mooiste 703 Omdat het net echt lijkt. Daar kun je alles goed zien, twee jongens, de fiets, bomen, handdoek, veel gras en mooi weer, precies geschilderd. Erg mooi, echt waar. Precies een naam op het shirt, net alles echt. Misschien leven de jongens wel in het echt. Ze doen misschien hun huiswerk. Lelijkste 702 Omdat er allemaal krassen zijn en niet precies geschilderd. Ik weet niet is dat kunst, ik denk van niet. Ik zie een man of een vrouw, dat is moeilijk te zien. Lelijk. Mooiste 801 Omdat het mooi is, een mooie grote vogel en eieren van die vogel. Die vogel is mooi getekend met wolken en de eieren op de tafel, echt mooi en die sterren. Vet cool! En dat iemand hard heeft gewerkt. Lelijkste 803 Omdat je bijna niks ziet, nou een meertje, alleen gras, waar het is ook. Echt niet mooi geschilderd, water die ook niet mooi is en alle andere dingen. Misschien vindt iemand die wel mooi, maar ik niet. Ik ken die iemand niet. Spiegeling is wel mooi, maar de bomen, gras en water en wolken niet. Iemand heeft hard gewerkt Mooiste 902 Een ei met een bloem, mooie dikke takken, wedstrijd en lijn. Echt mooi gemaakt, erg mooi en mooie kleuren. Rood, geel, blauw, zwart, wit, grijs. Ik zou die iemand een hand willen geven en willen zeggen: Wat een mooi schilderij. Dat is erg knap. Ik vind het super cool en vet! Lelijkste 903 Met het eten is het vet lelijk en niet mooi, omdat er niet mooie kleuren zijn en niet mooi gedaan. Mooiste 1001

156

Het is een mooi uitzicht, mooie kleuren, een mooie vrouw met de man in de pyjama. Die vrouw is aan het denken en die man was aan het stappen en zag dat die vrouw niet aan het slapen is omdat het koud was. Lelijkste 1003 Omdat het niet mooie kleuren zijn en niet een mooi schilderij. Lelijk geschilderd. Alles erin is lelijk. Niet precies getekend. Leerling 24 Mooiste 101 Omdat ik dat schilderij heel schattig vind. Het is met precisie geschilderd. Maar 102 is heel erg kleurrijk en 101 is meer zwart, maar wel heel erg mooi. Lelijkste 103 Het enige interessante is het spiegelbeeld. De spiegelbeelden zijn niet heel erg goed, want bij de stenen zitten er geen lijntjes tussen Mooiste 201 Omdat er goed een verhaal bij past. Het is met precisie geschilderd en heel erg mooi. Lelijkste 203 Omdat er niks anders is dan gras. Dat vind ik niet zo mooi., maar het zijn wel mooie kleuren. Mooiste 302 Omdat er grijs en zwart in zit. Daarom vind ik het niet heel erg mooi, maar er zit ook kleur in en het is een spannend schilderij. Het is volle maan. Lelijkste 301 Er is niks anders dan die lange palen, wel mooie kleuren, maar niet zo veel. Mooiste 403 Omdat het een heel mooi schilderij is en de spiegeling is ook heel erg mooi, en de lucht en de haven, en dat wier, en dat licht op het water. Het lijkt op een heel rustige haven met kleine en grote boten en speedboten, roeiboten, zeilboten. Er zijn ook hele enge boten zoals piratenboten. En naast hele grote cruiseschepen zijn roeiboten of reddingsboten. Lelijkste 401 Omdat er alleen maar kleuren zijn en geklieder. Ik heb liever een betekenis, maar het kan kunst zijn. Mooiste 502 Omdat het een mooie kleur heeft en dat een ding heel anders is. Lelijkste 501 Omdat ik het echt niet mooi vind. Het is heel erg lelijk en stom. Ik vind het echt zo saai, vies en lelijk. Het is zo kinderachtig. Mooiste 157

603 Omdat het heel erg mooi is. Er zijn ook mooie witte paarden met veren en een meisje in het midden en heeft een mooie kleur. Lelijkste 602 Omdat het naakt is en dat vind ik niet zo mooi. Mooiste 701 Omdat het een schilderij is die ik wel ken. Het is heel erg mooi en de midden kleuren. Lelijkste 702 Het is veel gekras en echt niet mooi. Je ziet er maar een ding in. Mooiste 801 Omdat het wel op een magische vogel lijkt met magische veren. Het lijkt licht en donker. Lelijkste 802 Omdat het niet echt heel erg mooi is. De baard ook niet en Vincent van Gogh staat er ook niet echt mooi op. Hij heeft het ook nog niet heel echt heel erg mooi geschilderd. Mooiste 903 Omdat er kersen op staan en nog een plastic bakje. Daar staan ook kersjes in. Er ligt ook een soort oranje kers. Er ligt ook water. Lelijkste 901 Omdat er alleen maar kleuren zijn zonder betekenis. Dat vind ik echt niet mooi. Mooiste 1001 Omdat het lijkt dat het een gebeurtenis is. Het is iets wat bestaat. Er zijn veel kleuren. Er kan een betekenis bij. Lelijkste 1002 Omdat het wel hersens lijken. Het is niet echt heel erg mooi. Leerling 25 Mooiste 102 Omdat ik van paarden hou, maar ook omdat het niet zo duidelijk is. Dat vind ik wel mooi. De kleuren zijn heel mooi. Maar het is ook niet zo netjes geschilderd, maar dat vind ik heel mooi. Lelijkste 103 Omdat het niet zo moeilijk is om te schilderen, want ik kan dat ook wel schilderen. Maar dit schilderij is wel leuk voor kleine kinderen tot en met vijf jaar. Daarom vind ik deze niet mooi. Mooiste 202 Omdat ik van bloemen hou, maar ook omdat het niet zo netjes is geschilderd. En de kleuren vind ik het allermooist, vooral die donker roze. 158

Lelijkste 203 Omdat je alleen mooi gras ziet. Het is zo netjes geschilderd, dat vind ik niet zo mooi. En die kleuren, je ziet alleen maar groen en blauw. Mooiste 302 Omdat het heel mooi geschilderd is, maar sommige kinderen vinden kunst niet mooi. Ze denken dat kunst stom is. Dat dacht ik eerst ook maar nu niet meer. Kunst is wel mooi. Lelijkste 301 Omdat iedereen dat kan schilderen maar het is niet mooi. Want er zijn maar een paar kleuren. Mooiste 401 Omdat het niet zo netjes geschilderd is, dat vind ik heel mooi. Er zijn ook hele mooie kleuren. Lelijkste 402 Omdat het heel lelijk is en kinderachtig. Ik kan dat ook schilderen. Mooiste 502 Omdat het niet netjes is geschilderd, dat vind ik heel mooi. Er zijn ook heel veel kleuren, paars, roze, geel, wit, grijs en zwart en nog veel meer. Lelijkste 501 Omdat het heel kinderachtig is. Mooiste 601 Omdat het heel veel kleuren heeft. Dat vind ik heel, heel, heel mooi. Het is niet zo netjes geschilderd en dat vind ik mooi. Lelijkste 602 Omdat het er heel raar uit ziet. Mooiste 701 Dit schilderij heb ik ook al gezien en het blijft heel mooi. Lelijkste 702 Omdat het zo gek is, maar wel een beetje mooi. Mooiste 801 Omdat het heel erg goed opvalt. Blauw is mijn lievelingskleur en het is fantasie. Dat vind ik mooi, heel mooi. Lelijkste 802 Omdat het maar echt is. En dat vinden kinderen en mensen niet zo. Het is maar zo gewoon. Dat is heel saai. Ook wel een beetje mooi hoor. Mooiste 901 159

Omdat er heel veel kleuren zijn. Het is leuk voor op je kamer of in de woonkamer. Het is niet zo donker en dat vind ik heel mooi. Lelijkste 903 Omdat het heel saai is, want er zijn niet zo veel kleuren. Het is een beetje donker. Mooiste 1001 Ik vind deze heel, heel, heel mooi omdat het heel, heel, heel veel kleuren heeft. Het lijkt wel of de man en de mooie vrouw verliefd zijn. Lelijkste 1002 Omdat het heel erg donker is. Leerling 26 Mooiste 102 Want dat vind ik knap geschilderd. Ik vind het leuk dat het zo’n mooie achtergrond heeft. Het heeft leuke kleurtjes. Het lijkt net als ze in wonderwereld zijn. Zo mooi vind ik het geschilderd. Lelijkste 101 Omdat het niet zo’n leuke achtergrond heeft. Ik vind het vogeltje wel leuk, maar die achtergrond is zo donker en eng. Als de achtergrond met een kleurenregen was zou ik het wel een heel mooi schilderij vinden. Mooiste 202 Omdat het vrolijke kleurtjes heeft. De kleurtjes zijn groen, geel, oranje, lichtroze, donkerroze en die anderen hebben drie kleurtjes. Ik vind het wel leuk geschilderd. Ik vind het wel grappig. Lelijkste 203 Omdat er alleen maar gras staat. Je kan er niks in zien. Bij die andere schilderijen kun je er wel veel dingen in zien, maar hier niet zo veel. Mooiste 302 Omdat ik het wel grappig vindt dat vrouwen ’s avonds uit een hol in de grond naar boven komen. En die andere schilderijen snap ik niet zo goed. Ik vind die kleurtjes van die jurken ook wel leuk. Lelijkste 303 Omdat ik er niets in zie. Alleen maar een paar stofjes en een knikker en volgens mij nog een stuk hout. Mooiste 403 Omdat ik dat superknap vind. Die anderen niet. Ik vind die boten mooi geschilderd. En hier kan je echt een verhaal mee verzinnen. Het doet mij denken aan de zomervakantie, want in de zomervakantie gaan wij altijd vier weken met de boot. Dat vind ik altijd heel leuk. Lelijkste 160

401 Omdat je bij die anderen een heel lang verhaal kunt maken en hierbij niet. Maar hij heeft wel mooie kleurtjes, maar die andere ook wel. Mooiste 501 Omdat hij leuke kleurtjes heeft. Je kunt duidelijk zien waar ze naar toe gaan. Ik vind het ook wel schattig. Die andere schilderijen zijn een beetje wazig. Lelijkste 503 Omdat hij heel erg donker is en eng, dus je kunt het niet goed zien. En eng omdat er bliksems zijn en die man kijkt zo eng. Mooiste 603 Omdat er paarden zijn en een hele mooie vrouw die mooi gekleed is. Die paarden hebben hele mooie veren op hun hoofd. Het is circus en dat vind ik leuk en grappig. Lelijkste 602 Omdat ik het niet echt snap. Het is volgens mij een man met een raar lijf. Ik snap het helemaal niet. Mooiste 703 Omdat het heel precies, dus heel duidelijk is. Je kunt alles goed zien. Dat vind ik juist mooi en bij die andere kun je er niet veel in zien, dat vind ik niet zo mooi. Lelijkste 702 Omdat die andere niet zo wazig is als deze. Maar hij heeft wel mooie kleurtjes. Maar ik vind het wel mooier als het wat preciezer is. Mooiste 803 Omdat ik het knap geschilderd vind. Ik vind het mooi zo’n paradijs. Ik vind het gewoon heel erg mooi. Lelijkste 802 Ik kan eigenlijk niet kiezen, maar Vincent van Gogh kijkt zo zielig en verdrietig. Maar die andere zijn best wel vrolijk. Ik vind die met dat vogeltje wel heel erg grappig en heel leuk. Mooiste 902 Omdat bij die andere niet zo veel actie is en bij deze heel veel. En dan kan je ook goed een verhaal er bij bedenken. Dat vind ik juist leuk. Lelijkste 903 Omdat er niet zo veel lichte kleuren zijn, alleen oranje is de lichtste kleur en donkere kleuren vind ik soms mooi maar hierbij niet. Er is niet zo veel actie, dat vind ik niet zo mooi. Mooiste 1001 Omdat die andere heel wazig zijn, maar bij deze kan je goed zien dat er een vrouw op een stoel zit en een meneer staat. Volgens mij zegt hij iets tegen de vrouw. Er is een raam. Daar staan bomen bij. Dus je kan heel goed zien wat er is. Lelijkste 161

1002 Omdat het heel wazig is en wel eng. Het is volgens mij een meneer die heel raar vel heeft. Dat komt door een ongeluk en dat hij nu is overleden. Omdat het zo donker en eng is. De achtergrond lijkt net zand, dus hij wordt nu begraven. Leerling 27 Mooiste 103 Omdat het een televisieprogramma is, waar ik ’s morgens naar kijk. Je hebt ook nog dat het een tekenfilm is. Dat heb je niet vaak met een eend en kikker en haas en varken. Lelijkste 101 Want dat zie je gewoon heel vaak bij ons in de buurt. Vaak gebeurt in het weiland dat ze niet meer kunnen vliegen. Dus ik vind dat de aller lelijkste. Het is niet zo erg vind ik, want het gebeurt heel vaak. Mooiste 201 Omdat het in het bos is. Lelijkste 202 Omdat je het zo vaak ziet, dus dan wordt het heel lelijk en dat vind ik niet leuk. Mooiste 303 Want het is ouderwets en dat is speciaal, want dat zie je niet zo maar. Dus het is heel bijzonder zo’n pen en kelk en schaal. Lelijkste 301 Omdat er paaltjes staan, dat vind ik niet mooi. Mooiste 403 Bootjes zijn er heel veel, maar dit is echt knap. Dit maak je niet zo maar even. Dit kan ik dus echt niet. Zo’n mooi schilderij, dat kan niet missen. Ik zou hem wel willen. Lelijkste 401 Omdat het geklieder en gekladder is en dat is heel erg lelijk. Mooiste 501 Omdat het een tekenfilm is en dat vind ik heel knap van hem. Lelijkste 502 Want het is paars met roze. En het zijn hele domme mensen. Mooiste 601 Het lijkt wel het draadjesmonster, net als bij die andere draadjeskunst. Daar lijkt het erg op. Dat is heel mooi. Lelijkste 602 162

Omdat hij heel lelijk is geschilderd. Omdat het lijkt of ze aan het vrijen zijn, en dat vind ik heel dom. Mooiste 703 Omdat het net lijkt of het een foto is, maar dat is niet zo. Het lijkt net echt. Die fiets heeft mijn nicht. Lelijkste 702 Omdat je de tieten ziet en dat is belachelijk. Je kan niet zeggen dat het mooi is. Mooiste 802 Omdat het een man is en dat is wel bijzonder, want dat is een kunstenaar volgens mij. Hij komt me bekend voor, die hoed. Lelijkste 803 Omdat je dat heel vaak ziet en dat is niet mooi. Dat gras is ook heel bekend, want dit heeft iedereen wel eens gezien. Mooiste 903 Omdat het heel mooi is, omdat het van vroeger is volgens mij, want zo’n waterkoker kan je niet meer kopen in de winkel. Lelijkste 901 Omdat het op een bed lijkt van marsepijn. Dat vind ik echt niet mooi. Mooiste 1002 Omdat het een mooie steen is. Lelijkste 1001 Omdat het niet mooi is geschilderd. Leerling 28 Mooiste 102 Want 103 is kinderachtig, en 101 weet ik niet wat het is, 102 is mooi want ik hou van paarden en er zijn veel kleuren in en de paarden hebben ook mooie kleuren. Lelijkste 101 Ik weet helemaal niet wat het is. Het zijn donkere kleuren, daar hou ik niet van. Mooiste 201 Ik twijfel tussen 202 en 201. Lelijkste 203 Ik zie elke dag gras, ik vind het niet mooi. Mooiste 302 163

Het is in het donker en in het bos. Er komen een prinsessen uit de grond. De jurken zijn verschillend en er zijn veel prinsessen. En die gele jurk valt bijna. Het lijkt dat ze haast hebben. Je ziet de zon in het donker. Lelijkste 303 Ik weet niet waarom, maar ik vind het niet mooi. Ik hou niet van die kleuren. Mooiste 403 Want het lijkt zo echt. Het lijkt dat ik bij de haven ben. Lelijkste 401 Het zijn maar wat vlekken. Mooiste 501 Het is wel schattig en er zijn vrolijke kleuren. Het tijgerspeelgoed met een touw eraan en de beer heeft een hengel mee, dat vind ik allemaal schattig. Lelijkste 503 Want het is donker en daar hou ik niet van. Mooiste 603 Want het is wel cool met die paarden. Er staat zo maar een meisje tussen en dat is wel cool. Die paarden hebben zo’n veer op hun hoofd. Je ziet een gewoon meisje op een schilderij. Het meisje is heel verrast en dat vind ik mooi. Lelijkste 602 Want het is volgens mij gemaakt van waskrijt en dat vind ik niet mooi. Hij heeft vier voeten. Dat is wel raar. Wat is dat gele, omdat hij straalt. Maar ik vind dat hij niet straalt, want zijn hoofd is achter gekleurd en een beige achtergrond. Hij heeft dikke billen, maar ik vind het helemaal niet mooi. Mooiste 703 Het lijkt zo echt en een jongen vind ik wel leuk. Lelijkst 702 Want ik zie er niks in. Mooiste 801 Deze vind ik het mooiste want het is een vogelvorm en ingetekend met wolken en een hele mooie kleur blauw. Op de tegels ligt een nest waar drie eieren in zitten. In de achtergrond zie ik bomen en de blauwe hemel. Dat vind ik mooi. Lelijkste 803 Ik moet kiezen, maar ik kan het niet, want ik vind ze allebei niet lelijk. Mooiste 903 Want het lijkt zo echt met het fruit en dat vlees. Lelijkste 902 164

Ik zie niet echt wat er gebeurt. Mooiste 1001 Ik vind ze alle drie niet mooi. Ze hebben een mooi uitzicht en ze zitten bij elkaar. Lelijkste 1002 Hersens vind ik niet mooi.

Bijlage 8a: Beginmeting - Eindmeting vergelijking van de gekozen nummers groep 5 rkbs It Klimmerblêd, St. Nicolaasga In de eindmeting hebben de kinderen soms andere keuzes gemaakt in vergelijking met de beginmeting. De dikgedrukte cijfers geven een verandering aan. Er waren twintig keuzemogelijkheden, 10 keuzes voor mooiste en 10 keuzes voor lelijkste. Het aantal veranderingen in verhouding tot het aantal keuzemogelijkheden geeft het percentage aan dat is veranderd. Bij de jongens waren in totaal 109 veranderingen. Het totaal aantal keuzes is 10 (jongens) x 20 (keuzes) is 200. Percentueel waren 54,5% van het aantal keuzes veranderingen. Bij de meisjes waren in totaal 163 veranderingen. Het totaal aantal keuze is 18 (meisjes) x 20 (keuzes) is 360. Percentueel waren 45,3% van het aantal keuzes veranderingen. Bij alle kinderen waren in totaal 272 veranderingen. Het totaal aantal keuzes is 28 (aantal kinderen van groep 5) x 20 is 560. Percentueel waren 48,5% van het aantal keuzes veranderingen. Leerling 1

aantal veranderingen 14

percentueel 70 %

Mooiste 102 101 Lelijkste 103 102 Mooiste 203 201 Lelijkste 202 203 Mooiste 302 302 Lelijkste 165

301 301 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 402 Mooiste 503 501 Lelijkste 502 502 Mooiste 601 601 Lelijkste 603 602 Mooiste 703 701 Lelijkste 702 702 Mooiste 802 803 Lelijkste 801 802 Mooiste 901 902 Lelijkste 902 903 Mooiste 1002 1001 Lelijkste 1001 1003 Leerling 2 13

65 %

Mooiste 103 166

103 Lelijkste 101 102 Mooiste 203 201 Lelijkste 201 203 Mooiste 302 303 Lelijkste 303 301 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 401 Mooiste 503 501 Lelijkste 501 502 Mooiste 603 601 Lelijkste 602 602 Mooiste 702 701 Lelijkste 701 702 Mooiste 802 802 Lelijkste 801 801 Mooiste 902 902 167

Lelijkste 903 901 Mooiste 1002 1003 Lelijkste 1003 1001 Leerling 3: 8

40 %

Mooiste 103 101 Lelijkste 102 102 Mooiste 203 203 Lelijkste 202 201 Mooiste 303 303 Lelijkste 301 301 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 402 Mooiste 502 503 Lelijkste 503 501 Mooiste 601 601 Lelijkste 602 602 Mooiste 168

703 701 Lelijkste 701 702 Mooiste 803 803 Lelijkste 801 801 Mooiste 903 903 Lelijkste 901 901 Mooiste 1001 1002 Lelijkste 1003 1003 Leerling 4 15

75 %

Mooiste 101 103 Lelijkste 103 102 Mooiste 203 202 Lelijkste 201 201 Mooiste 302 301 Lelijkste 303 303 Mooiste 403 403 Lelijkste 402 169

401 Mooiste 503 501 Lelijkste 501 503 Mooiste 601 603 Lelijkste 602 601 Mooiste 703 701 Lelijkste 701 702 Mooiste 803 801 Lelijkste 802 803 Mooiste 901 902 Lelijkste 903 903 Mooiste 1003 1001 Lelijkste 1002 1002 Leerling 5 15

75%

Mooiste 102 101 Lelijkste 103 103 Mooiste 203 201 170

Lelijkste 202 203 Mooiste 303 302 Lelijkste 301 301 Mooiste 401 401 Lelijkste 402 402 Mooiste 503 501 Lelijkste 502 502 Mooiste 601 602 Lelijkste 602 601 Mooiste 702 701 Lelijkste 703 702 Mooiste 803 801 Lelijkste 801 803 Mooiste 902 902 Lelijkste 901 903 Mooiste 1003 1002 Lelijkste 171

1002 1001 Leerling 6 8

40%

Mooiste 101 101 Lelijkst 103 103 Mooiste 202 202 Lelijkste 201 201 Mooiste 303 301 Lelijkste 302 302 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 402 Mooiste 503 501 Lelijkste 501 502 Mooiste 601 601 Lelijkste 602 602 Mooiste 701 701 Lelijkste 702 702 Mooiste 803 172

802 Lelijkste 801 801 Mooiste 903 903 Lelijkste 901 902 Mooiste 1003 1002 Lelijkste 1002 1001 Leerling 7 11

55%

Mooiste 103 103 Lelijkste 102 101 Mooiste 203 203 Lelijkste 201 201 Mooiste 302 303 Lelijkste 303 301 Mooiste 403 403 Lelijkste 402 401 Mooiste 501 501 Lelijkste 502 503 173

Mooiste 601 601 Lelijkste 602 602 Mooiste 703 701 Lelijkste 703 702 Mooiste 803 801 Lelijkste 801 802 Mooiste 902 901 Lelijkste 901 902 Mooiste 1001 1003 Lelijkste 1002 1002 Leerling 8 9

45%

Mooiste 101 103 Lelijkste 103 101 Mooiste 203 203 Lelijkste 202 202 Mooiste 302 301 Lelijkste 174

301 302 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 401 Mooiste 501 501 Lelijkste 502 502 Mooiste 601 603 Lelijkste 602 602 Mooiste 701 701 Lelijkste 702 702 Mooiste 801 802 Lelijkste 802 803 Mooiste 901 901 Lelijkste 902 903 Mooiste 1003 1001 Lelijkste 1002 1002 Leerling 9 9

45%

Mooiste 103 103 175


901 903 Mooiste 1001 1001 Lelijkste 1002 1002 Leerling 10 7

35%

Mooiste 101 101 Lelijkste 103 103 Mooiste 203 201 Lelijkste 201 203 Mooiste 302 303 Lelijkste 301 301 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 401 Mooiste 503 503 Lelijkst 501 501 Mooiste 601 601 Lelijkste 602 603 Mooiste 703 177

701 Lelijkste 702 702 Mooiste 803 803 Lelijkste 801 802 Mooiste 902 903 Lelijkste 901 901 Mooiste 1001 1002 Lelijkste 1003 1001 Leerling 11 8

40%

Mooiste 102 102 Lelijkste 103 103 Mooiste 201 201 Lelijkste 203 203 Mooiste 302 302 Lelijkste 302 301 Mooiste 402 403 Lelijkste 401 401 178

Mooiste 502 502 Lelijkste 501 503 Mooiste 601 603 Lelijkste 602 602 Mooiste 703 703 Lelijkste 701 702 Mooiste 802 801 Lelijkste 803 802 Mooiste 902 903 Lelijkste 901 901 Mooiste 1001 1001 Lelijkste 1002 1002 Leerling 12 5

25%

Mooiste 102 101 Lelijkste 103 103 Mooiste 201 202 Lelijkste 179

203 203 Mooiste 302 302 Lelijkste 301 301 Mooiste 402 403 Lelijkste 401 401 Mooiste 501 502 Lelijkste 503 503 Mooiste 603 603 Lelijkste 602 602 Mooiste 703 701 Lelijkste 702 702 Mooiste 801 801 Lelijkste 803 803 Mooiste 903 903 Lelijkste 901 901 Mooiste 1001 1001 Lelijkste 1002 180

1002 Leerling 13 5

25%

Mooiste 102 102 Lelijkste 103 103 Mooiste 202 201 Lelijkste 203 203 Mooiste 302 302 Lelijkste 303 303 Mooiste 402 402 Lelijkste 401 401 Mooiste 501 502 Lelijkste 503 503 Mooiste 601 601 Lelijkste 602 602 Mooiste 703 703 Lelijkste 702 702 Mooiste 801 803 181

Lelijkste 802 802 Mooiste 902 902 Lelijkste 901 901 Mooiste 1002 1001 Lelijkste 1003 1002 Leerling 14 11

55%

Mooiste 102 101 Lelijkste 103 102 Mooiste 202 201 Lelijkste 201 202 Mooiste 303 303 Lelijkste 301 302 Mooiste 401 401 Lelijkste 402 402 Mooiste 503 501 Lelijkste 502 502 Mooiste 182

601 603 Lelijkste 602 601 Mooiste 702 701 Lelijkste 703 703 Mooiste 802 803 Lelijkste 801 801 Mooiste 902 902 Lelijkste 903 903 Mooiste 1002 1002 Lelijkste 1003 1001 Leerling 15 9

45%

Mooiste 101 101 Lelijkste 103 103 Mooiste 202 201 Lelijkste 203 202 Mooiste 303 303 Lelijkste 301 183

301 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 401 Mooiste 501 502 Lelijkste 503 503 Mooiste 601 601 Lelijkste 602 602 Mooiste 703 703 Lelijkste 702 702 Mooiste 803 801 Lelijkste 801 803 Mooiste 902 903 Lelijkste 901 902 Mooiste 1003 1003 Lelijkste 1002 1002 Leerling 16 8

40%

Mooiste 102 101 184



25%

Mooiste 101 101 Lelijkste 103 103 Mooiste 201 201 Lelijkste 203 202 Mooiste 302 302 Lelijkste 301 301 Mooiste 401 403 Lelijkste 403 401 Mooiste 502 501 Lelijkste 501 503 Mooiste 601 603 Lelijkste 602 602 Mooiste 703 186


75%



65%



1002 Leerling 20 7

35%



40%


601 603 Lelijkste 603 602 Mooiste 701 701 Lelijkste 702 703 Mooiste 801 801 Lelijkste 802 802 Mooiste 903 902 Lelijkste 901 901 Mooiste 1003 1001 Lelijkste 1002 1002 Leerling 22 11

55%

Mooiste 101 101 Lelijkste 102 103 Mooiste 203 201 Lelijkste 201 203 Mooiste 302 303 Lelijkste 301 192

301 Mooiste 403 403 Lelijkste 401 401 Mooiste 503 501 Lelijkste 502 502 Mooiste 601 603 Lelijkste 602 601 Mooiste 703 703 Lelijkste 702 702 Mooiste 803 802 Lelijkste 801 803 Mooiste 903 903 Lelijkste 901 901 Mooiste 1002 1001 Lelijkste 1003 1003 Leerling 23 8

40%

Mooiste 101 101 193



40%

Mooiste 101 101 Lelijkste 103 103 Mooiste 201 201 Lelijkste 202 203 Mooiste 302 302 Lelijkste 301 301 Mooiste 403 403 Lelijkste 402 401 Mooiste 503 502 Lelijkste 501 501 Mooiste 601 603 Lelijkste 603 602 Mooiste 703 195


60%



40%



1002 Leerling 27 14

70%



40%


601 603 Lelijkste 602 602 Mooiste 701 703 Lelijkst 702 702 Mooiste 801 801 Lelijkste 801 803 Mooiste 901 903 Lelijkste 902 902 Mooiste 1001 1001 Lelijkste 1002 1002

201

Bijlage 8b: Verschillen tussen jongens en meisjes in de keuzes voor Begin- en Eindmeting 2 Oordeel In het volgende overzicht zijn de opvallende verschillen dikgedrukt weergegeven in percentages van het totaal aantal jongens en meisjes per aspect van het pentagrammodel. De beginmeting 2 Oordeel is met een B aangegeven, de eindmeting 2 Oordeel met een E. Het nummer hoort bij de afbeelding uit een triade. B 103 betekent dus Beginmeting afbeelding 103 uit de eerste triade. De naam van de kunstenaar staat erachter. Mooiste is in het normale lettertype, lelijkste is cursief getypt.

Attractie: B 103 Velthuis E 103

B 201 Aubrey E 201

B 302 Thé Tjong King E 302

B 501 Janosch E 501

B 603 Clavis E 603

Realisme B 203 Van Oudheusden E 203 De Kroon

B703 Muskee E 703

jongens

meisjes

40 60 50 30

0 83 11 56

0 50 50 40

56 22 67 0

60 10 30 20

78 6 67 11

33 40 80 20

20 28 50 11

20 10 30 10

17 17 67 0

80 10 30 40

11 61 0 72

50 10 0 10

67 11 56 17 202

B 803 Roelofs E 803

Expressie B 102 Altink E 102 Marc

B 503 Munch E 503

B 1002 Fautrier E 1002

Stijl B 701 Mondriaan E 701

B 601 Marden E 601 Interpretatie B 301 Henneman E 301

B 502 Lucassen E 502

B 801 Smits

jongens 60 0 30 30

meisjes 33 33 28 39

20 20 0 40

44 11 33 17

70 10 20 30

28 44 11 56

20 60 40 40

17 78 17 72

20 40 100 0

22 22 44 0

80 0 60 20

83 0 33 17

0 50 30 70

0 61 0 61

10 50 0 50

39 28 39 33

10 80

39 39

203

E 801 Magritte

B 901 Rothko E 901

B 1001 Matisse E 1001

jongens 30 40

meisjes 56 17

30 60 20 30

22 61 11 56

40 10 40 40

56 6 72 17

204

Deel 2 Bijlage 9: Brieven aan de ouders van groep 5 St. Nicolaasga, 13 oktober 2011 Beste ouders van groep 5 Voor mijn studie aan de Master Kunsteducatieopleiding in Groningen ben ik van plan een onderzoek te doen in groep 5. Afgelopen dinsdag 11 oktober heb ik op de groepsavond mondeling uitleg gegeven. Het onderzoek betreft beeldende kunstbeschouwing, m.a.w. kijken naar kunst: Wat zie je?, wat denk je? Wat voel je? bij het kijken naar schilderijen. Het is de bedoeling dat ik tien lessen hieraan besteed. Ook zou ik met de kinderen een kunstmuseum willen bezoeken. Om te meten wat ze ervan geleerd hebben begin ik met een beginmeting en na de lessen sluit ik af met een eindmeting. De kinderen krijgen dan verschillende schilderijen te zien waar ze hun mening over geven. Ik ben benieuwd of het waarnemen van en de waardering voor schilderijen dan veranderd is. Ik heb groep 5 gekozen omdat deze groep nog niet eerder kunstbeschouwing heeft gehad, een interessant gegeven. Naast de meting wil ik de gesprekken opnemen op video om die later te observeren. Ik zal de opnames alleen voor dit onderzoek gebruiken. Hebt u hier bezwaar tegen, of hebt u vragen of opmerkingen wilt u het mij dan laten weten. Graag voor 28 oktober 2011. Verder schrijven de kinderen in een logboekje wat ze elke les geleerd hebben. Ook daar kan ik gegevens uithalen. De tien lessen zullen niet ten koste gaan van andere vakken. Ze worden vooral gegeven in de tekenen handvaardigheidlesuren. De start van de beginmeting is 25 oktober a.s.. In februari 2012 zal de lessenserie afgelopen zijn. Daarna volgt analyse van de gegevens en conclusies trekken. In juli hoop ik dat ik de studie kan afsluiten. Ik hou u op de hoogte. Met vriendelijke groeten Jan Huitema tel. 0513432657 of op school 0513431797 of u spreekt me op school aan. e-mail: [email protected] ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Vraag aan ouders Ik benieuwd of u het afgelopen jaar met uw kind naar een kunstmuseum of kunstgalerie bent geweest. Als u hieraan meewerkt, wilt u dan het strookje aan uw kind meegeven? Naam: ………………………………………………………….. O Nul keer O Een keer naar: ……………………………………………………… O Twee keer ……………………………………………………… O Meer keren ……………………………………………………… 205

Beste ouders van groep 5

St. Nicolaasga, 10 dec. 2011

Even een bericht over de voortgang van mijn onderzoek naar het effect van tien lessen kunstbeschouwing aan deze groep. In oktober jl. hebben de kinderen een beginmeting gehad over hoe ze naar kunst kijken. Wat zien ze? Wat denken ze? En wat voelen ze erbij? De kinderen hebben over veel schilderijen hun mening gegeven. Ze hebben hun best gedaan en deden enthousiast mee. De precieze uitslagen volgen later. Ondertussen hebben we vier kunst beschouwinglessen gehad. De eerste ging over Piet Mondriaan. Ze hebben geleerd om verschillende composities te maken. Ze hebben een lampion gemaakt. Daarna volgde een les over Maurits Escher en zijn werk “Drie werelden”, waarin spiegeling een belangrijke rol speelde bij het thema “Herfst”. Sommige kinderen (en ouders) hebben foto’s van spiegelingen gemaakt. Deze hebben we in de klas bekeken. Het was mooi en erg leerzaam. De kinderen hebben daarna een herfstschildering gemaakt op de manier van Escher. In de Sinterklaasweek hebben we het schilderij “Het Sint Nicolaasfeest” van Jan Steen bekeken en besproken. De kinderen hebben een werkblad ingevuld met een wedstrijdje: Wie ziet het meest? En ze hebben een verhaal geschreven bij het schilderij. Afgelopen week hebben we spelletjes gedaan met 12 kaartjes met afbeeldingen van schilderijen: Een soort memory, domino en een kwartetspel. Ze hebben geleerd dat schilderijen bijzondere kenmerken hebben, zoals kleur, vorm, ruimte, licht, compositie, lijn, textuur en materiaal. De schilderijen op de kaartjes horen bij de tentoonstelling “Windows” in het Fries Museum. Ik zou graag dinsdagmorgen 20 december naar het Fries Museum gaan met groep 5. Met uw hulp kunnen we er komen. Zijn er ouders die dan willen rijden? We vertrekken om half 9 en we zijn zeker om kwart voor twaalf weer terug. U kunt in het museum blijven of de stad in gaan. We parkeren in parkeergarage Hoeksterend en het parkeergeld wordt vergoed. We verzamelen als groep buiten op de stoep en gaan dan in een rij naar het Fries Museum. Geeft u zich op onderstaande strook op? Na de kerstvakantie volgen nog vijf lessen in de klas en daarna volgt de eindmeting in februari. Ik ben benieuwd of de kinderen dan anders naar kunst kijken. Voor mij volgt dan de analyse van alle gegevens en kan ik conclusies trekken. Ik hou u op de hoogte. Met vriendelijke groeten Jan Huitema ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Naam: ………………………………………………………………………………. kan wel rijden op 20 december ‘s morgens naar het Fries Museum in Leeuwarden. aantal kinderen: ……………

206

St. Nicolaasga, 20 maart 2012 Beste ouders van de kinderen van groep 5 Groep 5 van onze school heeft de afgelopen maanden meegewerkt aan mijn onderzoek met de titel: ‘Wat is het effect van tien beeldende kunst beschouwinglessen aan een groep 5 van een basisschool’. In februari jl. heeft de groep de eindmeting gedaan, na tien verschillende beeldende kunst beschouwinglessen (gegeven van november tot en met januari). We hebben veel schilderijen besproken, spelletjes gedaan, opdrachten gemaakt, logboekjes geschreven en creatief werk gemaakt. We zijn naar het Fries museum in Leeuwarden geweest en we hebben bezoek gehad van kunstenaar Gerrit Terpstra in de klas. Op een ouderavond over het onderzoek wil ik u hier nog meer over vertellen en ook over de resultaten uiteraard. Hier volgt later nog bericht over. Hierbij geef ik u vast een voorproefje. Van begin- en eindmeting 2 geef ik u de keuzes mee en de argumenten van uw kind in een envelop. Het betreffen keuzes die uw kind gemaakt heeft bij de schilderijen van de begin- en eindmeting 2, op het papier aangegeven met B2 en E2. De kinderen hebben tien series van drie schilderijen gezien en keuzes gemaakt van de Mooiste en de Lelijkste in elke serie. Om de eindmeting op de beginmeting te laten lijken zijn dezelfde soort schilderijen gekozen. Het lukte niet om de beide metingen in een powerpointpresentatie op de website van onze school te plaatsen. Maar als u mij een e-mailadres geeft stuur ik ze u via de e-mail toe. U kunt dan, eventueel met uw kind, de keuzes bekijken die hij of zij gemaakt heeft. De keuzes van de kinderen zijn opgeteld en in tabellen en grafieken verwerkt. Ik ben nu bezig mijn onderzoek af te ronden en hoop u binnenkort te kunnen laten zien wat de effecten zijn geworden van tien lessen beeldende kunst beschouwing. Hebt u al vragen of wilt u opmerkingen geven dan kunt u mij ook mailen naar het volgende adres: [email protected]. Met vriendelijke groeten, Jan Huitema

207

Bijlage 10: Tien beeldende kunst beschouwinglessen Les 1 Thema: Sint Maarten Vakgebied: Beeldende vorming Onderwerp: Een lampion in de stijl van Piet Mondriaan (naar een idee uit de online methode “Laat maar zien”) Beeldaspecten: compositie, lijnen en kleur Materiaal/ techniek: zwarte stroken van verschillende breedtes vliegerpapier wit en de primaire kleuren schaar, lijm vouwen, knippen, schuiven, lijmen Doel beeldbeschouwing: Leren waarnemen. Leren interpreteren: De betekenis achterhalen van het kunstwerk; kennis maken met de ontwikkeling van realisme naar abstractie bij Piet Mondriaan. Een mening vormen over en waardering krijgen voor de kunst van Mondriaan. Kennis opdoen van de beeldaspecten: compositie en primaire kleuren. Taalvaardigheden: Gedachten en gevoelens onder woorden leren brengen; leren luisteren naar anderen; in een logboekje verslag doen van de ervaringen. Begrippen:

realistisch, abstract, primaire kleuren, compositie, horizontale en verticale lijnen, evenwicht, stijl.

Media:

Via google kom je met “kunst kijken Mondriaan” bij de site Probo Thinquest om interactief bezig te zijn.

Doel handvaardigheid: De leerlingen ontwerpen vier afzonderlijke vlakken van de lampion in de stijl van Mondriaan. Ze schuiven papierstroken horizontaal en verticaal in een compositie en vullen in met de kleuren vliegerpapier. De vier vlakken worden aan elkaar gelijmd en vormen een lampion.

Werkwijze: 1. Een beeldbeschouwingles n.a.v. een afbeelding van een schilderij van Piet Mondriaan (zie observatie-uitwerking 1) 2. Uitleg over het doel van deze les 208

3.      4. 5.

Uitleg over de techniek: Vier vierkanten maken van brede zwarte stroken Met dikke en dunne stroken een compositie maken Met vliegerpapier de vlakken invullen met de kleuren vliegerpapier Met tussenstroken in de hoeken worden de vier vlakken aan elkaar gelijmd Twee touwtjes worden aan de bovenrand bevestigd Nabespreking: Zie je mooie composities bij elkaar? Praat erover in groepjes. Slotactiviteit: De ervaringen in het logboekje verwoorden.

Observatie-uitwerking Les 1 3 november 2011 Tijdstip: 11.15 tot 11. 45 uur Jan Huitema

Piet Mondriaan

* = Leerkracht + = Leerling

Kunstbeschouwing: schilderij van Piet Mondriaan, Compositie rood, geel en blauw, 1921 De afbeelding is te zien op het digibord. De achterste leerlingen zijn zoveel mogelijk vooraan gaan zitten. Van opnames gemaakt met video 8 camera wordt hier een uitwerking gegeven. *Wat is jullie eerste indruk? + saai (met nadruk) + mooi, moeilijk te zeggen waarom + mooi, maar iedereen kan dit wel tekenen + ik wil meer kleuren + gewoon, net echt + saai + dit kan iedereen wel tekenen + saai lijnen en hokjes + veel wit, je kunt niet zien wat het is + te veel zwart, er moet meer kleur in + er zijn veel lijnen + er moet meer kleur in *Welk gevoel heb je? (met vinger opsteken) ( 2 positief, 16 gemiddeld, 7 negatief, de rest geen mening) + ik vind het meer voor grote mensen *Wat zie je? + eigenlijk alleen vierkanten, kleurtjes blauw, geel en rood 209

+ kleine en dikke lijnen en kleur + de ene lijn is dikker, en de andere dunner plattegrond, iets geks + vierkanten van verschillende groottes + langhoekig, rechthoekig *Welke kleuren zie je? + rood, blauw, geel + zwart en wit *Wat zou de schilder bedoeld hebben? + iets maken wat nog nooit gemaakt is + iemand die van rechthoeken en vierkanten houdt + hij heeft gedacht en toen de strepen heen en weer, toen dacht hij zo vierkanten, zal ik een paar kleuren doen. *hij heeft het bedacht? + ja *Wil hij iets aan de mensen vertellen die dit bekijken of is het gewoon van zichzelf leuk. Wat anderen er van vinden moeten ze zelf weten. Heeft hij er een bedoeling mee? + dat de wereld kleurig moet blijven + hij heeft er een soort lol mee + ik zie er nog iets in, een vlinder + hé ja (vijf leerlingen) (hij wijst het aan) + ik zie een ….. best grappig + een raam in een kerk + de letter H zie ik erin *Misschien dat je niet precies weet wat de schilder heeft bedoeld, maar betekent het iets voor jezelf? + ik heb het niet vaak gezien, ik zou zeggen dit is mijn kunst *Zo denkt de schilder? + ja *Zo is het eigenlijk ook wel geweest. (uitleg over Piet Mondriaan: van realistisch naar schilderen) + oh ja, die ken ik ook *(Uitleg kleurencirkel: Hij dacht na over de wereld, en kwam uit op de drie belangrijkste kleuren, horizontale en verticale lijnen. Hij probeerde evenwicht te zoeken in zijn schilderij, compositie) Vervolg Tijdstip: 13.15 tot 13.45 uur (op het digibord is een overzicht te zien van elf afbeeldingen van impressionistische bomen tot abstractie) (bij de eerste bomen) *Hoe vinden jullie dit? + mooi (allen) + de bomen en de zonsondergang + eentje die op een draak of zo lijkt + Het rechter schilderij lijkt net een foto + zonsondergang, roosjes met takken 210

+ rechter boom, grijze boom is ook wel mooi, want daar lijkt het net of het mist is. + het is mist, het lijkt een klein beetje op Friesland. + bij beide zie je …. water dan bij de eerste *Je merkt dat hij bezig is met veranderen + er komt steeds meer fantasie in *Steeds minder takken, het belangrijkste probeert hij over te houden. Hoe kun je het belangrijkste van de boom overhouden, totdat je bijna niet meer ziet dat het een boom is? + ik zie iets van vogels daar beneden + ik zie daar een soort skelettenkop in + ik zie een hoofd en een hoed met de rand zo (wijst aan) + ik zie een spin en een spinnenweb + ik zie een soort masker + ik zie een vraagboom die leeft *Ik ga nog verder naar beneden (met de afbeeldingen). Je kunt nog verder doordenken. + saaie schilderijen (meer kinderen) + toch wel mooi (enkele kinderen) *Naar drie kleuren gaat hij bijna terug + het lijkt niet meer op een boom *Dus je ziet de boom er niet meer in. + dat is toch geen boom *Ik weet niet of dit nog bomen zijn. Het ging steeds meer om de wereld, uitzoeken wat het belangrijkste is. De kern van de wereld. Dit zijn geen bomen meer maar de wereld. Hij zoekt een compositie. De onderste is een beroemd schilderij geworden. Het is het laatste wat hij gemaakt heeft: Victory Boogie Woogie. Het is een soort muziek waar hij van genoot. Hij woonde toen in New York. Daar had je allerlei soorten muziek. Hij heeft genoten van de stad, van de drukte in de stad, de straten die recht op elkaar staan. Hij heeft New York in het schilderij verwerkt, ook weer met kleuren en rechte lijnen. + het lijkt wel een soort plattegrond + het lijkt een kasteelstuk + het lijkt net als je in een vliegtuig zit, dan zie je weilanden. toen wij ook weg gingen op vakantie toen zagen we dit ook. *(ik liet een muziekje horen met Boogie Woogie muziek) *Past het bij het schilderij? + ik vind van wel + ik vind niet dat het kan *Je ziet geen overeenkomst? + nee + ik vind het muziekje en het schilderij heel vrolijk + het past erin, dan voel je wat snellere dingen + de muziek is niet recht, maar die lijnen zijn wel recht + het muziekje en het schilderij zijn fleurig + ik snap niet echt wat het voorstelt, ze zingen er niet bij + het muziekje past mooi bij het schilderij, het is allebei mooi. + de kleuren zijn wel fel en mooi, en het liedje is best wel grappig + er zijn vrolijke kleuren en het is een vrolijk liedje + ze zijn allebei heel grappig, ik vind ze wel bij elkaar passen. + grappige muziek en het schilderij vind ik ook grappig *Wie heeft een goed gevoel bij Victory Boogie Woogie? (met vinger opsteken) + de meerderheid, vijf leerlingen vinden het gemiddeld en een negatief 211

Les 2 Thema: Herfst Onderwerp: Een herfstschilderij maken “Drie werelden” (n.a.v. de litho “Drie Werelden” van M. C. Escher) Vakgebied: Tekenen Beeldaspecten: Ruimte, licht, vorm en kleur Materiaal/Techniek: Papier A3 formaat kleurpotloden Oost-Indische inkt kroontjespennen met water verdunde kleuren blauwe ecoline kwasten, penselen plakkaatverf herfstblaadjes tekenen, schilderen, afdrukken Doel beeldbeschouwing: Leren waarnemen. Leren interpreteren. Wat heeft de schilder ermee bedoeld? Wat betekent de titel “Drie Werelden”? De beeldaspecten herkennen bij dit kunstwerk. Kennis opdoen met ander werk van M. C. Escher. Enig kennis opdoen van de lithografietechniek. Een mening en waardering ontwikkelen in een leergesprek. Taalaspect: Leren analyseren, samenhang leren zien. Gedachten en gevoelens leren uiten, een verslag schrijven in logboekje. Begrippen: lithografie, ruimte, overlapping, diepte, licht, spiegeling, omklappen, kleur, vorm Media:

een website met een powerpoint presentatie “Struttura definita”met afbeeldingen van werk van Escher.

Doel tekenles:

De drie werelden in een eigen interpretatie vorm geven door een eigen gekozen onderwaterdier te tekenen met kleurpotlood, een gespiegelde bomenrij tekenen met Oost-Indische inkt, het water schilderen met verdunde blauwe ecoline en beschilderde herfstblaadjes afdrukken op het wateroppervlak. Kinderen leren de ruimte te ervaren en vorm te geven door de afbeelding in groot – voor, klein – achter en door overlapping weer te geven.

Doel fotografie opdracht:

Onderzoek de “werelden” in de omgeving van Sint Nicolaasga door spiegeling en blaadjes op het water te fotograferen. Bespreken van de resultaten.

212

Werkwijze: 1. Een beeldbeschouwingles n.a.v. een afbeelding van een schilderij van Maurits C. Escher (zie observatie-uitwerking 2) 2. Fotografie-opdracht (zie doel en observatie-uitwerking 2) 3. De tekenles  Uitleg van het doel van de les  Teken het onderwaterdier met kleurpotlood  Teken de bomenspiegeling met Oost-Indische inkt, penselen en kroontjespen.  Schilder het wateroppervlak met brede kwast en verdunde blauwe ecoline.  Beschilder de herfstblaadjes en druk ze met een roller af op de tekening. Denk om grote blaadjes voor en kleine achter. 4. Nabespreking van het werk van de kinderen klassikaal. Welke spreekt je aan? Waarom? In welke ervaar je diepte? Waar zijn de kleuren goed gelukt? 5. Tot slot doen de kinderen verslag van hun bevindingen in het logboekje. Observatie-uitwerking 11 november 2011 11. 30 – 11.45 uur Jan Huitema

Les 2 Maurits Cornelis Escher


Kunstbeschouwing: schilderij van Maurits Cornelis Escher, Drie werelden, lithografie, 1955 De afbeelding is te zien op het digibord. De achterste leerlingen zijn zoveel mogelijk vooraan gaan zitten. 213

Van opnames gemaakt met video 8 camera wordt hier een uitwerking gegeven. *Wat is jullie eerste indruk? + positief met vinger opsteken 6 x, gemiddeld 8 x, negatief 2 x, de rest reageerde niet. + de blaadjes zijn net echt + zwart/wit vind ik heel mooi + mooi, vooral die vis en de blaadjes en de schaduw + spiegeling + de kooikarper is mooi, zoals hij daar zwemt + ik vind dat het heel echt lijkt + ik denk dat het een foto is, maar het is toch niet zo + ik vind het mooi omdat je de schaduwen van de bomen in het water ziet *Is het nou schaduw of spiegeling? + spiegelbeeld (meerderheid) + schaduw is recht op het water, spiegeling is diep Vervolg: 14 november 2011 13.15 - 14.00 uur *Wat zie je? + vis, bomen, blaadje + blaadjes die drijven + spiegeling van bomen + vis + chinese vis + vierkantje en letters en ‘55 *Zijn alle blaadjes hetzelfde? + nee (allen) + met stekeltjes *Weet je ook van welke boom? + kastanje + eik + een blaadje lijkt op een …. + je ziet verschillende vormen + ik zie een blaadje met een gat erin + ik zie een stekelig blaadje + onder zijn grote blaadjes *En in de verte steeds kleinere. Wat bedoelt de schilder daarmee? + als je een foto neemt wordt in de verte alles kleiner *Dat heeft de schilder hier ook gedaan, dan krijg je het effect van ver weg en dichtbij. Dat is goed gezien door jullie. De vis is nu heel dichtbij, maar als hij weg was gezwommen, dan was hij kleiner getekend. Er zit ruimte in het schilderij. Bij de beginmeting was daar ook een vraag over. Bij dit schilderij kun je zeggen. Hier krijg je ruimte. Groot voor, klein achter. + De takken van de bomen lijken net gras, dat in het water staat. *De spiegeling gaat lang door. + waar zou de boom staan? + op het land + ongeveer drie meter *Dus zolang hij onder water is, is hij ook boven water? 214

+ boven water, maar dat zie je niet *Soms zit er ook iets voor, hier zie je blaadjes er voor, maar er kan ook riet voor zitten. + maar deze boom zie je helemaal + het lijkt net of hij op de kop is + ja + ik zie nog wat in de blaadjes, daar lijkt het op een hartje + ik zie ovale blaadjes + die zijn met zijn drietjes + een stekelig blaadje, maar eigenlijk is hij heel zacht + de blaadjes lijken waterdiertjes *Wat is de bedoeling van de schilder? + dat je om de natuur moet denken en niet zomaar afval in de natuur moet gooien *Dus hij houdt van de natuur? + ja + door de spiegeling + dat je afval neergooit, dan is het geen mooie natuur *Dit is wel mooie natuur. + de natuur kan wel mooi zijn maar dan moet je er wel voorzichtig mee zijn + dat je graag naar buiten gaat + ik zie een blaadje met een handvorm met stekeltjes die heel scherp zijn *Maar …. zei dat ze heel zacht waren. + de mijter van Sinterklaas *Ik wil nog even terug naar de schilder, want de schilder heeft het schilderij ook een naam gegeven. Het heet “Drie werelden”. Wie kan ze zien? (Allemaal vingers in de lucht) + de onderwaterwereld + de bomenwereld + en op het water + lente, herfst en winter, vissen, blaadjes en kale bomen *Dus jij ziet er drie seizoenen in? + ik zie een klavertje vier + ik zie er een hoofd in *Kijk eens aan, allemaal fantasie. + ik zie een paddenstoel (kinderen reageren enthousiast) *Zo net zei ik het gaat over ruimte. Wie zegt het gaat ook over licht? + ja, donker voor en licht achter *Gaat het ook over kleur? + nee + zwart/ wit *Hoe vinden jullie het dat het in zwart/ wit is gemaakt? + mooi + het lijkt wel de tv van vroeger, toen hadden ze deze beelden ook + soms mooi, soms niet *Hoe vind je het hier? Wie zegt het kan mooi zijn? (Iedereen bijna steekt de vinger op) *Wie zegt: Ik wil perse kleur? + (een leerling) kleur is leuker, heeft fantasie + eigenlijk maakt het niets uit, want zwart en wit zijn ook kleuren *Is het net zo mooi als wanneer alles in kleur was geweest? 215

+ (een gemiddelde reactie) *Hoe zou de schilder het gemaakt hebben? Hoe is hij begonnen? + hij ging in het bos wandelen + hij is buiten gaan schetsen + hij heeft een vorm en dan kan hij beginnen dingen erin te tekenen *Wat zou hij het eerst gedaan hebben? + hij heeft eerst een foto gemaakt *Zou de vis op de foto staan? Of heeft hij die er later bij gedaan? + (iedereen) ja *Kan het ook fantasie zijn? Eerst een paar blaadjes en de rest heeft hij erbij gefantaseerd? + (allen) ja *Er zijn drie dingen. + bomen op de rand + het water schetsen + eerst het onderste en dan het bovenste. de bladeren heeft hij later er overheen gedaan omdat het anders niet echt lijkt, want als hij de vis boven de bladeren had gedaan was het net geweest of de vis boven de bladeren zweefde. + eerst de vis *Kan hij ook eerst de blaadjes gedaan hebben en dan de vis? + ja en nee door elkaar *Heeft hij het met verf gedaan? + met allebei *Waar heeft hij verf gebruikt? + bij de bomen *Het is heel precies, kan het ook met pen en inkt gebeurd zijn? + ja + het water is met verf gedaan, met waterverf + de witte rand met verf + de vis met potlood vervolg: 24 november 2011 tijd: 14.15 – 14.30 uur Uitleg: Drie werelden van Escher is een lithografie. Ik heb het begrip lithografie uitgelegd m.b.v. eigen werk. Daarna ontstond een gesprek over lithografie en mijn werk. vragen van de kinderen: + Als meester de steen geslepen heeft en getekend, hoe vaak kan meester dan daarmee? *Hoe vaak je kan afdrukken? Ongeveer 20 keer. + Heeft meester dat helemaal alleen gemaakt? *ja, je moet wel veel geduld hebben. Het duurt lang. Maar het voordeel is: Je kunt veel afdrukken maken. Die kun je weggeven of verkopen. +Was meester altijd goed in tekenles en zo. *Ja, maar je kunt steeds meer bijleren. Dit kon ik eerst helemaal niet, tot je het op een school leert. + ik zie iets net als je vanuit een vliegtuig kijkt, het bruine is de grond en het groen is oerwoud. + waar houdt meester van , van druk of rustig?

216

*Je ziet het. Het is toch vrij druk bij mij. Het is wel een verschil met dat landschapje (er hangt een aquarel achter in de klas van mij). Dat maakte ik eerder. Dit lijkt ook nog wel op een landschap. Maar die is veel preciezer. Dus je kunt veranderen van onderwerp + van wie heeft meester het schilderen geleerd? *Op de basisschool ben ik begonnen en later in de vrije tijd. Als je het leuk vindt ga je ook buiten schilderen. Dat is ook heel plezierig, lekker ontspannen, waterverf mee. Dan zit je ergens een paar uurtjes en dan maak je zoiets. + mijn beppe schildert ook heel veel. ik kan het wel eens meenemen. ze kan heel mooi schilderen. *Mag altijd. + het is een hond die heel erg op een hond lijkt. + vind meester tekenen leuk? *Ja je krijgt een goed gevoel. Eerst lukt het misschien niet, dan denk je toch doorzetten. En dan lukt het toch weer. Er komt altijd iets uit. En als het niet lukt, is het ook niet erg. Dan ga je weer een nieuwe maken. + gaat meester bij een riviertje zitten en dan zet meester zo’n ding neer (een ezel)? *Ja + ik heb thuis mijn eigen papagaaienschilderij. + ik heb Max zijn beppe haar schilderij gezien. zij heeft het heel precies gemaakt. hij is heel mooi. + mijn papa kan ook heel mooi schilderen. De bespreking van de foto’s (zie opdracht in lesschema) In de periode 14 november tot 24 november.

Op verschillende momenten kwamen foto’s binnen op mijn e-mail account door de kinderen (of de ouders) gemaakt. Ze werden daarna in de klas besproken. Er zijn vele verschillende foto’s getoond. Verschillend in uitsnede, soms met groothoeklens, soms ingezoomd. Ook verschillend in soorten spiegeling. Bij windstil weer, met lichte trillingen of met grotere golven (+ Met rimpeling in het water krijg je wiebelbomen + bibbertjes). Verschillend in onderwerp: bomen langs de vijver, riet, eendjes, met drijvende blaadjes of zonder. Er zat een nieuwjaarskaart bij met scheve wilgen. Het is een leerzame opdracht geweest. Ze hebben veel geleerd van de vele soorten spiegelingen, hoe iets spiegelt en het effect (+ net of de boom helemaal omgeklapt is). Ze waren soms echt onder de indruk. Herkenning van de plekken in de omgeving gaf ook extra beleving. Dat zoiets moois hier in de buurt was. De bespreking van andere kunstwerken van M. C. Escher. In de periode van 14 november tot 24 november. M. b. v. een powerpointpresentatie hebben de kinderen kennis gemaakt met ander werk van Escher: vervreemde onmogelijke ruimtes, spiegelingen en figuren die in elkaar grijpen. 217

Achter in de klas lagen op de ontdektafel, bouwplaatfiguren die door mijn zoon ooit in elkaar waren gezet na een bezoek aan het Eschermuseum in Den Haag. Draaiing ervan gaf weer nieuwe zienswijzen. De kinderen waren er geboeid door. Les 3 Thema: Sinterklaasfeest Vakgebied: Taal Onderwerp: Een verhaal schrijven bij het schilderij “Het Sint-Nicolaasfeest” van Jan Steen, 1663-1665 Beeldaspecten: compositie, lijnen, licht, kleur Materiaal/ techniek: pen en papier schrijven Doel beschouwingles:

Begrippen:

Leren waarnemen ( zie Werkblad Beeldende Kunst Les 3) Leren interpreteren. Wat heeft de schilder willen uitbeelden? Wat denk je zelf? In welke tijd is het geschilderd? Kennis opdoen over de betekenis van het schilderij.

realisme, verhalend, ovale compositie, uitdrukking, olieverfschilderij, houdingen, gevoelens, Gouden Eeuw

Doel taalles: Leren verwoorden van gedachten en gevoelens. Het schrijven van een verhaal bij het schilderij. Het verhaal maken met de indeling: inleiding, kern, slot. Het verhaal wordt aan elkaar voorgelezen. Kennis maken met uitdrukkingen. Media: Op de site van het rijksmuseum is informatie over dit schilderij te lezen: http ://www.rijksmuseum.nl/aria/aria_assets/SK-A-385?id=SK-A385&page=6&lang=nl&context_space=&context_id= Werkwijze: 1. Een beeldende kunst beschouwingles over Het Sint-Nicolaasfeest van Jan Steen. De kinderen vullen eerst het werkblad Jan Steen in. (zie Verzameling opmerkingen bij het werkblad Jan Steen) 2. Nabespreking van de werkbladen met aanvullende informatie van het rijksmuseum over de compositie. Op het digibord wordt een ovaal getekend waarbinnen alle gezichten met verschillende gevoelsuitdrukkingen zich bevinden. In het schilderij zijn verschillende wijs- en kijkrichtingen waar te nemen. De kinderen tekenen de lijnen op het bord. 3. Wat zal de uitdrukking: Het is een huishouden van Jan Steen betekenen? 4. De kinderen gaan een verhaal schrijven bij het schilderij. Ze krijgen uitleg hierover. 5. In tweetallen praten kinderen over wat er aan het schilderij vooraf ging. In een woordweb schrijven ze associaties. 6. Idem voor het slot. Hoe loopt het verhaal af? 7. Kies vijf associaties van het eerste woordweb. Bepaal een volgorde en maak ongeveer vijf zinnen voor de inleiding. 218

8. In de kern van het verhaal gaat het over het verhaal dat op het schilderij te zien is. Beschrijf dit in tien zinnen. 9. Kies uit het tweede woordweb vijf woorden . Bepaal de volgorde. Schrijf bij deze woorden zinnen voor het slot van verhaal. 10. Lees het verhaal voor de klas voor. Verdeel de beurten. 11. Vragen beantwoorden van kinderen. 12. Wat was goed? Wat kon beter? 13. Slotactiviteit: De ervaringen van deze lessen in het logboekje beschrijven. Les 3: Verzameling opmerkingen gemaakt op het werkblad bij Jan Steen “Het Sint Nicolaasfeest”, 1663 - 1665 Vraag 1: Wat zie je? (De meest gekozen kenmerken staan in elk rijtje bovenaan.)  (zingende) mensen  meisje(s)  kinderen  baby  (oude) man  vrouw  moeder(s)  jongen  ouders  volwassenen  familie  brood(jes)  appel  eten  koekjes  mandarijnen  pepernoten  kruimels  ontbijtkoek  fruit  pompoen  donuts  drinken  plaat die op spekje lijkt  ramen  schilderij  gordijn(en)  grond  huis  stoel  bed  muur  doek als muur  stenen 219

                                              

hout tegels woonkamer kasteel scheur in het raam glas in lood tafel kastje kist doek op tafel rode kluis rood blok emmer schoen pop mand kussen snijplankje speelgoed knikkers lamp stok gouden munt tasje met spelletjes spulletjes ouderwetse bordjes kaarsje houten plank bolletjes pen namen juwelen (ringen, parels, goud, zilver) korf stenen steen tegen tafel bal beeld klomp ketting een glas plastic zak klomp schaal ouderwetse bordjes bloem houtkachel kleren 220

            

hoedjes jurken broeken hoofddoekje witte kragen (donkere) kleuren licht bij elkaar rommel, bende, rotzooi huilen janken feestje drukte van mensen

Vraag 2: Waar gaat het schilderij over?  over oude mensen en kinderen  over de tijd van vroeger  de mensen zijn vast al oud, ik denk dat ze al allemaal dood zijn  over ouderwetse dingen en kleren  ze gaan niet vaak naar buiten  een klein huisje  de oude muur is niet mooi  ze delen een bed met elkaar  feest, want er is veel te eten  mensen die praten en zingen en huilen  over blij en bedroefd  er is iets mis  met zijn allen  het is een familiedag of verjaardag van het kleine meisje  het is sinterklaasfeest, daarom zijn ze blij  over een grote familie  over een arme familie  het gaat over een verzorgingshuis  het meisje is jarig  het meisje is blij  die man wil ook jarig zijn  ze heeft een pop gekregen en een emmer met dingen/ speelgoed erin  moeder wil de spullen zien, maar het meisje wil het niet  het meisje heeft zich pijn gedaan en de moeder wil haar troosten  de jongen moet huilen want hij wil het graag zien  ze vieren sinterklaas, de jongen/ man heeft niks gekregen.  over de schoen opzetten  hij is niet lief geweest, hij heeft de roe gekregen  het jongetje huilt omdat het meisje de pop afgepakt heeft en de moeder wil het aan de jongen geven, maar het meisje geeft het niet.  de jongen heeft zijn schoen gezet maar hij heeft niks gekregen en dat meisje wel en daarom moet dat jongetje huilen. 221

      

ze delen met elkaar het is leuk als iedereen wat krijgt ze hebben niet veel eten ze zijn zuinig met het eten ze schuilen in de oorlog ze maken er een rommeltje van het gaat over kunst

Vraag 3: Wat is het meest opvallend? Bij de eerste keus:  kleur 8 x  materiaal 6 x  compositie 4 x  ruimte 2 x  vorm 2 x  textuur 1 x  licht 1 x  lijn 0 x Bij de tweede en derde keus  vorm 10 x  kleur 7 x  licht 7 x  ruimte 6 x  materiaal 6 x  lijn 5 x  compositie 2 x  textuur 1 x  Vraag 4: Emoticons

= één leerling meisjes

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12 222

Vraag 5: Gemiddeld cijfer 8,2

jongens

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Vraag 5: gemiddeld cijfer 6,4 Werkblad nabespreking nadat de kinderen het ingevuld hadden. De kinderen telden de waarnemingskenmerken op. Een meisje had gewonnen met een score van veertig kenmerken. We hebben enkele genoemd en op het bord geschreven. Hoewel op de werkbladen het Sinterklaasfeest wel enkele keren genoemd was, kwam dit in de nabespreking niet direct naar voren. Men dacht eerder aan een verjaardag van het meisje of een familiefeest. Pas na het noteren van kenmerken die het Sinterklaasfeest betroffen werd het duidelijk dat het daar om ging. Toen zag een leerling de titel ook in de balk boven de afbeelding staan. Een voorbeeld van een verhaaltje bij het schilderij van Jan Steen Het Sint Nicolaasfeest In 1665 stond een klein huisje in Amsterdam. In dat huisje woonde de familie Steen. Daar werd feest gevierd, omdat de Sint in het land was. En iedereen mocht zijn schoen opzetten. Zelfs opa en oma zetten de schoen klaar. Ze konden bijna niet slapen, zo spannend was het. Om zes uur kwam Bas uit bed. Zo spannend vond hij het. Maar toen hij keek zat er niks in zijn schoen. Hij was zo verdrietig toen er wel wat in zijn zusje haar schoen zat. Toen kwam zijn zusje er aan en de hele familie. En zij zag dat er een mooie pop in haar schoen zat. Ze werd superblij. Zijn zusje zag dat er nog een cadeautje in de vensterbank lag. En daar stond op: Bas! Hij was zo blij en weet je wat er in zat? Een houten autootje. De hele familie is blij. En ze eten pepernoten en taaitaai op. “En we zetten vanavond weer onze schoen op”, zei Bas! 223

Werkblad Beeldende Kunst

Les 3

groep 5

Naam:



cijfer: ……

224

Les 4 Spelles beeldaspecten Thema:

Voorbereiding museumbezoek aan de tentoonstelling “Windows”in het Fries Museum in Leeuwarden. Vakgebied: Kunsteducatie Onderwerp: Het onderwerp van de tentoonstelling is “Windows”, vensters. Het gaat over zien, het zien van overeenkomsten en verschillen. We kijken door echte ramen of de lens van de camera naar buiten. We krijgen zicht op de wereld. ( Uit het informatieboekje “Windows” bij de tentoonstelling) Beeldaspecten: kleur, licht, vorm, lijn, textuur, ruimte, compositie, materiaal Materiaal: Tien enveloppen met twaalf kaartjes met afbeeldingen. (zie bijlage Spel Windows afbeeldingen) Doel van de les:

De leerlingen leren de betekenis van de beeldaspecten en passen dit spelenderwijs toe. De leerlingen worden voorbereid op het museumbezoek.

Media: www.windows-friesmuseum.nl Werkwijze: 1. Uitleg over het a.s. museumbezoek. 2. Welke beeldaspecten zijn nog onduidelijk? Nadere uitleg volgt. Moeilijke begrippen zijn waarschijnlijk: textuur en materiaal. 3. M.b.v. een eigen schilderij waarin plafondstructuur is verwerkt krijgen deze beeldaspecten inhoud. De kinderen mogen er aan voelen. (zie verslag Bespreking beeldaspect materiaal en textuur) 4. Drie spelsituaties:  Een soort memory. De twaalf afbeeldingen van schilderijen uit de tentoonstelling zijn op kaartjes afgedrukt. Per twee/drie leerlingen krijgen ze een envelop met de kaartjes. De kaartjes leggen ze omgekeerd op tafel. Om de beurt mogen ze twee omdraaien. Als ze een overeenkomstig beeldaspect kunnen noemen mogen ze de twee kaartjes hebben. Wie heeft na afloop de meeste tweetallen?  Idem, maar noem nu een verschil in beeldaspect tussen de twee kaartjes.  Domino, met hetzelfde doel. In groepjes van vier leerlingen worden twee enveloppen gebruikt. De kaartjes worden verdeeld. Met een juist beeldaspect mag aangelegd worden. Wie heeft het eerst zijn kaartjes kwijt?  Kwartetten. In een groepje van vier leerlingen worden uit vier enveloppen de kaartjes verdeeld. Probeer een kwartet te bemachtigen van vier dezelfde schilderijen, door het schilderij te beschrijven en aan andere leerlingen te vragen. Wie heeft de meeste kwartetten? 5. Van vijf kunstwerken wordt uitgezocht bij welk land het schilderij hoort (Een lesidee uit de voorbereiding van het Fries Museum). Is het land bepaald dan kan een stikker op een poster geplakt worden. Drie schilderijen worden ook inhoudelijk besproken. (zie verslag Opmerkingen bij drie schilderijen van Windows) 6. Uitleg over de organisatie en de regels in het musuem. 7. Nabeschouwing in de klas en invullen van de ervaringen in het logboekje. Bespreking beeldaspecten: Materiaal en Textuur. M.b.v. een eigen schilderij, zonder titel, 1995, gemengde techniek op papier, 100 x 160 cm 225

datum: 8 december 2011 *Wat zie je?  een paardje  het hoofd van Sinterklaas  het hoofd van een mens  een walvis  een fiets  kleuren door elkaar heen, roze, blauw, oranje  een draak  een stier  een appel *Waar gaat het schilderij over?  over kleuren  over vrolijk en donker, twee werelden, een mensenwereld en een waterwereld  golven, kreukels  een tijger  een dolfijn  een kant is verdrietig, en een is vrolijk, vooral door de kleur  over fantasie  een groen dolfijn  het hoofd van een paard  een soort bloem  een zee met gevaarlijke stoffen  een groot fantasiedier  fantasiedieren door elkaar heen in een soort dierentuin  wat heeft meester gemaakt? *Ik geef uitleg over mijn werkwijze. Natuurfoto’s geven mij inspiratie. Bij dit schilderij waren dat foto’s van de kleiige kant van het meer waar het water over heen stroomt. Bij het schilderen heb ik geëxperimenteerd met plafondstructuur. Dat is dus het materiaal met acrylverf dat ik gebruikt heb op papier. Tijdens het schilderen ontstaat er een wisselwerking tussen de schilder en het schilderij. Het is een soort samenwerking. In het cement kun je 226

krassen en smeren. Water speelt ook een grote rol. Op een gegeven moment kon ik niet verder. Dan is het af. Jullie mogen straks voelen hoe het oppervlakte van het schilderij is. Dat noem je de textuur van het schilderij. Dat kan glad en effen zijn, maar ook ruw. In het museum mag je niet voelen. Ze vonden het schilderij wel mooi. Ze konden hun fantasie laten gaan. Opmerkingen bij drie schilderijen van Windows datum: 16 december 2011 1. Bram Boogert, Noon Moon, 1989, een gravure, 100 x 100 cm

 het lijkt wel een koekje  het is met de hand gedaan  een soort nageldruk  een wasmachine  een fototoestel  dit was vroeger hip  een autoband  een ronde blauwe knakworst  een deurbel  een wc-bril  een geheime doorgang  een kasteelgracht De meerderheid vond het een mooi schilderij: knap gemaakt, fantasierijk, blauw en geel samen. Twee kinderen vonden het lelijk: een blauwe knakworst. Na het voorlezen van de tekst uit het informatieboekje Windows, pg. 29 werd het duidelijk dat het om de “Middagmaan” ging. Toen konden ze op de poster de stikker op de goede plek plakken. 2. Jan Wiegers, Zwiters berglandschap, 1955, olieverf op doek, 140 x 130 cm

227

 ik zie een huis  bergen als een olifantenkop  kleuren  ik denk aan China  een vulkaan die bijna uitbarst en de mensen vluchten in het huisje  een bos, een draak met een cape valt mensen aan.  voor de helft precies geschilderd, voor de helft ruig  op het groen schijnt het licht met schaduwvleugels  het ijs gaat smelten De meningen waren verdeeld over dit schilderij Door de bergen werd dit schilderij in Oostenrijk, Zwiterland gesitueerd. 3. Max Spoerri, Huins II, 1981

 een huisje in Duitsland  een kunsthuis  een droomatelier  zijn eigen huis met andere kleuren  Amsterdam, een kerk en twee huizen  een vakantiehuisje  doet me aan Mondriaan denken  een compositie in licht, donker en kleur Na het voorlezen van de tekst in het boekje pg. 26 bleek dat de schilder inderdaad door Mondriaan was geïnspireerd. Het was het Friese landschap met een atelierinterieur. 4. De videostil met de Tibetaanse meisjes werd in China geplaatst. 5. De zeefdruk van Roy Villevoye, Aorket, late afternoon, 2000, 100 x 78 cm, pg. 28 en 29 van het boekje, hoorde bij Nieuw Guinea.

228

Spel “Windows”afbeeldingen

229

Les 5 Thema: Museumbezoek aan de tentoonstelling “Windows” (zie les 4) Vakgebied: Kunsteducatie Onderwerp: De leerlingen maken kennis met verschillende kunstwerken op een interactieve manier o.l.v. twee gidsen. Doel van de museumles: De leerlingen komen in aanraking met verschillende kunstwerken: schilderijen, foto’s, video-opnames, reliëfkunst en ruimtelijk werk. Groep 5 bedenkt een hoofdfiguur voor een verhaal/toneelstuk. 230

Ze komt tot een doorlopend verhaal bedacht bij de kunstwerken in groepjes van vier leerlingen. Werkwijze: 1. Enkele kunstwerken worden met de groep gezamenlijk besproken. 2. De leerlingen lopen vrij rond en bekijken en verkennen de kunstwerken met een achteruitkijkspiegel, een caleidoscoop en een verrekijker. 3. Ervaringen worden uitgewisseld. 4. Introductie en uitleg van de verhaalopdracht. Ze bedenken eerst samen een hoofdfiguur voor het verhaal. 5. In groepjes zoeken de leerlingen de schilderijen volgens een bepaald schema. Elke groep heeft een nummer gekregen. Het is de bedoeling dat ze bij dat deel een kunstwerk zoeken en hun belevenissen bedenken vanuit de hoofdfiguur. 6. Van groep 1 tot 7 wordt het verhaal verteld en/of gespeeld. (zie verslag Doorgeefverhaal Windows) Tijdens de optredens wordt gefilmd door een van de medewerkers. Het is de bedoeling dat de opname op de site van Windows verschijnt. De ouders van de kinderen hebben hier vooraf toestemming voor gegeven, met uitzondering van een leerling. 7. Terugblik en limonadedrinken. 8. Op school volgt een nabespreking en vullen de leerlingen het logboekje in. Het museumverhaal datum: 20 december In het museum bedachten de leerlingen gezamenlijk een figuur voor een doorgeefverhaal dat ze in groepjes moesten bedenken bij een kunstwerk in de zaal. Er waren zeven groepjes. Ze mochten het verhaal vertellen en/of naspelen. Groep 5 bedacht het Draadjesmonster, als hoofdpersoon, n.a.v. het reliëf van Harmen Abma, zonder titel, 2002, 200 x 340 cm. Hij heeft een grote neus en is vaak onzichtbaar vooral in de bosjes.

Groep 5 bedacht in groepjes het volgende verhaal Het draadjesmonster 1. Het draadjesmonster is in de gevangenis. Hij ontsnapt door het raam. Hij was boos omdat zijn familie dood was. Hij moest in de gevangenis omdat hij een meisje had geklauwd.

231

2. Op het ijs staat een vrouw. Ze zag iets. Het draadjesmonster zat tussen de ijsschotsen verstopt. Hij ging met zijn horens tegen het ijs bonken. Ze probeert hem met koekjes te kalmeren en te lokken. Dan zijn de koekjes op. 3. Hij danst op het muziekkleed. Twee kinderen dansen ruggelings met de armen ingehaakt over het kleed. Door te springen ontstaat er muziek. 4. Het draadjesmonster is van de maan in een veld gevallen. Het veld verandert dan in een veld met bloemen. Er komen vlinders aan. 5. Bij het kleed zien twee kinderen het draadjesmonster er in weggezakt. Ze trekken hem eruit. 6. Een vrouw wordt aangevallen door het draadjesmonster, maar hij verandert in een prins. En dan gaan ze samen weg en trouwen ze. Ze gaan naar Spanje. 7. Kinderen ontmoeten het draadjesmonster en doen verstoppertje met hem. Ze kunnen hem moeilijk vinden omdat hij met zijn draadjes niet opvalt tussen de takken. Achteraf gezien was het in een andere volgorde een logischer verhaal geworden. Bv. 4 en 5 omgewisseld en 6 en 7 omgewisseld. De kinderen waren na afloop enthousiast over het museumbezoek.  Je kunt schilderijen en kunst op andere manieren bekijken.  Je kunt er ook een verhaal bij bedenken.  Door de voorwerpen, spiegel, verrekijker etc. leerde je anders kijken.  In een museum is alles echt, dan zie je ook hoe groot het is. Les 6 Thema: Kerst Vakgebied: Levensbeschouwing Onderwerp: Rembrandt, “De heilige familie”. Doel: De leerlingen worden zich bewust dat eenzelfde onderwerp op verschillende manieren en in verschillende stijlen uitgebeeld kan worden. De leerlingen krijgen verdieping in de zienswijze van Rembrandt bij het schilderij “De heilige familie met de engelen”. De leerlingen nemen op een eenvoudige wijze kennis van het levensverhaal van Rembrandt. Beeldaspecten: Licht, compositie, stijl, vorm, ruimte, kleur Media: afbeelding: Rembrandt, De heilige familie, olieverf op doek, 1645, http://www.rembrandt-kids.com/nl/single_painting?id=11. Google afbeeldingen, Maria en kind. Werkwijze: 232

1. Tijdens een kerstallententoonstelling op school op 15 december 2011 hebben de kinderen kennis kunnen maken met het uitbeelden van het onderwerp op verschillende wijzen.

2. In de les levensbechouwing zijn verschillende afbeeldingen van Maria en kind besproken op stijl. Google afbeeldingen geeft ongeveer 110.000.000 scores. De leerlingen hebben een eigen versie van Maria en kind gemaakt. In de les is ook de betekenis van het aureool besproken. 3. Bespreking van het schilderij “De heilige familie met de engelen” van Rembrandt. (Zie observatieverslag) 4. Bekijken van een dvd over Rembrandt, uit de serie Kunst voor kinderen van de Volkskrantshop, waarin het leven van de kunstenaar op een grappige, stripachtige manier wordt verteld met afbeeldingen van veel schilderijen. 5. Nabespreking en invullen van het logboekje. Observatie-uitwerking 23 december 2011 Tijdstip: 9.00 tot 9.45 uur Jan Huitema

Les 6

Rembrandt van Rijn


Kunstbeschouwing: Rembrandt van Rijn, De heilige familie met de engelen, 1645 De afbeelding is te zien op het digibord. De achterste leerlingen zijn zoveel mogelijk vooraan gaan zitten. Van opnames gemaakt met video 8 camera wordt hier een uitwerking gegeven. 233

*Wat zie je? + de geboorte van Jezus, dat zie ik aan de engeltjes + ik zie de bijbel + Jozef is timmerman, dat zie je in de verte + ik zie Rembrandt, de heilige familie, dat staat daarboven + ik zie mijn nichtje erin, die is ook zo klein + op de dvd “kunst voor kinderen” stond hij ook + ik zie engeltjes *Hoeveel? + zes *Kun je ze aanwijzen? + ik zie houtwerk. Jozef is bezig. Hij is timmerman. Ik zie dingen die hij gebruikt. + houtzaagsel + Jozef, timmerman, Maria leest uit de bijbel en kindje + Rembrandt schilderde mensen uit de bijbel + Maria leest een gedichtje voor Jezus, zodat hij in slaap valt + het lijkt Rembrandt zelf wel (Jozef) + hij zei dat hij zichzelf schilderde (informatie van de dvd) + ik denk dat hij in de wieg ligt *Bij het schilderij van Jan Steen moesten jullie zo veel mogelijk opschrijven. Vaak zie je dingen over het hoofd. + het lijkt net of Maria leest en dan even kijkt en weer verder leest + ik dacht eerst het mandje staat gewoon, maar nu zie ik dat er een ding onderstaat, zodat het lekker kan wiebelen + ik zie daarboven een schoorsteen + ik zie nog meer spullen, een ladder, een boor + in de hoek lijkt het of er goud ligt *Wat kan het zijn? + stro * Takken erbij. + hier zie je een doosje, wat is het? + Jozef heeft een huisje getimmerd om mee te spelen + een voetensteun, mijn pake heeft een oud huis, 101 jaar en zoiets was er ook. Dat gebruikten we voor de voeten + ik denk dat het een kastje is dat van de muur is gevallen, en er zit een kommetje in *Als het gevallen was, was het kommetje stuk geweest. + ze hadden nog geen pannen en dan deden ze het kommetje op het vuur en dan kon het warm blijven + misschien zit er een kaarsje in *Aha, het is een voetenwarmer. Het kastje heet een stoof. + ik zie een houtboor, net als bij mijn pake en beppe *Dit is een handboor, nu hebben we een elektrische boor. + het lijkt net of deze engel springt *En dat hij naar beneden komt. + ja *En dat hij kan vliegen. + ik zie een rondje, net als in het andere schilderij (de compositie), dan ga je van Jezus naar Maria naar Jozef naar de engelen en weer terug 234

*Je bedoelt dat de kunstenaar de hoofden zo heeft geplaatst dat het in een patroon zit. De compositie heeft hij zo gemaakt dat daar de aandacht naar toe gaat. Hoe heeft hij dat nog meer gedaan? Rembrandt maakte schilderijen op een speciale manier om de aandacht te trekken. + door het licht *Waar is het licht? + vooraan *Waarom daar? + omdat daar het baby’tje ligt. *Wat wil hij hiermee uitdrukken? + het is bijzonder *Waar is nog meer licht? + bij de engelen, die zeggen dat het een bijzonder kind is. + bij Jozef is ook licht *Hoe heeft Rembrandt het gedaan? Wie zegt goed? (meeste kinderen, de rest vindt het gemiddeld) + in sommige delen is het te donker, dan kun je het niet goed zien + dan ben ik nieuwsgierig wat je daar ook ziet *Als hij alles even licht had gemaakt, dan was het niet extra opgevallen. + nee *Hij wou beslist dat daar de aandacht naar toe ging, dan moet je de rest een beetje donkerder maken. + Maria doet iets bij het kindje met haar hand *Ze kijkt even onder het kleedje. Hoe het met hem is. Vaak hebben we het ook over kleur. Welke kleuren komen hier voor? + Best wel veel, van een zelfde soort, heel veel gemengd. Bruinige kleuren, licht, lichter *In verschillende tinten. + zwart + donkerbruin + schaduwen + de kleuren bruin, donker bruin, rood, licht bruin, groen, blauw, licht blauw. *Welke kleur valt het meeste op? + rood (allen) *Rood trekt de aandacht. Het rode dekentje trekt nog meer de aandacht naar Jezus. Ook het gele wiegje. De witte bladzij trekt de aandacht naar het boek, een verhaaltjesboek? + de bijbel *Welke lijnen zien jullie? (de leerlingen trekken lijnen op het digibord, van verschillende richtingen) *Ik zie ook horizontale lijnen, dat geeft rust. Je wordt er stil van. Wat vind je van het schilderij? Wie zegt mooi? + (ongeveer de helft van de klas) *Kun je zeggen waarom? + omdat je goed kunt zien wat hij ermee bedoelt + omdat hij het licht precies goed heeft gedaan + je kunt er veel in verzinnen + omdat het over Jezus gaat + omdat het van vroeger is + (de rest vond het gemiddeld) + te donker 235

+ soms zie je de dingen niet + mooi en niet mooi + gek dat Jozef niet in het licht staat *In het kerstverhaal is Jozef ook op de achtergrond. Zou het echt zo geweest zijn in de tijd van Jezus? Zou hij zo geboren zijn? + nee (allen) + hij was in een stal geboren + hier is het in een huis + het is niet van Jezus zijn tijd *Dit is Rembrandt zijn tijd. + engelen bestaan niet + er was maar een engel *Waarom in een gewoon huis? + het was te lang geleden om het precies te weten, misschien was de kribbe ook wel niet waar + misschien dachten ze in die tijd wel dat het in een huis was + misschien wou hij iets nieuws uit proberen of hij woonde in Engeland + hij wil iets nieuws uit proberen. *Dat is zeker waar. Hij wilde altijd iets doen wat anderen nog niet gedaan hadden. Hij heeft daar een bedoeling mee gehad. Door een gewone Maria zonder aureool, een gewone baby en een gewone Jozef wilde hij het verhaal vertellen aan gewone mensen uit die tijd. Les 7 Thema: Omgaan met elkaar Vakgebied: Beeldende vorming en muziek Onderwerp: Twaalf afbeeldingen uit de jeugdliteratuur en muziek Materiaal: Vijftien bladen met twaalf afbeeldingen die verschillende gevoelens weergeven (zie bijlage) Een cd met 16 muziekfragmenten van Francis Poulenc, geschreven bij het verhaal Babar het olifantje, waarin verschillende gevoelens zijn vertolkt. Doel beeldbeschouwing: De kinderen kiezen bij een muziekfragment een afbeelding. De kinderen overleggen in tweetallen hun keuze. De kinderen schrijven het nummer van het muziekfragment en het nummer van de afbeelding op. De kinderen schrijven hun argumenten erbij. In een nabespreking vernemen de kinderen de verschillende keuzes en argumenten. Werkwijze: 1. Uitleg doel van de les. 2. In tweetallen krijgen de kinderen een blad met afbeeldingen. 3. Via het digibord luisteren de kinderen naar het eerste muziekfragment. 4. Na afloop is er overleg en schrijft ieder zijn keus en argumenten op. 5. De kinderen krijgen 14 fragmenten te horen. Als ze bij een fragment geen keuze kunnen maken zijn er nog twee extra fragmenten. 236

6. Een volgende dag krijgen de kinderen de zestien fragmenten weer te horen en lezen enkele kinderen hun keuzes voor. Wie had de zelfde keuze? Met welke argumenten? Wie heeft andere keuzes gemaakt? Waarom? 7. Evaluerend gesprek. Was het moeilijk om te kiezen? Hoe kwam de muziek over? Kon je de argumenten voor je keus verwoorden? 8. Invullen van het logboekje. Les 7: Gevoel in afbeeldingen en muziek

argumenten

Muziekfragment – Afbeeldingnummer Jongens: 1 – 1: het eind klinkt een beetje zachter dan het begin 1 – 4: omdat het droevig klinkt de muziek en het plaatje zijn droevig omdat het zielige muziek is omdat het helpmuziek is 1 – 11: omdat het echt is een jongen die verdrinkt omdat het heel droevig is en dat is hij ook 1 – 12: want deze muziek is ook wat oud en het zijn ook oude mannen 2 – 5: omdat het vrolijk was 2 – 6: omdat het net zo was als hij liep het klinkt snel en langzaam 2 – 7: want het lijkt net alsof die mannen haar willen hebben omdat iemand bang was 2 – 9: omdat het grappige muziek is 3 – 4: omdat het echt een jongen is die verdrinkt 3 – 6: omdat iemand hem slaat 3 – 7: het is een beetje griezelig en het plaatje ook 3 – 9: want dit muziekje is ook wel een beetje bonzig 3 – 11: omdat het zielig is 3 – 12: omdat het muziekje voor oude mensen is en het plaatje ook 4 – 1: het klinkt heel vrolijk omdat het klinkt alsof het nacht is en dat is het ook 4 – 3: het lijkt als een haai het visje wil opeten het geeft me een rustig gevoel 4 – 12: omdat het echt is gebeurt 5 – 1: het is heel erg mooi 5 – 2: omdat het spannende muziek is 5 – 3: omdat het een leuk muziekje is 5 – 9: het klinkt een beetje erg en spannend en het is voor kinderen 5 – 10: omdat het grappig klinkt 6 – 8: want bij het muziekje is alles door elkaar heen en dat is wel cool omdat ze daar ook muziek maken en ook op het plaatje 6 – 9: omdat het een koningslied is 7 – 8: omdat het een lollig lied is 7 – 9: grappig 7 – 10: want het lijkt dat of het op de kop is en die mannen zitten ook op de kop 237

8 – 7: omdat het vies is 8 – 11: want het lijkt erop dat het jongetje moet janken het muziekje is steeds boos en dan weer lief omdat het een hard muziekje is heel snel en eng 8 – 12: omdat het eng is 9 – 1: want je kan nooit op de wereldbol zitten omdat het lollig is 9 – 2: de muziek hoort erbij 9 – 4: een hand, help haastig 9 – 6: omdat het klinkt als wegrennen 9 – 10: omdat ze op de kop staan omdat het een leuk liedje is 10 – 1: omdat hij op de maan zit 10 – 5: omdat het een stiekem lied is lekker een beetje pit! 10 – 6: omdat het jongetje wat uithaalt en hij rent 10 – 7: omdat die zingen 11 – 1: omdat het blij en spannend is 11 – 2: omdat hij een beetje bang kijkt omdat het spannende muziek is 11 – 5: want het lijkt als er metaal in je mond zit (?) 11 – 6: omdat ze vluchten voor de boeven 12 – 2: het lijkt net of ik en mijn hond naar een mooie dame zitten te kijken 12 – 3: omdat hij blij is 12 – 8: papagaaiig 12 – 10: omdat ik dieren hoor en geluiden omdat het blij is 12 – 12: omdat het vroeger was Meisjes: 1 – 2: omdat het langzame muziek is omdat het muziekje eng is en het plaatje ook wel, omdat er een wolf bij zit 1 – 4: omdat ze iemand achterlaten 1 – 4: omdat het heel zielig klinkt en dat plaatje is ook zielig en het jongetje kijkt zielig omdat het lijkt dat hij dood gaat omdat ze verdrietig is in het water omdat het echt een beetje lijkt op afscheid nemen, als je ziet dat je vader dood is het lijkt erop dat het niet meer lukt omdat de muziek heel treurig klinkt omdat het schilderij er net op lijkt dat er iemand om hulp vraagt en zo klinkt de muziek ook omdat het spannende muziek is 1 – 6: het past er goed bij 1 – 11: omdat ze allebei niet leuk zijn, het liedje is niet zo blij en het plaatje is ook niet zo blij 2 – 5: ze zitten te zoenen omdat de muziek heel vrolijk klinkt 2 – 6: hij rent ook, ik denk dat hij achtervolgd wordt 238

omdat het een beetje snel klinkt en op het plaatje lijkt het of hij wat gestolen heeft omdat de muziek best snel was en de jongen rent ook heel snel 2 – 7: omdat het meer wild is omdat daar mannen zijn die naar het meisje rennen omdat ze echt zo eet omdat het meisje schrikt en het lijkt schrikmuziek 2 – 8: omdat het onder waterachtig klinkt en het schilderij ziet er ook zo uit 2 – 9: omdat het een geluid is dat iemand hoort omdat er monsters bij zitten en het liedje is grappig en ook het plaatje omdat het zo spannend klinkt omdat het koningachtig lijkt en gemeen omdat het heel gewoon klinkt 2 – 12: het lijkt er op dat het echt gebeurt 3 – 2: omdat het rustige muziek was dat zijn familie hem kwijt is 3 – 4: want lijkt erop dat hij zegt, nee dat wil ik niet 3 – 11: omdat iemand de hand van de jongen pakt omdat het zielig lijkt en pijnlijk omdat de muziek best eng is 3 – 12: omdat het zo spokerig klinkt omdat het zo eng klinkt omdat het oud klinkt omdat het best eng is omdat het klinkt als een arm muziekje en op het schilderij ook omdat de mannen daar zeggen, we gaan, wat ze eigenlijk niet willen, maar het moet toch en daarom vind ik dit echt zo’n liedje dat er bij past omdat de muziek best wel spannend is en het plaatje ook omdat het eng klinkt 4 – 1: omdat het zo lief en schattig is het muziekje klinkt alsof het nacht is omdat de maan tegen het kindje praat en misschien klinkt de maan zo 4 – 3: omdat het lijkt dat de vis bij een haai zit, maar toch niet opgegeten wordt 4 – 5: omdat het zo lief en mooi/leuk klinkt omdat ze aan het zoenen zijn omdat ze fluisteren en daarom hoort dit muziekje er bij, want het is echt een fluistermuziekje 4 – 7: ze wil dat niet opeten maar het moet het lijkt of het meisje het niet meer kan, want ze wordt gek van die obers omdat je deze muziek in restaurants hoort het plaatje is in het restaurant, maar het was ook een beetje zielig en het muziekje op het laatst ook 4 – 9: want de muziek is blij en het plaatje is blij 4 – 12: het past omdat het heel rustig is mooie langzame muziek` 5 – 2: omdat het zo’n snel renmuziekje is en zo ziet het schilderij er ook uit omdat het grappig en hard klinkt en het is gek en grappig 5 – 3: want het is watermuziek 5 – 4: omdat het jongetje bijna verdrinkt en de muziek is ook niet zo vrolijk dus 239

5 – 7: omdat dit een snel liedje is en dat meisje moet heel snel eten omdat iedereen om haar heen staat en dat meisje keek heel grappig omdat de obers heel boos worden op het kindje, want ze wil niet alles opeten 5 – 9: omdat het eerst heel rustig was en toen heel hard omdat het een beetje bange muziek is het is een gevaarlijk lied omdat die beesten een stukje lage muziek hadden en die koning de hoge 5 – 10: omdat het grappig is en het lijken net kinderen 6 – 10: want het is grappige muziek en het plaatje ook want ze stonden op de kop en dat vond ik het grappigst want de mensen lijken wel gek, want ze staan op hun hoofd en het muziekje is ook een beetje raar want het lijkt net of ze uit de boom vallen 6 – 8: omdat hij misschien ergens snel heen moet hij gaat koning worden het lijkt net of hij haast heeft net als de muziek en de muziek lijkt op vliegen omdat het heel mooi klinkt want het is vrolijk en grappig 7 – 1: omdat het een is omdat het heel erg in de nacht klinkt omdat het slaapmuziek is het is wel blij en dat past er wel bij omdat daar een maan bij zit en dat liedje past er wel mooi bij, het is een vrolijk liedje en het plaatje is ook vrolijk 7 – 3: omdat de vis langzaam zwemt en het is langzame muziek want het visje is vrolijk en dan gebeurt er iets met het visje en dan weer niet omdat de muziek heel grappig is en de vis ook 7 – 5: ze zijn verliefd omdat het muziekje romantisch is, maar dan voor kleine kinderen want het is een romantisch liedje 7 – 8: omdat ik de muziek en het schilderij mooi vind want het is echt zo’n dierenliedje en het is een kleurrijk liedje en een kleurrijk schilderij 7 – 9: omdat het zo koning achtig muziekje is en daar lijkt het net ook op 8 – 2: omdat het heel spannend is 8 – 3: omdat het heel spannend klinkt 8 – 6: omdat het jongetje wegrent en dit is wel een beetje een wegrenliedje want je wordt heel bang voor dit liedje 8 – 11: omdat het heel wild is omdat het echt zo klinkt als blijf van me af het klinkt gemeen en het is ook gemeen omdat ze hem dood maakt omdat ik daar een boek van heb en dat is een kinderontvoerder omdat de muziek heel eng klinkt omdat het jongetje wordt geknepen en zo klinkt het muziekje ook want het liedje is een beetje eng en dat plaatje ook, want het jongentje wordt gepakt want het is een spannend liedje 8 – 12: omdat het heel arme mannen zijn en het is spannend omdat het zwaar werk is en het is zware muziek 240

9 – 3: omdat die vis ook heel snel moet lijkt mij, maar dit is ook weer een kleurrijke tekening, dus daarom vind ik het goed, want ik kan heel lang naar de tekening staren 9 – 6: omdat de jongen weg rent voor zijn vriend omdat ik geren hoor en op het plaatje ook het klinkt heel snel want die jongen die vliegt en dat is ook op de muziek de jongen rent weg en de muziek klinkt ook zo omdat het klinkt als hij wegrent omdat het jongetje wegrent en zo klinkt de muziek ook want het is een snel liedje en het jongetje rent ook snel 9 – 9: omdat het muziekje een beetje stiekem lijkt en het plaatje ook 9 – 10: ze zijn gepest 10 – 1: omdat de maan de jongen iets wil vertellen want het lijkt net of hij met de maan praat en het is een gek muziekje 10 – 2: omdat het lijkt dat het kind wel een val heeft gemaakt met zijn hond en daar kijken ze naar 10 – 3: de vis is blij omdat het klinkt een beetje als zwemmen omdat het zo als een vissenliedje klinkt 10 – 5: omdat het kussend klinkt en verliefdachtig omdat het mooie muziek is 10 – 7: omdat het vies klinkt 10 – 8: omdat het liedje best wel bij beesten past, en op het plaatje staan beesten 10 – 10: omdat ze allebei krimpen 11 – 2: de jongen schuilt zich want ze vluchten want ze zijn blij het klinkt een beetje als ze helden zijn omdat snuf de hond ook achter de boeven aan zit 11 – 3: omdat het erbij past 11 – 4: daar is mist, ik vind het een leuk schilderij want die jonge man moet geholpen worden maar er is niemand die hem kan helpen 11 – 5: want ze lopen in een wei en daar past het liedje bij 11 – 7: omdat die obers eng lijken en dat het liedje verdrietig is omdat het zo’n leuk muziekje is en druk en op dat schilderij is dat ook 11 – 8: want het is een druk muziekje 11 – 11: omdat het heel eng klinkt 11 – 12: ze moeten vluchten 12 – 1: het is blij bij de maan omdat ze naar de maan gaat omdat het op de tekening ook nacht is en op het muziekje is het ook een soort nacht 12 – 2: omdat ze bezorgd kijken want het lijkt op een spannend muziekje 12 – 3: omdat het leuk klinkt omdat ik denk dat een visje snel zwemt en het muziekje is ook heel snel 12 – 5: omdat het een rustig muziekje is 12 – 6: omdat hij rent 12 – 7: omdat het meisje niet weet wat ze moet omdat het muziekje grappig klinkt 12 – 8: want ze vluchten en de vogels ook 241

Bijlage

Afbeeldingen les 7

Gevoelens en muziek

1

2

4

5

7

8

10

3

6

9

11

12

242

Les 8 Thema: Omgaan met elkaar Vakgebied: Beeldende vorming, muziek en dans Onderwerp: Dansen op muziek bij afbeeldingen van dansers Materiaal: Een powerpointpresentatie met acht afbeeldingen Een cd met zes muziekfragmenten passend bij de afbeeldingen Een laptop om de cd-fragmenten te kunnen beluisteren en de afbeeldingen te laten zien. Doel beeldbeschouwing: De kinderen ervaren de dansexpressie in de afbeeldingen in verschillende stijlen. De kinderen luisteren naar de dansmuziek en vergelijken de muziek met de afbeeldingen. Ze kiezen een afbeelding en een muziekfragment bij elkaar. In groepjes oefenen de kinderen een dans die daarbij past. De groepjes presenteren hun dans voor de klas. Een groepje wordt gekozen om de dans in de eindpresentatie van het gezamenlijke schoolproject “Omgaan met elkaar” te laten zien aan de hele school en ouders. Werkwijze: 1. Terugblik op de vorige les. 2. Uitleg doel van deze les. 3. Vertonen van de pp. presentatie en praten over de soort dansen die uitgebeeld zijn en de verschillende stijlen waarin dat gedaan is. (zie bijlage Afbeeldingen en dans) 4. Laten horen van de zes muziekfragmenten. Welk fragment past het beste bij welk schilderij? Waarom? 5. In groepjes gaan de kinderen om de beurt een dans oefenen bij een afbeelding en een muziekfragment. 6. De kinderen presenteren hun dans in de klas. De afbeelding wordt op het digibord vertoond en de muziek wordt gespeeld. 7. Welke groep wordt gekozen voor de eindpresentatie? 8. Bij de eindpresentatie worden de ouders van deze kinderen uitgenodigd om te komen kijken. 9. Hoe hebben de leerlingen deze les ervaren? Na een gesprek hierover vullen ze het logboekje in. Ad 4. De vrolijke muziekfragmenten gaven aanleiding tot gegiechel en meebewegen: 1. Afrika festival muziek werd gekozen bij afbeelding 1 van Emile Nolde (Expressionisme) 2. Braziliaanse muziek bij afbeelding 3 (“Carnaval in Rio, uit de film, je wordt er blij van”) 3. New Age muziek Dreamer van Terry Oldfield bij afbeelding 5 (“zweverig, dromerige muziek, rustig”) 4. Middeleeuwse fluitmuziek bij afbeelding 2 (Pieter Brueghel) (“Je kunt het zien aan de kleding en de hoofddoekjes, het klinkt als buitenmuziek, middeleeuwse muziek”) 5. Walsmuziek van Strauss bij afbeelding 7 (Renoir) (“met zijn tweeën, het is koninklijk”) 243

6. Zwanenmeer balletmuziek bij afbeelding 4 (Degas) (“door de kleding en balletschoenen”) Een groepje meisjes deed voor welke oefeningen ze deden bij balletles. Ad 6. De kinderen vonden alle presentaties in de klas heel goed. (“toppie, fantastisch”) In de uitvoeringen zat variatie. Bij fragment 1 werd veel gestampt en geklapt in Afrikaanse stijl. Bij fragment 2 sloot het groepje het carnavaleske dansen af met een polonaise. Bij fragment 3 lieten ze langzame arm en voetbewegingen zien en sloten af met een kringdans naar het midden. Bij fragment 4 kwam de groep “fluitend” op en vervolgde met een soort volksdans en sloten weer fluitend af. Bij fragment 5 vroegen de jongens de meisjes ten dans en dansten ze in een walsbeweging met zijn tweeën. De kinderen vonden dat stijldansen leuk en grappig kan zijn. Bij fragment 6 kwam de groep in een rij op. Een meisje had de leiding, de anderen deden haar na. Zij speelde ook voor zwaan die aan het eind van de presentatie stervend neerviel. Er was een jongen bij. Hij kreeg na afloop complimenten. In het nagesprek werd ook gezegd dat klassieke muziek mooi kan zijn. Dit vonden achttien kinderen, twee vonden gemiddeld, een vond het niet mooi en drie hadden geen mening. “Bij klassieke muziek moet je wel goed opletten en luisteren.” Ad 7 De balletgroep is gekozen voor de eindpresentatie. Bij afbeelding 6 Deze afbeelding vonden veel kinderen ook wel bij de Afrikaanse muziek passen. We hebben er werkstukken bij gemaakt. Op een geschilderde achtergrond werden onderdelen in zwart papier van menselijke lichaamsdelen geplakt in verschillende danshoudingen.

Bij afbeelding 8 Matisse, De dans die tot slot werd getoond, was er meteen een grote hilariteit.  ze zijn bloot 244

 dat schilder je toch niet  als je in een museum komt en dit hangt er dan schaam je je toch  raar  blote mensen *Ik heb uitgelegd dat het een groot schilderij is. Ik heb gevraagd of het de dans goed uitdrukt.  de dans is wel mooi geschilderd  adam en eva waren ook bloot  daar zijn ook blote schilderijen van  de engeltjes van Rembrandt waren bloot  dat is normaal  dit zijn wel echte mensen  sommige dingen kloppen niet, de handen Vijf kinderen vonden dat bloot wel moest kunnen.  dat moet de kunstenaar toch zelf weten Er ontstond een discussie over mooi en lelijk en of het oordeel over een goed of slecht schilderij daar mee te maken heeft. We kwamen er achter dat er op vele manier beoordeeld kan worden. De afbeelding kan mooi zijn en het kan een goed schilderij zijn maar ook een slechte, of de afbeelding kan lelijk zijn en toch een goed schilderij. Bijlage les 8 Afbeeldingen en dans

1

2

245

3

4

5

246

6

7

8

247

Dansschilderijen Bronnen: aangetroffen op 13 januari 2012 1 http://www.iselinge.nl/Scholenplein/pabolessen/01022bkunst/expressi.htm 2 http://www.kmska.be/nl/collectie/highlights/Dans_der_bruid.html 3 http://www.adiel.nl/ 4 http://blog.seniorennet.be/athea/archief.php?ID=872129 5 http://kunstblik.wordpress.com/2011/07/12/canon-van-de-moderne-kunst-matisse/ 6 http://www.kunstcompany.nl/schilderijen/afrikaanse-schilderijen-afrika/Wild-Dance.html 7 http://antiek-kunst.marktplaats.nl/kunst-schilderijen-modern/492328645-renoir-danceat-bougival-vrouw-man-dans-feest.html 8 http://www.hermitage.nl/nl/tentoonstellingen/matisse_tot_malevich/de_dansachtergrond.htm Muziekfragmenten: Bronnen: aangetroffen op 13 januari 2012 horend bij afbeelding: 1 en 6 http://www.youtube.com/watch?v=MwlT6EGUOKY&feature=related 2 http://www.youtube.com/watch?v=KbY5GsAnp_A&feature=BFa&list=PL828A27A3A340C52 8&lf=results_main 3 http://www.youtube.com/watch?v=VbXNmIvWa1c&feature=related 4 http://www.youtube.com/watch?v=1ea90L91eZk 5 http://www.youtube.com/watch?v=c1aGhaQztec 7 http://www.youtube.com/watch?v=3HM0vsmfnFc&feature=related

248

Les 9 Thema: Recycling Vakgebied: Wereldoriëntatie, Beeldende vorming Onderwerp: Bezoek van kunstenaar Gerrit Terpstra in de klas, en een kunstwerkboek maken Materiaal: Verschillende dagwerkboeken van Gerrit Terpstra een rol afvalkarton van een kartonfabriek in Sneek Beeldaspect: Materialen Media: www.gerritterpstra.nl Doel:  Kennis maken met Gerrit Terpstra die in zijn kunst gebruik maakt van vele verschillende materialen om zijn gevoel uit te drukken. Thema’s zijn o.a. het menselijk bestaan, tijd en vergankelijkheid.  Kennis maken met verschillende dagwerkboeken, waarin beschreven wordt hoe ideeën ontstaan en hoe gevonden materialen een rol spelen in zijn werk.  Vragen stellen aan de kunstenaar.  Een kunstweekboek maken van een strook karton in harmonicavorm.  Mogelijkheden ervaren in het beleven van de omgeving door elke dag iets schrijven, te tekenen of op te plakken van iets bijzonders dat je tegenkwam.  In een tentoonstelling worden de werkboeken gepresenteerd. Werkwijze: 1. Als voorbereiding op het bezoek van Gerrit Terpstra bekijken we zijn website. 2. Welke vragen komen bij ons op, om aan hem te stellen. 3. Op woensdag 25 januari is het bezoek gepland in groep 5 en 6. 4. De meegenomen boeken van de kunstenaar worden bekeken en besproken. 5. Welke vragen hebben de kinderen en welke reacties geven ze? 6. Uitleg van de praktische opdracht. Iedere leerling of elk groepje van twee leerlingen krijgen een strook karton. Deze wordt in acht gelijke vakken gevouwen. Een voor de voorkant en zeven voor het kunstweekboek. Bijzondere ervaringen worden geschreven, voorwerpen en tekeningen worden verzameld en verwerkt in het kunstweekboek.

249

7. Als het boek af is wordt het op school geëxposeerd. Ook ouders kunnen komen kijken. 8. In de slotevaluatie worden de ervaringen uitgewisseld en volgt een kort verslag in het logboekje. Verslag

Les 9 Kunstenaar Gerrit Terpstra in de klas

Woensdag 25 januari 2012 Tijd: 10.30 tot 11.15 uur. Gerrit laat een koffer zien. Wat voor soort koffer is het?  een advocatenkoffer Wat zal er in zitten?  papieren Gerrit doet de koffer open boven een leerling. Er komt muziek uit. Verrassend. Een andere koffer is beschilderd.  een kunstenaarskoffer Wat zal er in zitten?  verf, kwasten  gereedschap, scharen  potlood om te schetsen  een ezel Een doosje met potloden, een agenda, papier, een schetsboek. Ik maak tekeningen in een schetsboek. Ik fantaseer bij de tafel. Op dit boek staat nr. 74. Dit is het vierenzeventigste schetsboek. Ik heb dus heel veel boeken gemaakt. Hier is nr. 32 uit september 1995, vol schetsen, teksten en ideeën. Hier is een foto van de “Tsjoenderswein”, de tovenaarskar. Hier is het boek “Dingeman krijt wjukken”. Eppie Dam heeft het geschreven en ik heb de tekeningen in het boek gemaakt. Hoe heten die?  illustraties Hier zie je slangen. Waar denk je aan?  een eng gevoel  dat je wordt gebeten  oerwoud Waar kun je nog meer aan denken bij het woord slang?  tuinslang  stofzuigerslang  een worm Er komen vragen van kinderen over het verleden en de motivatie om kunstenaar te worden.  Vond je vader het niet erg dat je kunstenaar wilde worden? Hij vond het eerst niet leuk, hij had me ook graag als bakker gezien. Boeken vind je in de bibliotheek, maar je kunt ook zelf een boek maken. Bijv. over muisjes. De kinderen herinneren zich de foto’s van het vergaan van zijn oude atelier op de website waar ook muizen een rol speelden. De muizen zijn uit zichzelf doodgegaan. Het atelier is nu afgebroken. 250

Ik heb een boek over muizen gemaakt met Eppie Dam. Het gaat over muizen die vanuit de vier windstreken op weg gaan om de wereld te verkennen. Ze ontmoeten elkaar. Zo ontstaan allerlei nieuwe soorten muisjes die nieuwe huisjes bedenken. Ze hebben ook bijzondere namen. Een meisje uit de klas las het verhaal in het Fries voor.

Gerrit liet allerlei soorten boeken zien. Zoals het harmonicaboek met verschillende gezichten die helemaal uitgeklapt de veranderingen mooi laat zien. Er zijn ook grote boeken. Zoals het fantasieboek met landschappen. Wat zie je?  rotsen, sneeuw, kristal Je kunt er van alles in zien.  daar zitten dieren, witte, zwarte Soms zijn het schaduwen.  een paard met mensen erop Wel een beetje triest verhaal. Nu weer een gewoon boek, maar de buitenkant is bijzonder.  een soort leer  de kaft Waar komt het leer vandaan?  van een drukkerij  een ander boek slopen  een leerfabriek  tweede hands leer  kartonnen doos  leren jas  kringloop  afvalbelt  een bank Precies. Ben je wel eens in Bolsward geweest? Daar is de Broerekerk, met het open dak. Dit boek gaat over die kerk en zijn geschiedenis. Ik heb telkens dezelfde vorm van de kerk gebruikt van een plaatje uit een kalender. Plaatjes van vroeger. De Broerekerk door de eeuwen heen. Hier zie je overstromingen. Hier de glas in loodramen. En hier is de kerk in brand.

251

Hier is een klein boekje dat beschadigd is. Het is door de muisjes half opgegeten in het atelier. Ik had het als een tent opgezet. Ze hebben de bladzijden gebruikt voor hun nesten.

Hier is een heel groot boek (hoogte 1,20 meter) in de harmonicavorm. Aan een kant zijn taferelen uit de bijbel afgebeeld. Aan de andere kant de Tweede Wereldoorlog. (Later vertelde Gerrit me dat hij na het overlijden van zijn ouders de boeken had gekregen die ze jaren geleden hadden verzameld. Zijn moeder had interesse in Bijbelverhalen, zijn vader in de Tweede Wereldoorlog.) Het boek is uitgeklapt rechtop tentoongesteld in de gemeenschapsruimte. In groepjes hebben de kinderen het boek bekeken. Tot slot hadden de kinderen nog vragen aan de kunstenaar?  Hoe is het om kunstenaar te zijn? Niet altijd leuk, je hebt ook wel moeilijke tijden.  Vond je vrouw het goed? Als je het krap hebt is het moeilijk als je een gezin hebt.  Wat vond je vrouw van het oude atelier? Daar kwam ze nooit.  Wat is je kleinste schilderij?  Wat is je eerste schilderij? Op de lagere school tekende ik al en later op de middelbare school.  Wat is je lievelingskleur? Alle kleuren, maar ik ben wel een liefhebber van blauw, zoals dit boek.  Wat is je lievelingsdier? Lastig, muisjes vind ik heel leuk.  Op de website waren ook veel roestkleuren. Klopt, in de beelden.  Wat is er met de spullen gebeurd uit het oude atelier? Sommige heb ik bewaard, maar het meeste is naar de stort gegaan.  Wat is het meest bekende kunstwerk? Dat hangt er van af waar je woont. Mensen in Dokkum zullen vooral het beeld in Dokkum kennen. Anderen in Sneek of Heeg enz. Het grote boek vonden de kinderen mooi. De oorlog is niet mooi, maar het was wel goed geschilderd. Knap dat je er zo over kunt schilderen. De kinderen vonden de presentatie van Gerrit supergoed, toppie, interessant en speciaal. Hij kreeg een groot applaus. 252

Les 10 Thema: Spel Vakgebied: Beeldende vorming Onderwerp: Interpretatie Materiaal: Afbeeldingen van zes schilderijen ( zie bijlage les 10 Interpretatie Vragen en antwoorden) Doel: De kinderen leren verschillende vragen te stellen bij de zes schilderijen. Ze leren dat verschillende antwoorden gegeven kunnen worden op dezelfde vraag. Ze leren dat afbeeldingen op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden. Ze werken goed samen in spelvorm. Ze ervaren dat het fantaseren bij afbeeldingen plezier geeft. Werkwijze: 1. De kinderen krijgen een van de zesafbeelding en trekken een kaartje met het begin van een vraag: Wie….., Wat……., Waar……, Wanneer…….., Waarom…….., Hoe……..? 2. Onder de afbeelding schrijven ze de vraag die ze bedacht hebben. 3. De afbeelding wordt op de rug geplakt met plakband.

4. De kinderen krijgen een schrijfblad. 5. Na een startteken lopen de kinderen door de klas en kijken ze bij elkaar op de rug. 6. Ze bedenken een antwoord op de vraag die ze bij de afbeelding lezen. 7. Ze schrijven de naam van de leerling en het antwoord op. 8. Na een een half uur is het spel afgelopen. 9. Ieder gaat naar zijn eigen plaats en haalt de afbeelding van zijn rug. 10. Wie heeft de meeste antwoorden? 11. Nabespreking: Welke antwoorden zijn bij een zelfde vraag gegeven. Om de beurt worden de vragen besproken. 12. Welke ervaringen hebben de leerlingen opgedaan met deze les? Ze maken een kort verslag in het logboekje.

253

Les 10 Interpretatie Vragen en antwoorden

afbeelding 1

   3              7             24  

Leerling: Vraag: Antwoorden: Waar zie je een klavertje vier (er zijn er vier)? Bij een monster in de rugzak Bovenaan Bij het monster Op de nek Rechtsboven Rechtsboven en midden onder Tussen het hoofd en de voeten in Helemaal rechts In de sok Bij een hoofd Nergens Rechts Helemaal onderaan Waar is dit? Op een schilderij In China In Fantasieland In Gekkenland Carnaval Op een papier In een saaie wereld In een grot In Droomland Buiten In Griezelland Op het land Waar gaat het over? Over dansende mensen Over een feestje 254

              26              

Over dieren Over monsters Over carnaval Over iets saais Over blij zijn met elkaar en dansende mensen Over kopen Over allemaal hoofden Over emoties Over planten Over rare mensen Over een paar hele rare dieren Over allemaal rare dingen Over mensen Over gekke dingen Hoe voelen ze zich? Superblij Leuk Stom Heel raar Goed Ziek Blij Blij en niet buiten gesloten Saai Blij en droevig Vrolijk Verdrietig Heel erg blij Feestelijk

afbeelding 2 4      5 

Hoe lief ben ik? Niet lief, nou soms Heel lief Heel stout Lief Een beetje lief Wie zijn deze dieren? Een stier en een paard 255

      13       23           25          

Stieren Stieren en paarden Dieren Een os Koeien Twee stieren en een groot paard Wie heeft de tekening/ schildering gemaakt? Vincent van Gogh of zo Een schilder of tekenaar Gerrit Terpstra Je vader Meester Jan Niels Wanneer is dit geschilderd? 1901 1916 1820 10 Jaar geleden Vroeger 1985 1992 1985 1889 1995 Waarom is het hier zo druk? Het is een safari Omdat het wilde dieren zijn Omdat het een kudde dieren is Omdat er veel dieren zijn Door de zwarte lijnen Omdat het daar donker en koud is Omdat het veel dieren zijn en die lopen door elkaar Omdat ze vechten Geen idee Omdat het zo geschilderd is

afbeelding 3 8

Wat voor schilderij is dit?  Een swingend schilderij 256

          10         18            28       

Kunst Een driekleuren schilderij Een stom schilderij Een kleurenschilderij Een schilderij met dikke verf Een wild schilderij Een (heel) druk schilderij Een leuk schilderij Een gewoon schilderij Een geklieder en gekladder schilderij Waarom zit er een hoofd in? Omdat het cool is Omdat het grappig is Gewoon dat heeft de schilder gedaan Omdat het raar is Geen idee Omdat het zo hoort Dat kan toch Omdat het leuk is Wat doet dit schilderij? Welke beweging? Dansen Niks Een beweging Een coole beweging Hij beweegt alle kanten op, maar naar boven meer Dansend Van boven naar beneden, van links naar rechts Een beetje wazig Een golf Omdat het een hoofd maakt Alle kanten op Wat zie je op het schilderij? Een druk schilderij Een kleurschilderij Waterland Een kleurig schilderij Allemaal klodders Water bij de zee Water met woud

257

afbeelding 4 15         17           20               22/27

Waar is dit? Ze is in de gang en ze loopt naar haar kamer In een huis In het klaslokaal Op school In een café In een mooi huis Bij beppe thuis Op straat Waar gaat het meisje naar toe? Naar haar kamer Naar een moord Naar huis Naar de klas Naar buiten Naar de schooldirecteur Naar een moordhuis Uit de klas Naar de Noordpool Naar school Wanneer is dit geschilderd? 1966 1955 1987 2003 1886 1985 1982 Als je dood gaat 2000 5 jaar geleden 1960 1955 2010 Vroeger Wie is dit?/Wie ben ik? 258

         

Een juf Een mevrouw Tante Miep Een meisje Een moordvrouw Een meisje op school Dit meisje ben je zelf of zo Een schoolmeisje Een moordwijf Tante Bep

afbeelding 5 6 /14                 11       16 

Wat is dit? Een schilderij Een koekje Een rood blok Een streep Een balk Een Engels dropje Niks Een vlag Een bank Chocola Strepen Een brievenbus Een saai ding Een snoepje Een pleister Een mondharmonica Hoe moet dit? Lijntjes trekken Je moet er op gaan zitten Er over heen springen Weet ik niet Daar moet je een brief in doen Schilderen Waarom is dit schilderij rood? Omdat het een mooie kleur is 259

            21          

Omdat het leuk is Omdat het rood is Weet ik niet Er zit kleurstof in Gewoon Omdat je het anders niet kan zien Rood met zwart Omdat het een felle kleur is Omdat rood mooi is Omdat het een rood snoepje is Want dan kan je het goed zien Omdat het een mooie kleur is Wanneer is dit geschilderd? 2010 6 Jaar geleden Vroeger 2000 1963 1 jaar geleden 2003 1999 1980 Nooit

afbeelding 6 1            

Hoe heet dit schilderij? Het regent mensen De vliegende mannetjes Het regent mannetjes Mensjesregen Vallende mensen Professortjes De vallende mensen Vallende poppen Mannen uit de lucht Een poppenregenschilderij Mensenregen Mannetjes 260

 2          9                  12           19      

Vliegende mensen Waarom vallen er mensen uit de lucht? Omdat er te weinig mensen zijn Omdat het mensen regent Omdat God ze niet meer wil hebben Omdat ze lief zijn Omdat het regent Omdat het poppenregen is Omdat de mensen uit het kwade zijn gevallen Ze zijn uit een vliegtuig gesprongen Het is mensjesregen Wie zijn die mensen? Leuke mensjes Studenten Spionnen Gewone mensjes Zwarte mensjes Directeuren Schooldirecteuren Managers Deftige mannetjes Jonge mannen Poppetjes Pappa’s Mannen Geesten Hulpjes van Sinterklaas Sneeuwmannetjes Rare mensen Wanneer is dit gebeurd? Of gaat dit nog gebeuren? In 2013 Het moet nog gebeuren In 1999 Het is al gebeurd 100 Jaar geleden Dit gaat gebeuren Dit moet nog gebeuren in de toekomst Heel lang geleden Het gaat niet gebeuren In 2090 Wanneer komen de mensen uit de lucht vallen? En op welk tijdstip? Tot God hen oproept Om 12 uur Om 15.30 uur In de middag om 2 uur Om 1.30 uur Als God ze niet meer wil 261

   

Als het regent In 2018 Om 12.30 uur 18.00 uur

Nabespreking van deze resultaten: 6 – 2 2012 Bij elke afbeelding lazen de kinderen hun vraag en de antwoorden voor. Het was verrassend voor ze dat er zo veel verschillende vragen en antwoorden waren gegeven. Vaak was het grappig, werd er gelachen of vonden ze het leuk bedacht. Soms waren er vreemde, tegengestelde antwoorden maar met de uitleg van de leerling die het antwoord had gegeven kon het gedachtepatroon gevolgd worden. In een geval ontstond een discussie. Een grote meerderheid vond het schokkend te horen dat bij schilderij 6 (19) iemand had geschreven ‘Als God ze niet meer wil’. Dat was niet leuk. Enkele kinderen hadden in de naaste omgeving iemand die overleden was. Anderen vonden het niet zo erg, juist grappig, het zal toch niet gebeuren, God doet zo iets niet, je kunt ze toch niet zien want ze zijn geesten. Ze vonden tot slot wel dat deze les ze aan het denken had gezet. Ze waren anders naar schilderijen gaan kijken.

Afbeeldingen: Interpretatie schilderijen Bronnen: aangetroffen op 28 januari 2012 1 http://www.kunstroute.net/2010/deelnemers.html 2 http://marcokunst.wordpress.com/category/kunst-wetenschap/ 3 http://www.schijnscherper.nl/Vriendschap-voelen/vriendschap-voelen.html 4 http://www.artway.eu/content.asp?id=751&lang=nl&action=show 5 http://bsides-expo.blogspot.com/ 6 http://bsides-expo.blogspot.com/

262

Bijlage 11: Het logboekje Voorkant

Kunst-logboekje van ……………… binnenkant tien keer:

stikker van het schilderij

Kunstenaar: …………………………….. ………………………………….

Titel: …………………………………… Het ging over: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………… Ik heb geleerd dat: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………… Ik vond de opdracht: O gemakkelijk O moeilijk O leuk O niet leuk want: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………… Ben je tevreden over jezelf: O ja O nee Mijn gevoel Cijfer: …………. bij het

emoticon-stikker plakken schilderij:

Bijlage 12: Logboekje-gegevens cursief zijn de opmerkingen van de jongens weergegeven Les 1 Mondriaan Het ging over: 263

vierkanten, rechthoeken, drie kleuren, rood, geel en blauw, wit en zwart, evenwicht, lijnen, zwarte lijnen, belangrijke kleuren daarmee hebben we kunst gemaakt, Piet Mondriaan, we hebben een lampion gemaakt best wel leuk, vlakken verdelen, het moest netjes zijn. van groot naar klein, en mooie posities, dikke lijnen, een lampion, evenwicht, knippen op papier, compositie. Ik heb geleerd dat: mooie rechte lijnen maken en kleuren verdelen, schilderijen zijn best mooi, met kleuren nog mooier, in elk schilderij kan je iets zien, dat kunst ook op een andere manier wordt geschilderd, nu nog leuker, dat je met vakken en drie kleuren toch wel iets moois kunt maken, dat Mondriaan alleen maar van rechte lijnen houdt en schilderde en zijn vriend alleen maar scheve lijnen heeft gemaakt, dat Piet Mondriaan van precies naar niet precies ging (Victory Boogie Woogie), dat hij mooi kon schilderen, je mag alleen tekenen en verven met rood, geel, blauw, dat compositie heel belangrijk is, hij gebruikte alleen maar horizontaal, je kunst kunt maken met kleuren, ook al zijn het er maar drie, schilderen is geen lolletje, het gaat om rustig aan doen en fantasie. ik heb nagedacht over rechte lijnen, een compositie maken, en dat rechte lijnen best wel mooi zijn, met evenwicht hou je ze recht, dat hij een groot schilderij heeft gemaakt, evenwicht is heel mooi, mijn mening is ook veranderd, je kunt er veel mee doen, kunst is belangrijk voor de hele wereld, dat je een lampion kunt maken over kunst, dat is leuk, kleuren en evenwicht, van precies naar niet precies, dat de strepen recht moeten zijn. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 7 moeilijk: 8 gemakkelijk: 2 moeilijk: 4

leuk: 16 leuk: 6

niet leuk: 0 niet leuk: 1

Want: vakken verdelen was leuk en lijnen plakken, de lampion was heel leuk en makkelijk, je mocht je eigen mening zeggen en nadenken is moeilijk, heel leuk, het gaat over kleuren en kunst dat is leuk, het is moeilijk kiezen, interessant, leuk, niet moeilijk, helaas is Piet Mondriaan gestorven, knutselen is leuk want ik kan goed knutselen, het is gewoon leuk en gezellig, leuk omdat het drie kleuren zijn, leuk van precies naar niet precies. we moesten heel veel plakken, rechte lijnen zijn moeilijk, ik snapte er eerst helemaal niets van maar daarna vond ik het ook wel leuk, kunst is prachtig, je moest veel schrijven (waarschijnlijk bij de beginmeting) en plakken daar heb ik moeite mee, je hoeft bijna niks te doen, de lampion was heel leuk en makkelijk.

Ben je tevreden over jezelf: ja: 16 nee: 1 ja: 4 nee: 2 Mijn gevoel bij het schilderij: meisjes:

264

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens:

1

2

Gemiddeld cijfer: 9 Gemiddeld cijfer: 8,3

Les 2 Escher Het ging over: hij tekende het zelf, soms leek het 3 D, dat vond ik echt mooi, kunst, spiegeling van bomen, struiken, van donker naar licht, van voor naar achter, ook nog over bladeren en de grote vis, het was gewoon superleuk, over vissen, bladeren, bomen, spiegeling van bomen, een Indiase vis, drie werelden: onderwaterwereld, op het water en op het land, een vissenwereld.

265

een schilderij van Escher, spiegeling, bomen, water, bladeren, eigenlijk drie werelden, en natuur. Ik heb geleerd dat: hoe je groot en klein kunt laten zien, spiegeling, kunst is heel leuk en dat Escher in de oorlog leefde, dat kunst alles kan zijn, dat de spiegeling van bomen naar onderen gaat en de schaduw plat op het water ligt, een heleboel vonden dat zwart wit niet mooi is maar nu iedereen wel, dat je op stenen kunt tekenen, dat Escher heel erg van schilderen hield, dat hij mooi kan schilderen, dat je met zwart, wit ook heel mooi kan tekenen, je moet niet zo maar schilderen maar goed nadenken, dat het over dieren gaat en heel veel bladeren, we hebben zelf ook zoiets gemaakt, daar leer je meer over, dat een spiegeling recht naar onderen gaat en een schaduw recht gaat, de bomen zijn eigenlijk omgeklapt, dat je het van dichtbij groot moet doen en ver weg klein, dat je lang over een schilderij moet doen. dat alles mooi kan zijn, en kunst is heel mooi, dat er drie werelden zijn, spiegeling in het water, dat je ook spiegeling kunt verven, nu let ik meer op spiegeling, dat kunst leuk is, dat zwart wit best wel mooi is, dat spiegeling mooi is en naar beneden gaat. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 7 gemakkelijk: 6

moeilijk: 5 moeilijk: 1

leuk: 23 leuk: 7


Want: je kon echt leuke dingen doen, ik ga meer op spiegeling letten, leuk om een schilderij te maken, we moesten foto’s maken, mooi om spiegeling te doen en de bladeren, de opdracht was superleuk, ik vind het steeds leuker, het leek raar maar was toch mooi en het maken was leuk, nu let ik op spiegeling, het gaat over drie werelden, het is leuk grappig dat je op een steen kunt tekenen, je moest leuke dingen doen en het was niet moeilijk, ik let op spiegeling, het is leuk als je een schilderij maakt, dat je zelf zo’n schilderij kon maken en de spiegeling en een dier, je kan veel lezen. je leest er veel van, ik moest een foto maken en verven, omdat zijn kunst mooi is. Ben je tevreden over jezelf: ja: 14 nee: 2 ja: 7 nee: 1

Mijn gevoel bij het schilderij: meisjes

266

zo mooi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens:

1

2

Gemiddeld cijfer: 9,1 Gemiddeld cijfer: 8,2

Les 3

Jan Steen

Het ging over: de kunstenaar Jan Steen en het Sint Nicolaasfeest in 1665 geschilderd, we deden wie het meest er bij kon verzinnen die kreeg een stikker, over de schoen opzetten, en dat ze cadeautjes kregen, en dat het meisje verwend is en dat de jongen niks had gekregen want hij was stout geweest, het meisje had een pop in haar schoen, familie Steen is op het schilderij 267

gekomen, het meisje met de pop kwam niet uit de familie, ze kregen niet allemaal een cadeau. sinterklaasfeest, sinterklaas en de familie en al het snoep, pakjesavond, in 1665 is het gemaakt, een jongen die flauw is tegen een meisje maar hij krijgt wel een mep. Ik heb geleerd dat: dat kunst mooi is, het kan ouderwets zijn en dat het sinterklaasfeest al heel lang bestaat, dat Jan Steen mooi kan schilderen, dat er onzichtbare lijnen in zitten en de hoofden in een ovaal, dat het in 1665 is gemaakt en dat het sinterklaasfeest al heel lang wordt gevierd, dat het al bestond dat wist ik niet, dat licht schijnt, data je beter ziet, je ziet er veel meer in, dat het al heel oud is dus sinterklaas bestaat al heel lang, dat je er heel veel van kunt weten, dat als je een verhaal maakt moet je eerst met de inleiding beginnen en dan het verhaal, het is belangrijk hoe je het er op zet, dat kunst niet alleen maar wat is, wat niet makkelijk is, dat hij heel veel mensen heeft geschilderd, je kon gewoon iets over jezelf schrijven, als je flauw doet krijg je niks, dat de compositie bij elk schilderij heel belangrijk is, dat er veel gevoelens in zitten. dat sinterklaas leuk is, dat het een feest was en belangrijk, dat schilderen best wel moeilijk is en om een verhaal bij het schilderij te maken is wel makkelijk, het is leuk om kunstwerken te bekijken, dat je over sinterklaas kunt verven, schilderijen zijn altijd mooi, dat het al lang gevierd wordt, dat Jan Huitema ook een kunstenaar is, dat een verhaal veel werk is met een begin en een eind. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 3 moeilijk: 3 gemakkelijk: 3 moeilijk: 4

leuk: 12 leuk: 5


Want: leuk omdat het ook sinterklaas was, leuk omdat ik veel kon leren, interessant, ik kom meer te weten, ik wist er al wat over, we mochten een verhaal schrijven en dat vind ik leuk, je moest een inleiding, een verhaal en een slot bij het schilderij maken, dat was moeilijk maar wel leuk het is ook goed, moeilijk omdat we er heel veel woorden bij moesten schrijven, je mocht heel veel opschrijven en dat was heel leuk, het verhaal schrijven is best wel lastig maar ook leuk, we moesten raden hoe het schilderij heette dat was moeilijk maar het verhaal schrijven was leuk, moeilijk omdat we er heel veel woorden bij moesten schrijven. ik hou van kunst, ik snapte er niets van, leuk je mocht een verhaal schrijven, en de koekjes zijn lekker, omdat het hip is, we moesten een verhaal maken dat vind ik leuk, het is best saai en moeilijk, want het is serieus.

Ben je tevreden over jezelf: ja: 18 nee: 0 ja: 7 nee: 3 Mijn gevoel bij het schilderij: meisjes: 268

wocool

1

2

gezellig

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens:

1

2


Les 4

Spelletjes

Voorbereiding Museumbezoek

Het ging over: spelletjes met kunst en opvallende kenmerken, bv. compositie, kleur en vorm, spelletjes en schilderijen, en vergelijken. het toverende schilderij, lijnen, compositie, kleur, vorm. 269

Ik heb geleerd dat: kunst heel verschillend kan zijn, maar je kunt het vergelijken, hoe textuur voelt en dat kunstenaars heel veel moeite hebben gedaan, dat dingen die niet op elkaar lijken toch bij elkaar horen, dat er heel veel verschillen zijn, maar je kunt ze vergelijken, dat je goed moet vragen, dat de kunstenaar eerst heel goed nadenkt en niet zomaar gaat schilderen, schilderijen die je lelijk vindt daar kun je heel veel in fantaseren, en schilderijen kun je later nog mooi vinden en het zelf ook maken, je kan er veel in zien en over vertellen, dat je overal heel goed moet kijken, kunst is verschillend maar je vindt vaak wel iets hetzelfde, compositie is hoe je iets neerzet, ik weet nu wat textuur is, en welke schilderijen bij elkaar kunnen horen. dat kunstenaars goed kunnen schilderen, er toverende schilderijen zijn, spelletjes die we gedaan hebben over aparte dingen gaan, ik heb het woord textuur geleerd ik weet nu wat het is, dat je textuur kunt voelen, dat er heel veel kleuren zijn, dat spelletjes met kunst leuk kan zijn. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 6 moeilijk: 6 gemakkelijk: 4 moeilijk: 2

leuk: 17 leuk: 4


Want: we deden leuke spelletjes, het was heel leuk, heel gezellig, het is mooi en je kan alles kiezen, je moest wel alles goed zeggen, leuk omdat ik wel van spelletjes hou, heel erg leuk en je leert er ook nog wat van, het was vaak met dezelfde kleur, het was top, je leerde wat van de spelletjes, memory was heel leuk, je vond altijd wel iets dat bij elkaar paste, de spelletjes waren gewoon heel leuk, ik vind het moeilijk verhalen er bij te gedenken maar wel leuk, moeilijk om te zeggen wat bij elkaar hoort. het was gemakkelijk, ik vind kunst mooi en leuk, ik vind kunst mooi, best wel simpel, je hoeft niet veel te doen, de spelletjes waren leuk want er waren veel schilderijen, de spelletjes waren moeilijk en makkelijk. Ben je tevreden over jezelf: ja: 14 nee: 0 nee: 8 nee: 0

Mijn gevoel: meisjes

270

nerveus

1

prachtig

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens

1

gemiddeld cijfer: 9,3 gemiddeld cijfer: 9

Les 5

Museumbezoek

Het ging over: we hebben er een draadjesmonster van gemaakt, je moest groepjes maken en een toneelstukje doen en erover praten. draadjesmonster in het museum. 271

Ik heb geleerd dat: je in andere schilderijen ook dingen kunt zien, je kunt met een spiegeltje kijken in het museum, je kunt op verschillende manier kijken, dat kunst best wel leuk is, dat het draadjesmonster geen schilderij is maar een heel groot ding, dat kunst van draadjes gemaakt kan worden. je het op een andere manier kunt bekijken, in het museum is het echt, dat er veel verhalen over een schilderij kunnen zijn, dat kunst meer manieren heeft bv. draadjes en foto’s, dat kunstenaars goed kunnen schilderen. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 6 moeilijk: 7 gemakkelijk: 5 moeilijk: 3

leuk: 9 leuk: 7


Want: in het museum kon je alles in het echt zien, sommige dingen waren nieuw dus dan moest je wel nadenken, het was leuk omdat ze een film maakten, je moest een verhaal maken en dat was leuk, het bedenken van een verhaal bij elk schilderij was moeilijk en makkelijk, leuk en makkelijk, een beetje saai maar ook leuk, we moesten zelf een verhaal bedenken dat was moeilijk maar wel leuk, moeilijk om te maken, meester Jan kan alles uitleggen, we mochten een toneelstukje bedenken, het was heel gezellig. het is erg gek want op een foto is het plat maar in een museum is het dik, het draadjesmonster was leuk, het was niet vrolijk. Ben je tevreden over jezelf: ja: 16 nee: 0 ja: 4 nee: 0


wowie

272

de powi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens

1

gemiddeld cijfer: 9 gemiddeld cijfer: 9,1

Les 6

Rembrandt

Het ging over: de heilige familie, we denken dat het Jezus, Maria en Jozef zijn, wat belangrijk staat is staat in het licht, het licht en donker, de vorm en de kleur en nog meer, Jezus was heilig dat staat in de bijbel, Rembrandt heeft vaak schilderijen met de bijbel er in, kindje Jezus in een mand,

273

je kunt Maria, Jezus en Jozef op verschillende manier schilderen, de heilige familie die heel erg blij met elkaar was. de heilige familie, het licht en donker, alle hoofden zitten in een cirkel, ze kijken naar elkaar, er is hoofdcontact, een dame heeft een kind gekregen. Ik heb geleerd dat: Rembrandt altijd een bijbel schildert en vaak mensen, R. is beroemd geworden door het licht, dat het leuk was en dat kunst niet zo maar wat is, dat R. mooi kan schilderen, R. is een beroemd kunstenaar, dat je op allerlei manieren kunst kunt bekijken, ik kan mezelf tekenen en de ander, je kunt op heel veel manieren Maria en kindje schilderen, dat je schilderijen op een andere manier kunt schilderen met licht en donker, waar het licht is is het bijzonder, dat iedereen bijzonder is als het in het licht staat, je kan van alles bekijken en er zijn allerlei soorten Maria’s, dat het kind en Maria belangrijk zijn, R. kan mooi schilderen. dat kunst mooi is, je kunt hem ook op een andere manier bekijken, op iedereen die belangrijk is schijnt licht, er altijd wel licht is in een schilderij en iet belangrijk is door het licht, dat R. heel veel schilderijen heeft gemaakt, R. een beroemd kunstenaar is, geschiedenis is mooi. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 7 moeilijk: 2 gemakkelijk: 4 moeilijk: 3

leuk: 12 leuk: 5


Ben je tevreden over jezelf: ja: 17 nee: 0 ja: 9 nee: 0 Want: je moest veel bedenken dat was leuk, je kon er veel over bedenken, ik vind tekenen leuk, we praten er leuk over en dan was het eigenlijk een soort verhaal, we hoefden alleen maar er over te praten, kletsen is leuk, het was erg leuk, want het was leuk en je moest er om lachen, je kan er veel over bedenken. we hoefden maar een beetje te praten, het is saai, omdat ik schilderijen wel erg leuk vind met Jezus, gezellig.

Mijn gevoel bij het schilderij: meisjes

274

zo mooi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens

1

cijfer: 8,7 cijfer: 8

Les 7 Afbeeldingen en muziek Het ging over: muziek luisteren en plaatjes erbij zoeken waar het muziekje bij past, muziek en je moest goed horen wat er bij moest, bijvoorbeeld dat plaatje en muziek nr. 12 die waren zielig en grappig. 275

muziek luisteren, schrijven en plaatjes erbij zoeken, horen, kijken, voelen. Ik heb geleerd dat: muziek en een plaatje bij elkaar passen en dan kan het wel heel mooi zijn, dat kunst mooi is ieder kan zelf kiezen, dat het niet alleen over zien is, maar ook over luisteren en voelen en dat muziek ook kunst kan zijn, in een plaatje zit gevoelens muziek kan er ook mooi bij zijn, dat bij een soort schilderij een soort muziek hoort, in een plaatje zit gevoel en in muziek zit gevoel, muziek is ook kunst, je goed naar elkaar moet luisteren, dat muziek bij kunst kan horen en ieder heeft een andere mening, dat kunst ook muziek kan zijn, je moest een goed plaatje voor muziek uitzoeken, bij elke muziek is er wel een schilderij en dat vind ik mooi, je moet goed luisteren, veel verhalen bij muziek passen. kunst is leuk, in het plaatje zit een gevoel van muziek, muziek is belangrijk, je goed moet luisteren, je kunt een muziekje in een plaatje zien, dat muziek kunst kan zijn, dat je goed niet luisteren, in het plaatje zit ook gevoel en je moet goed luisteren, je muziek bij een plaatje kan doen, dat een plaatje gevoel heeft, dat muziek belangrijk is. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 3 gemakkelijk: 4

moeilijk: 9 moeilijk: 6

leuk: 16 leuk: 9


Want: je moest het er zelf bij zoeken, muziek erbij zoeken was wel moeilijk, maar verder was het ook wel leuk, het was een leuke opdracht, het was moeilijk om je aandacht er bij te houden, je kon je eigen mening laten zien, we mochten het met zijn tweeën doen, de les was gewoon heel leuk, je kunt er veel van leren, er waren veel om te kiezen en het is wel leuk om te doen, het is heel saai, gewoon ik vond dit leuk, moeilijk wat het moest wel goed, dat dacht ik maar ik vond het ook heel leuk, echt leuk, de les was gewoon heel leuk omdat je dan iets kunt leren, we moesten goed nadenken, dat muziek ook kunst kan zijn. het is mooie muziek, het zelfde plaatje bij de muziek past dat was moeilijk, ik vond de muziek bij een plaatje zoeken moeilijk, het was makkelijk en moeilijk, ik vond het leuk, je hoefde alleen op te schrijven en te luisteren. Ben je tevreden over jezelf: ja: 15 nee: 0 ja: 4 nee: 0

Mijn gevoel: meisjes:

276

prachtig

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens:

1

2


Les 8 Afbeeldingen, muziek en dans Het ging over: dansen op muziek en dat je bij een schilderij een dans kan maken, een dansschilderij, onze dans ging over een middeleeuws feest, heel veel schilderijen, je moest er een dansje bij bedenken met muziek die er bij past, een schilderij en dansen, wij deden de dans de wals, 277

we moesten met elkaar dansen dat was heel leuk, kunst met muziek, een rustige dans, een dansje bedenken dat er bij paste dat was echt superleuk. dansen en dansen maken, je moest bij heel veel schilderijen een dansje bedenken, dansen met een schilderij, een danstekening moesten we namaken, heel veel liedjes, carnaval en wietdansen, een dansje bij een schilderij. Ik heb geleerd dat: je bij een schilderij ook een dansje kan bedenken, ik wist niet dat je bij een schilderij kan dansen en dat er muziek bij past, dat een schilderij met muziek kan, bij een lelijk schilderij kan mooie muziek passen, je alles serieus moet nemen, er ook dansende muziek is, dat er ook gevoelens zijn, bij een lelijk schilderij past een liedje, je mag dansen voor een schilderij, bij elk schilderij wel een liedje wel een liedje kunt zetten, dat er ook gevoelens bij horen, het was leuk om te doen vond ik. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 11 moeilijk: 13 gemakkelijk: 4 moeilijk: 3

leuk: 18 leuk: 8


Want: je mocht zelf een dansje bedenken, het was moeilijk een dansje er bij te bedenken en het was leuk, het was wel gemakkelijk maar ook moeilijk en leuk, je mocht twee oefenen dus, het was niet moeilijk, je mocht er zelf een dansje bij bedenken en dat was heel grappig want wij moesten zo dansen als op het schilderij (Renoir) en dat moest ik met een jongen doen en dat was heel grappig, we deden ballet en dat was gewoon heel erg leuk en toen mochten we het doen voor de school, het was moeilijk om de dans te bedenken maar ook makkelijk, het was best wel leuk omdat we ballet moesten doen, ik vond het heel (6x) leuk en dat blijft ook zo, het was leuk want we moesten een leuke dans bij het liedje bedenken, ik vond het leuk om te dansen maar ik vond het een beetje moeilijk om de dans te verzinnen. het zijn hele mooie schilderijen, het was best wel gemakkelijk en leuk, de dans was moeilijk en de les gemakkelijk, dat “kikbedanskie” (door de kinderen bedacht) een leuke naam is voor de dans. Ben je tevreden over jezelf: ja: 15 nee: 0 ja: 5 nee: 3


278

wowvet

1

vet leuk

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens

1


Les 9 Kunstenaar Gerrit Terpstra Het ging over: grote en kleine boeken, wij maken zelf nu ook een boek dat is heel leuk met heel veel plaatjes, er waren harmonicaboeken en er waren rolboeken en boeken over muisjes, heel veel boeken, Gerrit Terpstra heeft ons geleerd over boeken ook boeken waar muisjes aan 279

hebben gegeten en hele grote boeken ook een met muisjes en over zichzelf, boekenkunst, een kunstenaar op school, kunst, over een boek die over muizen ging, een harmonicaboek en Gerrit Terpstra, kunstboeken en hele grote boeken, boeken waar muizen uit hebben gegeten, het hele grote boek en over zichzelf, hij had hele mooie grote en lange boeken. Ik heb geleerd dat: dat er harmonicaboeken bestaan, dat er heel veel soorten boeken bestaan, dat kunstenaars ook boeken kunnen maken, je niet alleen kunt verven, ik mocht voorlezen, experimenten met kunst, je kunt ook boeken met kunst maken, je alleen ook met heel veel kunst kunt maken, niet alleen schilderijen zijn kunst, kunst kan heel anders zijn dan schilderijen, hoe hij zijn oude atelier achterliet en kunstenaars kunnen oude boeken maken want ze hoeven niet alleen te schilderen, er veel kunst is, hij experimenteert, kunstenaars maken ook boeken, niet alles is kunst, kunst betekent veel meer, niet alleen schilderijen is kunst, dat je kunst ook kan lezen en dat kunstenaars ook boeken tekenen, Ik vond de opdrach: gemakkelijk: 11 moeilijk: 1 gemakkelijk: 6 moeilijk: 3

leuk: 16 leuk: 5


Want: je mocht zelf ook een boek maken en dat was erg leuk, top, ik vond het wel leuk en grappig en ik vond het gemakkelijk, we maken zelf een harmonicaboek, en het was heel leuk, Gerrit Terpstra was leuk, het was heel leuk en gezellig, superleuk, wij mochten ook harmonicaboeken maken en dat die steeds mooier wordt, je hoefde alleen maar te kijken maar het was wel leuk, het harmonicaboek was ook leuk, je kan een harmonicaboek maken en je moet als een kunstenaar denken en dat is leuk, je leerde heel veel, we moesten dingen zoeken en opplakken en het boekje, het is leuk om dingen te zoeken en gemakkelijk en opplakken is ook leuk en gemakkelijk, gewoon, gewoon leuk, het harmonicaboek is stom, saai, dom, makkelijk en saai, hij had veel te vertellen, het was heel leuk Ben je tevreden over jezelf: ja: 17 nee: 0 ja: 7 nee: 0


280

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens:

1

2


Les 10 Interpretaties Het ging over: Een kunstspel, het schilderij moest op je rug en je had een papiertje en daar moest je opschrijven, vragen en antwoorden bedenken, een spel en dat was leuk want je liep door de klas en dan zag je bij iemand en die moest je opschrijven, je moest goed nadenken en goed 281

kijken, kunst kijken en lezen, een spelletje en dat je ook kunt kijken en nadenken, ze zeiden dat het over een moordenaar ging dat was raar. vallende mensen, dieren, engels dropje, een schilderij met een groot paard dat ik op de rug had, goed kijken of er een hoofd in het schilderij zat, regende mensjes, we moesten vragen en antwoorden bedenken en goed kijken, over kunst goed leren nadenken, een schilderij die moest je op je rug plakken en het was heel leuk, dat je een ander opzocht en je moest een antwoord bedenken. Ik heb geleerd dat: je vragen bij schilderijen kunt bedenken, je bij donkere schilderijen ook fantasie kan krijgen en het kan ook mooi zijn, dat je kunst serieus moet nemen, je je mening kunt geven met een woordje, dat je goed moet denken, goed moet kijken en dat het soms goed is als je het weet, dat je soms ook heel goed kan tekenen, dat je met kunst spelletjes kan doen, dat het spel leuk was, dat kunst leuk kan zijn, dat je heel (4x) met kunst kan doen en je kon er mee spelen, van kunst kun je leren en het is leuk, je een vraag bij een schilderij kan maken en heel veel antwoorden, je een schilderij krijgt met woorden, je leuke dingen met kunst kan doen, je bij een schilderij vragen kunt bedenken en beantwoorden, dat je voor een schilderij ook moet denken het leuk kan zijn, je ook vragen kunt bedenken bij een schilderij, je goed moest kijken, niet zo veel, dat kunst leuk is, dieren cool zijn, kunst leren goed raden, je goed moest kijken naar kunst het is leerzaam en goed nadenken, dat het heel leuk is. Ik vond de opdracht: gemakkelijk: 6 moeilijk: 3 gemakkelijk: 4 moeilijk: 4

leuk: 16 leuk: 5


Want: ik vond het gewoon supergrappig en het leek een beetje op drama en ik hou van drama, het was zo leuk, bij sommige schilderijen waren hele moeilijke vragen en leuk omdat ik van spelletjes hou, topgoed, heel (4x) leuk, het was een spelletje en daarom was het leuk, het was grappig, het was superleuk, we deden een spelletje en dat was leuk, het was een leuk spelletje en je kan gewoon denken. het was een hele leuke les, het was gemakkelijk en saai, leuk en bij een vraag moest iedereen lachen “tante Miep”, het was leuk, met dat spel was leuk, gewoon. Ben je tevreden over jezelf: ja: 15 nee: 0 ja: 7 nee: 0


282

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

jongens:

1

2


Bijlage 13: Voorbeelden bij de analyse van de tien beeldende kunst beschouwinglessen 283

In deze paragraaf worden de data geanalyseerd die verkregen zijn in de lessenserie (zie bijlage…) Deze data zijn verzameld met behulp van observaties, schriftelijk werk van de kinderen en de gegevens uit de logboekjes van de kinderen. De doelstellingen bij de lessenserie waren: Door middel van een cursus beeldende kunst beschouwen wil ik het waarnemen en het interpreteren intensiveren, de esthetische voorkeuren verbreden en de onderbouwing van de esthetische oordelen verbeteren. Vast stellen of de uitkomsten van de beschouwinglessen relevant zijn voor lessen in andere vakgebieden. Vergroten van de beleving en het kijkplezier bij de leerlingen. Naar aanleiding van deze doelstellingen hanteer ik de volgende categorieën bij het analyseren van de observaties, de opmerkingen en logboekje-gegevens van de leerlingen: 1. 2. 3. 4. 5.

Intensiveren van de waarneming Intensiveren van het interpreteren Verbreding en onderbouwing van de esthetische voorkeuren en oordelen Relevantie in andere vakgebieden Vergroten van de beleving en het kijkplezier

1. Intensiveren van de waarneming In elke les was bij de bespreking van een schilderij altijd een van de beginvragen ‘Wat zie je?’. In de gesprekken over de schilderijen werden dan vele waarnemingskenmerken genoemd. Door de gezamenlijke bespreking stimuleerden de kinderen elkaar in het noemen van vele kenmerken. In les 3 over Jan Steen was het zelfs een wedstrijdje, wie de meeste kenmerken kon opschrijven. Deze intensivering van de waarneming had effect bij les 6 toen ik ze aan het wedstrijdje in les 3 herinnerde. Er werden steeds meer details in de schilderijen waargenomen. Deze kenmerken noem ik voorstellingskenmerken.

Bij de schilderijen werden niet alleen voorstellingskenmerken genoemd. In abstracte schilderijen zien kinderen ook allerlei figuren. De figuren zijn niet letterlijk waarneembaar, maar komen voort uit de fantasie of associaties van de leerlingen (associaties die meestal verwijzen naar iets in de realiteit). Ik noem deze fantasierijke waarnemingskenmerken. Ook de beeldaspecten zijn door de leerlingen genoemd. In verschillende lessen hebben deze verdieping en nadere uitleg gekregen. Hierna volgen voorbeelden van waarnemingskenmerken in de verschillende lessen in een driedeling: a. voorstellingskenmerken, b. fantasierijke waarnemingskenmerken, c. beeldaspecten. a. Voorstellingskenmerken Bij les 1 Mondriaan    

verschillende vierkanten, rechthoeken, hokjes dikke en dunne lijnen kleuren geel, rood, blauw zwart en wit 284

Bij les 2 Escher     

een vis, een koopkarper, een Chinese vis blaadjes ( met stekeltjes, van de kastanje, de eik, grote en kleine, ovale, hartvormig) ze drijven bomen een vierkantje met letters en ‘55

Bij les 3 Steen Als voorbeeld worden hier enkele van de 94 kenmerken genoemd die de kinderen waarnamen bij het Sint Nicolaasfeest van Jan Steen.

Vraag 1: Wat zie je?  (zingende) mensen  meisje(s)  kinderen  baby  (oude) man  vrouw  moeder(s)  eten  koekjes  mandarijnen  pepernoten  kruimels  ontbijtkoek  fruit  drinken  plaat die op spekje lijkt In bijlage 10 worden meer voorstellingskenmerken genoemd. Bij les 5 bij het schilderij van Wiegers  een huis  bergen  een bos bij het schilderij van Spoerri: 285

  

een huisje een kerk twee huizen

Bij les 6 Rembrandt  Maria, Jezus, Jozef, zes engeltjes, de bijbel  houtwerk  gereedschap  een boor  een ladder  een doosje, kastje met een kommetje  een wiegje  een schoorsteen Bij les 7 Afbeeldingen en muziek In de argumenten om een afbeelding aan een muziekfragment te koppelen worden veel letterlijke kenmerken genoemd. (zie bijlage Les 7 Gevoel en muziek, argumenten) Bij les 8 Beeldende vorming, muziek en dans De kinderen kozen dansmuziekfragmenten bij afbeeldingen op grond van wat ze letterlijk zagen: Bij de Braziliaanse muziek werd en een schilderij met veel confetti gekozen, bij de Middeleeuwse dansmuziek het schilderij van Brueghel vanwege de kleding, bij de New Age muziek het schilderij van Blake omdat ze zweverig dansten, bij het Zwanenmeer balletmuziek werd het schilderij van Degas gekozen omdat balletdanseressen waren afgebeeld. b. Fantasierijke kenmerken Bij les 1 Mondriaan  een vlinder  een raam in een kerk  de letter H  een hondje tijdens de bespreking van schilderijen in de serie van realisme naar abstractie  een skelettenhoofd  een hoofd met een hoed  een spin in een spinnenweb  een soort masker  een vraagboom die leeft bij Victory Boogie Woogie  het is een soort plattegrond  een kasteelstuk Bij les 2 Escher  de blaadjes lijken waterdiertjes  een hoofd  de mijter van Sinterklaas 286

 een klavertje vier bij de litho’s van mij  net als je vanuit een vliegtuig kijkt  het bruine is de grond en het groene is oerwoud Bij les 4 bij de uitleg over de beeldaspecten Materiaal en textuur in een abstract schilderij  een paardje  een tijger  een dolfijn  een walvis  een fiets  een draak  een stier  een appel  een bloem  een fantasiedier Fantasierijke kenmerken zijn bijvoorbeeld genoemd bij het schilderij van Bram Boogert in les 4 als voorbereiding op museumles 5 (zie bijlage….)

Ik zie:  een koekje  een nagelafdruk  een wasmachine  een fototoestel  een autoband  een deurbel  een wc-bril  een blauwe knakworst  een kasteelgracht  een geheime doorgang De kinderen hadden een positieve waardering voor dit schilderij.  een geheime doorgang bij het schilderij van Wiegers  bergen als een olifantenkop  een vulkaan die bijna uitbarst  een draak met een cape die mensen aanvalt  schaduwvleugels  het ijs gaat smelten 287

Bij les 5 Museumles Bij het kunstwerk van Abma  een draadjesmonster  met een grote neus  die onzichtbaar is in de bosjes Het draadjesmonster werd de hoofdfiguur voor een fantasieverhaal bij de schilderijen in de tentoonstelling. (zie ook het verhaal Het draadjesmonster) Bij les 7 Gevoel en muziek In de argumenten die beginnen met “Het lijkt …” worden vaak fantasiekenmerken genoemd:  het lijkt als er metaal in je mond zit  het lijkt dat hij dood gaat  het lijkt net dat hij wat gestolen heeft  het lijkt net of de vis bij een haai zit maar niet opgegeten wordt  het lijkt net of hij met de maan praat  het lijkt dat het kind een val heeft gemaakt en met zijn hond kijkt hij daarnaar Bij les 9 Kunstenaar Gerrit Terpstra In deze les stelde de kunstenaar regelmatig vragen die de fantasie prikkelden:  Wat zit er in het koffertje?  Welke landschappen zie je?  Wat zie je in deze vormen? Bij les 10 Interpretatie In deze les hadden de kinderen zelf vragen bedacht bij zes schilderijen. De vragen nodigden uit tot fantasierijke opmerkingen (zie bijlage les 10 Interpretatie Vragen en Antwoorden): c. Beeldaspecten Bij les 1 Mondriaan  vormen  primaire kleuren, secundaire kleuren  zwart en wit  compositie, evenwicht  realisme  abstractie  stijl Bij les 2 Escher  zwart, wit, het lijkt wel de tv. van vroeger  net een foto maar toch niet  spiegeling  ruimte, voor, achter, overlapping, diepte  compositie 288

  

licht en donker materiaal en techniek, lithografie kleurwerking

Bij les 3 Steen  kleuren  compositie  lijnen  vormen  licht  stijl Bij les 4 Beeldaspecten kwamen alle beeldaspecten in de uitleg en in spelvorm aan bod. Uit het logboekje  ik heb het woord textuur geleerd  dat je textuur kunt voelen  dat er heel veel kleuren zijn  lijnen  compositie  kleur  vorm Bij les 5 Museumles vooral:  het formaat  het materiaal  textuur Ook herkenden de kinderen in de lessen steeds meer beeldaspecten die in eerdere lessen besproken waren, zoals bijvoorbeeld in les 6 over ‘De heilige familie’ van Rembrandt.

Ze herinnerden zich de compositie, zichtbare en onzichtbare lijnen (kijken wijsrichtingen), en het licht/donker effect in het schilderij van Jan Steen in les 3. Ik zie:  een rondje (compositie)  licht, donker  lijnen  kleuren in verschillende tinten 289

 

schaduwen stijlen

Bij les 8 Beeldende vorming, muziek en dans  Compositie  Kleur  Beweging Bij les 9 Kunstenaar Gerrit Terpstra  Het gebruik van verschillend materiaal  Kunstwerken in verschillende formaten  Soorten boeken  Verschillende manieren om boeken te maken  Kleurgebruik en voorkeur Bij les 10 Interpretatie Sommige vragen die de kinderen bedachten nodigden uit om beeldaspecten te noemen:  Waarom is het hier zo druk?  Wat voor schilderij is dit?  Wat doet dit schilderij? Welke beweging?  Wat zie je op het schilderij?  Hoe moet dit?  Waarom is dit schilderij rood? 2. Het intensiveren van het interpreteren Naast de waarnemingsinterpretaties beschreven in de vorige paragraaf zijn er ook interpretaties die de diepere betekenis betreffen van een kunstwerk. Na de vraag ‘Wat zie je?’ kwamen meestal de volgende vragen aan de orde: ‘Waar gaat dit schilderij over?’ en ‘Wat heeft de kunstenaar ermee bedoeld?’ De kinderen wisten antwoorden te geven op de diepere betekenissen van de kunstwerken. Hierna volgen enkele voorbeelden. Bij les 1 Mondriaan  hij wilde iets maken wat nog nooit gemaakt is  hij hield van rechthoeken en vierkanten  hij bedacht: strepen heen en weer, vierkanten zo, en een paar kleuren  dat de wereld kleurig moet blijven  hij heeft er een soort lol mee  dit is mijn kunst dacht de schilder  het belangrijkste van de wereld bij Victory Boogie Woogie na het luisteren naar Boogie Woogie muziek.  het past bij elkaar, je voelt snellere dingen  het muziekje en het schilderij zijn vrolijk, fleurig  vrolijke kleuren en een vrolijk liedje  ze zijn allebei grappig  de muziek is niet recht, maar de lijnen wel 290

Bij les 2 Escher  hij bedoelt dat je om de natuur moet denken en niet zomaar afval in de natuur moet gooien  hij houdt van de natuur  de natuur kan wel mooi zijn maar dan moet je er wel voorzichtig mee zijn  dat je graag naar buiten gaat  drie werelden: onderwaterwereld, bomenwereld en op het water  drie seizoenen: lente (vissen), herfst (blaadjes), winter (bomen en takken) over hoe hij het gemaakt heeft  hij ging in het bos wandelen  hij is buiten gaan schetsen  hij heeft een vorm en dan kan hij beginnen dingen er in te tekenen  hij heeft eerst een foto gemaakt  eerst het onderste en dan het bovenste  bladeren er later overheen Bij les 3 Steen Zie de 34 opmerkingen bij vraag2 van het werkblad, “Waar gaat dit schilderij over?” (bijlage…) Bij les 4 Beeldaspecten Bij de uitleg over materiaal en textuur in het abstracte schilderij heb ik mijn inspiratie en werkwijze uitgelegd. Bij de bespreking van het schilderij van Spoerri  het is een droomatelier  een kunsthuis  zijn eigen huis met andere kleuren  een vakantiehuisje  het doet me aan Mondriaan denken (in het informatieboekje werd dit ook genoemd)  een compositie in licht, donker en kleur Bij les 6 Rembrandt  het gaat over het kerstverhaal  het lijkt net of Maria leest en dan even kijkt en weer verder leest  dat Rembrandt zichzelf heeft geschilderd als Jozef  hij ligt in de wieg  Maria leest een gedichtje voor  Maria doet iets bij het kindje  Jozef is bezig als timmerman  het mandje kan wiebelen  het doosje is een huisje om mee te spelen  een huisje door Jozef getimmerd  het is een voetensteun  ik zie een houtboor zoals mijn pake nog heeft  het is net of een engel springt  dat hij kan vliegen  engelen bestaan niet  vooraan is licht omdat daar het babytje ligt 291

       

het is bijzonder bij de engelen is het licht, die zeggen dat het bijzonder is het rode dekentje valt het meeste op en het gele wiegje dit is van Rembrandt zijn tijd het was te lang geleden om het precies te weten misschien was de kribbe ook wel niet waar misschien wou hij iets nieuws uit proberen of hij woonde in Engeland

Bij les 7 Afbeeldingen en muziek In deze les hebben de leerlingen muziekfragmenten en afbeeldingen geïnterpreteerd en aan elkaar gekoppeld en beargumenteerd (zie bijlage ….) Bij les 8 Beeldende vorming, muziek en dans In deze les hebben de leerlingen na interpretatie van afbeeldingen en dansmuziekfragmenten een dansinterpretatie gehouden die paste bij de afbeelding en de muziek. Beeldend hebben de leerlingen hun interpretatie van Afrikaanse muziek gegeven in een beeldend werk met dansende silhouetten. Het schilderij van Matisse “De Dans” werd in een gesprek op verschillende manieren geïnterpreteerd. (zie bijlage …) Bij les 9 Kunstenaar Gerrit Terpstra Verschillende vragen nodigden uit om te interpreteren:  Wat zal in dit kunstenaarskoffertje zitten/  Waar komt het leer (van de voorkant van een boek) vandaan? Ook uit vragen van de kinderen bleek een bepaalde nieuwsgierigheid naar de privésituatie en een interpretatie daarvan:  Vond je vader het niet erg dat je kunstenaar wilde worden?  Hoe is het om kunstenaar te zijn?  Vond je vrouw het goed?  Wat vond je vrouw van het oude atelier?  Wat is er met de oude spullen uit het atelier gebeurd? Les 10 Interpretatie Deze les stond geheel in het teken van interpretatie. Zes door mij gekozen afbeeldingen die tot interpretatie uitnodigden had ik vijf keer afgedrukt. Iedere leerling koos een schilderij. Daarna werden briefjes met het begin van een vraag uitgedeeld: Wie…, wat…., waar….., wanneer….., waarom…., hoe……? De leerlingen bedachten met dit begin een vraag bij het schilderij en ze schreven dat onder de afbeelding. De startwoorden gaven verrassende vragen bij de schilderijen. Daarna werden de afbeeldingen met vragen achter op hun rug geplakt. 13. De kinderen kregen een schrijfblad. 14. Na een startteken liepen de kinderen door de klas en keken ze bij elkaar op de rug. 15. Ze bedachten een antwoord op de vraag die ze bij de afbeelding lazen. 16. Ze schreven de naam van de leerling en het antwoord op. 17. Na een half uur was het spel afgelopen. 292

18. Ieder ging naar zijn eigen plaats en haalde de afbeelding van zijn rug. 19. Wie had de meeste antwoorden? In spelvorm waren de kinderen aan het denken gezet. Ze hebben op een andere manier naar schilderijen leren kijken door antwoorden op de vragen te geven. Dat op een zelfde vraag vele antwoorden mogelijk waren deed de kinderen beseffen dat ieder op zijn manier interpreteert. Hierna volgt een voorbeeld bij het schilderij van Magritte. In bijlage …. staan meer voorbeelden.

Waarom vallen er mensen uit de lucht?  Omdat er te weinig mensen zijn  Omdat het mensen regent  Omdat God ze niet meer wil hebben  Omdat het regent  Omdat het poppenregen is  Omdat de mensen uit het kwade zijn gevallen  Ze zijn uit een vliegtuig gesprongen In de nabespreking van de antwoorden verbaasden de kinderen zich erover dat je bij eenzelfde schilderij verschillende vragen kunt stellen en dat er op een zelfde vraag verschillende antwoorden mogelijk zijn. 3. Verbreden en onderbouwen van de esthetische voorkeuren In alle lessen zijn de kinderen naar hun waardering gevraagd tijdens de bespreking van de schilderijen. In de aanbieding is rekening gehouden met verschillende soorten kunstwerken, onderwerpen en beeldaspecten. De kinderen hebben een gevarieerd aanbod gekregen. Ze hebben daar verschillend op gereageerd. Ze lieten elkaar vrij in de waardering en mening over schilderijen. Door de gesprekken kregen ze nieuwe inzichten. Uit de observatie, opmerkingen en logboekje-gegevens komen de volgende gegevens. Bijvoorbeeld in les 1 over Mondriaan

293

In het begin van de les was de eerste reactie bij het laten zien van dit schilderij: saai. De meeste kinderen waren gemiddeld of negatief in hun oordeel. Aan het eind van de les waren ze na de bespreking van de serie schilderijen van realisme naar abstractie en Victory Boogie Woogie positief in hun oordeel (zie bijlage …). Uit de logboekjes blijkt ook een positieve waardering.  de schilderijen zijn best mooi  in elk schilderij kan je iets zien  dat kunst ook op een andere manier wordt geschilderd  dat je van vakken en drie kleuren nog iets moois kan maken  mijn mening is veranderd  kunst is belangrijk voor de hele wereld  dat je een lampion kunt maken van kunst, dat is leuk  je mocht je eigen mening zeggen  leuk en interessant  helaas is Mondriaan gestorven  leuk en gezellig De opdrachten vonden ze gemakkelijk en moeilijk, maar vooral leuk. De emoticons geven een gemiddeld en positief gevoel zien. De jongens gaven gemiddeld het cijfer: 8 De meisjes gaven gemiddeld het cijfer: 9 Enkele weken later werd ik enthousiast geattendeerd op tv-programma Spangas waarin bekers werden gebruikt in de stijl van Mondriaan. Ook was er over Mondriaan een uitzending geweest in Klokhuis. Een ander voorbeeld waaruit verbreding van de esthetische voorkeur blijkt komt uit les 2 over Escher.

De eerste reacties waren bij dit schilderij gemiddeld en positief. In de beginmeting deel 2 waren negatieve opmerkingen gemaakt over zwart-wit kunstwerken. Ze hadden te weinig kleur. In deze les vonden ze zwart-wit mooi.  het lijkt wel de tv van vroeger, toen hadden ze deze beelden ook Een leerling vindt kleur toch leuker.  eigenlijk maakt het niets uit, want zwart en wit zijn ook kleuren De leerlingen hebben meer afbeeldingen van Escher gezien en ruimtelijke vouwfiguren.  soms leek het 3 D, dat vond ik echt mooi  het was gewoon superleuk 294

          

dat spiegeling van bomen naar onderen gaat ik ga meer op spiegeling letten dat je op stenen kunt tekenen je moet niet zo maar schilderen maar goed nadenken dat je dichtbij groot moet doen en veraf klein dat alles mooi kan zijn kunst is heel mooi dat zwart wit best wel mooi is de opdracht was superleuk ik vind het steeds leuker dat zelf zo’n schilderij kon maken en de spiegeling en een dier

Door het maken van foto’s van spiegeling in de omgeving waren ze verrast over de schoonheid van sommige foto’s, maar ook over de mooie plekken in de buurt. De opdrachten vonden ze gemakkelijk en moeilijk, maar vooral leuk. De emoticons geven een overwegend positief beeld. De jongens gaven het gemiddelde cijfer: 8 De meisjes het gemiddelde cijfer: 9 Ook na deze les kwamen kinderen met verschillende boeken over Escher op school. Ze hadden het er thuis over gehad. Les 3 over Jan Steen Het werkblad bij les 3 (zie bijlage …) geeft bij vraag 4 en 5 antwoorden over hun beleving en oordeel. De jongens laten een gevarieerd overzicht zien aan emoticons. Opvallend zijn emoticon 9 en 12, waarschijnlijk omdat de jongen huilt. Dat verklaart misschien ook het gemiddelde cijfer 6,4. De meisjes laten een gevarieerd schema zien met de nadruk op het huilende icoontje 8, waarschijnlijk omdat de jongen op het schilderij huilt. Ze geven een gemiddeld cijfer 8,2. Het meisje op het schilderij ziet er tevreden uit. Uit het logboekje komen de volgende gegevens:  kunst is mooi  het kan ouderwets zijn  dat Jan Steen mooi kan schilderen  dat schilderen best wel moeilijk is  dat je er veel van kunt weten  het is belangrijk hoe je het er op zet  dat kunst niet alleen maar wat is  wat niet makkelijk is  dat de compositie bij elk schilderij heel belangrijk is  dat er gevoelens in zitten  het is leuk om kunstwerken te bekijken  schilderijen zijn altijd mooi  leuk omdat ik veel kon leren  interessant, ik kom meer te weten 295

 we mochten een verhaal schrijven, dat was moeilijk en leuk  ik hou van kunst  het is best saai en moeilijk, want het is serieus De jongens laten een gemiddelde score zien bij de emoticons na afloop van de lessen en het gemiddelde cijfer is gestegen naar een 7. De meisjes zijn positiever en geven als gemiddeld cijfer 8,5. Hoewel waarschijnlijk de afbeelding invloed heeft gehad op hun oordeel is het toch niet zo opvallend als het oordeel van de kinderen bij beginmeting deel 1 vraag 2 over “Een oude man” van Rembrandt. Door de negatieve interpretaties over de oude man, werd het schilderij beoordeeld met een gemiddeld cijfer 5,6. Bij les 4 Beeldaspecten In de voorbereiding op het museumbezoek hebben de kinderen kennis gemaakt met verschillende soorten schilderijen, realistische en meer abstracte. Ze waren enthousiast over alle schilderijen. Er was geen sprake van een bepaalde voorkeur. Het abstracte schilderij van Boogert oogstte zelfs meer bijval dan het expressionistische berglandschap van Wiegers. Ze vonden het fijn dat ze hun fantasie konden laten gaan. Uit de logboekjes komen de volgende opmerkingen.  kunst kan heel verschillend zijn  je kunt het vergelijken  dat kunstenaars heel veel moeite hebben gedaan  dat dingen die niet op elkaar lijken toch bij elkaar horen  dat de kunstenaar eerst heel goed nadenkt en niet zomaar gaat schilderen  schilderijen die je lelijk vindt daar kun je heel veel in fantaseren  schilderijen kun je later nog mooi vinden en het zelf ook maken  je kan er veel in zien en over vertellen  dat je goed moet kijken  dat kunstenaars goed kunnen schilderen  dat er toverende schilderijen zijn  we deden leuke spelletjes  je moest het wel goed zeggen  je leerde wat van de spelletjes  ik vind kunst mooi en leuk  best wel simpel  de spelletjes waren leuk want er waren veel schilderijen Uit de emoticons blijkt een positief gevoel. Ook het gemiddeld cijfer is hoog. Bij de jongens 8,8 en de meisjes 9,3. Les 5 Museumbezoek De kinderen waren positief over het museumbezoek, over het verzinnen van een verhaal, over het interactieve kennismaken en over het ervaren van “echte” kunst in het museum. Uit de logboekjes:  je kunt met een spiegeltje kijken  je kunt op verschillende manieren kijken  dat het draadjesmonster geen schilderij was maar een groot ding  dat kunst van draadjes gemaakt kan worden 296

 in een museum kun je het op een andere manier bekijken  in het museum is het echt  dat er veel verhalen over een schilderij kunnen zijn  dat kunst meer manieren heeft, bv. draadjes en foto’s  sommige dingen waren nieuw, dus dan moest je wel nadenken  het was leuk omdat ze een film maakten  we moesten zelf een verhaal bedenken, dat was moeilijk maar wel leuk  we mochten een toneelstukje bedenken, het was heel gezellig  het is erg gek, op een foto is het plat maar in het museum is het dik  het was niet vrolijk Uit de emoticons blijkt een positieve waardering. Zowel de jongens als de meisjes gaven gemiddeld het cijfer 9. Les 6 Rembrandt De kinderen zagen op de kerststallententoonstelling vele manieren van vormgeven. Ze hebben kennis gemaakt met verschillende stijlen bij het onderwerp: Moeder en kind. Dat heeft hun blik verruimd. Ze hebben in een eigen stijl een tekening gemaakt over Maria en kind. Uit de observatie-uitwerking blijkt hun waardering bij het schilderij van Rembrandt.  omdat je goed kunt zien wat hij er mee bedoelt  omdat hij het licht precies goed heeft gedaan  omdat het van vroeger is  omdat je er veel in kunt verzinnen  omdat het over Jezus gaat Sommige kinderen waren gemiddeld in hun oordeel.  omdat het te donker is  soms zie je de dingen niet  gek dat Jozef niet in het licht staat Uit de logboekjes blijkt:  dat je op allerlei manier kunst kunt bekijken  dat het leuk was en dat kunst niet zo maar wat is  dat Rembrandt mooi kan schilderen  je op heel veel manieren Maria en kindje kan schilderen  dat je schilderijen op een andere manier kunt schilderen met licht en donker  dat iedereen bijzonder is als het in het licht staat  er zijn allerlei soorten Maria’s  er is altijd wel licht in een schilderij  dat Rembrandt veel schilderijen heeft gemaakt  dat Rembrandt een beroemd kunstenaar is  je kon er veel over bedenken  we praten er leuk over  kletsen is leuk  het is saai  je moest er om lachen Bij de jongens waren er vooral positieve en gemiddelde scores bij de emoticons. Bij de meisjes vooral positieve. Ook de huilende emoticon was drie keer gekozen met de toevoeging “zo mooi”. De jongens gaven gemiddeld het cijfer 7,2. De meisjes het cijfer 8,7. 297

Ook hier valt het verschil op met de lage waardering van het schilderij van Rembrandt in beginmeting deel 1. Les 7 Afbeeldingen en muziek In deze les kregen de afbeeldingen meer emotionele betekenis door er een muziekfragment bij te kiezen. De kinderen hebben intensief geluisterd, gekozen en overlegd. De kinderen verwoorden dat op hun manier.  de muziek en het plaatje zijn droevig  omdat het meisje schrikt en het lijkt schrikmuziek  het klinkt als een arm muziekje en op dat is op het schilderij ook  omdat ze fluisteren en het is echt een fluistermuziekje  muziek en een plaatje passen bij elkaar en dan kan het wel heel mooi zijn,  dat kunst mooi is ieder kan zelf kiezen,  dat het niet alleen over zien is, maar ook over luisteren en voelen en dat muziek ook kunst kan zijn In het overzicht van de emoticons bleek vooral een positieve waardering zowel bij de jongens als de meisjes. De jongens gaven een 9,2 en de meisjes een 9,5 als gemiddeld cijfer. Les 8 Afbeeldingen, muziek en dans In deze les werd dansmuziek gekoppeld aan schilderijen met dansvoorstellingen. Door de besprekingen en de dansuitvoeringen kregen de schilderijen een diepere betekenis. In de logboekjes werd het zo verwoord:  je bij een schilderij ook een dansje kan bedenken  ik wist niet dat je bij een schilderij kan dansen en dat er muziek bij past  bij een lelijk schilderij kan mooie muziek passen  het was moeilijk een dansje er bij te bedenken en het was leuk In het overzicht van de emoticons bleek vooral een positieve waardering zowel bij de jongens als de meisjes. De jongens gaven een 9,2 en de meisjes een 9,6 als gemiddeld cijfer. Les 9 Gerrit Terpstra De leerlingen hebben waardering gekregen voor andere beeldende kunstvormen. Gerrit liet schetsboeken en werkboeken in allerlei soorten zien. De kinderen hebben zelf een kunstweekboek in harmonicavorm gemaakt. Hun gedachtepatronen werden verruimd door de wijze waarop Gerrit Terpstra zijn kunst uitoefende. De kinderen waren er door geïnsprireerd. In het boekje kwamen toevallig gevonden voorwerpen met een verhaaltje, tekeningen, plaatjes etc. De vrijheid maakte de kinderen enthousiast. Wat ze geleerd hebben omschreven de leerlingen zo:  dat er heel veel soorten boeken bestaan  dat kunstenaars ook boeken kunnen maken  je niet alleen kunt verven  kunst kan heel anders zijn dan schilderijen  niet alles is kunst  kunst betekent veel meer  dat je kunst ook kan lezen en dat kunstenaars ook boeken tekenen In het overzicht van emoticons bleek vooral een positieve waardering zowel bij de jongens als de meisjes. De jongens gaven een 9,5 en de meisjes een 9,8 als gemiddeld cijfer. Les 10 Interpretatie 298

In deze les maakten de kinderen kennis met veel schilderijen die een beroep deden op het interpreteren. In spelvorm hebben ze vele interpretaties gezien en gehoord. Door zelf vragen en antwoorden te geven kregen ze een bredere kijk op de schilderijen. Uit het logboekje blijkt de waardering voor deze les. In de logboekjes schreven ze wat ze geleerd hadden;  je vragen bij schilderijen kunt bedenken  je bij donkere schilderijen ook fantasie kan krijgen en het kan ook mooi zijn  dat je kunst serieus moet nemen  je je mening kunt geven met een woordje  dat je goed moet denken, goed moet kijken en dat het soms goed is als je het weet,  dat je met kunst spelletjes kan doen  van kunst kun je leren en het is leuk  je een vraag bij een schilderij kan maken en heel veel antwoorden Hun waardering uitgedrukt in emoticons was positief. Het gemiddelde cijfer van zowel de jongens als de meisjes was een 9,7 bij deze les. 4. Relevantie in andere vakgebieden Om aan te tonen dat de tien beeldende kunst beschouwinglessen relevantie hadden in de andere vakgebieden volgt hierna een analyse van de verschillende lessen en hun relatie met andere vakken. Aan de hand van de uitgangspunten in de taal-, rekenen begrijpend lezen methode wil ik aantonen dat beeldende kunst beschouwinglessen van betekenis zijn voor de cognitieve ontwikkeling bij kinderen bij deze vakken. Daarna wordt het verband met de andere vakken duidelijk gemaakt. In algemene zin laten de kinderen in de logboekjes merken dat ze veel geleerd hebben. Ze verwoorden het zo:  ik heb geleerd dat kunst niet zo maar wat is, wat gemakkelijk is  ik vond het leuk omdat je veel kon leren  interessant  ik kom meer te weten  je kon je eigen mening laten zien  we moesten goed nadenken  het was moeilijk maar leuk  leuk omdat je er veel van kon leren  je moet als kunstenaar denken en dat is leuk  je leerde heel veel  je leerde wat van de spelletjes  van kunst kun je leren en dat is leuk  je moest goed kijken naar kunst, het is leerzaam en goed nadenken Bij taal: Uit de handleiding bij de methode Taal in beeld: Men gaat uit van vier taaldomeinen: 1. Woordenschat Het gaat om de betekenis achterhalen en de betekenis onthouden door toepassing. 2. Spreken/luisteren 299

Leerlingen leren adequate strategieën om effectief te kunnen spreken en luisteren. 3. Schrijven (stellen) Bij schrijven wordt het maken van verschillende soorten teksten geleerd. 4. Taalbeschouwing Bij taalbeschouwing gaat het om woordbouw, zinsbouw en taalgebruik. Er zijn verbanden te leggen met de eerste drie domeinen. Woordenschat In de leergesprekken hebben de leerlingen de gelegenheid gehad kenmerken van afbeeldingen te benoemen en de betekenis te achterhalen van verschillende begrippen, o.a. de beeldaspecten. Begrippen als compositie, vormen, kleurgebruik, lijnen, richtingen (“onzichtbare lijnen”), ruimte, spiegeling, textuur, fantasierijke figuren, licht en donker, schaduwen, stijl en inspiratie zijn uitgelegd en door de kinderen daarna ook gebruikt. Maar ook andere begrippen kregen invulling. De kinderen hadden hun manier om hun gedachten tot uitdrukking te brengen en gebruikten soms zelf bedachte woorden. Les 1 Mondriaan Aan de orde zijn o.a. geweest: kleurencirkel, horizontaal, vlakken, primaire kleuren, evenwicht, stijl, compositie en Boogie Woogiemuziek les 2 Escher In deze les is gesproken over: Drie werelden, spiegeling, schaduw, wateroppervlak, overlapping, diepte, schetsen, fotograferen, lithografie en ruimte. Nieuwe zelfbedachte begrippen waren: stekelige blaadjes, onderwaterwereld, wiebelbomen en bibbertjes (bij rimpeling in het water), de bomen zijn omgeklapt. Les 3 Steen Aan de orde kwamen; compositie, Gouden Eeuw, ovale compositie, houding, een huishouden van Jan Steen, richtingen, lijnen en licht. Zelfbedachte woorden waren: vraagboom, een berg als een olifantenkop, blauwe knakworst, draadjesmonster, licht en schaduwvleugels, kunsthuis, droomatelier, de muziek is niet recht, het leek wel een 3D schilderij. Les 4 Spelletjes Beeldbegrippen waren in deze les: compositie, materiaal en textuur, acrylverf, structuur. Bijzonder woordgebruik: een draak met een cape, schaduwvleugels, kunsthuis, droomatelier. Les 5 Museumbezoek In deze les maakten de kinderen o.a kennis met de volgende begrippen: Windows, reliëfkunst, achteruitkijkspiegel, caleidoscoop, doorgeefverhaal, draadjesmonster. Les 6 Rembrandt In deze les werden o.a. de begrippen compositie, licht en ruimte besproken. In les 7 hebben de kinderen bij de expressie in twaalf afbeeldingen twaalf muziekfragmenten gekozen die bij die expressie pasten en dit beargumenteerd. De verwoording van de argumentatie voor de keuze voor een afbeelding bij een muziekfragment leverde vele niet dagelijks gebruikte woorden op.  zielige muziek  helpmuziek  grappige muziek  het muziekje is een beetje bonzig  het klinkt alsof het nacht is.  het geeft me een rustig gevoel  het is een koningslied 300

               

het is een snel wegrenmuziekje een stiekem liedje papagaaig het lijkt schrikmuziek het klinkt koningachtig het klinkt spokerig het is watermuziek het is een beetje bange muziek het is slaapmuziek het muziekje is romantisch het is een kleurrijk liedje en een kleurrijk schilderij het klinkt gemeen het is zware muziek het klinkt als een vissenliedje het klinkt kussend en verliefdachtig het klinkt vies

Les 9 Gerrit Terpstra In deze les kwamen begrippen aan de orde die de kinderen anders niet gebruiken.  Schetsboek  Harmonicaboek  Cilinderboek  Werkboeken  Atelier  Kunstweekboek  Advocatenkoffer  Kunstenaarkoffer  Tovenaarskar (in het Fries: Tjoenderswein)  Drukkerij  Kringloop  Roestkleuren Les 10 Interpretatie De bijzondere schilderijen en de bijzondere vragen nodigden uit tot originele antwoorden.  Het is Fantasieland  Droomland  Gekkenland  Griezelland  Het gaat over emoties  Ze voelen zich blij en niet buitengesloten  Ze voelen zich feestelijk  Het is een safari  Het is een swingend schilderij  Het is een drie kleurenschilderij  Het is een wild schilderij  Ik zie Waterland in het schilderij  Water en woud 301

        

Ze gaat naar een moordhuis Het is tante Miep een moordvrouw Vliegende mannetjes Mensjesregen Professortjes Een poppenregenschilderij Spionnen Managers

Spreek- en luistervaardigheid De leerlingen hebben in de lessen de aandacht goed bij de leergesprekken kunnen houden. Gelet op de tijdsduur van de gesprekken, een half uur tot drie kwartier, heb ik waardering voor de concentratie en de betrokkenheid van de leerlingen. In de lessen hebben de leerlingen kenmerken van afbeeldingen kunnen benoemen, kunnen interpreteren en hun mening erover kunnen geven. Ze hebben leren argumenteren. Ze hebben verhalen voorgelezen en toneel gespeeld. Door een goede luisterhouding bleven de leerlingen bij het onderwerp, ze vulden elkaar aan en reageerden op elkaar en op mij. Er werden door mij vragen gesteld om het gesprek richting te geven. Ook leerlingen stelden vragen. In les 2 over Escher (zie bijlage..) Bij de uitleg over lithografie:  Hoe vaak kun je afdrukken  Heeft meester het zelf gemaakt?  Waar houdt meester van druk of rustig?  Van wie heeft meester het schilderen geleerd?  Vindt meester tekenen leuk? Les 7 Afbeeldingen en muziek In deze les werd sterk een beroep gedaan op de luistervaardigheid, naar de muziekfragmenten en in de samenwerking ook naar elkaar. Keuzes werden verwoord en beargumenteerd. In de nabespreking en in de logboekjes merk je dat ze het moeilijk vonden maar ook leuk. Les 8 Afbeeldingen, muziek en dans Klassikaal was er overleg over de koppeling van de fragmenten dansmuziek aan de afbeeldingen. In samenspraak in groepjes kwamen de kinderen tot de dansuitvoeringen. Soms waren er discussies zoals in deze les bij de bespreking van het dansschilderij ‘De Dans’ van Matisse.

302

 ze zijn bloot  dat schilder je toch niet  als je in een museum komt en dit hangt er dan schaam je je toch  raar  blote mensen *Ik heb uitgelegd dat het een groot schilderij is. Ik heb gevraagd of het de dans goed uitdrukt.  de dans is wel mooi geschilderd  adam en eva waren ook bloot  daar zijn ook blote schilderijen van  de engeltjes van Rembrandt waren bloot  dat is normaal  dit zijn wel echte mensen  sommige dingen kloppen niet, de handen Vijf kinderen vonden dat bloot wel moest kunnen.  dat moet de kunstenaar toch zelf weten Er ontstond een discussie over mooi en lelijk en of het oordeel over een goed of slecht schilderij daar mee te maken heeft. We kwamen er achter dat er op vele manier beoordeeld kan worden. De afbeelding kan mooi zijn en het kan een goed schilderij zijn maar ook een slechte, of de afbeelding kan lelijk zijn en toch een goed schilderij. Een andere discussie ontstond bij het schilderij van Magritte in les 10, genoemd in paragraaf 8.2.2. Dat God de mannetjes liet vallen omdat hij ze niet meer wilde, vonden veel kinderen geen gepast antwoord op de vraag ‘Waarom vallen er mensen uit de lucht?’ Dat het met dierbare overledenen zou kunnen gebeuren vonden ze een vreselijke gedachte. In les 9 kwam kunstenaar Gerrit Terpstra in de klas (zie bijlage …). In deze les vertelde Gerrit over zijn leven als kunstenaar en zijn kunst. Hij liet vele schetsboeken en andere boeken zien. De kinderen werden middels vragen betrokken bij zijn verhaal. Ook stelden de kinderen zelf vragen aan hem.  Hoe is het om kunstenaar te zijn?  Vond je vrouw het goed?  Wat vond je vrouw van het oude atelier?  Wat is je kleinste schilderij?  Wat is je eerste schilderij?  Wat is je lievelingskleur?  Wat is je lievelingsdier? 303

 

Wat is er met de spullen gebeurd uit het oude atelier? Wat is het meest bekende kunstwerk?

Schrijven (stellen) Op verschillende momenten hebben de leerlingen hun waarnemingen, interpretaties en waarderingen schriftelijk weergegeven. Zoals in de begin- en eindmeting. Maar ook in de lessen hebben de leerlingen regelmatig schriftelijk verslag gedaan op werkbladen, in verhaalvorm en in de logboekjes. In de volgende lessen hebben de leerlingen schriftelijk verslag gedaan. les 3 Jan Steen. In deze les hebben ze een werkblad ingevuld. (zie bijlage…) In tweetallen hebben ze woordwebben gemaakt bij het schilderij en een verhaal met de indeling: inleiding, kern, slot. De verhalen zijn besproken op spelling, zinsbouw en taalgebruik. Ze hebben de tekst in het net geschreven of getypt en versierd met tekeningen. Les 7 Afbeeldingen en muziek Het verwoorden van hun argumenten gebeurde schriftelijk. (zie bijlage..) Na het bezoek van kunstenaar Gerrit Terpstra bijvoorbeeld in de klas in les 9 hebben de leerlingen in zijn stijl een kunstweekboek gemaakt in de week na zijn presentatie. In de boekjes werden tekeningen gemaakt en plaatjes geplakt. Maar er werden ook verschillende teksten geschreven, of uit kranten en tijdschriften geknipt en geplakt (zie bijlage…).

Les 10 Interpretatie De vragen en antwoorden bij het spel in les 10 werden schriftelijk verwerkt. (zie bijlage …) Na elke les hebben de leerlingen verslag gedaan van hun leerervaringen in de logboekjes. (zie bijlage ….) Begrijpend lezen In de methode “Nieuwsbegrip” wordt in de handleiding verschillende denkactiviteiten genoemd die van belang zijn bij het maken van sleutelschema’s. De volgende denkactiviteiten hebben ook in de lessenserie een rol gespeeld:  benoemen (zie de beschrijvingen hiervoor) Verder in les 7 over Afbeeldingen en muziek werden ervaringen benoemd en beschreven. Verschillende meningen werden tegenover elkaar gesteld.  definiëren van verschillende begrippen (o.a. de beeldaspecten)  generaliseren De kinderen verwoorden het in de logboekjes zo: alles kan kunst zijn, er is veel kunst, niet alles is kunst, kunst betekent veel meer, kunst heel verschillend kan zijn, dat kunst meer manieren heeft bv. draadjes en foto’s, in alle schilderijen speelt 304

 





 

 



compositie en kleur een rol, je kunt een muziekje in een plaatje zien, dat muziek kunst kan zijn, , dat muziek belangrijk is, bij een lelijk schilderij kan mooie muziek passen, je alles serieus moet nemen, dat kunstenaars ook boeken kunnen maken, je niet alleen kunt verven. vergelijken tegenover elkaar stellen In les 4 over de beeldaspecten hebben de leerlingen de spelletjes memory, domino en kwartetten gespeeld met afbeeldingen van schilderijen uit het Fries museum (zie bijlage….). Tegenstellingen en overeenkomsten speelden in deze les een rol. In de logboekjes verwoordden de kinderen het als volgt: kunst kan heel verschillend zijn, maar je kunt het vergelijken, dat dingen die niet op elkaar lijken en toch bij elkaar horen, dat er heel veel verschillen zijn, maar je kunt ze vergelijken, kunst is verschillend maar je vindt vaak wel iets hetzelfde) op volgorde zetten In les 1 over Mondriaan bijvoorbeeld is de ontwikkeling van realisme naar abstractie besproken (zie bijlage…). beschrijvingen geven van processen Bijvoorbeeld hoe een schilder tot een schilderij komt. In les 9 heeft de kunstenaar in de klas Gerrit Terpstra over verschillende schetsboeken verteld. Hij legde het proces uit van hoe een kunstwerk van idee ontstaan aan de keukentafel tot uiteindelijk resultaat tot stand komt. Ook liet hij merken hoe vergankelijkheidprocessen een inspiratiebron zijn voor zijn kunstwerken (zie bijlage …). Processen spelen een belangrijke rol in het werk van de kunstenaar. De kinderen werden aan het denken gezet in zijn presentatie en ze stelden ook vragen. vertellen evalueren In de logboekjes hebben de leerlingen geschreven over hun leerervaringen en verwoorden ze hun mening over de lessen en over hun eigen inzet. beoordelen De leerlingen hebben regelmatig de schilderijen een waardering gegeven. Deze zijn ook in de logboekjes terug te vinden (zie bijlage…). oorzaak gevolg benoemen Bijvoorbeeld in les 3 in de bespreking van ‘Het Sint Nicolaasfeest’ van Jan Steen: Waarom is het meisje blij en huilt de jongen? In verhaalvorm is hier op verschillende manieren uitleg aan gegeven. redeneren Bijvoorbeeld bij les 5 tijdens het bezoek aan het Fries museum hebben de leerlingen een kunstwerk uitgekozen als uitgangspunt voor een doorgeefverhaal en toneelstuk. De leerlingen kozen het reliëfwerk van Harmen Abma, zonder titel. Ze noemden het ‘Het draadjesmonster’. Het werd de hoofdfiguur voor het verhaal.

305

Waarom werd het draadjesmonster gekozen? Hij had een grote neus en hij kon zich gemakkelijk in de bosjes verstoppen. In groepjes kozen de kinderen daarna andere schilderijen in de zaal, waar het draadjesmonster iets beleefde. Als afsluiting vertelde ieder groepje zijn verhaal bij een schilderij en werd het nagespeeld. Zo ontstond een doorgeefverhaal (zie bijlage..). In les 10 over Interpretatie ging het om het begrijpen van schilderijen, vragen en antwoorden. In de nabespreking kregen de schilderijen en de verschillende antwoorden meer betekenis. Bij rekenen/wiskunde De school werkt met de methode ‘De wereld in getallen’. Het is een realistische methode. Contexten spelen daarin een belangrijke rol. Het is van belang dat de probleemsituaties herkenbaar zijn om het leer- en denkproces op gang te brengen. Contexten kunnen verhaaltjes zijn, kleine gebeurtenissen, situaties of plaatjes. Deze kunnen ontleend zijn aan de werkelijkheid of aan de fantasiewereld. De methode hecht ook belang aan interactie en communicatie. Overleggen over de aanpak van problemen wordt essentieel gevonden. Leerlingen leren van en met elkaar. Oplossingstrategieën worden verwoord en vergeleken. In de beeldende kunst beschouwinglessen zijn de schilderijen de concrete context die geanalyseerd wordt. In interactie in klassenverband of in groepen zochten de leerlingen naar antwoorden. Reken- en wiskundige elementen in de beeldende kunstbeschouwinglessen waren: Les 1 Mondriaan en het maken van een lampion composities bepalen werken met verschillende lijnen en vlakken meten van stroken met verschillende afmetingen oppervlaktes bepalen voor de invulling met vliegerpapier plattegrond herkenning in Victory Boogie Woogie Les 2 Escher Ruimte beleving: diepte, drie dimensies, spiegelbeeld, voor, achter, standpunt bepalen in de fotografieopdracht en de opnamehoek. In de tekening hebben de leerlingen de begrippen toegepast. Vreemde perspectieven hebben de leerlingen in ander werk van Escher ervaren. Patronen zagen ze in het werk waar figuren in elkaar grijpen. Les 3 Jan Steen Binnen en buitenruimte Compositie; binnen een ovaal waren de gezichten geschilderd. Kijk- en wijsrichtingen gaven verschillende lijnstructuren. Getalbegrip: Hoeveel kenmerken heb je op het werkblad geschreven, het jaartal 1665 en de afmetingen van mijn schilderij 100 x 160 cm. Les 5 Museumbezoek Ruimte beleven: In het gebouw “Het Fries museum”, de zaal die ze op een interactieve manier mochten verkennen. 306

Ruimtewerking in de realistische schilderijen, foto’s en video-opnames, in reliëfkunst, door in patronen te lopen op het muziekkleed ontstond een melodietje. Verhoudingen hebben ze ervaren. Op school waren de afbeeldingen klein. In het museum waren de kunstwerken groot en echt. Les 6 Rembrandt Verschillende standpunten in de afbeeldingen van Moeder en kind geven verschillende betekenissen aan afbeeldingen. Ruimte hebben ze ervaren in het schilderij van Rembrandt. Er was verschil tussen voor en achter, ook door het licht was dit opvallend. De cirkel herkenden ze als compositievorm om de verschillende figuren te verbinden. Les 9 Gerrit Terpstra De kinderen hebben verschillende afmetingen van de vele boeken ervaren. Het grootste boek was 1.20 meter hoog en de lengte besloeg een groot deel van de gemeenschapsruimte. Hier mochten ze in groepjes om heen lopen en het harmonicaboek ruimtelijk bekijken. Het vouwen van het kunstweekboek in harmonicavrom gaf ruimtelijkheid aan het boek. Ook het samenstellen van de inhoud ervan gaf inzicht in wat er wel in kon en wat niet, bv. te ruimtelijke voorwerpen lukte niet. Maar een foto van deze voorwerpen kon weer wel. Ook de compositie was van belang. Wereldoriëntatie De beeldende lessen volgden de thema’s die in de middenbouw afgesproken waren. Les 1 Mondriaan Sint Maarten Les 2 Escher Herfst Les 3 Jan Steen Sinterklaasfeest Les 4 en 5 Museumbezoek Les 6 Rembrandt Kerstmis Les 7 en 8 Afbeeldingen, muziek en dans Omgaan met elkaar Les 9 Gerrit Terpstra Recycling Les 10 Interpretatie Slotspel De verbinding met andere vakken versterkte de invulling van het thema. De kinderen gingen meer verbanden en regelmatigheden zien. Het thema werd op een hoger niveau getild. Geschiedenis Les 1 en 2 Korte levensverhalen van de kunstenaars Mondriaan en Escher gaven inzicht in de levensloop en ontwikkelingen in hun werk Les 3 en 6 De schilderijen van Jan Steen en Rembrandt gaven een historische kijk op het leven in de Gouden Eeuw, hoe ze zich kleedden, wat ze aten en welke voorwerpen ze gebruikten. 307

Een leerling schatte het schilderij van Jan Steen spontaan in 1655. Van Rembrandt hebben de leerlingen een dvd gezien uit de serie Kunst voor kinderen waarin zijn levensverhaal op begrijpelijke manier voor deze groep werd verteld. Les 8 Afbeeldingen, muziek en dans Er zijn afbeeldingen gebruikt uit verschillende periodes. Aan de kleding wisten de kinderen de periode te herkennen. De Middeleeuwse muziek en het schilderij van Brueghel werden bij elkaar gekozen. Les 9 Gerrit Terpstra Gerrit liet zien dat hij zijn hele leven al schetsboeken en andere boeken maakt. Zo gingen we terug in de tijd. In het grote harmonicaboek was aan een kant de bijbel verbeeldt en aan de andere kant de Tweede Wereldoorlog. In het algemeen hebben ze meer gevoel gekregen voor schilderijen van vroeger tot nu. Aardrijkskunde: Ook het besef van de plaats van de afgebeelde voorstelling speelde een rol. Als voorbereiding op het museumbezoek in les 5 konden de kinderen in les 4 Van vijf kunstwerken uitzoeken bij welk land het schilderij hoorde. Met stikkers konden ze op de aardbol op een poster aangeven bij welk land het hoorde. Het onderwerp van de tentoonstelling was “Windows”, vensters. Het ging over zien, het zien van overeenkomsten en verschillen over zicht krijgen op de wereld. Ook in andere lessen speelde de plaats van het afgebeelde een rol bij het geven van betekenis aan een schilderij. In les 4 ging het om de plaatsbepaling van de voorstelling van het schilderij of de foto. Met stikkers konden ze op de aardbol op een poster aangeven bij welk land het hoorde. Ook de woon- en verblijfplaatsen van kunstenaars zijn van belang, bijv. het ontstaan van Victory Boogie Woogie in New York. Zo werd in les 8 de expressieve carnavaleske afbeelding van dansende mensen gekoppeld aan Braziliaanse muziek.

In les 9 over kunstenaar Gerrit Terpstra ging het In het boek over de vier muizen over de vier windstreken en verschillende landschappen. Op de website konden ze zien in welke Fries plaatsen beelden van Gerrit stonden. De kinderen herkenden het beeld bij de ingang van het museum Willem van Haren in Heerenveen.

Natuur: In les 2 over Escher kwamen verschillende verschijningsvormen van de herfst aan bod. 308

De kinderen herkenden de liefde voor de natuur bij Escher: dat je om de natuur moet denken en niet zomaar afval in de natuur moet gooien. Hun eigen natuurfoto’s deden de kinderen beseffen dat ze in een prachtige omgeving woonden. In les 9 liet Gerrit Terpstra zien hoe natuurlijke vergankelijkheidprocessen zich voltrekken en vertelde dat dit een belangrijk thema in zijn werk was. Muizen speelden een rol in het verval van zijn oude atelier. In zijn werk ging het ook om kringloopprocessen en hergebruik van materialen. Levensbeschouwing In verschillende lessen kwamen levensbeschouwelijke aspecten aan de orde. In les 1 over Mondriaan hoe hij de diepere betekenis van het bestaan in zijn kunst weergaf. In les 2 over Escher raakten de kinderen verwonderd over de wereld die Escher weergaf. Ze voelden bij hem natuurliefde:  dat je om de natuur moet denken en niet zomaar afval in de natuur moet gooien. In les 6 ging het gesprek over ‘De heilige familie’ van Rembrandt (zie bijlage …). Hier was levensbeschouwing het meest nadrukkelijk aan de orde. Een vraag aan de kinderen was: Zou het echt zo geweest zijn in de tijd van Jezus? Zou hij zo geboren zijn?  nee (allen)  hij was in een stal geboren  hier is het in een huis  het is niet van Jezus zijn tijd  het was te lang geleden om het precies te weten,  misschien was de kribbe ook wel niet waar  misschien dachten ze in die tijd wel dat het in een huis was  misschien wou hij iets nieuws uit proberen Tijdens een kerstallententoonstelling op school hebben de kinderen kennis kunnen maken met het uitbeelden van dit onderwerp op verschillende wijzen. In de les levensbeschouwing zijn verschillende afbeeldingen van Maria en kind besproken op stijlaspecten. In les 7 en 8 over het thema ‘Omgaan met elkaar’, waar verschillende gevoelens zijn besproken. En waar samen dansen vreugde gaf. In les 9 over Gerrit Terpstra kwam het thema ‘vergankelijkheid’ ter sprake. Handvaardigheid en Tekenen De tien beeldende kunstbeschouwinglessen betreffen uiteraard de beeldende vakken. Maar kinderen mogen ook graag praktisch bezig zijn. In elke les hebben ze zich naast beschouwen ook creatief geuit, beeldend in de volgende lessen. Na de besprekingen in les 1 over Mondriaan hebben de leerlingen een lampion gemaakt met composities in Mondriaanstijl.

309

In les 2 hebben de leerlingen foto’s van spiegelingen gemaakt en een schilderij over de herfst op een eigen manier in de stijl van Escher. In les 6 hebben de kinderen tekeningen in een persoonlijke stijl gemaakt van Maria en kind. In les 8 over Afbeeldingen, muziek en dans hebben de kinderen een collage met dansfiguren gemaakt. In les 9 hebben de kinderen naar aanleiding van het werk van Gerrit Terpstra een kunstweekboek in harmonciavorm. Muziek en Dans In les 1 hebben we Boogie Woogie muziek gehoord bij het schilderij Victory Boogie Woogie van Mondriaan. De kinderen zagen het verband tussen de muziek en het schilderij.  ik vind het muziekje en het schilderij heel vrolijk  het past erin, dan voel je wat snellere dingen  het muziekje en het schilderij zijn fleurig  het muziekje past mooi bij het schilderij, het is allebei mooi  de kleuren zijn wel fel en mooi, en het liedje is best wel grappig  er zijn vrolijke kleuren en het is een vrolijk liedje  ze zijn allebei heel grappig, ik vind ze wel bij elkaar passen Tijdens het museumbezoek in les 5 konden de kinderen op het Muziekkleed muziek laten klinken als ze patronen liepen op het kleed. In les 7 en 8 werden afbeeldingen aan muziekfragmenten gekoppeld. In les 7 kozen de kinderen bij een muziekfragment een afbeelding. De kinderen overlegden in tweetallen hun keuze. Ze schreven het nummer van het muziekfragment en het nummer van de afbeelding op. Daarna schreven ze hun argumenten erbij. In een nabespreking vernamen de kinderen de verschillende keuzes en argumenten In les 8 ging het over Afbeeldingen, muziek en dans. De kinderen ervoeren de dansexpressie in de afbeeldingen in verschillende stijlen. De kinderen luisterden naar de dansmuziek en vergeleken de muziek met de afbeeldingen. Ze kozen een afbeelding en een muziekfragment bij elkaar. In groepjes oefenden de kinderen een dans die daarbij paste. De groepjes presenteerden hun dans voor de klas. Een groepje werd gekozen om de dans in de eindpresentatie van het gezamenlijke schoolproject “Omgaan met elkaar” te laten zien aan de hele school en hun ouders. Zie ook bijlage ….. Sociale vaardigheden De kinderen hebben geleerd dat ieder zijn zienswijzen, meningen en voorkeuren mag hebben, niets is vreemd. Uit de logboekjes blijkt deze ruimdenkendheid ook.  kunst kan ook op een andere manier worden geschilderd  in elk schilderij kun je iets zien  kunst kan alles zijn  eerst vonden we zwart/wit niet mooi, maar nu wel  kunst is mooi, het kan ouderwets zijn  kunst is niet alleen maar wat, wat niet gemakkelijk is  kunst kan heel verschillend zijn, maar je kunt het vergelijken  kunstenaars denken eerst goed na  je kunt het op een andere manier bekijken  in het museum kon je alles in het echt zien  kunst kun je op heel veel manieren bekijken  het gaat ook over luisteren en voelen en dat muziek ook kunst kan zijn 310

 dat bij een soort schilderij een soort muziek hoort  je kon je eigen mening laten zien  je kunt bij een schilderij ook een dansje bedenken  bij een lelijk schilderij kan mooie muziek passen  dat kunstenaars ook boeken kunnen maken, het is niet alleen maar verven  kunst kan heel anders zijn dan schilderijen  er is veel kunst  niet alles is kunst, kunst betekent veel meer  je moet als een kunstenaar denken en dat is leuk  je moet kunst serieus nemen  je kunt je mening geven met een woordje  je moet goed kijken en denken  van kunst kun je leren Deze openheid heb ik in alle gesprekken ervaren. Ze hadden respect voor andere opvattingen. En ze merkten ook dat standpunten kunnen veranderen. Naast de vele gesprekken hebben de kinderen regelmatig samengewerkt in tweetallen of in groepjes. Ook de spellessen gebeurde in groepsverband. Samenwerking en spel gebeurden in de volgende lessen. Les 1 Mondriaan Het elkaar helpen bij het maken van de lampion. Les 3 Jan Steen Het maken van het verhaal bij het schilderij ‘Het Sint Nicolaasfeest’. Les 5 Museumbezoek Het bedenken van een deel van het verhaal en het uitbeelden bij een schilderij met een groepje. Les 7 Afbeelding, muziek In tweetallen hebben de leerlingen overlegd over hun associaties en argumentaties. Les 8 Afbeelding, muziek en dans In groepen hebben de leerlingen dansen bedacht en uitgevoerd bij schilderijen en dansmuziek. Les 9 Gerrit Terpstra Tijdens het maken van het kunstweekboek was er veel overleg tussen de leerlingen. Ze stimuleerden elkaar, leenden materiaal uit en brachten elkaar op ideeën. In les 4 over de beeldaspecten hebben de kinderen drie spellen gespeeld met kaarten: memory, domino en kwartetten in groepen van vier. De jongens waardeerden deze spelles gemiddeld met een 9 en de meisjes met een 9,3. In les 10 is een gezamenlijk spel gespeeld. Deze les is in paragraaf 8.2.2 beschreven.

311

Na een startteken liepen de kinderen door de klas en keken ze bij elkaar op de rug. Ze bedachten een antwoord op de vraag die ze bij de afbeelding lazen. Ze schreven de naam van de leerling en het antwoord op. Wie had de meeste antwoorden? Om de beurt werden de vragen besproken. Voor deze les gaven de jongens en de meisjes gemiddeld een 9,7.        

ik vond het gewoon supergrappig het was zo leuk ik hou van spelletjes je leert er ook nog wat van superleuk we deden leuke spelletjes heel gezellig de spelletjes waren gewoon heel leuk

5 Vergroten van de beleving en het kijkplezier Uit de genoemde gegevens uit de logboekjes in de vorige categorieën blijkt al het enthousiasme van de leerlingen. Ook andere opmerkingen uit de logboekjes geven hier blijk van.  kunst is heel mooi  kunst is leuk  alles kan mooi zijn  het is nu nog leuker  je kon leuke dingen doen  de opdracht was superleuk  het leek raar maar het was toch mooi  het is leuk en grappig  het is leuk om kunstwerken te bekijken  schilderijen zijn altijd mooi  we praten er leuk over  kletsen is leuk  je moest er om lachen In de eerste les over Mondriaan was de eerste reactie bij de aanblik van het schilderij Compositie in rood, blauw en geel ‘saai’. 312

Gaandeweg de les voelde ik hun mening veranderen en kregen ze meer waardering. Aan het eind van de les waren ze positief over Victory Boogie Woogie. In de volgende lessen heb ik vooral enthousiasme ontmoet en nieuwsgierigheid, leergierigheid en plezier in het bespreken van schilderijen en het maken van opdrachten. Regelmatig kwamen leerlingen later terug met boeken, of ze herkenden iets van de kunstenaar op internet of tv. Ook van ouders hoorde ik verhalen over de betrokkenheid van de kinderen bij de kunstlessen. “Alles draait tegenwoordig om kunst”, zei een moeder. De gemiddelde waardering voor de tien beeldende kunstbeschouwinglessen in de logboekjes was een 9. Een 9,3 bij de meisjes en een 8,8 bij de jongens. Hoewel bij de jongens zo nu en dan wel eens iemand ‘saai’ schreef of een ‘0’ als cijfer gaf, is dit een hoog gemiddeld cijfer. De meisjes waren vooral enthousiast en positief en schreven hun ervaringen uitgebreid in de logboekjes. De jongens waren korter van stof maar ook hoofdzakelijk lovend. De emoticons laten een wisselend beeld zien. Kinderen hebben de emoticons op een eigenzinnige manier gebruikt. Zo kon bv. de huilende emoticon 8 als ‘zo mooi’ worden ervaren en de verbaasde emoticon 5 als ‘cool’. Toch geven de emoticons een indicatie van hun gevoel bij de schilderijen en de lessen. Bij de opmerking: Ik vond de opdracht, bleek de volgende totaalscores. meisjes gemakkelijk: 67 moeilijk: 60 leuk: 155 niet leuk; 3 jongens gemakkelijk; 42 moeilijk: 28 leuk: 56 niet leuk: 10. Hieruit blijkt ook dat opdrachten vaak als moeilijk werden ervaren, maar tegelijk leuk. Ook was er een hoge totale eigen tevredenheidscore: ja: 168 nee: 11

313

314

Het effect van tien beeldende kunst beschouwinglessen aan een groep 5 van een basisschool. Opleiding: Master Kunsteducatie

Recommend Documents