Herstructurering in Heerlen
HOENSBROEK De Tussentijd, het draait om mensen
‘De Tussentijd’ is mede mogelijk gemaakt door de inzet van vele betrokken, enthousiaste bewoners, partners van de Brede Maatschappelijke Voorziening Aldenhof, professionals en organisaties; BplusB, Buitenom en DAT architecten. Speciale dank aan Jadoen voor het stoelenproject, een cadeau aan Aldenhof.
Colofon
Uitgave gemeente Heerlen, augustus 2015 © De gemeente Heerlen heeft getracht alle rechthebbenden ten aanzien van het beeldmateriaal in deze uitgave te achterhalen. Wie van mening is recht te hebben op gebruikte afbeeldingen, kan contact opnemen met de gemeente Heerlen, afdeling communicatie, via 14045.
2
Inhoudsopgave l Voorwoord
4
l De Wijk
6
l Het begin
10
l In de Tussentijd
14
l Wat is de Tussentijd
16
l Tussenland
19
l Het effect
25
l Het draait om mensen
27
l Tijdlijn 2011-2015
30
l Wat hebben we geleerd?
38
l Tot slot: heel Hoensbroek verandert
40
3
Voorwoord Voorwoord
Het gaat om mensen in ‘Òs Gebrook’ Hoensbroek is een bijzonder stadsdeel in Heerlen en een geliefd thuis voor meer dan 20.000 inwoners. Sinds 1982 maakt Hoensbroek deel uit van de gemeente Heerlen. In dit grotere geheel zijn de kracht en het eigen karakter van Hoensbroek goed overeind gebleven: de eigen tradities, het verenigingsleven en het mooie Kasteel Hoensbroek. Maar…. er is ook weinig geloof in eigen kunnen en verdriet om verloedering. Sinds 2011 werken de gemeente en partners structureel aan versterking van het stadsdeel. Mede dankzij deze inzet keert het positieve gevoel terug. Want bij het werk aan én in Hoensbroek gaat het niet alleen om mooie plannen voor de toekomst; het gaat om de mensen en het hier en nu. Met als doel: een mooier en sterker ‘Òs Gebrook’ dialect voor het stadsdeel ‘Ons Hoensbroek’. Hoensbroek leeft op door de verschillende (maatwerk)projecten die voor én vooral ook met bewoners van het stadsdeel ontwikkeld worden en tot stand komen. Eén belangrijk project is de vernieuwing van de oude ‘LTS-buurt’, een buurt met veel flats, naar een nieuw ‘Aldenhofpark’. Dit ingrijpende herstructureringsproject vraagt een aanpak voor leegstand, verhuizingen en sloop en heeft dan ook een lange doorlooptijd met veel – voor burgers – onzichtbare stappen in het voortraject. De professionals zijn aan zet en de burger staat aan de zijlijn… Zo verloopt een dergelijk ‘majeur’ project meestal. Maar niet in Òs Gebrook. Om de burgers vanaf het prilste begin te betrekken bij hun Aldenhofpark is er vanaf fase één in de projectontwikkeling veel aandacht voor communicatie en draagvlak. Ook wordt er actief met bewoners en partners samengewerkt en gebouwd aan tijdelijke activiteiten, initiatieven en oplossingen. Dit parallelle project heet de ‘Tussentijd’ en groeit met name in de periode 2012-2014 uit tot een vruchtbare proeftuin voor burgerinitiatief.
4
Het resultaat? Òs Gebrook leeft al op voordat er ook maar één steen gelegd is. En het positieve burgerinitiatief in Hoensbroek krijgt niet alleen in eigen gemeente maar ook landelijk positieve aandacht. Daar zijn wij trots op! In dit ‘best practises’-boekje leest u meer over het project en ziet u de kleurrijke beelden van de ‘Tussentijd’. Want… zó doen wij dat in Heerlen. Peter van Zutphen Wethouder Herstructurering, Hoensbroek-Centrum.
Het resultaat? Òs Gebrook leeft al op voordat er ook maar één steen gelegd is.
5
De Wijk De Wijk
Van oudsher is de LTS-buurt een laaggelegen, drassig terrein dicht bij het centrum van Hoensbroek. Omdat de bodem zo nat is, wordt er in eerste instantie alleen maar om de oude carréhoeve de Aldenhof, die hier ooit stond, heen gebouwd. Maar in de jaren 50 en 60 groeit Hoensbroek vanwege de florerende mijnindustrie zó explosief, dat ook dit ‘natte’ deel nodig is voor de bouw van woningen. Er zijn in deze periode héél snel héél veel huizen nodig voor de mijnwerkers die vanuit alle delen van Nederland en Europa naar de Oostelijke Mijnstreek komen voor werk. Vanwege de hoge woningnood gaat kwantiteit echter vóór kwaliteit! Woningcorporaties bouwen op het terrein van de oude Aldenhof moderne, lichte en - zeker voor die tijd ruime flats voor de kinderrijke mijnwerkersgezinnen. Ook komen er enkele individuele, particuliere woningen. Het Gezellenhuis wordt in een groot monumentaal pand aan de rand van de nieuwe buurt gehuisvest. En op het middenterrein van de buurt komt de LTS, waar lager technisch onderwijs voor de hele regio wordt gegeven. Om plaats te maken voor de school, verhuist de speeltuin ‘Het Centrum’ naar een iets hoger gelegen terrein achter de flats aan de Mgr. Nolensstraat. Een logische keuze, want op deze plek wordt van oudsher al veel gespeeld.
Oude LTS Hoensbroek
Speeltuin ‘Het Centrum’ oude LTS buurt
6
Oude LTS-buurt nog bewoond
In de jaren 80 en 90 groeit Hoensbroek nog steeds. De LTS-buurt wordt verder uit gebreid met koopwoningen aan de rand van de buurt. En in plaats van een nieuwe bibliotheek, die oorspronkelijk in de LTS-buurt gepland is, komt er een nieuw seniorencomplex met parkeerkelder. Bij de bouw van dit complex wordt bodemvervuiling geconstateerd. De grond wordt gesaneerd. Maar wat blijft is de hoge grondwaterstand die voor de nodige overlast blijft zorgen. In 2006 keert het tij. De LTS-buurt ligt nog steeds ideaal vlakbij alle voorzieningen in het centrum van Hoensbroek, maar de woonomgeving verloedert. De LTS-school wordt gesloopt en laat een groot braakliggend veld achter waar het gras hoog staat. De vele gestapelde, goedkoop gebouwde portieketagewoningen bepalen het straatbeeld. De kwaliteit van de woningen is slecht en mede door de herstructureringsopgave en krimp elders in Parkstad, kennen deze complexen een groot verloop. Er wordt veel in-, dooren uitverhuisd. Er is, meer dan gemiddeld, sprake van criminaliteit en met name in de zomer is er sprake van ernstige overlast. Terwijl er toch ook veel mensen al heel lang naar volle tevredenheid in de LTS-buurt wonen. Ook de mooie speeltuin wordt steeds minder bezocht, omdat het aantal kinderen in de buurt flink slinkt. Maar betrokken buren blijven zich voor deze belangrijke buurtvoorziening inzetten. Kortom: de ooit zo levendige LTS-buurt schreeuwt om aandacht. En die aandacht komt er. Zelfs in landelijke media, als in de Volkskrant een grote striptekening wordt gepubliceerd over de situatie in de LTS-buurt in Hoensbroek.
7
Om een helder beeld te krijgen van de maatregelen die nodig zijn voor de LTSbuurt verricht de gemeente Heerlen in samenwerking met de woningcorporaties die er woningen verhuren een grondig onderzoek. De resultaten zijn niet goed. De arbeidsparticipatie is laag. Het aantal zorgelijke situaties, zoals woningbrand en ontruiming, neemt toe. In sommige woonblokken overheersen anonimiteit en onverschilligheid. Professionals doen goed werk maar kennen elkaar onvoldoende. En inwoners en partners voelen zich nauwelijks (actief) betrokken bij hun eigen woonomgeving. Al deze aspecten bij elkaar maken de LTS-buurt tot een kwetsbare buurt. Het is de hoogste tijd voor een toekomstplan! Het draagvlak voor ingrijpende maatregelen blijkt enorm. De LTS-buurt is klaar voor verandering. Daar wordt vanaf 2011 actief samen met de inwoners naar toe gewerkt. Maar van meet af aan is ook duidelijk dat er een lange weg te gaan is!
8
‘We kunnen niet stil blijven staan, Hoensbroek moet in ontwikkeling blijven’
“We kwamen uit Zutphen, waar we in 1954 trouwden. Maar we hadden er geen woning. Mijn man zag een advertentie in de krant. Ze zochten mijnwerkers voor de Zuid-Limburgse mijnen. We zijn in de LTS-buurt in een flat gaan wonen met in het achterhoofd de gedachte dat we nog altijd konden verhuizen naar een eengezinswoning. Maar we zijn nooit weggegaan. Vanaf dag één voelde ik me er thuis. Als het niet afgebroken hoefde te worden, woonde ik er nu nog. Maar we kunnen niet stil blijven staan, Hoensbroek moet in ontwikkeling blijven. Ik woon nu heerlijk aan de Marktstraat. Alleen op het moment toen de afbraak van de flats begon en de eerste ‘hap’ eruit werd genomen, heb ik wel even een traantje weggepinkt.” Fenny Spijker woonde 53 jaar in de Mgr. Nolensstraat
9
Het Begin Het Begin
De gemeente wil de problemen in de LTS-buurt samen met partners en bewoners aanpakken. Er komen maatregelen om de veiligheid te verbeteren en sterkere buurtnetwerken (tussen professionals) op te richten. En met het oog op het dalend aantal kinderen komt er een plan om de basisscholen in de buurt samen te voegen. De woningcorporaties werken actief mee. Zij intensiveren het beheer van hun woningbezit en voeren acties uit om de leefbaarheid in de buurt te verbeteren. Tegen de achtergrond van deze aanpak onderzoekt de gemeente de mogelijkheden voor de bouw van een brede maatschappelijke voorziening (BMV). Deze zou dan komen op de plek van de oude LTS. Maar lukt het om alle partijen warm te krijgen voor de intensieve samenwerking die nodig is om van een brede maatschappelijke voorziening een succes te maken? En kan zo’n multifunctioneel gebouw het verschil maken in een omgeving vol verouderde portiek-etagewoningen waar veel ‘multi-problem’ gezinnen wonen? Waar een sub-wooncultuur de ‘normale’ bewoning overheerst? Het antwoord is nee! De LTS-buurt is een verouderde, kwetsbare buurt geworden, met weinig samenhang en een beperkt toekomstperspectief. Dat verander je niet met één nieuw gebouw. Het moet anders. Er is meer nodig.
Een nieuwe manier In het voorjaar van 2011 besluit de gemeente om op een andere manier naar de LTSbuurt te kijken. Wat is en gaat goed? Welke kwaliteiten kunnen we benutten om de buurt een realistische toekomst te bieden? En welke rol kan een brede maatschappelijke voorziening hierin vervullen? De ligging van de LTS-buurt is bijvoorbeeld goed, aan de rand van het centrum van Hoensbroek. En nog zo’n belangrijk pluspunt: alle maatschappelijke partners willen meewerken aan verbetering. Samen met twee woningcorporaties, Woonpunt en De Voorzorg, wordt de buurt als ‘transformatiegebied’ benaderd. Vanaf dat moment gaat het ineens snel. Als je een plan voor een buurt doordacht, integraal en samen met partners aanpakt, valt er duidelijk een wereld aan mogelijkheden te winnen.
10
Nieuwe energie Toch komt het plan er niet meteen. De eerste fase staat in het teken van visies verkennen, elkaar vinden op hoofdlijnen en krachten bundelen. Er worden veel gesprekken gevoerd en nog belangrijker: er wordt naar elkaar geluisterd. Er ontstaat vertrouwen en een basis waarop de wensen voor de buurt op een organische manier kunnen uitgroeien tot een breed gedragen plan van aanpak op sociaal, fysiek èn economisch gebied. Stedenbouwkundigen krijgen de opdracht om dit basisplan grof te vertalen naar de wijk. Echter, met de nadrukkelijke wens om álle beperkingen, zoals bijvoorbeeld grondposities, los te laten. De LTS-buurt en het toekomstige Aldenhofpark, dat in concept langzaam vorm krijgt, vragen om kwaliteit en een (groene) toegevoegde waarde voor het centrum van Hoensbroek. De eerste schetsen laten veel sloop zien in combinatie met de bouw van een kleiner aantal nieuwe woningen. Geen etagewoningen maar gezinswoningen en andere woningtypes. De schetsen geven nieuwe energie. Er is durf, drive en inspiratie.
11
Identiteit en trots Nog vóór de zomer van 2011 ligt er een grove ‘denkschets’ die veel belangen verenigt. Aan de hand van dit basisdocument wordt een ontwerpteam geselecteerd. In deze tweede ronde gaat de aandacht vooral uit naar het landschap en de kleine plekken in en rond het nieuwe park, naar samenwerken met de buurt en naar een ontwerpkwaliteit in een dorpse sfeer; een verwijzing naar de oorspronkelijke kwaliteit van Hoensbroek. Op zoek naar wat de buurt zelf wil, naar ‘de ziel van Hoensbroek en het nieuwe Aldenhofpark’, maken de leden van het projectteam én de ontwerpers uitgebreid kennis met de bewoners en andere betrokken mensen (netwerkpartners) uit Hoensbroek Centrum/De Dem. Met minstens 50 Hoensbroekenaren voeren we intensieve gesprekken. In vrijwel al deze gesprekken draait het om twee kernbegrippen die een belangrijke rol krijgen in het definitieve ontwerp: identiteit en trots.
Draagvlak De procesaanpak en het schetsontwerp voor een dorps ‘Aldenhofpark’ groeien. Niet alleen achter de schermen van het gemeentehuis; de voortgang wordt vele malen aan de buurt gepresenteerd en met bewoners besproken. Eind 2011 organiseren we onze ‘eerste’ inloopavond. Deze wordt bezocht door een stormloop van geïnteresseerden. Er heerst ongeloof, blijdschap en trots: is dit echt wat er in onze buurt komt? Het draagvlak wordt alleen maar breder!
Nieuwe plannen voor de Aldenhof – wijzer naar de toekomst In het ontwerpproces krijgt ook het programma voor de brede maatschappelijke voorziening vorm; een multifunctioneel, wijkgericht gebouw in combinatie met basisonderwijs. Het adagium? Eerst de inhoud en samenwerking tussen partners, dan pas de stenen! De beoogde partners die straks een plek krijgen in het nieuwe multifunctionele hart van de wijk komen maandelijks bij elkaar om samen aan een gezamenlijke missie en visie te werken.
12
Pas op het moment dat de intenties vaststaan, wordt ook de architect geselecteerd. Binnen één maand ligt er vervolgens een schetsontwerp dat gedragen wordt door álle betrokkenen. Achteraf gezien is het goed dat de oorspronkelijke plannen voor de brede maatschappelijke voorziening voor nader onderzoek tijdelijk stop zijn gezet, want de voorziening komt uiteindelijk niet op de geplande locatie van de vroegere LTS. De keuze valt op een plek die de hele LTS-buurt én het centrum van Hoensbroek versterkt. Aan de rand van het centrum komt nu een groot open park met speelplek, vijver en de nieuwe Aldenhof. De laagbouwwoningen en seniorenwoningen vormen de parkrand. Iedereen is enthousiast! Maar, er is ook een keerzijde, want de keuze voor deze nieuwe locatie heeft nogal wat consequenties: er moeten meer woningen gesloopt worden, meer gronden moeten worden overgedragen en de bestemming van het gebied moet aangepast worden. Ondanks deze extra hindernissen heeft het Aldenhofpark op deze locatie de voorkeur. Ook van de bewoners! De maatschappelijke functies én het park hebben hier meer betekenis voor Hoensbroek-centrum, zelfs voor héél Hoensbroek. Daarbij is de gebiedsontwikkeling op deze plek interessanter voor de beide woningcorporaties. Zij steken vervolgens samen met alle andere partners en toekomstige bewoners van de Aldenhof de nek uit om de plannen daadwerkelijk van de grond te krijgen. Ondanks financieringsproblemen, een dalend aantal kinderen en het slechte buurtimago lukt het. Mede dankzij de succesvolle veiligheidsaanpak en een herhuisvestingstraject; deze projecten worden parallel aan de ontwikkeling van het Aldenhofpark uitgevoerd. Ook komen er subsidies los. Maar het mooist van alles, gaandeweg ontstaat er voorzichtige trots: ‘Wij kunnen het wél, samen in Òs Gebrook’.
13
In de Tussentijd In de Tussentijd… zijn de bewoners aan zet!
De periode waarin de mogelijkheden worden verkend voor het Aldenhofpark en zijn brede maatschappelijke voorziening, kan het beste omschreven worden als een wervelstorm met enkele windstille perioden. De ontwikkeling van een dergelijk omvangrijk project vraagt tijd. Zoveel, dat het risico bestaat dat het voor de bewoners te lang stil wordt rondom de plannen. Dat zij hun motivatie verliezen. De Tussentijd steekt hier een stokje voor. Heel veel Hoensbroekenaren blijken graag bereid om mee te doen aan dit nieuwe project waarin we samen met de buurt en met een zéér beperkt budget (tijdelijke) sporen bedenken en maken voor het plangebied. Voordat het nieuwe park er komt - in de Tussentijd - is het gebied van de bewoners!
Op het terrein van het toekomstige Aldenhofpark leggen we een pad aan, dwars door het lege veld. Op het veld plaatsen we een groot bord met daarop de eerste projecten en de oproep voor meer ‘Tussenland-ideeën’. Ook halen we ideeën voor de Tussentijd op bij buurtbewoners. Hierbij horen we vaker de roep om een ontmoetingsplek. Dat moet te regelen zijn.
14
Het kleurrijke meubilair wordt in oktober 2012 gemaakt en geplaatst. Hiermee is het eerste Tussentijd-project een feit. Dat schept vertrouwen. Vanaf dag één maken jong en oud veel gebruik van de nieuwe ontmoetingsplek. Er is nauwelijks sprake van overlast of vernieling. De ontmoetingsplek krijgt zelfs een ‘derde leven’ in het definitieve Aldenhofpark.
15
Tussentijd Wat is de Tussentijd?
Om de verbinding tussen mensen en organisaties fysiek in de buurt te onderstrepen, maken we in het open en gemaaide veld een looproute en zaaien we een bloemenmengsel. Met deze bloemenwei komen we tegemoet aan de wens van veel bewoners die graag het landelijke, ‘dorpse’ karakter van Hoensbroek in hun woonomgeving terug willen zien. Vervolgens haken we aan bij diverse activiteiten in Hoensbroek, om bij jong en oud ideeën voor de Tussentijd op te halen. Door te luisteren en vooral over kansen te praten, kunnen we mensen stimuleren om hun ideeën in te brengen.
Een stroom nieuwe ideeën We markeren de start van de Tussentijd tijdens een ontmoetingsmiddag voor de buurt (in april 2012) in een tent met projectinformatie, gezellige gesprekken, zelfgebakken lekkers en een creatieve sfeer. Buurtbewoners, geïnteresseerden, politie: iedereen is erbij. En nog beter: het initiatief wordt opgepakt. De ideeën stromen binnen. Er wordt een kleine werkgroep opgericht die de ideeën gaat selecteren.
16
Aan deze werkgroep nemen naast de gemeente en Woonpunt ook medewerkers van maatschappelijke partners deel, zoals Alcander (maatschappelijk werk) en Radar (opvang voor mensen met een verstandelijke beperking). Samen stellen de leden de criteria op aan de hand waarvan we beoordelen in hoeverre ingediende ideeën kansen versterken! Want dat is een absolute voorwaarde voor de Tussentijd.
Meetlat voor Tussentijd-ideeën • Is er een ‘eigenaar’ van het idee die betrokken is en actief (mee)werkt? • Past het idee bij het gewenste imago van de Tussentijd / de LTS-buurt / het Aldenhofpark? • Is het idee positief zichtbaar / ervaarbaar te maken voor anderen in en om de buurt? • Is er geen sprake van een (voornamelijk) particulier of zakelijk gewin bij de voorgestelde activiteit? • Zijn de financiën beheersbaar? • Kan het idee op relatief korte termijn uitgevoerd worden? • Zijn er kansen voor het versterken van de thema’s: duurzaamheid, ontmoeting, natuurbeleving, hergebruik (re-use), sociale activering, erfgoed of beleving van verleden-heden-toekomst van de LTS- buurt? • Zijn er kansen op het vergroten van de identiteit of het vinden en binden van ambassadeurs of vrienden vóór/aan Òs Gebrook?
Fysiek en sociaal In miniprojecten gaan de verschillende buurtpartners zoals de buurtstichting, de huurderbelangenvereniging, de woningcorporatie, het jongerenwerk en ook veel burgers aan de slag. Fysieke projecten krijgen een ‘Tussenland-kavel’ aan het pad, sociale projecten worden in de buurt georganiseerd. Ondertussen houden we de balans tussen sociaal en fysiek goed in de gaten bij de verschillende soorten activiteiten die uitgevoerd worden: elke doelgroep in de wijk moet een rol krijgen en betrokken worden.
17
Ook in de grote projecten, zoals de ontwikkeling van de brede maatschappelijke voorziening, de sloop van de flats en het ontwerp van het Aldenhofpark, maken we steeds de verbinding met de Tussentijd. Zo lukt het om eveneens voor deze grootschalige ontwikkelingen input en ideeën op te halen én betrokkenheid te genereren.
Het mes snijdt aan beide kanten. Door de ontwikkeling van de grote projecten én de Tussentijd parallel te laten verlopen, wint de gebiedsontwikkeling aan kracht. Mensen, organisaties en ideeën versterken elkaar. Het hele gebiedsplan wordt hierdoor breder gedragen, duurzamer en beter van kwaliteit.
Basisschema
18
Tussenland Tussenland
De nieuwe activiteiten zorgen voor nieuwe ontmoetingen en verrassingen in de LTSbuurt voor jong en oud. De ene activiteit is buiten, de andere binnen, het een voelt vertrouwd, het ander is juist spannend. Deze variatie trekt zowel nieuwe als bekende partners aan om mee te doen. Zo kruipen verschillende cliënten, die gebruik maken van de dagopvang van Radar, uit hun schulp om samen met vrijwilligers het beheer van de openbare ruimte onder hun hoede te nemen. De buurtorganisatie ziet kansen om actiever de wijk in te trekken en de wijk online beter te informeren. Een ontwerper meldt zich spontaan om Tussentijd-ideeën in maquettes te verbeelden. In de nieuwe bloemenwei komt een bijenkasteel. En tijdelijke huurders blijken creatief; zij maken samen met kunstenaars en (oud-)inwoners van de LTS-buurt voorstellingen en tentoonstellingen. Dát doen we in de Tussentijd… • een ontmoetingsplek maken van oud straatmeubilair; • we bouwen een re-use stalen bijenkasteel met uitkijkpost én bijenvolken het bijenkasteel wint zelfs een nationale prijs; • we leggen een kruiden- en groentetuin aan; • enkele dames maken windbloemen als fiere gebiedsmarkering; • we verbouwen een woonhuis tot een tijdelijk inloop (project-)huis; • we organiseren spontane picknicks in de buurt; • kinderen maken en delen gezonde hapjes uit tijdens de avondvierdaagse; • we organiseren een te gekke burendag; • er komt belevingstheater; • iedereen heeft lol tijdens het lawaaiconcert; • er is een tekenwedstrijd; • de kids doen mee aan een schatkistproject; … en nog veel meer….
19
Er kan veel… als je wil In de Tussentijdperiode 2012-2014 is er iedere maand wel een activiteit. Als gemeente en partners zijn we bij al deze activiteiten zichtbaar en aanspreekbaar in de buurt. De inzet werpt zijn vruchten af. Ondanks het feit dat de woningen leegstromen en de flats dichtgespijkerd worden – geen leuk plaatje! - , gaat de LTS-buurt weer volop en positief leven. Dat trekt de aandacht. Het college van burgemeester en wethouders, het Parkstadbestuur, verschillende directies, het provinciaal bestuur, studiegroepen en zelfs de minister voor Wonen en Rijksdienst, Stef Blok, komen een kijkje nemen.
De conclusie mag helder zijn: er kan veel met weinig geld, als je wil en… als je samen nèt even verder denkt dan standaard is!
20
Een bijenkasteel
Erbovenop komt een gele blikvanger van staal in de vorm van een ‘bijenvlag’. In het kasteel worden bijenkasten, vleermuiskasten en huismuskasten geplaatst. Eromheen leggen vrijwilligers van VDL-Nedcar, ook volledig van re-use materialen, een kruiden-/groentetuin en een bloementuin aan. Het bijenkasteel wordt onder grote belangstelling geopend door ridder Hoen, die namens zijn kasteelheer de bijenkoningin welkom heet.
Hoensbroek staat bekend om zijn middeleeuwse kasteel. Die kwaliteit benutten we voor een meer duurzame invulling van het op dat moment nog lege Aldenhofpark. Een groepje imkers, tevens jonge architecten, heeft een idee. Zij stellen voor om een ‘bijenkasteel’ te bouwen van hergebruikte materialen. Toeval of niet: in het centrum van Hoensbroek wordt op het Gebrookerplein een stalen luifelconstructie gesloopt. 1+1=3, want niet alleen het materiaal, ook de buurt én de natuur heeft baat bij dit initiatief. Dát is deTussentijd!
Een blijvertje Een imker uit de regio beheert de bijenvolken. Hij geeft ook informatie en gastlessen en oogst de Hoensbroekse honing. Het project levert alleen maar positiviteit op. We winnen met dit duurzame idee zelfs de ‘Gouden Zwaluw’: een nationale prijs voor natuurinitiatieven in de bebouwde omgeving. Het bijenkasteel is dan ook een blijvertje en krijgt een vaste plek in het Aldenhofpark.
De zware constructie voor het bijenkasteel wordt in no time gebouwd en geplaatst. Cliënten van Radar maken de grote platen van de toren die wordt voorzien van het ‘bij-ikoon’.
21
Wij zeggen het met windbloemen Veel bewoners geven aan dat ze graag meer bloemen en kleur in hun woonomgeving willen zien. Als een landmark voor Aldenhof: positief en optimistisch. Vanuit deze wens ontstaat het idee om windbloemen te maken. Een fiere bos bloemen op hoge vlaggenmasten.
De 40 kleurige windzakken worden, onder begeleiding, door grotendeels oudere dames uit de buurt gemaakt en in januari 2013 met trots onthuld. Bij het kleinste zuchtje wind dansen de windbloemen in de lucht. Voorbijgangers stoppen om er foto’s of selfies bij te maken. In 2014 hebben de dames een tweede serie windzakken gemaakt. Deze bloemen krijgen een plek in het definitieve Aldenhofpark.
22
Een picknick in de buurt Twee jaar op rij organiseren buurtbewoners nét voor de zomervakantie op de ontmoetingsplek een spontane buurtpicknick volgens het ‘bring-ityourself-idee’. Wie komt, die komt en als het kan, neem je iets mee.
Ter plekke worden kopjes verse espresso gemaakt, ei met spek gebakken, zelfgemaakte taart uitgedeeld, gesmeerde boterhammen opgegeten, champagne geschonken en fruitsalade geschild. Jong en oud, buurtbewoner, student, vrijwilliger, projectteamlid, Radar-cliënt: iedereen is welkom!
23
“Tijdens de opening van de speeltuin werd ons gevraagd of we mee wilden werken aan een initiatief om de wijk met windbloemen te verlevendigen. Wij waren meteen enthousiast. Drie weken hebben wij aan de ruiker genaaid. De kleurige windbloemen zijn een enorme blikvanger geworden en fleuren het hele veld op. Maar het samenwerken was ook leuk. We zagen elkaar al regelmatig, maar nu nog vaker. De bloemen zien er dan ook niet alleen mooi uit. Ze zijn ook goed voor de onderlinge band en sfeer en verbondenheid in onze wijk. Meer mensen zouden iets samen moeten doen.” Berty, Fenny, Mia, Annie en Ria
24
Het Effect Het Effect
Als we na drie jaar de balans opmaken, kunnen we met zekerheid vaststellen dat de Tussentijd het Aldenhofpark heel veel heeft opgeleverd! De (nieuwe) ontmoetingen tussen buurtbewoners en partners hebben tot nieuwe initiatieven geleid. Daardoor hebben mensen elkaar beter leren kennen en weet iedereen elkaar te vinden. Er is een grotere betrokkenheid bij mogelijke overlast. Bewoners hebben geen enkel bezwaar ingediend in de verschillende publieksrechtelijke procedures. Woningcorporaties krijgen enthousiaste burgers die in het nieuwe Aldenhofpark willen wonen aan de balie. De (inmiddels al samenwerkende scholen) hebben meer leerlingen dan voorheen en krijgen nog steeds nieuwe aanmeldingen. En de Tussentijd wordt opgepakt als een voorbeeld voor de thema’s ‘Flexibele stad’ en ‘Recyclestad’ in het IBA-inspiratieboek. De buurt is trots!
De periode van drie jaar Tussentijd toont een duidelijke cyclus van zaaien, bewerken en oogsten: • In 2012 staat de start centraal: de focus is gericht op het ophalen van de ideeën, sociale inzet en verhalen vertellen. Veel mensen moeten nog overtuigd worden dat zoiets kan in Hoensbroek, juist in die verwaarloosde LTS-buurt. • In 2013 worden verschillende fysieke projecten zichtbaar en organiseren we grote bijeenkomsten met burgers. In dit jaar draait het vooral om het verbinden van vrijwilligers, organisaties en initiatieven, want iedereen merkt wat mogelijk is. • In 2014 moeten we tradities vasthouden, nieuwe activiteiten inperken en resultaten verankeren voor de toekomst. De flats zijn leeg en er wordt gesloopt en gebouwd in de buurt. Hierdoor is er minder ruimte voor fysieke Tussentijd-mogelijkheden, maar het sociale effect is des te groter: iedereen verheugt zich op wat komen gaat.
25
Zijn er sporen die de Tussentijd overleven? Ja! Fysieke resultaten, zoals het bijenkasteel, de ontmoetingsplek, het pad en de windbloemen zijn dierbaar geworden en krijgen een blijvende plek in het nieuwe Aldenhofpark. Sociale Tussentijd-resultaten hebben gezorgd voor minder anonimiteit onder inwoners en betere zichtbaarheid van gemeente en corporaties. En ook het politieke effect is groot: er is draagvlak en brede betrokkenheid bij de ontwikkeling van de buurt. De grote projecten vorderen gestaag en parallel aan de Tussentijd; ondersteund door unanieme raadsbesluiten, vrij van bezwaar- en beroepsprocedures en met volle aandacht van bewoners, pers en politiek. Waar vele ogen toekijken en handen meewerken, daar ontstaat niet te missen kracht. Maar, mede door de aanhoudende crisis komt er ook een kink in de kabel. Vooral de plannen voor de geplande nieuwbouw woningen vertragen en dat zorgt voor teleurstelling. Des te groter is en blijft de uit daging om creatief en volhardend te zijn en het positieve gevoel van de Tussentijd vast te houden: kijk niet naar wat niet gaat, maar naar hoe het plan in zijn geheel wèl te realiseren is? Wij zijn ervan overtuigd dat deze kracht de gebiedsontwikkeling aanjaagt.
26
Mensen Het draait om mensen
Elke stap die we zetten op weg naar het nieuwe Aldenhofpark, zetten we samen met onze maatschappelijke partners én samen met de bewoners. In het goede contact schuilt de kracht voor breed gedragen en succesvolle activiteiten. Enkele voorbeelden.
Tentoonstelling Om mensen afscheid te laten nemen van de ‘oude’ LTS-buurt, organiseren we in één van de slooppanden een tentoonstelling over het verleden van de buurt. Alle buren en buurtbewoners worden uitgenodigd om een kijkje te komen nemen en samen terug te kijken. Ook de eerste sloopactie wordt met een bakje troost bijgewoond door vele oud-bewoners. En ja, er wordt een traantje weggepinkt maar dat mag ook.
Nieuwe energie De jonge gebruikers van de toekomstige Aldenhof moedigen de slopers aan met een lawaaiconcert. En voordat de aannemer start met de bouw gaan de allerjongste toekomstige gebruikers, de peuters, verkleed als ridders en prinsessen bij alle partners langs om een schat bij hen op te halen. Liefst 30 schatten verzamelen de kids. Deze krijgen allemaal een plekje in een versierde schatkist die de kinderen tijdens een ceremonie begraven, met de afspraak om de kist over 50 jaar weer op te graven en de inhoud te onthullen.
Vooruitblik Ook de oudere kinderen zitten niet stil. Op de basisscholen wordt een tekenwedstrijd over de oude en nieuwe school georganiseerd. Van iedere groep krijgen de tekeningen van zes winnaars een ereplek aan de bouwhekken. Bij de start van het schooljaar 2014/2015 gaan de twee scholen samen en wordt er een indrukwekkend grote groepsfoto gemaakt. En om aan te tonen dat niet alleen de jeugd de toekomst heeft: meer dan 35 (vooral) senioren richten een gelegenheidskoor op dat bij de opening van de nieuwe Aldenhof een serenade zal brengen.
27
Theater in de Tussentijd Een theatermaakster benadert woningcorporatie Woonpunt met de vraag of zij in één van de sloopflats aan een voorstelling mag werken. De voorstelling, een vorm van belevingstheater waaraan ook oud-bewoners van de flats een bijdrage leveren, staat op het programma van Heerlens zomerfestival Cultura Nova en trekt vele bezoekers. Ook krijgt deze Hoensbroekse productie aandacht in het magazine van Cultura Nova. Een geweldige ervaring, voor spelers en theaterbezoekers uit de buurt en van verder!
Dag van de Architectuur De vele ideeën van de bewoners voor de Tussentijd inspireren een ontwerper tot een serie mini-maquettes die op de Dag van de Architectuur tentoongesteld worden in een van de sloopflats. De tentoonstelling trekt naast bewoners, die hun idee soms op humoristische wijze verbeeld zien, vele architectuurliefhebbers die deelnemen aan de wandel-, fiets- en busroutes die voor de Dag van de Architectuur in Heerlen en Parkstad zijn uitgestippeld. De maquettes zijn bewaard en worden nog steeds gebruikt voor bijeenkomsten.
Een gezonde oogst In 2012 maken we tijdens Hoensbroekse wandelvierdaagse voor het eerst samen met de basisschoolleerlingen supergezonde snacks: fruitfrietjes gedrenkt in steranijs. Heerlijk! De kinderen delen de hapjes uit aan alle deelnemers van de vierdaagse. Het initiatief is een groot succes, zowel onder de ‘kokers’ als de ‘lopers’. In 2013 vraagt de organisatie of we weer meedoen. De wandelroute wordt zelfs speciaal over het pad langs de Tussentijd-kavels uitgezet. Zo kunnen alle lopers zien wat er allemaal verandert. Ditmaal koken de kinderen gezonde groentespiezen, in 2014 staan energy power balls op het menu, in 2015 zijn de fruitsushi in no time op en de uitnodiging voor 2016 is ook alweer op zak!
28
“Dit lijkt wel een zandbak.” Onze eerste herinnering Kinderen van de peuterspeelzaal halen bij heel veel mensen en partners in de LTS-buurt persoonlijke documenten of spullen op. Deze ‘schatten’ begraven zij bij nieuwe Aldenhof in een schatkist met de afspraak om de ‘tijdcapsule’ over 50 jaar weer op te graven. Fenny Spijker geeft haar huurcontract uit 1958 en de sleutel van de woning waar zij heel graag heeft gewoond. Marjan Schobben van De Voorzorg heeft een mooie wens gemaakt voor de tijdcapsule: “Wij wensen de bewoners en gebruikers van het Aldenhofpark over 50 jaar veel gemeenschapszin toe.” Toenmalige wethouder Riet de Wit geeft behalve een verhaal dat zij zelf schreef over haar jeugd in Hoensbroek een boek over ‘koempels’: als eerbetoon aan de oorspronkelijke bewoners van de Aldenhof en om nooit te vergeten waar wij vandaan komen. De kinderen begrijpen het nog niet helemaal. Voor hen starten de herinneringen pas.
29
Wat hebben we allemaal in “de Tussentijd” gedaan?
2011 2012 ijd
ent Tuss
e op d
LIJN
TIJD
6 + 7 september 2011
12 december 2011
14 april 2012
3 juni 2012
6 juni 2012
24 juni 2012
Tijdens de Open Atelierdagen voeren landschaps- en stadsontwerpers goede gesprekken met bekende en onbekende Hoensbroekenaren, zoals de pastoor, de heemkundevereniging en de scholen.
De Dag van het Park benutten we om nog meer mensen te informeren. Ditmaal op Kasteel Hoensbroek. Het mes snijdt aan twee kanten. Wij vertellen over de Tussentijd en de plannen voor Aldenhofpark. Uit de reacties halen we opnieuw ideeën op uit de buurt.
Er komen meer dan 200 bezoekers naar de bewonersavond in het Broeklandcollege. Iedereen is benieuwd naar de plannen voor Òs Gebrook, waaronder het Aldenhofpark.
Tijdens de Wandelvierdaagse volgen de kinderen van 2 basisscholen uit de buurt (De Dem en de Heyster) een leuke kookworkshop. De gezonde hapjes delen zij ’s avonds uit aan de wandelaars. Tijdens de workshop vertellen zij over hun wensen en speelideeën voor de nieuwe buurt.
30
Het begin van de Tussentijd gaat samen met een volgende fase voor de plannen voor het Aldenhofpark. Tijdens een ontmoetingsdag op locatie met een tent, koffie en zelfgebakken lekkers ‘halen’ we de Tussentijd-ideeën op bij bewoners.
Tijdens de Dag van de Architectuur organiseren we in één van de flats aan de Mgr. Nolensstraat een tentoonstelling over de Tussentijd. Een kunstenaar heeft de ideeën van bewoners voor deze tentoonstelling in mini-maquettes verbeeld.
September/oktober 2012
september 2012
8 oktober 2012
27 oktober 2012
november 2012
6 december 2012
Kinderen van de basisscholen ontwerpen papieren sjablonen voor een sierrand op stoeptegels van het Tussentijdveld. Cliënten van Radar zagen de patronen uit in hout.
De speeltuin aan de Mgr. Nolensstraat sluit zijn deuren om plaats te maken voor de nieuwe brede maatschappelijke voorziening. Om de Tussentijd te markeren organiseren we een groot Speeltuinslotfeest. Deze dag brengen we de sierrand aan bij de Tussentijd en openen we de nieuwe ontmoetingsplek.
Op de gemeentewerf redden we weggegooid straatmeubilair. Radar knapt de banken en tafels op voor een nieuwe ontmoetingsplek.
Tijdens een wijkentoer nemen de collegeleden, raadsleden, het parkstadbestuur en vertegenwoordigers van de provincie een kijkje op de Aldenhoflocatie.
Dames uit de buurt maken windbloemen om het terrein van de Tussentijd op te vrolijken.
We organiseren een excursie met alle partners die betrokken zijn bij de ontwikkeling van de brede maatschappelijke voorziening langs voorbeeldprojecten van DAT architecten om ideeën op te doen over de indeling van het nieuwe gebouw. Deze dag sluiten we af met een workshop ‘maquette maken’.
31
20 oktober 2012
Een mijlpaal: het informatiebord van de Tussentijd wordt geplaatst met daarop een oproep voor ideeën vanuit de buurt.
2013 e op d d j i t en Tuss IJN
L
TIJD
25 januari 2013
5 maart 2013
De windbloemen worden, onder toeziend oog van de dames die ze gemaakt hebben, in de sneeuw geplaatst op het Tussentijd-veld. Tijd voor selfies!
14 april 2013
Na een optocht opent Ridder Hoen het bijenkasteel. De buurt komt samen voor een tweede ontmoetingsdag met koffie, thee en honing. Iedereen geniet mee van de try-out van een theatervoorstelling in een van de sloopflats.
De eerste klankbordgroepbijeenkomst met de ‘buren van de Aldenhof’ vindt plaats om de ontwerpideeën voor het gebouw te bespreken. Er volgen nog veel bijeenkomsten met de buurt over de brede maatschappelijke voorziening en het nieuwe park.
16 april 2013 De basisscholen de Dem en de Heyster doen mee aan de workshop ‘buitenspelen’. De kinderen maken maquettes en verzamelen nieuwe ideeën voor de Tussentijd.
32
27 mei 2013
Minister Blok bezoekt het bijenkasteel, krijgt uitleg van buurtbewoners en kijkt naar de sloopflats. Hij spreekt met de imker en krijgt Hoensbroekse honing.
2 april 2013 Het bijenkasteel en de tuin-/ kruidenbakken worden geplaatst.
28 mei 2013
Het college van b&w bezoekt Hoensbroek op de fiets. Buurtorganisaties hebben de leden uitgenodigd om een kijkje te komen nemen bij de ontmoetingsplek in het Aldenhofpark. Er worden heerlijke hapjes geserveerd.
5 juni 2013
13 juni 2013
12 juli 2013
19 september 2013
27 september 2013
28 oktober 2013
Kinderen van de basisscholen koken samen gezonde groentespiezen, die ze ’s avonds uitdelen bij de wandelvierdaagse die door het Aldenhofpark trekt.
Het tijdelijke pand aan de Aldenhofstraat 9 is samen met Radar en VDL-Nedcar opgeknapt en wordt feestelijk geopend tijdens de Nationale Burendag. Hier krijgen de belangrijke partners zoals SDHC, Radar en de gemeente een plek in de wijk.
De Tussentijd wint de ‘Gouden Zwaluw’ voor het bijenkasteel. Het is een landelijke prijs voor projecten die natuur bevorderen in een straat of wijk.
Buurtbewoners organiseren samen met Radar een picknick om de zomer in te luiden. De picknick is voor iedereen in de buurt: bewoners, partners en corporaties zijn allemaal welkom en ook aanwezig.
Kinderen van de basisscholen krijgen les van imkers bij het bijenkasteel. Ze trekken een imkerpak aan, maken tekeningen van bijtjes en proeven honing.
Woonpunt, de Heemkunde vereniging en de gemeente maken een afscheidstentoonstelling over de LTS-buurt. Iedereen is uitgenodigd en er komen heel veel mensen kijken. De flats zijn vol!
33
30 augustus 2013
Bewoners uit de Aldenhofstraat spelen tijdens Cultura Nova de hoofdrol in hun voorstelling ‘De onzichtbare stad’.
2 december 2013
Grote infomarkt in het Broekland college. Er komen 150 enthousiaste bewoners voor meer info over de plannen van Òs Gebrook.
2014
e op d d j i t en Tuss IJN
L
TIJD
6 januari 2014
8 januari 2014
22 maart 2014
april 2014 De slooplocatie in de LTSbuurt wordt gebruikt voor videoclipopnames van Nederlandse rappers Jebroer, Skinto en Dr. Polska. De clip gaat live op internet!
24 april 2014
22 mei 2014
Iedereen is verhuisd! Woonpunt start met de sloop van de 3 flats aan de Mgr. Nolensstraat. Voor de oud-bewoners is er koffie en cake.
11 april 2014
Peuters van De Paddestoel markeren de start van de bouw van hun Aldenhof met het schatkistproject. Heel veel mensen hebben cadeautjes voor de schatkist gegeven aan de kleine ridders en prinsessen. De kist wordt begraven en pas over 50 jaar weer opgegraven!
Alle kinderen van de basisscholen de Heyster en De Dem houden op straat een lawaaiconcert om de slopers van de flats aan te moedigen.
Leerlingen van De Dem en de Heyster doen mee aan de tekenwedstrijd ‘Van oude naar nieuwe school’. De winnaars worden gehuldigd en hun tekeningen komen op grote spandoeken aan de hekken van de bouwplaats.
34
Zo’n 40 bewoners doen mee met de activiteiten van NL doet. Ze breien boomversieringen voor de bomen die blijven staan, bakken wafels en onderhouden de tuintjes. Radar verwelkomt de actieve buren in Aldenhofstraat 9.
Tijdens de Week van de Amateurkunst organiseert Alcander voor psychiatrische patiënten en al hun buren het ‘Te gekke buren-festival’ in het Aldenhofpark.
18 juni 2014
11 juli 2014
25 augustus 2014
26 augustus 2014
oktober 2014
2 oktober 2014
22 november 2014
december 2014
Leerlingen van de basisscholen koken met hulp van Philadelphia Zorg gezonde power balls. Ze delen deze uit tijdens de oranje gekleurde Wandelvierdaagse die plaatsvindt terwijl het Nederlands elftal het WK speelt.
Alcander organiseert met buurtbewoners het nieuwe ‘Aldenhofkoor’. Ze oefenen voor de grote opening van de Aldenhof in 2015.
Buurtbewoners organiseren een ‘bring-it-yourself-picknick’ bij de ontmoetingsplek in het Aldenhofpark. Veel buren picknicken mee!
De 1e schooldag voor de leerlingen van basisscholen De Dem en de Heyster. Vanaf nu heet hun school ‘De Mheyster’, met alle kids samen.
Er is weer een (inmiddels de derde) brede informatieavond voor alle buren van het Aldenhofpark.
Voor het eerst kan iedereen een kijkje nemen in op de bouwplaats. Het is druk en heel interessant voor alle buurtbewoners en betrokkenen.
35
De ruwbouw vordert! Partners van de Aldenhof bezoeken voor het eerst samen de bouwplaats en krijgen een idee van hun nieuwe gebouw.
Lekker kampvuurtjes stoken en bijpraten met glühwein, chocomel en wafels. Buurtgenoten bespreken de ervaringen en toosten alvast op het nieuwe jaar...
2015
e op d d j i t en Tuss IJN
L
TIJD
januari 2015
maart 2015
20 maart 2015 Tijdens NL doet worden de tafels en banken van de ontmoetingsplek opgeknapt voor hun nieuwe plek in het Aldenhofpark.
17 april 2015
9 mei 2015
2 juni 2015
Start van het re-use stoelen project van Jadoen. 30 betrokkenen maken een ontwerp voor bijzondere stoelbekleding. De unieke stoelen krijgen straks allemaal een plek in de nieuwe Aldenhof.
6 april 2015
Radar en vrijwilligers geven het bijenkasteel een nieuw laagje verf.
De naaimachines maken meters. Met hulp van Radar en dames uit de buurt worden de oude stoelen uit het speeltuingebouw omgetoverd tot 30 ‘nieuwe’ bijzondere stoelen met unieke ontwerpen voor de Aldenhof.
Het Aldenhofpark wordt gehonoreerd als één van de kandidaatprojecten van IBA Parkstad Limburg!
Tweede open bouwplaatsdag. Iedereen kan nog één keer een kijkje nemen voordat de Aldenhof ingericht en officieel geopend wordt. Jong en oud komt langs. Het gebouw begint te leven; de bewoners, partners, gemeente, ontwerpers en aannemers zijn trots op de hoge opkomst.
36
Het patioplein in de Aldenhof wordt omgedoopt tot ‘Doenjahofje’, naar de projectleider van de Tussentijd.
11 september 2015 Officiële opening.
10 juli 2015
De nieuwe Aldenhof wordt door de kinderen in gebruik genomen. Dit wordt gevierd met een tocht van oud naar nieuw, het openknippen van de entree, een ballonwedstrijd, een mooi lied, een gezonde lunch, de onthulling van de 30 stoelen en zang door het Aldenhofkoor.
Uitnodiging Open huis Aldenhof
zondag 13 september 12.00-15.00 uur
Tot zondag 13 september!
gemeente Heerlen, Movare, Peuterspeelzaalwerk Heerlen, Kinderopvang Humanitas, SDHC, logopedie Baerveldt, Speel-o-theek Beregoed, Radar en Alcander
Meer info op www.heerlen.nl/osgebrook en voor SCHUNCK* open dag www.schunck.nl
Òs Gebrook
Alle partners zijn trots en verwelkomen je graag in hun nieuwe ruimtes. Er is muziek en dans, Schunck* Muziek en Dans heeft open dag. Kom lekker spelen op het nieuwe plein of je eigen vlieger maken. Bij foodtrucks kun je een lekker hapje kopen. Koffie, thee en ranja wordt gratis geschonken.
mijn Hoensbroek
Aldenhof opent haar deuren!
Uitnodiging Open huis Aldenhof
zondag 13 september 12.00-15.00 uur
Tot zondag 13 september!
37 gemeente Heerlen, Movare, Peuterspeelzaalwerk Heerlen, Kinderopvang Humanitas, SDHC, logopedie Baerveldt, Speel-o-theek Beregoed, Radar en Alcander
Gebrook
Alle partners zijn trots en verwelkomen je graag in hun nieuwe ruimtes. Er is muziek en dans, Schunck* Muziek en Dans heeft open dag. Kom lekker spelen op het nieuwe plein of je eigen vlieger maken. Bij foodtrucks kun je een lekker hapje kopen. Koffie, thee en ranja wordt gratis geschonken.
mijn Hoensbroek
Aldenhof opent haar deuren!
Geleerd Wat hebben we geleerd?
Wat werkt wel en wat werkt niet in de Tussentijd? Hier volgt een opsomming van tips. Doe er uw voordeel mee!
Wat werkt wel: • zichtbare activiteit op een centrale plek; • een combinatie van fysieke ingrepen en sociale ontmoeting; • activiteiten voor iedereen, jong & oud; • zelf ideeën ophalen in de buurt; • spreek de taal van de buurt; • durf te dromen en nodig anderen uit dat ook te doen; • durf te verbinden, tussen project en omgeving, mensen en initiatieven, projectteam en buurt; • ga uit van de grondhouding ‘ja, het kan wel!’ en onderzoek actief de kansen; • zet tijdelijkheid als troef in bij partners en overheden; • kwaliteit en maatwerk bij de ontwerpen; • kies alleen acties met drie of meer organiserende trekkers; • hergebruik lokale materialen, kennis en kunde; • combineer een klein budget met een groot ‘eigenaarsgevoel’ oftewel ‘zelfwerkzaamheid’; • kies ideeën met draagvlak uit de buurt; • benut de netwerken van mensen, privé & werk samen; • maak veel foto’s en filmpjes en deel deze met velen; • doorzetten: het moet mooi, bijzonder èn af; • maak ruimte voor experimenteertijd, er mag iets mislukken.
38
Wat werkt niet: • top-down denken en op afstand sturen; • alleen inzetten op ‘gezelligheid in de buurt’, • een mooier verhaal schetsen dan de werkelijkheid weergeeft; • in de pers alleen bestuurder / directeur / projectleider aan het woord laten; • snel ‘smart’ resultaat eisen en elk initiatief ‘afrekenen’ op rendement; • alleen aan het huidige momentum (geen strategie / verbinding) denken; • meteen veel geld beschikbaar stellen; • alleen fysiek zichtbare projecten; • als projectteam / projectleider ‘alleen komen kijken’ en ‘niet meedoen’ of ‘er niet zelf bij zijn’; • ontmoedigd raken bij eerste tegengeluid vanuit buurt of instanties; • ontwerpkwaliteit van goedwillende vrijwilligers af laten hangen; • ideeën afwachten / opvragen via hoge eisen en officiële procedures; • geen ruimte voor experimenteertijd, doe naast vertrouwde ook nieuwe dingen.
39
Tot slot
Tot slot: heel Hoensbroek verandert De ontwikkeling van de LTS-buurt staat niet op zichzelf. Vrijwel heel Hoensbroek verandert. Het winkelgebied krijgt een nieuwe inrichting en de markt wordt opgeknapt. Er komt een aanpak voor enkele achterstandsbuurten. De omgeving van Kasteel Hoensbroek wordt versterkt. Het Mijnspoor en de verschillende mijnkolonieën, het natuurherstel in en rond de Caumerbeek, de toeristische ontwikkeling en het openbaar vervoer: al deze projecten worden in samenhang onder de vlag van Òs Gebrook ingevuld, opgepakt en uitgevoerd. Dankzij de intensieve samenwerking en samenbundeling via website, facebook en presentatiestijl zijn de activiteiten ook voor álle inwoners en álle professioneel betrokkenen zichtbaar.
Hoensbroek is én blijft zo een bijzonder stukje Heerlen, met een eigen identiteit en met betrokken inwoners. Gerichte aandacht en positieve zichtbaarheid ter plekke waren nodig om een gebiedsontwikkeling met ingrijpende gevolgen en veel overlast voor omwonenden voor elkaar te krijgen.
40
De Tussentijd-aanpak liep daar parallel aan en heeft energie gevraagd, maar nog veel meer energie gegeven. De intensieve samenwerking heeft ervoor gezorgd dat we (en vooral ook de buurt zelf) goed afscheid hebben genomen van de LTS-buurt, het veranderproces samen hebben beleefd en een ‘warm onthaal’ hebben kunnen realiseren voor de nieuwe Aldenhof.
Medio 2015 loopt de Tussentijd af • de sloop is afgerond en de LTS-buurt is letterlijk ‘verleden tijd’ • vier fysieke Tussentijd-resultaten (de windbloemen, de ontmoetingsplek, het bijenkasteel, 30 stoelen) blijven bewaard en krijgen een nieuwe plek in het Aldenhofpark • de contouren van het nieuwe Aldenhofpark dat in 2015-2016 wordt aangelegd, zijn zichtbaar • de nieuwe brede maatschappelijke voorziening de Aldenhof opent in september 2015 zijn deuren voor alle gebruikers en de buurt • alleen de bouw van de nieuwe gezinswoningen en appartementen is nog niet gestart. Is de Tussentijd hiermee ook verleden tijd? Nee. Samen met de buurt werken wij en de overige projectteams verder aan mooie ideeën. Zoals de opening van de Aldenhof - het eerste nieuwe project dat gereed is; iedereen doet mee. Ook blijven we activiteiten organiseren om de grote betrokkenheid in de buurt vast te houden. Het doel was immers niet een nieuw gebouw maar een plek waar mensen hun talenten kunnen (door) ontwikkelen, die Hoensbroek versterkt en die mensen met elkaar en hun omgeving verbindt.
41
Drie wensen tot slot: 1. Wij wensen dat … een bottum-up-aanpak de natuurlijke werkwijze wordt van alle overheden en maatschappelijke organisaties. 2. Wij wensen dat … ontwerpers zich altijd actief afvragen hoe zij het leefgebied van anderen aangenaam en kwalitatief duurzaam kunnen vormgeven. Dat zij op een manier werken die niet alleen leidt tot een dierbaar resultaat, maar die ook al tijdens het proces als dichtbij, goed, thuis en (mede van) jezelf voelt. 3. Wij wensen dat… een parallelle Tussentijd-aanpak op maat, passend bij het gebied en bij haar bewoners, met ruimte voor creativiteit en experiment, in ieder langjarig en ingrijpend planproces volwaardig wordt mogelijk gemaakt. Wij bedanken iedereen die heeft meegewerkt aan de Tussentijd en het mooie, nieuwe Aldenhofpark in Hoensbroek!
Vele vrijwilligers hebben mee geholpen aan het ‘stoelenproject’. Het resultaat: 30 mooie ontwerpen voor Aldenhof. Een van de ont werpen was van Theo van Deursen: ‘Het ontroert mij dat ik mijn eigen ontwerp, de wandelaar met hond, nu zo mooi op de stoelbekleding gerealiseerd zie. Complimenten aan het team dat hard aan de 30 stoelen heeft gewerkt. Dank!‘
42
