Het EA2 thema Wederzijdse gijzeling!?
Jos J. van der Werf
Kom verder. Saxion.
Kom verder. Saxion.
Wat bedoelen we met het EA2 thema? Ook al betalen we de dokter of specialist niet rechtstreeks op een gegeven moment zal er geld over de brug gaan. Er bestaat zoiets als de Economie van de zorg. Hiermee hebben we het eerste element in het EA 2 te pakken. De E verwijst naar alles wat over de economie en de business kant van de zorg gaat. Het verwijst naar allerlei ‘E’ woorden. Woorden zoals effectiviteit, efficiency en efficacy. In gewoon Nederlands betekent die laatste ‘werkzaamheid’. Maar omdat we het over ‘E’ woorden hebben, houden we het op efficacy.
E
Economie
j
Kom verder. Saxion.
In zorginstellingen werken allerlei zorgprofessionals. Die professionals worden geacht hun werk te doen volgens bepaalde standaarden. Het doet er niet toe waar ze werken of dat nu in de ene of de andere instelling is. De standaarden horen bij het beroep, bij de beroepsgroep, bij de professie. Professionals hebben een zekere mate van autonomie nodig en hechten daar terecht aan, om hun werk goed, dus overeenkomstig die standaarden te kunnen verrichten. Hiermee hebben we het tweede element in het model. De professionele autonomie (A1).
E
Economie
A1
Professionele autonomie
j
Kom verder. Saxion.
Meneer Jansen is een individu maar in de zorginstelling is hij patiënt/cliënt Jansen. Meneer Jansen kan gezien worden als een klant maar ook als een product in bewerking. Meneer Jansen heeft beide rollen en dat maakt het buitengewoon lastig. Soms vindt hij het niet erg om als object behandeld te worden. Zo vindt het prima om onder algehele verdoving geopereerd te worden. Soms vindt hij het ook maar niets en heeft het gevoel als een nummer behandeld te worden. Hiermee hebben we het derde element in het model te pakken. Aandacht voor de patiënt/cliënt (A2).
Tussen deze drie elementen bestaan relaties.
A1
E
Economie
Professionele autonomie
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
Vanuit het economisch (E) perspectief komen vragen aan de orde zoals; kunnen we de zorgprocessen niet efficiënter organiseren? Als we de boel nu wat meer standaardiseren, levert dat niet een hoop op? Een beetje ‘lean’ productie levert dat geen verbetering? Vanuit het professionele (A1) perspectief zullen zorgprocessen beoordeeld worden in het licht van de professionele standaarden. Vragen als; hebben we de zorgprocessen ingericht overeenkomstig de ‘evidence based practice’? Het is lastig om een balans te vinden tussen de E en de A1. Het kan gemakkelijk uit de hand lopen.
A1
E
Economie
Professionele autonomie
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
Het perspectief van de professionele autonomie (A1) en dat van de aandacht voor de patiënt/cliënt (A2) is ook een lastige. Van oudsher vertrouwt de patiënt/cliënt de zorgverleners en het zorgsysteem maar wantrouwt hen ook. Hij wil het beste wat de zorg kan bieden, maar is er ook beducht voor. Molière zei al ‘dat je gezond moet zijn om van een medicijn te herstellen’. Het professionele perspectief en aandacht voor de patiënt/cliënt is moeilijk in balans te krijgen
A1
E
Economie
Professionele autonomie
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
En tenslotte is de verhouding tussen het economisch (E) perspectief en aandacht (A2) voor de patiënt/cliënt ook niet eenvoudig. Vanuit het economisch perspectief is de patiënt/cliënt de afnemer maar niet de klant die betaalt. De betalende klant, de financier, heeft belang bij standaardisatie terwijl de afnemer maatwerk wil. De patiënt/cliënt ziet zich als de betalende klant en wil ook als zodanig behandeld worden. We hebben nu een model met drie elementen (perspectieven) en relaties daar tussen. Die perspectieven worden in zorginstellingen door mensen die een specifieke positie hebben, rol vervullen, functie uit oefenen, gedragen.
A1
E
Economie
Professionele autonomie
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
Historisch werden administrateurs aangetrokken om zorgprofessionals te assisteren. Geleidelijk verwierven ze een eigenstandige positie en noemden zichzelf managers. In zekere zin is dat een illusie. Feitelijk zitten ze aan de top van een administratieve hiërarchie. Ze hebben nauwelijks enige positie in het ontwerp en het management van primaire zorgprocessen. Ze zaten in de positie dat ze de professional op zijn blauwe ogen moesten vertrouwen. Kortom; ‘Blue eye’ management. Door externe marktkrachten is de druk toegenomen om op een kosten effectieve manier te werken. Ze proberen meer grip te krijgen op de inrichting van het primair proces met de introductie van concepten zoals lean production en patiëntlogistiek etc.. Accountabiliteit en transparantie krijgen meer prioriteit wat noodzakelijkerwijs resulteert in meer bedrijfsbureaucratie en registratie activiteiten.
Blue eye management!
A1
E
Economie
Professionele autonomie
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
Professionals ervaren de veranderende verhoudingen en voelen zich in hun professionele autonomie bedreigd. De toenemende bedrijfsbureaucratie en administratieve drukte houdt ze van hun zorgactiviteiten af. Ze hebben het gevoel dat het management maar ook de patiënt/cliënt, op hun stoel gaat zitten.
Ze gaan op mijn stoel zitten!
A1
E
Economie
Professionele autonomie
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
De patiënt/cliënt ervaart gebrek aan aandacht. Hij ziet zichzelf als betalende klant, eist waarde voor zijn geld. Hij wil maatwerk en verwacht transparantie van zowel de zorgverlener, de professional, als de zorgorganisatie. Het EA2 thema ligt nu voor ons. Drie perspectieven en relaties daartussen. Er zijn mensen die posities innemen – manager, professional en patiënt/cliënt – en beoordelingen maken over de inrichting en prestaties van het zorgsysteem.
Ze gebruiken bij die beoordeling verschillende meetlatten. Ze zitten in een wederzijdse gijzeling en zijn tot elkaar veroordeeld. De houdbaarheid van het systeem is niet afhankelijk van enig perspectief maar van de balans tussen de drie perspectieven
A1
E
Economie
Professionele autonomie
En ik dan!?
A2
Aandacht voor de cliënt
j
Kom verder. Saxion.
Het EA2 thema Blue eye management!
Ze gaan op mijn stoel zitten!
E
A1
Economie
Professionele autonomie
En ik dan!?
A2 Aandacht voor de cliënt
j
