vmx
duurzaamheid
1
2
Dit artikel bevat een samenvatting van een uitgebreide studie die VMX Architects heeft uitgevoerd over het thema duurzaamheid. Het doel van deze studie was drieledig: 1 Het nader uitwerken van de intenties van VMX met betrekking tot duurzaamheid. 2 Evaluatie van de praktijkervaringen die we de afgelopen vijftien jaar hebben opgedaan. 3 Het up-to-date brengen van onze kennis over duurzaamheid. Het resultaat is in de eerste plaats zelfeducatie. Maar omdat vaak gevraagd wordt naar onze uitgangspunten en ervaringen met betrekking tot duurzaam ontwerpen hebben we deze korte samenvatting van de studie op de website gepubliceerd.
mei 2011
3
Het duurzame architectonisch concept integraal ontwerpen Het concept, de basisgedachte, is de belangrijkste drager van ons werk en vormt de kern van het antwoord op de vraag van de gebruiker. Het concept geeft de ambitie aan en is de basis van de door ons nagestreefde innovatie. Uitgangspunt voor de ontwikkeling van het concept waren daarbij altijd de programmatische eisen (dus de wensen van de gebruiker), de stedenbouwkundige of landschappelijke kenmerken van de locatie en de sociaal maatschappelijke context. Duurzaamheid zien we als een belangrijke aanvulling hierop, één van de uitgangspunten voor het formuleren van het concept, onze visie op de totale opgave. Duurzaamheid betekent voor ons noch het najagen van de laatste technische noviteiten en ‘high-tech-gadgets”, noch de beperking tot een ‘groene’ aanpak met allerlei natuurlijke materialen, zonder een verdergaand idee achter het ontwerp. Onze intentie is het om duurzaamheid op een zuiver architectonische en dus integrale manier te benaderen. Het is een brede visie, die de verschillende lagen van duurzaamheid binnen onze huidige maatschappij en voor toekomstige generaties herkent. Sociale, economische en ecologische aspecten worden samen gebracht tot één ontwerp. ‘People, Planet, Profit’ vermeerderd met ‘Projects’ staat - ook voor VMX - voor “ruimtelijke kwaliteit, flexibiliteit, diversiteit, evenwicht en schoonheid.”1 En het is een optimistische visie, conform het ‘Cradle-to-Cradle’ credo: ‘probeer goed te zijn in plaats van minder slecht’, ‘afval = voedsel’!2 Onze benadering van duurzaam ontwerpen en bouwen kan in twee korte zinnen worden samengevat: ‘Gebruik je gezonde verstand’ en ‘denk vanuit de eigenaar/gebruiker’.
“Ministerie van VROM, ‘Dossier Duurzaam Bouwen en Verbouwen, overzicht strategieën voor duurzaam bouwen’, 2010. www.rijksoverheid.nl 2 “www.cradletocradle.nle 1
Duurzaamheid en ‘common sense’ Met de termen ‘gezond verstand’ of ‘common sense’ in het Engels wordt het vertrouwen op de eigen waarneming, ervaring en redenering omschreven. Welke ruimtes ervaren wij persoonlijk als aangename woon- of werkruimtes? Welk ruimteklimaat geeft een prettig of onprettig gevoel? Concreet bijvoorbeeld de vraag: Waar zouden we liever willen werken - in een gesloten, centraal gestuurde ruimte met airco of in een gebouw waar je het raam kunt openen en de temperatuur individueel kan aanpassen? VMX kiest voor het laatste. Zo min mogelijk technische hulpmiddelen, in plaats daarvan een zo natuurlijk en zo eenvoudig mogelijk ontwerp. ‘Low-tech - high tectonics.’3 Onze generatie weet zich nog maar slecht aan te passen aan zijn natuurlijke omgeving. In navolging van veel dieren (die een zomer- en een wintervacht hebben) was het in alle generaties vóór ons nog gewoon om in de winter een trui aan te trekken. Door volledig geklimatiseerde binnenruimtes zijn we die houding nu verleerd. De èchte groene, dat wil zeggen bewuste, levenshouding lijkt passé.4
4
Tegelijkertijd hebben veel mensen klachten door juist deze over-getechnologiseerde gebouwen. Het ‘sick-building syndrom’ is een algemeen bekend verschijnsel. In de wetenschap wordt de subjectieve ervaring van het ruimteklimaat onder het begrip ‘thermische behaaglijkheid’ onderzocht en gemeten. Uit dat onderzoek blijkt: mensen voelen zich meestal fijner in een “gewoon” gebouw zonder airconditioning, waar ze het klimaat zelf kunnen beïnvloeden. De bediening moet intuïtief en op een eenvoudige manier kunnen gebeuren, door bijvoorbeeld het raam te openen of de temperatuur met een knop omhoog of omlaag zetten. De bereidheid voor persoonlijke adaptatie en de acceptatie van temperatuurafwijkingen nemen dan meetbaar toe.5 Bovendien is er ook een opmerkelijke relatie tussen thermische behaaglijkheid en productiviteit. Zo bleek “dat de productiviteit in een gesloten gebouw bij een binnentemperatuur van 26 graden lager lag dan de productiviteit bij een open gebouw met een binnentemperatuur van 28 graden.” 6 ‘Common sense’ betekent voor ons ook het Hergebruik van water, het gebruik van gerecyclede of op zijn minst recyclebare materialen en vanzelfsprekend zo min mogelijk energieverbruik tijdens de hele levenscyclus.
3“
Deplazes, A., ‘Low-tech – high tectonics’ in: Constructing architecture, p.291, Birkhäuser 2005.
“ Thomson, A., ‘Our parents have always been green’ in: The telegraph (21-07-2007). www.telegraph.co.uk 5 “ Kurvers, S. et al, ‘Adaptieve Temperatuurgrens-waarden. Een nieuwe aanpak voor de beoordeling van de gebouwprestatie t.a.v. het thermisch binnenklimaat’, 2004. www.senternovem.nl 6 Linden, K. van der / Kurvers, S., ‘Eigenlijk moeten we helemaal af van airconditioning’, 2008. www.senternovem.nl 4
Duurzaam kantoor
5
Duurzaamheid en gebruiker De intense samenwerking met de opdrachtgever, gebruiker of bewoner staat centraal in de werkwijze van VMX. Het ‘denken vanuit de eindgebruiker’ is ook een belangrijk uitgangspunt bij de ontwikkeling van duurzame en energiezuinige gebouwen. Dit betekent naast de optimale afstemming van het energieconcept op de functie, ook rekening houden met de speciale en individuele wensen van de gebruiker en met beheer en onderhoud. 7 Gebouwen moeten zo ontworpen en gerealiseerd worden dat eigenaren en gebruikers zich automatisch betrokken voelen bij het beheer. Betrokken gebruikers die een gebouw met liefde onderhouden zijn een voorwaarde voor een langdurig goed gebruik. Dit leidt tot een hoge eindwaarde en dat is feitelijk de grootste duurzaamheid. Onze intentie is het dus, het gebouw perfect op het lijf van de toekomstige gebruiker te schrijven.Maar evenzoveel houden we rekening met flexibiliteit. Wensen, eisen en functionele relaties zullen met de tijd veranderen. Het is belangrijk dat een gebouw hierop kan anticiperen, dat het mee kan groeien, zonder aan kwaliteit te verliezen. In 2010 zijn we gestart met een grondige analyse van de door ons gerealiseerde werken. Hieruit hebben we een aantal aspecten met betrekking tot duurzaamheid voor toekomstige projecten geleerd: • • • •
Blijvende focus op een sterk concept goede structuur. Overmaat, flexibiliteit, overzichtelijkheid en oriëntatiemogelijkheden blijven belangrijk. Meer aandacht voor het binnenklimaat, vooral voor oververhitting. Daarom ook meer betrokkenheid bij de selectie van de bouwfysische adviseurs en samenwerking met hen vanaf een vroeg ontwerpstadium. • Eenvoudiger detailleren met robuustere materialen, met het oog op onderhoud. • Ook in de ontwerpfase rekening blijven houden met uitbreidingsmogelijkheden. De concrete lessen uit onze eigen evaluatie zien we bevestigd in recentelijk verschenen onderzoek over de discrepantie tussen de theoretische (berekende) en de praktische (gemeten en ervaren) prestatie van energiezuinige of –neutrale gebouwen.8 Het is een uitdaging voor ons om samen met de opdrachtgevers, adviseurs en uitvoerders de ambities op het gebied van duurzaamheid te blijven combineren met gezond verstand.
“ Ministerie van VROM, ‘Energieneutraal Bouwen, hoe doe je dat?’, 2010. www.senternovem.nl “ Gommans, L.,’Tussen ontwerp en werkelijkheid - Energieprestaties van energie-efficiënte gebouwen’, TVVL Magazine 9/2008. www.tvvl.nl
7 8
MFA Aalreep
6
VMX Works Hier geven we een overzicht van enkele projecten waarbij duurzaamheid een speerpunt is geweest. Ze laten de uitwerking van onze visie in concrete opdrachten zien. De projecten zijn: • Duurzaam kantoor - een studie in opdracht van de Rijksbouwmeester voor een toekomstgericht kantoorgebouw aan de Zuidas, later verder uitgewerkt in het ontwerp voor het hoofdkantoor van Bord Gais (de Ierse Gasunie) in Dublin. • Directie Noordzee – het hoofdkantoor voor de Directie Noordzee, Rijswijk, in opdrachtvan de Rijksgebouwendienst • De MFA Aalreep - een schoolcomplex in opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam • R&D Friesland Campina – ons ontwerp voor het nieuwe researchcentrum van FrieslandCampina in Wageningen • Noordbuurt – drie woongebouwen op Ijburg in Amsterdam voor Vesteda. De belangrijkste kenmerken van deze projecten op het gebied van duurzaamheid zijn: • In de kantoren voor de Rijksbouwmeester en voor Bord Gais is rijkelijk geexperimenteerd met alle theorien en technieken die er op dit moment voor handen zijn. Zowel het spaarzaam omgaan met water, materialen als energie, maar ook passief en actieve energieopwekking zijn in deze projecten meegenomen. • Het kantoor voor DNZ is een al bijna tien jaar functionerend gebouw dat dankzij de passieve energiewinst die uit het massieviteit van het ontwerp voortvloeit een heel hoog energielabel heeft gekregen. • De brede school MFA Aalreep is ontworpen om met een heel laag CO2 gehalte, volgens het “frisse scholen” concept, te kunnen functioneren. Tevens maakt de vorm van het gebouw het energiezuinige karakter duidelijk. • In het ontwerp voor de R&D afdeling van Friesland Campina zijn de toekomstwaarde van het gebouw en de materialisering gebruikt om een heel duurzaam gebouw te kunnen realiseren • Tot slot wordt met het projct Noordbuurt aangetoond dat met betrekkelijk eenvoudige middelen als de zonering van de functies in een gebouw, de raamopeningen en de orientatie al een grote winst voor het milieu bereikt kan worden.
7
8
Duurzaam kantoor
Client: Location: Size: Design:
Rijksbouwmeester Zuidas Amsterdam 13900 m2 2008
Client: Location: Size: Design:
Bord Gais Dublin 6200 m2 2008
9
Duurzaam kantoor Voor de Rijksgebouwendienst hebben we een kantoorproject aan de Zuidas ontworpen waarbij de belangrijkste opgave was om de milieuindex (in dit geval berekend via GreenCalc) te verdubbelen ten opzichte van het huidige gemiddelde voor een bouw-besluit-conform kantoorgebouw in Nederland van 160.
LABELS
A+ zeer energiezuinig
379 Milieu Index Gebouw
Door een compact gebouw te maken, waarin buitenruimtes als overstekken fungeren, door een optimale open-dicht verhouding in de gevel, door gebruik te maken van speciaal gerecycled beton en glas kon onder andere de warmtelast binnen het gebouw en daarmee de koellast geminimaliseerd worden. Op een lowtech manier kunnen we een gebouw realiseren met een milieuindex van 379. De inzichten opgedaan bij dit ontwerp hebben we verder ontwikkeld voor het hoofdkantoor voor Bord Gais (de Ierse Gasunie) in Dublin, een organisatie die vanuit haar primaire doelstelling ook een leidende rol in energiebesparing nastreeft. Dit ontwerp scoort volgens het BREEAM keurmerk “excellent”.
Openluchtschool J. Duiker 1930
OPENLUCHTSCHOOL, J. DUIKER 1930
transformatie Openluchtschool naar duurzaam kantoor
TRANSFORMATIE VAN OPENLUCHT SCHOOL NAAR DUURZAAM KANTOOR
publicatie atelier Rijksbouwmeester
10
prijsvraag Bord Gais hoofdkantoor
“excellent”
1 2 3 4 5
kantoren microklimaat hof lobby / lounge training center expeditie / opslag
doorsneden Bord Gais
0
1
2
3
plattegronden Bord Gais
11
Duurzaam kantoor Ons ontwerp combineert de meest natuurlijke zomer- en wintersituatie. Het gaat uit van een compact gebouw met geschakelde modules waarin twee modules één balkon delen. Een belangrijke referentie was de Openluchtschool van J. Duiker in Amsterdam. Deze school heeft per verdieping twee klaslokalen waar de leerlingen ’s winters binnen zitten. ’s Zomers delen de lokalen een balkon zodat de leerlingen buiten les kunnen krijgen. Groot voordeel is dat energieslurpende mechanische ventilatie hiermee overbodig wordt. De overdekte balkons voor het Bord Gais gebouw werken als zonwering voor de glazen vouwpuien en zijn afsluitbaar met zware gordijnen die daardoor als ‘huid’ werken, onder andere voor het weren van zonlicht. De geschakelde modules omsluiten een ruime openlucht–vide in het midden. Het gebouw heeft een massieve betonconstructie van Misapor die tegelijkertijd als thermische schil werkt. Misapor is beton aangevuld met het restproduct van gerecycled glas waarmee een zeer hoge Rc-waarde van 6 wordt bereikt, hiermee is in Zwitserland al ruime ervaring opgedaan. De massa van de schil in combinatie met 65% gesloten geveloppervlak zorgt ervoor dat warmte in de zomer buiten blijft zonder aanvullende koeling. In de winter blijft de warmte binnen met alleen in uiterste gevallen aanvullende verwarming door betonkernactivering. Deze warmte wordt opgewekt met een betonabsorber in de gevel en kan indien nodig later benut worden door gebruik te maken van warmte-koude opslag in de bodem. De natuurlijke ventilatie vindt plaats per verdieping met aan de noordzijde aanvoer van koele lucht en aan de zuidzijde afvoer van warme lucht. Naast het beperken van energieverbruik wordt er ook op verschillende manieren energie opgewekt. Zonnepanelen zijn verwerkt in gordijnen, op daken en in de fietsenstalling. Elke medewerker levert een bijdrage door per fiets naar het werk te komen en met een dynamo stroom voor de accu van de eigen laptop te genereren. Ook maken de werknemers dagelijks een uur gebruik van een bedrijfsfitness die met behulp van dynamo’s en generatoren stroom opwekt en opslaat. De energieopwekking en energiebesparing samen maken dit gebouw 66% energiezuiniger dan een standaard kantoorgebouw.
KLIMAAT
zonwering door overstek
natuurlijke ventilatie
CO2-gestuurde afzuiging ter ondersteuning
dwarsventilatie
schoorsteeneffect
te openen ramen
geen koeling
nachtventilatie in de zomer
beton massa accumulatie
verwarming/ koeleing door BKA
beton absorber
warmte/koude opslag aquifer
VERLICHTING
daglicht ook in verkeersruimte
LED-verlichting
daglicht- en aanwezigheidsdetectie
houten kozijn met triple glas
hout uit duurzaam beheerd bos
MATERIAAL
gerecycled beton Misapor
WATER
grasdak
ENERGIE
regenwater voor toilet
Adviseur bouwfysica DGMR energie opwekking solar panelen
12
energie opwekking solar gordijnen
energie opwekking fietsen/fitness
windgek met ventilator vegetatie dak te openen ramen
nachtventilatie ter koeling
stackeffect contact metbuitenruimte
beton collectoren in zonontvangende buitenwanden
solar panelen
gebruik van beton massa
overstek zonwerend glas koeling door betonkernactivering
klimaatconcept ZOMER
WKO aquifer solar panelen
windgek vegetatie dak
stackeffect
verwarming door betonkernactivering
klimaatconcept WINTER
nn
zo
WKO aquifer
d tan es 21
i
jun
NOORD
ZUID
zonn 21 d estand ecem ber overstek: schaduw in de zomer zoninval in de winter
maximaal daglicht
solar tubes
bezonning en daglicht 13
14
Directie Noordzee
Client: Rijksgebouwendienst Location: Rijswijk Size: 7140 m2 Design: 2002-2003 Execution: 2003-2004 Costs: 10 million Euro
15
Directie Noordzee Het hoofdkantoor voor de Directie NoordZee van het ministerie van Verkeer en Waterstaat is door VMX Architects ontworpen in opdracht van de Rijksgebouwendienst. Aanvankelijk is er gewerkt aan een ontwerp zonder contact met de gebruiker van het kantoorgebouw. Het ontwerp combineert daarom interne vrije indeelbaarheid met een duidelijk eigen gezicht. De krachtige kunstwerken van Rijkswaterstaat zijn hierbij als voorbeeld gebruikt. In een robuuste massa,18 meter breed, 33 meter lang en 9 lagen hoog, worden de kantoorruimtes geconcentreerd. Dit hoofdvolume wordt geflankeerd door vier torens die trappen, liften, sanitaire ruimtes, werkkasten en schachten bevatten. De 8 kantoorlagen hebben een volledig vrij indeelbare plattegrond. Mede door het gebruik van dragende gevels zijn slechts vier kolommen per verdieping noodzakelijk. De ‘lege’ kantoorlagen maken daarmee alle vormen van indeling mogelijk: van kantoorlandschap tot cellenkantoor. De grootste bouwfysische uitdaging in Nederland op dit moment betreft het beperken van de noodzaak tot koeling. Veel moderne kantoren beschikken over grote glasvlakken, die veel warmte toelaten in het gebouw. Dit effect wordt nog versterkt door de grotere interne warmteproductie als gevolg van het sterk toegenomen computergebruik. Hierdoor worden veel werkplekken als oncomfortabel bestempeld en worden bij veel Nederlandse gebouwen op dit moment koelinstallaties geïnstalleerd die tot een jaar of vijftien geleden alleen in Zuid-Europa of Californië gangbaar waren. Om de koelingscapaciteit te verlagen moet de hoeveelheid zoninstraling beperkt worden. In het project Hoofdkantoor Directie Noordzee te Rijswijk hebben wij in nauwe samenwerking met de gebruiker en de installatieadviseur gezocht naar het optimum tussen flexibiliteit, uitzicht, daglicht en een massieve gesloten gevel. Berekeningen hebben aangetoond dat dit optimum ligt bij een glasoppervlak van ca 25% (waar tegenwoordig eerder 50% gangbaar is). Om te voorkomen dat de gevel slechts bestond uit kleine deprimerende ‘schietgaten’ in de verder in massief beton uitgevoerde gevel is er per stramien van 1,8 meter een rond raam met een diameter van 1,4 meter toegepast. De ramen zijn beurtelings op zit- en op stahoogte geplaatst en de gevel is verder afgewerkt met keramische tegels. Dit zorgt voor een beeld dat refereert aan de organisatie die verantwoordelijk is voor de Noordzee en resulteert in een gebouw dat optimisme uitstraalt, terwijl tegelijkertijd het gewenste minimum glasoppervlak gerealiseerd is. Op deze wijze is op een architectonische wijze een bijdrage geleverd aan een milieuvraagstuk.
LABELS
A
172
zeer energiezuinig
Milieu Index Gebouw
KLIMAAT
compact volume
zonering warm/koud
optimale raampercentage 25%
te openen ramen
Bij nacalculatie op basis van het werkelijk gerealiseerde energieverbruik heeft het gebouw het energiezuinige A label gekregen. Adviseur bouwfysica Nelissen ingenieurs
elektra
elektra gas
gas
milieukosten per jaar in EUvolgens GreenCalc berekening 2008
16
servicefuncties (WC, lift, trap) in buitenzone
compact volume kantoorfunctie flexibele indeelbaarheid plattegrond zeer goed geisoleerde schil
standaard plattegrond
lage raampercentage 25% weinig transmissieverlies ‘s winters beperkte zonlast ‘s zomers
gevel aanzicht
17
18
MFA Aalreep
Client: Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam Location: Hoogvliet Rotterdam Size: 6950 m2 Design: 2009-2010 Execution: 2011-2012 Costs: 7 million Euros
19
MFA Aalreep In opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) heeft VMX Architects een ontwerp gemaakt voor de Multifunctionele Accomodatie (MFA) aan de Aalreep te Hoogvliet, een typische na-oorlogse uitbreiding van Rotterdam. Het is onze intentie om een hedendaags schoolcomplex te realiseren dat tevens refereert aan de vooruitstrevende idealen van de wederopbouw periode. In deze MFA worden twee basisscholen, een kinderopvang, sporthal en buurtcentrum gehuisvest. Op dit moment zijn deze functies, afgezien van het buurtcentrum, al aanwezig op de locatie. De bestaande gebouwen staan als kleine eilanden in een zee van speelruimte en zijn sterk verouderd en verwaarloosd. In het ontwerp voor de nieuwbouw worden alle functies in 1 gebouw samengevoegd zodat voorzieningen gecombineerd kunnen in een compact gebouw. Het is één van onze intenties om een heel energiezuinig en duurzaam gebouw te realiseren, met de hoogste standaard voor frisse lucht (met een zeer laag CO2 gehalte). Om dit te bereiken en tevens om dit zichtbaar te maken, helt het gebouw 30º weg van de zon en 60º open naar het noorden. Zo wordt aan de zuidzijde opwarming door de zon verminderd terwijl er aan de noordzijde juist meer daglicht binnen komt. Om het CO2 gehalte te beïnvloeden is extra luchttoevoer nodig, deze wordt via vijf atria, die daarmee als longen voor het gebouw functioneren, weer afgezogen. De vormgeving van het gebouw toont haar milieubewustheid nadrukkelijk, zodat het eenvoudig aan de leerlingen is uit te leggen en daarmee ook een educatief aspect oplevert.
LABELS
A zeer energiezuinig
KLIMAAT
zonwering door schuine gevel
CO2-gestuurde ventilatie
warmteterugwinning
schoorsteeneffect atria
te openen ramen
laagtemperatuur vloerverwarming
geen koeling
nachtventilatie in de zomer
beton massa accumulatie
VERLICHTING
Adviseur bouwfysica DGMR daglicht ook in verkeersruimte
20
LED-verlichting
daglicht- en aanwezigheidsdetectie
nachtventilatie ter koeling
te openen daklicht zonwerend glas
stack-effect natuurlijke ventilatie gebruik van beton massa
CO2 gestuurde mech. ventilatie
te openen ramen
klimaatconcept ZOMER
warmteterugwinning (WTW) ventilatielucht stack-effect
CO2 gestuurde mech. ventilatie vloerverwarming
klimaatconcept WINTER
zo es nn
NOORD
i un
zonn
1j
d2 tan
ZUID
estan d 21 dece
mber
natuurlijke verlichting atria
schuine gevel noord 60º: veel indirect daglicht
schuine gevel zuid -30º: schaduw in de zomer zoninval in de winter
BEZONNING en DAGLICHT
21
22
R&D FrieslandCampina
Client: Location: Size: Design:
M7-development Wageningen 12500 m2 2010
23
R&D FrieslandCampina
MATERIAAL
Op het terrein van de Universiteit van Wageningen zal de nieuwe huisvesting voor de R&D van FrieslandCampina verrijzen. In opdracht van M7-Development heeft VMX Architects een ontwerp voor deze nieuwbouw gemaakt. Het concept van ons voorstel komt voort uit het bewustzijn dat FrieslandCampina een boerencoöperatie is. Voor de nieuwe huisvesting baseren we ons in de eerste plaats op de eeuwenoude kwaliteiten van de boerenhoeve. Daarnaast willen we met eenvoudige en hergebruikte middelen een zo duurzaam mogelijk gebouw realiseren. Hierbij staat het Cradle-ToCradle principe voorop, niet high tech oplossingen met installaties waarvan het onderhoud hoog en het rendement onbekend is. Voor de gevels hebben we spectaculaire materialen in gedachten die tegelijkertijd weer eenvoudig zijn. In Duitsland is de laatste jaren veel ervaring opgedaan met Strohbau, het bouwen met balen stro. Voor FrieslandCampina willen we deze techniek ook toepassen. In plaats van minerale wol die traditioneel in Nederland als isolatiemateriaal gebruikt wordt, maar alleen met veel energie te produceren is, willen we het 100% natuurproduct stro gebruiken. En door transparante gevelonderdelen te gebruiken kan dit ook plaatselijk het beeld van de nieuwbouw bepalen. De overige dichte geveldelen worden gemaakt van wit gerecycled kunststof dat geproduceerd wordt op basis van polyetheen en polypropeen, onder andere van ingezamelde melkflessen. Op deze wijze kunnen we een gebouw met een lage EPC (<75% van de norm) realiseren dat tevens het milieuvriendelijke imago van FrieslandCampina uitstraalt. Constructief worden de onderste twee lagen van de U-vorm voor kantoren en lab’s opgebouwd uit een eenvoudig betonnen skelet met kolommen en vloeren. De bovenste laag van de U-vorm en de daartussen liggende technohal zullen met een lichte staalconstructie gerealiseerd worden die eenvoudig demonteerbaar en herbruikbaar is. Alle klimaat- en elektrotechnische installaties zullen volledig ‘State of the Art’ zijn en zo ontworpen worden dat voor verwarmen, ventileren en koelen zo min mogelijk energie gebruikt zal worden. Het heeft onze grote voorkeur om actieve energieopwekking en koude/warmte opslag binnen het gebouw toe te passen.
24
strobalen als isolatie
gerecycled plastic panelen
demontabel en herbruikbaar bedrijfshal
strobalen
strook van wit gerecycled plastic KLP gevelpaneel
gevelfragment
permanent kantoorgebouw
demontabele technohal
demontabele hal
constructief plattegrond en schema
25
26
Noordbuurt
Client: Vesteda Amsterdam Location: IJburg Amsterdam Size: 20000 m2 Design: 2005-2007 Execution: 2007-2008 Costs: 20 million Euro
27
Noordbuurt In opdracht van Vesteda realiseerde VMX op het Steigereiland-Noord drie nagenoeg identieke woonblokken. Het masterplan voor dit deel van IJburg, opgesteld door de gemeente, kenmerkt zich door hoge dichtheden, grote gesloten bouwblokken en smalle steenachtige straatjes ertussen. De woningen hebben de volgende duurzaamheids-kenmerken. Appartementen op het zuiden • hebben serres voor passieve zonne-energiewinst die tevens als buffer-zone in de nacht of bij bewolkt weer fungeren • massieve wanden en vloeren voor warmte accumulatie • een overstek dat ‘s zomers als zonwering werkt • grote te openen delen in de serre voor ventilatie op warme dagen • een open deel van 3 cm aan bovenkant van de serre ter verkoming van overhitting • schuifpuien tussen de serre en de woonruimte op de bg en de slaapkamers op de verdieping om de warmtewinst in de winter naar de verblijfsvertrekken door te kunnen sluizen.
KLIMAAT
serre over twee lagen
passieve zonne-energie
beton massa accumulatie
zonwering door overstek
bestuurbare zonwering
bufferzone noord
Appartementen op het noorden • met een overdekte buitenruimte over 2 verdiepingen die zorgt voor passieve zonne-energiewinst ‘s winters overdag • het overstek werkt ‘s zomers als zonwering • noordgevel heeft kleine glasvlakken Bovenappartementen op het zuiden • passieve zonne-energiewinst ‘s winters overdag door relatief grote glasvlakken • bufferzone en kleine glasvlakken naar noorden • bestuurbare zonwering aan zuidkant Appartementen in de toren • een heel compacte bouwvorm met weinig circulatieruimte • bestuurbare zonwering aan zuidkant Bij deze gebouwen is in eerste instantie gereageerd op de context, maar door bij de uitwerking de orientatie en de mogelijkheden en beperkingen daarvan goed in het ontwerp te verwerken zijn zeer duurzame woningen ontstaan. Adviseur bouwfysica Nelissen ingenieurs
28
zuidgevel
NOORD
ventilatieluiken
bestuurbare zonwering
ZUID bestuurbare zonwering afvoer warme lucht zonwering door overstek
zonwering door overstek
industriedeuren volledig te openen
bezonning en klimaatconcept ZOMER
NOORD passieve zonneenergie
buffer buffer
ZUID
passieve zonneenergie serre
bezonning en klimaatconcept WINTER
appartementen met overdekte buitenruimte
appa
rtem
plattegrond begane grond
ente
n me t
serre
en te open e
n ind ust
riede
uren
29
vmx how to get there:
per openbaar vervoer: Metrostation Amstelveenseweg ligt op loopafstand van het bureau. Aangekomen op dit station volgt u de Amstelveenseweg de stad in. Na ongeveer 5 minuten lopen bereikt u het stadionplein. Een andere mogelijkheid biedt tramlijn 24 die u vanaf Amsterdam CS in 31 minuten naar het stadionplein brengt.
per telefoon / by phone +31.(0)20.6761211
per auto: Het bureau is te bereiken vanaf ringweg A10 Zuid. Neem afslag Amsterdam zuid / Amstelveen (S108). Ga onderaan de afslag rechtsaf richting centrum. Na 600 meter bereikt u het stadionplein.
per e-mail / by e-mail
[email protected]
by public transport: Metrostation Amstelveenseweg is within walking distance of the office. From this station follow Amstelveenseweg in the direction of the city centre. After a 5 minutes walk you will reach Stadionplein. It is also possible to take tram line 24. It will bring you from Amsterdam Central Station to Stadionplein in 31 minutes. by car: The office can be reached from A10 Zuid. Take exit Amsterdam zuid /Amstelveen (S108). Turn right at the end of the exit, direction city centre. After 600 meters you will reach Stadionplein.
30
per fax / by fax +31.(0)20.6792455 per post / by mail stadionplein 22, 1076 CM, Amsterdam
per internet / by internet www.vmxarchitects.nl
