Kom verder. Saxion.
WARM-UP Energiemanagement voor Nederlandse Gemeenten Jan de Wit 31 mei 2012
Kom verder. Saxion.
Energiemanagementsystem (EMS) Stappen 1. Automatische Data verzameling 2. Specificatie (MJ/grdd, m² BVO) 3. Vergelijk met Normverbruik (EPC/EPG/EMG) 4. Ontwerp van (E/D) Maatregelen 5. Uitvoering van (E/D) Maatregelen en evaluatie vanuit energiedata
Kom verder. Saxion.
EMS-Systeem Energiedata
Automatische Dataverzameling
Worden de Doelen bereikt?
Validatie van E/D-Maatregelen
Weergegevens Gebouwgegevens Gebruiksgegevens Specificatie (MJ/m2/grdd) Doel Selectie van maatregelen
Gedetailleerde Gebouwdata Rekenmodel EPG
Schaling tov Normen (EPC/EPG/EMG)
Ontwerp van E/D-Maatregelen
Kom verder. Saxion.
De energieprofiel aanpak • Leidt niet tot labelverbetering, maar wel tot energiebesparing • Praktijkvoorbeelden laten besparingen zien van 5 tot 50 %
Kom verder. Saxion.
Energieverspilling door gelijktijdig verwarmen en koelen
Qh
Qk
Buitentemperatuur
Kom verder. Saxion.
Karakteristiek niet goed werkende Verwarmingsinstallatie
Gasverbruik per uur
-10 C
0C
30 C
Kom verder. Saxion.
Karakteristiek goed werkende Verwarmingsinstallatie
Gasverbruik per uur
-10 C
0C
30 C
Kom verder. Saxion.
Energieverspilling
door gelijktijdig verwarmen en koelen
Qh
Qk
Buitentemperatuur
Kom verder. Saxion.
Voorbeeld: Ohra gebouw Energielabel E; BVO = 34.400 m2
Startsituatie (2010): Gasverbruik = 16 m3/m2 Elektragebruik = 138 kWh/m2 Energiekosten Totaal = 21 € / m2 Gas = 30% ; Elektriciteit = 70% Besparing energie na verbetering stellingen installaties: Gas 37% Elektriciteit 16% Geen effect op energielabel ! Reductie energiekosten 160.000 € /a 5 € / (m2.a) Investering = € 50.000 TVT << 0,5 jaar
Kom verder. Saxion.
Curve Elektriciteit/tijd
Kom verder. Saxion.
Stand van zaken Monitoring Winterswijk Monitoring toegepast op drie gebouwen: • Stadskantoor • Brandweer kazerne • Raadhuis Monitoring is geheel uitbesteed aan bureau Erbis /Van Beek Looptijd werkzaamheden monitoring bedraagt 5 jaar Er wordt een web based monitoringssysteem geleverd Er wordt gebruik gemaakt van slimme meters, de netbeheerder levert de data via internet Communicatie Winterswijk – Erbis/Van Beek is bottleneck Realisatie loopt achter op planning
Kom verder. Saxion.
Stadskantoor Winterswijk
Kom verder. Saxion.
Kom verder. Saxion.
Raadhuis Winterswijk
Kom verder. Saxion.
Brandweerkazerne Winterswijk
Kom verder. Saxion.
Brandweerkazerne Winterswijk
Kom verder. Saxion.
Stand van zaken Monitoring Hardenberg Er zijn 9 gemeentelijke gebouwen aangesloten op het monitoringssysteem (EMS): • 5 Sporthallen • 3 basisscholen • 1 Milieu educatie centrum Het EMS is gerealiseerd door bureau DWA
Er zijn regelmatig problemen met de betrouwbaarheid van het systeem !
Kom verder. Saxion.
Kom verder. Saxion.
Kom verder. Saxion.
Br an dw Br eer a ka Br ndw ze an e rn dw erp e H ee os ar d t Br rpo Be en an st rg be Br d G en rg an we ra th dw er ms eim p b B Br ra eer os er an nd po t D ge dw we st e n ee er Sla Kri r po g m W pos st ha ijk t D Ba ren W ge ed lkb ijk bo e ru g u m g W ebo w 't sva ijk uw U ar W il e t ijk W ge ge ijk bo De ne ge uw N st b ou b o ba w ou 't U rde nk il e n W 't O w ge bo Di ijk ld De ne s uw en ge e b p No t v. stge ou os rde m w tka n . G bg D n em ouw e W too en d e ie r Kr te B ks Ev ing hu as te i en loo s A ho e Ev Eve tge p H ver k en nt bou ard ee t g w e s Ba geb ebo D nb t u si ou w e K erg s sc w D KN op Vo ho e S pe B or as ol Vo T S l tg is De or P ez R et Ba sch La veg on sis oo ng hte de s l D ew r rw ch e ie ijs oo W ke Ve l D iek c e lag Sp htd Von or al C de Sp tha oll r o l D eg e e S rt Sp po hal Be or rth De ek th al a D M Sp l Gr e eet a or m Ka th s mp b G S al D er ym po e ge lo rth Ci n ka a ta al l D de B e l G G y ym m alk Ba l lo o & lk G G kaa kaa Bru ym ym l l g lo lo Bu Lut ka ka iz te e n a a G l F l H rdw ym rit a eg z z lo e k de n Zw aal Zw bos K e Zw em los rve em bad ter r ba De haa d r D Ki C e M efe BS a r D rs G BS OB e A ch D S d kke e R eE r eg ib en er bo og
Nm3/m3/jaar
Kom verder. Saxion. Specifiek aardgasverbruik Nm3/m2/jaar
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00 17,63
10,72 13,05 12,91 10,97
14,37 12,98 8,78
0,00
nd Br wee Br and rka an w ze dw ee rn e rpo e H Br erp st ard Br an ost Be en an dw G rg b r e e Br Br dwe eer am nth rg an an e po sb eim dw dw rpo st er ee ee st De gen S W rpo rpo lag Kri m s i s j W kg t D t B ha ijk eb e al re d k n W ge ou em br W ijk W ijk bou w 't sv ug ge i ge w U aa ba bo jkg bo De ile rt nk u eb uw N ne ge bo D W w 't ou 't or st uw ie ijkg O w D Ui de l n l v. nstg eb de e N ene m e ou po o s . G b w s rd t em gou D tka en e n Kr en w d W too Ev in teh e iek r B s g Ev Ev entg loo uis ash te en en eb p H Av oe Ba tge tge ou ar ere k si bo bo w D den es Vo s u uw e b t sc w e or ho D KN Ko rg B tg a ez si ol e V ST pp et B s s De oo S el on as ch L rv P de is oo an eg R rw sc l D ge hte ijs ho e wi r Ve ol D Wi eke e Sp cht e V kla d o a o g Sp rth l C nde a o Sp Sp orth l D lle r or or al e B ge th th D e e a Sp al G l D e M k e e r or a e G S tha ms Kam t ym p l D be p lo ort e rg ka h C en G G al B al D itad ym y a e e G G lo mlo lk Ba l ym y ka k & lk lo ml al aal Bru ka o B L g G al kaa uize utte ym Fr l H r n lo itz a dw Zw kaa de zen eg Zw em l K Zw bos em ba los erv ba d D terh er d e a C De Kie ar BS M fe G BS O D ars r e D BS Ak ch e d k R e er eg Ei en be bo r og
Br a
Kom verder. Saxion. specifiek Elektriciteitsgebruik kWh/m2/jaar
250,00
200,00
150,00
100,00
50,00 35,92 40,11 43,68
26,77 13,69
33,82 11,05 8,78
0,00
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek Hardenberg naam
Sporthal De Beek
type
Sporthal
bouwjaar
1991
netto oppervlak
1955
gemiddeld gebruik uren per dag
12
elektrisch kwh/jaar
63792
tarief elektra €/kWh
0,17
gas m3/jaar
23643
tarief gas €/m3
0,63
ruimteverwarming
VR-ketel
ventilatie
mechanisch
koeling
geen
verlichting
conventioneel
ICT
nihiel
Kom verder. Saxion.
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek: referentie
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek: 1. LED verlichting
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek: 2: 1+ Rc 4/5
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek: 3: 2+ 200 m2 ZB
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek: 4: 3+ 200 m2 PV
Kom verder. Saxion.
Sporthal De Beek: 5: 4+ Rc 4/5 +HR+++
Kom verder. Saxion.
Overzicht
Kom verder. Saxion. EPC waarde en specifieke investeringen sporthal De Beek, Hardenberg 600
0,9
0,8
investering in installaties EPC
500
0,7
0,6
€/m2
0,5 300 0,4
200
0,3
0,2 100 0,1
0
0 1. Referentie
2 : 1+ LED verlichting + detectie
3: 2+ 200 m2 zonneboiler
4: 3+ 200 m2 PV
5: 4+ Rc 4 tot 5, HR+++
EPC waarde
400
Kom verder. Saxion.
Vergelijk EnEV (2009) - EPN • Kentallen energieprestatie gebouwen in Duitsland hebben betrekking op kWh/m2 vloeroppervlak en zijn gesplitst in toelaatbaar elektriciteitsgebruik en toelaatbaar warmteverbruik. • Kentallen energieprestatie gebouwen in Nederland hebben betrekking op totaal primair energieverbruik per gebouw, waarbij het netto vloeroppervlak en het buitenoppervlak van belang zijn. • Een Nederlands gebouw ‘mag’ bij een gelijke energieprestatie (EPC) bij een groter buitenoppervlak meer primaire energie gebruiken. Dit is in Duitsland niet het geval.
Kom verder. Saxion.
Benchmarks
Gebouw soort
Nederland elektrisch verbruik thermisch verbruik kWh/m²*a Warmte in kWh/m²*a
Scholen < 3.500 m² Scholen > 3.500 m² Sporthallen Kantoren < 3.500 m² Kantoren > 3.500 m² Brandweer Kinderdagverblijven Zwembaden
Duitsland Elektrisch verbruik Thermisch verbruik kWh/m²*a Warmte in kWh/m²*a
27,93
107,42
10
105
21,78
83,75
10
90
36,24
139,39
35
120
29,3
112,67
20
80
22,84
87,85
30
85
?
?
20
100
?
?
20
110
?
?
155
425
Sporthallen 36,24
139,39
30
135
34,07
131,05
20
65
34,07
131,05
40
110
60,43
232,42
40
75
20
110
20
105
Gebouwen voor cultuur en muziek Theaters Tentoonstellingsgebouwen Werkplaatsen Verpleegtehuizen
?
? 17,96
69,07
Werte sind aus der deutschen Energieeinsparverordnung (EnEV 2009)
Kom verder. Saxion.
EPN , EPG en EMG • EPG vervangt per 1 juli 2012 de EPN • EPG omvat normering bestaande bouw en nieuwbouw enerzijds, en woningen en utiliteitsgebouwen anderzijds.
Kom verder. Saxion.
Bouwbesluit, EPN en EPC Bouwbesluit vereist gebruik EPN / EPG om Energieprestatie-coëfficiënt EPC te berekenen Twee normen (2004 – aanvullingen 2008) NEN 5128 - Woningen NEN 2916 – Utiliteit Bouwbesluit geeft maximum EPC - voor U-bouw per functie EPC eis Woningen Utiliteit
1995
1998
2002
2006
2011
2015
2020
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0
50% energiezuiniger in 2017
Kom verder. Saxion.
Gebiedsmaatregelen - EMG Waardering externe warmtelevering in EPN (NEN 5128 / 2916) in EPN “vast” rendement van 100 / 110% bouwbesluit beperkt zich tot perceel / gebouw NVN 7125 - EMG Energieprestatienorm voor maatregelen op gebiedsniveau Warmtenet voor aftapwarmte of restwarmte van STEG, AVI of industrie geothermie zon thermisch Warmte- en koudenet met WP-en met vrije koeling (WKO) Collectieve zon PV, windenergie
Kom verder. Saxion.
EMG Systeemgrenzen • EPG perceel (woning, gebouw – voorheen EPN) • EMG gebied (projectbasis en/of structuur infrastructuur, zoals warmtenet) • (EMG)regionaal / landelijk (grote warmtenetten)
Kom verder. Saxion.
Conclusies • Monitoring verloopt moeizaam, de automatische route via slimme meter -netbeheerder – WEB based lijkt aangewezen route. • Selectie van gebouwen die aangepakt moeten worden is belangrijke taak monitoring. • Uit curve aardgasverbruik/buitentemperatuur warmte en koude profielen en elektriciteitsverbruik/tijd is zeer veel informatie te verzamelen. • Duurzame installatietechniek lijkt voor na-isolatie te gaan bij gebouwen in Hardenberg en Winterswijk, tenzij isolatie zeer slecht is of als renovatie opportuun.
