Herindelingsscan Aalburg, Werkendam, Woudrichem Bestuurlijke Organisatie en Toezicht

Herindelingsscan Aalburg, Werkendam, Woudrichem Bestuurlijke Organisatie en Toezicht Auteur

Provincie Noord-Brabant Datum

mei 2016 concept

Inhoud 1

Bestuurlijke samenvatting

4

2

Inleiding

8

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

Doel van de herindelingsscan Onderzoeksvragen Uitgangspunten Jaarrekening 2015 Leeswijzer Legenda

8 8 9 9 9 9

3

Kenmerken

10

3.1 3.2

Structuurkenmerken voor en na herindeling Bevolkings- en huishoudensprognoses

10 11

4

Financiële effecten bij herindeling

14

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Algemene uitkering Personele lasten en personeelsomvang Frictiekosten en tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling Financieel belang van de nieuwe gemeente Overige financiële aandachtspunten

14 15 16 17 18

5

Eigen inkomsten

19

5.1 5.2

Harmonisatie van tarieven De financiële verhoudingswet en belastingcapaciteit

20 20

6

Financiële positie van de drie gemeenten

22

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

Begroting en meerjarenraming Jaarrekening Sociaal Domein Investeringen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Grondbeleid Verbonden partijen

22 24 25 25 28 34 36 40

7

Conclusies en aanbevelingen

43

7.1 7.2

Algemene conclusie Aanbevelingen

45 46

8

Bijlagen

48

8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

Algemene actuele ontwikkelingen Specificatie mutatie algemene uitkering door herindeling Personeelssterkte en personeelslasten Berekening tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling Opbrengst overige heffingen per inwoner

48 50 51 54 55

2

Herindelingsscan Aalburg, Werkendam, Woudrichem

8.6 8.7 8.8 8.9 8.10 8.11 8.12 8.13 8.14 8.15 8.16 8.17 8.18 8.19 8.20

Structuurkenmerken van de bestaande gemeenten en de nieuwe gemeente Investeringen Aalburg Investeringen Werkendam Investeringen Woudrichem Grondexploitatie Aalburg Grondexploitatie Werkendam Grondexploitatie Woudrichem Voorzieningen in de kernen Aalburg Voorzieningen in de kernen Werkendam Voorzieningen in de kernen Woudrichem Reserves en voorzieningen Aalburg Reserves en voorzieningen Werkendam Reserves en voorzieningen Woudrichem Kengetallen Gewaarborgde/gegarandeerde geldleningen


56 57 58 64 65 68 72 74 75 76 77 80 82 84 87

3

1 Bestuurlijke samenvatting Aanleiding De gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem hebben een verzoek ingediend bij Gedeputeerde Staten (GS) voor het opstellen van een herindelingsscan. Op 26 januari 2016 is het principebesluit genomen waarmee het gezamenlijk proces naar de herindeling van de gemeenten is gestart. Daarbij is ook een plan van aanpak voor het herindelingstraject vastgesteld. De gemeenten streven ernaar om in het najaar van 2016 een herindelingsontwerp gereed te hebben. Dit herindelingsontwerp zal een financiële paragraaf bevatten waarin de uitkomsten van een herindelingsscan worden opgenomen. Doel van de herindelingsscan Het algemene doel van de herindelingsscan is een beeld te geven van de financiële positie van de nieuw te vormen gemeente (AWW) en inzicht te geven in de belangrijkste financiële effecten van de herindeling. Daarnaast wordt een beeld gegeven van de financiële positie van de drie afzonderlijke gemeenten. De herindelingsscan levert geen oplossingen voor eventuele knelpunten, maar maakt deze knelpunten wel inzichtelijk. De gemeenten kunnen hier vervolgens gericht mee aan de slag om tot een oplossing te komen. Hierbij zij nadrukkelijk opgemerkt dat de scan een momentopname is, en dat het enkel een financieel perspectief betreft op basis van het huidige beleid. De op basis van de nieuwe toekomstvisie te maken beleidskeuzes en te realiseren ambities zijn van invloed op de financiën van de nieuw te vormen gemeente. Preventief toezicht op grond van de Wet arhi De drie gemeenten komen onder preventief toezicht van de provincie te staan op grond van artikel 21 van de Wet algemene regels herindeling (afgekort: de Wet arhi) op het moment van vaststellen van het herindelingsontwerp (naar verwachting in oktober 2016) door de raden. Preventief toezicht houdt in dat in elk geval de begroting (ook de begroting 2017) en begrotingswijzigingen goedkeuring behoeven, maar daarnaast kunnen GS nog een aantal andere besluiten met een financiële strekking hiervoor aanwijzen. De financiële besluiten van de herindelingspartners moeten vooraf ter goedkeuring aan de provincie worden voorgelegd. Goedkeuring kan alleen onthouden worden als een besluit naar het oordeel van GS in strijd is met het financiële belang van de nieuwe gemeente. De drie gemeenten hebben al met de provincie overlegd hoe de (financiële) besluiten onder het preventief toezicht worden getoetst. Als een raadsbesluit ter goedkeuring aan de provincie wordt ingezonden moet duidelijk zijn dat de raden van de andere twee gemeenten hier kennis van hebben genomen en hiermee ook instemmen. Jaarrekening 2015 De uitkomsten van de jaarrekening 2015 komen te laat beschikbaar om in het concept van de herindelingsscan op te nemen en zullen worden toegevoegd aan de definitieve herindelingsscan, inclusief conclusies en aanbevelingen die daaruit voortkomen.

4


Belangrijkste bevindingen Belangrijkste financiële effecten van herindeling

Effect op de algemene uitkering De algemene uitkering van de nieuwe gemeente zal circa 1% (€ 599.000) lager zijn dan de optelling van de algemene uitkeringen van de drie gemeenten. Deze daling komt, naast een aantal kleine voordelen, vooral door het wegvallen van twee (totaal € 685.000) van de drie vaste bedragen van de algemene uitkering. Het vaste bedrag wordt aan iedere gemeente uitgekeerd, onafhankelijk van de grootte van de gemeente. De nieuwe gemeente ontvangt één vast bedrag. Deze daling kan opgevangen worden door een verlaging van o.a. de bestuurskosten (raad, college, griffie, gemeentesecretarissen, etc.), omdat deze na herindeling maar voor één gemeente gemaakt hoeven te worden. Als gevolg van wachtgeldverplichtingen kan er vertraging zijn in de daling van deze bestuurskosten. Onder andere voor het opvangen van deze kosten ontvangt de nieuwe gemeente een bedrag uit het gemeentefonds, de zogenoemde tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling.

Tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling De tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling uit het gemeentefonds voorziet in een tegemoetkoming voor de frictiekosten. De verdeelmaatstaf is een vast bedrag dat wordt uitgekeerd onafhankelijk van de daadwerkelijke omvang van de frictiekosten. De tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling wordt uitgekeerd over een periode van vijf jaar. Eén deel in het jaar voorafgaand aan de herindeling. Dit deel wordt evenredig aan de betrokken gemeenten uitgekeerd. Het restantbedrag wordt in de vier jaar daaropvolgend aan de nieuwe gemeente uitgekeerd. Het bedrag van deze tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling wordt vooral bepaald door het aantal gemeenten dat wordt heringedeeld en het aantal inwoners dat daarbij betrokken is. Het bedrag is afhankelijk van de uitkeringsfactor van de algemene uitkering van het jaar voorafgaand aan de herindeling, in 2018 is het exacte bedrag bekend. Om een indicatie te geven is een berekening gemaakt op basis van de uitkeringsfactor van 2016, het totaal uit te keren bedrag zou dan € 10,7 miljoen zijn.

Woonlasten De raad van de nieuwe gemeente beslist over de ozb-tarieven. Hiervoor zijn in de Wet arhi voorschriften opgenomen. De tarieven voor de overige belastingen en retributies, zoals afvalstoffenheffing en de rioolheffing, blijven voor de nieuwe gemeente van kracht tot twee jaar na de datum van herindeling, tenzij nieuwe tarieven worden vastgesteld. De ozb-tarieven moet de raad binnen drie maanden na herindeling met terugwerkende kracht vaststellen. Om een indruk te geven van de totale belastingopbrengst per inwoner na herindeling is de gemiddelde huidige belastingopbrengst berekend. Met een belastingopbrengst van € 403 per inwoner (dit is incl. de opbrengst van het bedrijfsleven) blijft de totale belastingopbrengst gelijk aan de huidige opbrengst van de drie gemeenten. De nieuwe gemeente is zelf verantwoordelijk voor het belastingniveau. Voor een weloverwogen besluit dient het beleid van de drie gemeenten te worden onderzocht en vertaald naar de nieuwe gemeente. De raad van de nieuwe gemeente kan op basis hiervan de beleidskeuzes maken en de procedure vaststellen tot harmonisatie van tarieven.


5

Beeld van de Financiële positie van de drie afzonderlijke gemeenten

Begroting en meerjarenramingen De begrotingen 2016 van de drie gemeenten voldoen aan het wettelijk criterium. De in de begrotingen van Aalburg en Werkendam opgenomen bezuinigingen zijn door de provincie beoordeeld op hardheid en haalbaarheid. Alleen als opgenomen bezuinigingen zijn bijgesteld door de provincie voldoen deze niet aan het criterium van hardheid en haalbaarheid. De verschillende methodieken, onder andere van opnemen van investeringen in de begroting, hebben invloed op de (meerjaren)begrotingssaldi. Hierdoor kunnen uit de hoogte van de (meerjaren)begrotingssaldi geen conclusies getrokken worden.

Sociaal domein Vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor nieuwe taken op het gebied van werk, zorg en jeugd. Door de drie decentralisaties binnen het sociaal domein zijn er grote verantwoordelijkheden en budgetten naar de gemeenten overgekomen. De drie gemeenten hebben de decentralisaties budgettair neutraal in de begroting opgenomen. De door het Rijk beschikbaar gestelde budgetten zijn ingezet om de lasten te dekken. Bij de jaarrekening 2015 zullen de eerste resultaten blijken en ook worden toegevoegd aan deze herindelingsscan. Tussentijds zijn de raden van de drie gemeenten geïnformeerd door raadsinformatiebrieven of presentaties aan de raad.

Investeringen De drie gemeenten hanteren verschillende methodieken bij het opnemen van investeringen in de begroting. Werkendam neemt alle investeringen uit de beleidsplannen op en vertaalt deze financieel in de meerjarenraming. Aalburg en Woudrichem nemen de benodigde investeringen op, maar laten het investeringsvolume afhangen van de financiële ruimte in de (meerjaren)begrotingssaldi. Het aantal opgenomen investeringen kan daardoor minder zijn.

Weerstandsvermogen Gemeenten hebben beleidsvrijheid in het vaststellen van de methodiek van bepalen van het weerstandsvermogen. De drie gemeenten hanteren ieder een eigen methodiek van weerstandsvermogen en risicobeheersing. Het weerstandsvermogen is uitgedrukt in een ratio. De ratio’s van de drie gemeenten voldoen aan de eigen normen. Van de kengetallen is de schuldpositie in het kader van de herindelingsscan de belangrijkste. De “netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen” blijft bij de drie gemeenten onder de 100%, de gemeenten lopen hiermee een beperkt risico.

Onderhoud kapitaalgoederen De drie gemeenten beschikken op dit moment over actuele beheerplannen voor wegen, riolering, groen en gebouwen. De vastgestelde kwaliteitsniveaus van het onderhoud zijn voldoende (kapitaalvernietiging en/of onveilige situaties moeten worden voorkomen). De drie gemeenten hebben aangegeven dat het budget in overeenstemming is met het vastgestelde kwaliteitsniveau en dat er geen sprake is van achterstallig onderhoud bij deze kapitaalgoederen. De onderlinge vergelijkbaarheid is beperkt omdat er

6


verschillende beleidskeuzes (onder andere ten aanzien van het kwaliteitsniveau) zijn gemaakt en doordat de financiële verwerking verschilt.

Grondbeleid De exploitatieberekeningen worden bij alle drie de gemeenten ten minste twee maal per jaar geactualiseerd. In het woningbouwprogramma wordt rekening gehouden met de bevolkings- en huishoudensprognoses. Om het meest actuele beeld te geven van de grondexploitatie worden hier de cijfers van de jaarrekening 2015 opgenomen. Aangezien deze cijfers nog niet bekend zijn, zal deze paragraaf op een later moment worden gevuld.

Verbonden partijen De drie gemeenten nemen aan vrijwel allemaal dezelfde gemeenschappelijke regelingen deel. Dat betekent dat vrijwel alle risico’s van de verbonden partijen ook nu al gedeeld worden. Er zal vrijwel geen sprake zijn van uittreding en/of liquidatie en de daarmee gepaard gaande kosten. Aanbevelingen In hoofdstuk 7 kunt u de aanbevelingen vinden. Het is belangrijk dat u bij het oppakken van deze aanbevelingen een tijdpad vaststelt. Algemene conclusie Gelet op het feit dat de jaarrekeningcijfers 2015 nog niet bekend zijn, kan er nog geen algehele eindconclusie getrokken worden over de financiële uitgangspositie. Worden de jaarrekeningcijfers 2015 buiten beschouwing gelaten, dan kan aan de hand van het onderzoek geconcludeerd worden dat er sprake is van een gezonde uitgangssituatie voor de nieuw te vormen gemeente, die zal ontstaan uit de samenvoeging van de huidige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem. Tijdens ons onderzoek is ook gebleken dat de drie gemeenten al op diverse beleidsvelden samenwerken. Zo werkt men al intergemeentelijk samen op het vlak van de rekenkamer, de woonvisie en een op te stellen nieuw gemeentelijk rioleringsplan.


7

2 Inleiding In hun vergaderingen van september/oktober 2015 hebben de gemeenteraden van Aalburg, Werkendam en Woudrichem de uitspraak gedaan, dat zij (in reactie op het bestuurlijk standpunt van het college van Gedeputeerde Staten) gezamenlijk het proces willen oppakken om op 1 januari 2019 tot bestuurlijke fusie te komen. Op 26 januari 2016 is het principebesluit genomen waarmee het gezamenlijke proces naar de herindeling van de gemeenten is gestart. Daarbij is ook een plan van aanpak voor het herindelingstraject vastgesteld. De gemeenten streven ernaar om in het najaar van 2016 een herindelingsontwerp gereed te hebben. Dit herindelingsontwerp zal een financiële paragraaf bevatten waarin de uitkomsten van een herindelingsscan worden opgenomen. De gemeenten hadden al eerder (brief van 28 oktober 2015 kenmerk 15.0013504/ 2015Z02392) een verzoek ingediend bij Gedeputeerde Staten (GS) voor het opstellen van deze herindelingsscan. 2.1 Doel van de herindelingsscan Het algemeen doel van de herindelingsscan is een beeld te geven van de financiële positie van de nieuw te vormen gemeente (AWW) en inzicht te geven in de belangrijkste financiële effecten van de herindeling. Daarnaast wordt een beeld gegeven van de financiële positie van de drie afzonderlijke gemeenten. De herindelingsscan levert geen oplossingen voor eventuele knelpunten, maar maakt deze knelpunten wel inzichtelijk. De gemeenten kunnen hier vervolgens gericht mee aan de slag om tot een oplossing te komen. Door de drie gemeenten is aangegeven dat de volgende onderwerpen in ieder geval onderdeel uitmaken van de herindelingsscan.  Het onderzoek verschaft de fusiepartners inzicht in de financiële situatie en eventuele knelpunten.  Het onderzoek beoogt zicht te geven hoe de netto lasten van de nieuwe gemeente zich verhouden tot de selectiegroep van gelijksoortige gemeenten en de (norm)vergoeding van de algemene uitkering.  Een globale berekening van de personeelsomvang in de nieuwe gemeente.  Inzicht in de financiële effecten die zich specifiek voordoen bij een herindeling, waaraan in het traject tot (de besluitvorming van de) herindeling aandacht besteed moet worden. 2.2 Onderzoeksvragen De herindelingsscan is verricht uitgaande van de volgende vier onderzoeksvragen. 1. Wat is het effect van de herindeling op de algemene uitkering, welke opbrengst kan verwacht worden van de tijdelijke maatstaf herindeling, welke frictiekosten kunnen zich voordoen, welke effecten heeft de herindeling mogelijk op de woonlasten, wat zijn overige financiële aandachtspunten? 2. Wat kan aan de hand van de gemeenterekeningen van Aalburg, Werkendam en Woudrichem, de begrotingen en meerjarenraming over de financiële positie van de nieuw te vormen gemeente worden gezegd? 3. Doen zich tussen de drie gemeenten en tussen de beoogde nieuwe gemeente en de selectiegroep verschillen voor ten aanzien van de belastingen en rechten en zo ja, in welke mate zijn deze verschillen te verklaren?

8


4.

Hoe verhouden de eigen inkomsten (OZB en overige heffingen) en de netto lasten van de beoogde nieuwe gemeente zich ten opzichte van de clusters van de algemene uitkering en hoe is dat beeld ten opzichte van netto lasten van de selectiegroep?

2.3 Uitgangspunten De herindelingsscan is tot stand gekomen met input van de werkgroep herindeling financiën, waarbij de provincie Noord-Brabant op basis van de gegevens van de gemeenten de scan heeft opgesteld. Het onderzoek is uitgevoerd in de periode maart tot en met mei 2016. De begroting 2016, inclusief de meerjarenraming 2017-2019 en de jaarrekening 2014 vormen de basis voor deze herindelingsscan. Daarbij zijn de financiële uitgangspunten op elkaar afgestemd om de onderlinge vergelijkbaarheid te kunnen maken. Voor zover het nodig was om een beter beeld van de totale financiële positie te krijgen zijn ook beschikbare voorjaarsnota’s, begrotingswijzigingen, grondexploitatienota’s en andere relevante documenten betrokken. De bron van de gegevens is de begroting 2016 van de drie gemeenten, tenzij anders vermeld. Door afronding kunnen er kleine verschillen ontstaan tussen de gepresenteerde cijfers en de brondocumenten. 2.4 Jaarrekening 2015 De uitkomsten van de jaarrekening 2015 komen te laat beschikbaar om in het concept van de herindelingsscan op te nemen en zullen worden toegevoegd aan de definitieve herindelingsscan, inclusief conclusies en aanbevelingen die daaruit voortkomen. De definitieve herindelingsscan maakt onderdeel uit van herindelingsontwerp dat in het najaar van 2016 gereed is. 2.5 Leeswijzer In dit eerste hoofdstuk zijn het doel, de onderzoeksvragen en de uitgangspunten toegelicht. In hoofdstuk 3 worden de kenmerken van de huidige drie gemeenten en de nieuwe gemeente toegelicht. Hoofdstuk 4 is toekomstgericht. Hier wordt ingegaan op de directe (financiële) gevolgen van de gemeentelijke herindeling: de algemene uitkering uit het gemeentefonds; de (fictieve) personeelsomvang van de nieuwe gemeente; de frictiekosten en de tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling; het toezicht op grond van de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi) en de overige financiële aandachtspunten. In hoofdstuk 5 komen de eigen inkomsten van Aalburg, Werkendam en Woudrichem aan de orde. Hoofdstuk 6 bevat de begrotingspositie, de totale financiële positie en het financiële beleid. In hoofdstuk 7, het laatste hoofdstuk, zijn de belangrijkste conclusies en aanbevelingen opgenomen. In de bijlagen zijn uitgewerkte tabellen met berekeningen toegevoegd en het gebruikte bronmateriaal. 2.6 Legenda Positieve getallen worden aangegeven met V (= voordeel). Negatieve getallen worden aangegeven met een N (= nadeel); in de bijlagen zijn deze opgenomen met een minteken.


9

3 Kenmerken Voordat inzicht kan worden gekregen in de financiële levensvatbaarheid van de nieuwe gemeente, is het van belang om te weten hoe de structuur van deze gemeente er uit gaat zien. Deze kenmerken vormen een belangrijke basis voor de bepaling van de algemene uitkering uit het gemeentefonds, maar ook voor de eigen inkomsten van de gemeente. In dit hoofdstuk zijn de kenmerken van zowel de drie gemeenten vóór herindeling als de nieuwe gemeente ná herindeling opgenomen. 3.1 Structuurkenmerken voor en na herindeling In samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn de structuurkenmerken voor de drie gemeenten en de nieuwe gemeente bepaald. In bijlage 8.6 is het totaal overzicht opgenomen. De kenmerken zijn per definitie niet met elkaar te vergelijken, vooral de gemeentegrootte speelt een rol bij de verschillen tussen de gemeenten. Voor de kenmerken van de nieuwe gemeente zijn in veel gevallen de volumina opgeteld of is een gewogen gemiddelde gebruikt om een aantal vast te berekenen. De nieuwe gemeente heeft circa 53.800 inwoners en 21 kernen (volgens de definitie voor de berekening van de algemene uitkering zijn er 25 “kernen1”). De sociale structuur van de nieuwe gemeente valt in de categorie goed en de centrumfunctie in de categorie weinig (zie tabel 1). Structuurkenmerken per gemeente Inwoners Sociale structuur Centrumfunctie

AWW

Aalburg

Werkendam

Woudrichem

53.762

12.922

26.452

14.388

Goed

Goed

Goed

Goed

Weinig

Weinig

Weinig

Zonder

Tabel 1

Bron: Ministerie van BZK

Ten aanzien van de huidige maatstaven is op te merken dat de verschillen beperkt zijn. De verschillen die er zijn, bijvoorbeeld de totale waarde woningen, kunnen grotendeels verklaard worden door het aantal inwoners. Woudrichem is minder regionaal gericht.

1

Rastervierkanten van 500 bij 500 meter met minimaal 25 woningen. Als deze aan elkaar grenzen, worden ze als één kern gerekend.

10


Kernen 2015

Figuur 1

3.2 Bevolkings- en huishoudensprognoses Het aantal inwoners in de provincie Noord-Brabant neemt de komende jaren toe. De groei vlakt wel af tot 2035. Deze groei is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de groei van stedelijke gemeenten en de groei in stedelijke concentratiegebieden. Voor de drie gemeenten samen ligt de bevolkingsgroei (in de prognose) boven het Brabantse gemiddelde. De gemeenten Aalburg en Werkendam kennen veel hogere geboortecijfers dan gemiddeld in Brabant. De natuurlijke aanwas (geboorte min sterfte) blijft in deze gemeenten daardoor nog lang positief. Woudrichem lijkt op de andere landelijke gemeenten en ziet de natuurlijke aanwas de komende jaren al negatief worden. Als ook rekening wordt gehouden met de feitelijke migratie ligt de bevolkingsgroei van de drie gemeenten (AWW) nog net boven die van de landelijke gemeenten en zal deze vanaf 2025 omslaan in krimp.

Figuur 2


11

Uit de figuren 2, 3 en tabel 2 blijkt dat het aantal huishoudens in de provincie NoordBrabant de komende jaren nog zal toenemen. Het aantal huishoudens groeit harder dan de bevolking, maar ook hier neemt de groei af (naar bijna nul rond 2025). De groei zit vooral bij de éénpersoons huishoudens. De gemiddelde huishoudensgrootte gaat omlaag. Deze trend zien we ook terug bij de drie gemeenten. Volgens de prognose zal de huishoudensgroei rond 2035 omslaan in krimp. Als rekening wordt gehouden met de migratiecorrectie bij de bevolking, dan is de omslag naar huishoudenskrimp waarschijnlijk een paar jaar eerder. In het woningbouwprogramma van de drie gemeenten is rekening gehouden met deze prognose. De prognose zal in 2017 worden geactualiseerd. Op basis van de huidige inzichten zal in de eerste jaren de buitenlandse immigratie hoger worden ingeschat door de toegenomen stroom vluchtelingen.

Figuur 3

Huishoudensverdeling (in %; cijfers uit 2015) Categorie

Aalburg Werkendam Woudrichem AWW

Landelijke

Noord-

gemeenten

Brabant

Eénpersoons huishoudens

22,0

25,2

26,1

24,8

27,8

34,7

Samenwonenden

72,7

69,0

68,0

69,6

66,3

58,5



zonder kind(eren)

32,1

33,0

32,8

32,8

34,4

30,7



met kinderen

40,6

36,0

35,3

36,9

31,9

27,8

Eénouder huishoudens

4,8

5,5

5,4

5,3

5,5

6,3

Overige huishoudens

0,4

0,2

0,2

0,3

0,3

0,5

Totaal aantal huishoudens

4.8

10.4

5.8

20.9

325.3

1.107.0

12.9

26.5

14.5

53.9

782.8

2.488.1

2,7

2,5

2,5

2,6

2,4

2,2

Totale bevolking Gemiddelde huishoudensgrootte Tabel 2

Bron: De bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2014 vastgesteld oktober 2014

12


De bevolkingsgroei met hoge geboortecijfers, komt ook terug bij de verdeling van de huishoudens in de drie gemeenten. Er zijn relatief veel samenwonenden met kinderen en weinig éénpersoons huishoudens en de gemiddelde huishoudensgrootte is hoger dan het gemiddelde van zowel de landelijke gemeenten in Noord-Brabant als het gemiddelde van totaal Noord-Brabant, vooral in Aalburg.


13

4 Financiële effecten bij herindeling In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de belangrijkste financiële gevolgen van de gemeentelijke herindeling. Dit biedt de gemeenten de kans om tijdens het herindelingsproces gericht te sturen op de financiële effecten die in deze herindelingsscan worden geconstateerd. Het (nieuwe) beleid van de nieuwe gemeente kan zo beter worden bepaald en er wordt inzicht verkregen in de bouwstenen van de op te stellen begroting van de nieuwe gemeente. 4.1 Algemene uitkering Hoeveel geld individuele gemeenten uit het gemeentefonds krijgen, hangt af van de kenmerken en de belastingcapaciteit van de gemeenten. De belastingcapaciteit geeft aan hoeveel belasting een gemeente jaarlijks kan innen, de zogenoemde eigen inkomsten. Het ministerie van BZK kijkt bij de verdeling van het gemeentefonds over de gemeenten onder meer naar:  aantal inwoners;  aantal jongeren;  aantal uitkeringsgerechtigden;  oppervlakte van de gemeente;  grootte van de watergebieden; Dit worden de maatstaven genoemd. Er zijn ruim 60 maatstaven. Elke maatstaf heeft een bedrag “per eenheid”. De gemeente krijgt dus geld voor iedere inwoner, iedere jongere, etc. Voor het berekenen van de structurele algemene uitkering van de nieuwe gemeente zijn deze eenheden bepaald. De eenheden van de drie gemeenten zijn bepaald door optelling, een gewogen gemiddelde of door herberekening door het CBS. Daarnaast is door het ministerie van BZK rekening gehouden met structuurkenmerken van vergelijkbare gemeenten. In tabel 3 is de algemene uitkering voor en na herindeling opgenomen. Algemene Uitkering voor en na herindeling (Alle bedragen x € 1.000 tenzij anders vermeld) Algemene uitkering Aalburg Algemene uitkering Werkendam Algemene uitkering Woudrichem Algemene uitkering voor herindeling

14.438 29.249 16.446 60.133

Algemene uitkering na herindeling voor AWW

59.534

Mutatie algemene uitkering door herindeling Mutatie per inwoner in € Mutatie procentueel Tabel 3

-599 -11 -1,0%

Bron: Ministerie van BZK; stand septembercirculaire 2015

De algemene uitkering van de nieuwe gemeente is € 599.000 lager dan de optelling van de algemene uitkeringen van de drie gemeenten. Dit is een daling van 1%, die neerkomt op € 11 per inwoner. Deze daling komt vooral door het wegvallen van twee van de drie vaste bedragen van de algemene uitkering. Het vaste bedrag wordt aan iedere

14


gemeente uitgekeerd, onafhankelijk van de grootte van de gemeente. De nieuwe gemeente ontvangt één vast bedrag. Door herindeling vervallen twee vaste bedragen, totaal € 685.000. Deze daling kan opgevangen worden door een verlaging van o.a. de bestuurskosten (raad, college, griffie, gemeentesecretarissen, etc.), omdat deze na herindeling maar voor één gemeente gemaakt hoeven te worden. Als gevolg van wachtgeldverplichtingen kan er vertraging zijn in de daling van deze bestuurskosten. Onder andere voor het opvangen van deze kosten ontvangt de nieuwe gemeente een bedrag uit het gemeentefonds, zie paragraaf 4.3 onder tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling. De overige mutaties zijn beperkt en hebben voornamelijk een voordelig effect op de algemene uitkering. In bijlage 8.2 zijn alle mutaties opgenomen. 4.2 Personele lasten en personeelsomvang De personeelsomvang van de nieuwe gemeente kan worden vergeleken met gemeenten uit dezelfde grootte groep, 50.001 – 100.000 inwoners. Daarnaast kan ook worden vergeleken met de selectiegroep van gemeenten met soortgelijke sociale structuur en centrumfunctie. Dit geeft een indicatie waartussen het aantal fte per 1000 inwoners van de nieuwe gemeente kan liggen (een soort bandbreedte). Het ministerie van BZK heeft daarvoor het volgende overzicht opgesteld. FTE voor de drie gemeenten en de nieuwe gemeente Gemeente Aantal inwoners Aalburg 12.922 Werkendam 26.452 Woudrichem 14.388 AWW 53.762 Grootte groep 50.001 - 100.000 Sociale structuur - Goed / centrumfunctie - Weinig Tabel 4

Aantal fte per 1000 inwoners 5,8 6,4 5,3 6,0 7,2 5,6

Bron: ABP 1-1-2015 (excl. G4, art. 12-gemeenten en waddengemeenten)

Uit tabel 4 blijkt dat ten opzichte van de grootte groep 50.001 – 100.000 inwoners het aantal fte per 1000 inwoners van de nieuwe gemeente 1,2 fte lager ligt. Ten opzichte van gemeenten met een zelfde sociale structuur en centrumfunctie ligt het aantal fte per 1000 inwoners 0,4 fte hoger. Geconcludeerd kan worden dat het huidige aantal fte per 1000 inwoners voor de nieuwe gemeente (6,0) binnen de bandbreedte (5,6 tot 7,2) valt. De ideale personeelsomvang voor de nieuwe gemeente volgt uit de keuzes die door de nieuwe gemeente gemaakt worden op basis van de visie, bestuurlijke filosofie en organisatie filosofie. In bijlage 8.3 is de huidige formatie opgenomen van de drie gemeenten. Een vergelijking van de personeelsformatie van de drie gemeenten is minder zinvol. Iedere gemeente heeft eigen keuzes gemaakt in het uitbesteden van taken, het al dan niet in eigen beheer hebben van gemeentelijke voorzieningen (o.a. Loket Altena2) en het inzetten van

2

Loket Altena is onderdeel van de gemeenten Werkendam en Woudrichem en verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo en Participatiewet.


15

externen. Daarnaast zijn de cijfers uit de bovenstaande tabel en de bijlage historische cijfers, zonder de effecten van de 3 decentralisaties in het Sociaal Domein en de Omgevingswet (verwacht in 2018). Een diepgaand onderzoek naar de personeelsformatie past niet binnen het doel van een herindelingsscan. Naar de mogelijkheid om de personeelsformatie te vergelijken is door de gemeenten eerder onderzoek gedaan, in de werkgroep is besloten om hier in deze herindelingsscan niet verder op in te gaan. 4.3 Frictiekosten en tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling Bij het vormen van een nieuwe gemeente krijgt de gemeente te maken met overgangskosten en frictiekosten, deze kunnen zowel incidenteel als structureel van aard zijn. Voor het opvangen van deze kosten krijgen de drie gemeenten een bedrag uit het gemeentefonds, de zogenoemde tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling. Frictiekosten Frictiekosten zijn lasten die zonder herindeling niet gemaakt zouden zijn en die extra en tijdelijk zijn. In tabel 5 is een overzicht opgenomen van lasten die in meer of mindere mate het gevolg zijn van herindeling: 

    



   

Extra kosten van voorbereiding van de herindeling Organisatieonderzoek Integratie beheerplannen Afstemming beleidsvelden Voorlichting Wachtgelden (alleen als gevolg van deze reorganisatie) Garantiesalarissen (alleen als gevolg van deze reorganisatie) Functiewaardering Extra opleidingen Verhuizing Tijdelijke voorzieningen t.b.v. verhuizing

      

Automatisering Versneld afsluiten archief Komborden Plattegronden Promotieborden Ontwikkelen huisstijl Werving nieuw personeel



     

Stijging van personeelslasten vanwege opschaling Kantinekosten Daling van de algemene uitkering Hogere subsidies Hogere onderhoudsniveaus Aanpassen afschrijvingsmethodieken Nieuwe huisvesting

Tabel 5

Bron: Raad voor de financiële verhoudingen

Frictiekosten behoren volgens de commissie BBV voorafgaand aan de herindeling verantwoord te worden ten laste van de exploitatie van de drie gemeenten. Frictiekosten die na de herindeling worden gemaakt, komen ten laste van de nieuwe gemeente. Tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling

De tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling uit het gemeentefonds voorziet in een tegemoetkoming voor de frictiekosten. Dit is een vast bedrag dat wordt uitgekeerd onafhankelijk van de daadwerkelijke omvang van de frictiekosten. Voor gemeenten die herindelen vanaf 1 januari 2015 is de maatstaf met 25% verruimd. De tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling wordt uitgekeerd over een periode van vijf jaar. De extra

16


uitkering van 25% in het jaar voorafgaand aan de herindeling wordt evenredig aan de betrokken gemeenten uitgekeerd (tot uitdrukking komend in het herindelingsadvies) en het restantbedrag in de vier jaar daaropvolgend aan de nieuwe gemeente (40% in het jaar van herindeling en 20% in elk van de volgende jaren). Het bedrag van deze tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling wordt vooral bepaald door het aantal gemeenten dat wordt heringedeeld en het aantal inwoners dat daarbij betrokken is. Het bedrag is afhankelijk van de uitkeringsfactor van het jaar voorafgaand aan de herindeling, in 2018 is het exacte bedrag bekend. Om een indicatie te geven is in tabel 6 het bedrag opgenomen dat de maatstaf zou zijn op basis van de voorlopige uitkeringsfactor 2016 (en herindeling per 1 januari 2017). De berekening van de tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling is opgenomen in bijlage 8.4. Tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling Aalburg, Werkendam, Woudrichem Tabel 6

Absoluut bedrag in € 1.000 10.763

Bedrag per inwoner in € 200


De drie gemeenten hebben al een raming opgesteld van de frictiekosten en een gezamenlijke budgetverantwoordelijke daarvoor aangewezen voor de periode voorafgaand aan de herindeling. 4.4 Financieel belang van de nieuwe gemeente De drie gemeenten komen onder preventief toezicht van de provincie te staan op grond van artikel 21 van de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi) op het moment van vaststellen van het herindelingsontwerp (naar verwachting in oktober 2016) door de raden. Deze vorm van toezicht houdt in dat de begroting en de begrotingswijzigingen goedkeuring behoeven. Daarnaast kunnen Gedeputeerde Staten (GS) nog andere besluiten met een financiële strekking hiervoor aanwijzen. Dit zijn alleen besluiten die kunnen leiden tot nieuwe uitgaven, verhoging van bestaande uitgaven, verlaging van bestaande inkomsten of vermindering van vermogen. Bij het besluit van GS tot het instellen van het preventief toezicht, dat per direct ingaat, wordt de gemeente hierover geïnformeerd. Dit toezicht is bedoeld om potverteren in de huidige gemeenten te voorkomen, zodat de nieuwe gemeente een financieel gezonde start kan maken. Goedkeuring van de begroting of begrotingswijzigingen kan dan ook alleen worden onthouden als een besluit naar het oordeel van GS in strijd is met het financiële belang van de nieuwe gemeente. De drie gemeenten hebben de wijze waarop de (financiële) besluiten onder het preventief toezicht door GS worden getoetst aan het financiële belang van de nieuwe gemeente al afgestemd met de provincie. Als een raadsbesluit ter goedkeuring aan de provincie wordt ingezonden moet duidelijk zijn dat de raden van de andere twee gemeenten hier kennis van hebben genomen en hiermee ook instemmen. De besluitvormingsprocedures binnen de gemeenten kunnen hierop worden afgestemd.


17

4.5

Overige financiële aandachtspunten

Te doorlopen proces vóór herindeling

De herindeling is pas definitief als de herindelingswet door de Tweede en de Eerste Kamer is aangenomen. Voor het concreet invullen van de voorbereidingsfase van het herindelingsproces bevatten de volgende publicaties nuttige informatie.  Handboek gemeentelijke herindeling (BZK, 2014)  Beleidskader gemeentelijke herindeling (BZK, 2013)  Handleiding Gemeentelijke herindeling (VNG, herzien in 2005)  Handreiking financieel toezicht bij herindeling (Provincie Noord-Brabant, 2009) In deze publicaties zijn diverse financiële aandachtspunten opgenomen die tijdens het herindelingsproces van belang zijn. Het is aan de drie gemeenten om in de aanloopperiode naar de vorming van de nieuwe gemeente invulling te geven aan deze aandachtspunten. Harmonisatie financieel beleid

Op onderdelen verschilt het financiële beleid van de drie gemeenten. Daarom is het van belang om tot aan de herindeling het financiële beleid van de drie gemeente te harmoniseren. Dit kan door het vergelijken van de financiële verordeningen en de daaruit voortvloeiende beleidsnota’s. De belangrijkste onderdelen voor harmonisatie zijn:  Beleid inzake weerstandsvermogen, de bepaling van de weerstandscapaciteit en de inventarisatie van de risico’s;  Beleid inzake waardering, activering en afschrijving van activa;  Voortzetting van beleid van de drie gemeenten en de verwerking van de financiële gevolgen hiervan in de meerjarenraming, en;  Omvang en inzet van de reserves in de exploitatie. De harmonisatie bevordert de vergelijkbaarheid en verbetert ook het zicht op de financiële positie van de nieuwe gemeente. Het vergemakkelijkt het consolideren van de eindbalans van de drie gemeenten tot de beginbalans van de nieuwe gemeente en ook het opstellen van de eerste begroting van de nieuwe gemeente. Een eerste begroting heeft vaak weinig nieuw beleid en is voornamelijk een optelling van de ramingen van de drie gemeenten, omdat de raad pas kort voor het moment van herindeling wordt gekozen. Aanbeveling

Stel eerst uniforme verordeningen vast voor het financieel beleid, beheer en de inrichting van de organisatie en de controle daarop (ex artikel 212 en 213 van de Gemeentewet). Deze verordeningen hoeft de raad van de nieuwe gemeente dan na herindeling alleen formeel vast te stellen.

18


5 Eigen inkomsten De eigen inkomsten van gemeenten bestaan voornamelijk uit de onroerende zaak belasting (OZB), rioolheffing en afvalstoffenheffing. Bij herindeling moeten keuzes worden gemaakt ten aanzien van de hoogte van deze tarieven, waarbij voor de heffingen ook de kostendekkendheid en de wijze van kostentoerekening moeten worden bepaald. Deze tarieven (bij heffingen) kunnen maximaal kostendekkend zijn. De gemiddeld te betalen woonlasten per huishouden zijn in tabel 7 opgenomen. Woonlasten per huishouden (meerpersoonshuishouden met koopwoning) Onroerende zaakbelasting Rioolheffing Afvalstoffenheffing Totale woonlasten per huishouden Rangnummer Brabant

Aalburg

293 181 247 721 26

Tabel 7

Werkendam Woudrichem

259 258 268 785 41

264 243 229 736 29

Bron: woonlasten 2016 Coelo

Om de opbrengst van de eigen inkomsten van de drie gemeenten te vergelijken zijn de eigen inkomsten in tabel 8 berekend in opbrengst per inwoner. Dit is opgenomen vanuit financieel inzicht in de eigen inkomsten van de gemeenten. Hierbij is het belangrijk om te weten dat dit geen relatie heeft met bedragen die huishoudens betalen. De opbrengst is namelijk de totale opbrengst van woningen en niet woningen bij elkaar. Een deel van de opbrengst is dus afkomstig van het bedrijfsleven. Daarnaast zijn de verschillen in rioolheffing en afvalstoffenheffing tussen de drie gemeenten het gevolg van het hanteren van diverse systemen, toerekeningssystematieken en/of beleidskeuzes. Ook worden de eigen inkomsten niet per inwoner geheven, maar per huishouden. Opbrengst OZB, rioolheffing, afvalstoffenheffing en overige heffingen per inwoner (in €) Onroerende zaakbelasting Rioolheffing Afvalstoffenheffing Subtotaal opbrengst per inwoner Opbrengst overige heffingen Totaal opbrengst per inwoner Tabel 8

AWW Aalburg Werkendam Woudrichem Gewogen gemiddelde 155 164 144 170 94 76 96 106 86 83 89 83 335 322 329 359 67 62 72 65 403 384 401 423

In bijlage 8.5 is een overzicht met de opbrengst overige heffingen per inwoner opgenomen. Woudrichem heeft de hoogste totale opbrengst per inwoner, voornamelijk door een hogere opbrengst voor OZB en rioolheffing (beide inclusief de opbrengsten uit het bedrijfsleven). Een aantal heffingen komt niet in alle gemeenten voor. Hondenbelasting en toeristenbelasting worden bijvoorbeeld niet in Aalburg geheven. Werkendam heft als enige havengeld.


19

5.1 Harmonisatie van tarieven De raad van de nieuwe gemeente beslist over de tarieven. Hiervoor zijn in de Wet arhi voorschriften opgenomen. De tarieven voor de overige belastingen en retributies, zoals afvalstoffenheffing en rioolheffing, blijven voor de nieuwe gemeente van kracht tot twee jaar na de datum van herindeling, tenzij nieuwe tarieven worden vastgesteld. De ozbtarieven moet de raad binnen drie maanden na herindeling met terugwerkende kracht vaststellen. Om een indruk te geven van de belastingopbrengst per inwoner na herindeling is de gemiddelde belastingopbrengst opgenomen in tabel 8. Met een belastingopbrengst van € 403 per inwoner (dit is inclusief de opbrengst van het bedrijfsleven) blijft de totale belastingopbrengst gelijk aan de huidige opbrengst van de drie gemeenten. De nieuwe gemeente is zelf verantwoordelijk voor het belastingniveau. Voor een weloverwogen besluit dient het beleid van de drie gemeenten te worden onderzocht en vertaald naar de nieuwe gemeente. De raad van de nieuwe gemeente kan op basis hiervan de beleidskeuzes maken en de procedure vaststellen tot harmonisatie van tarieven. Aanbeveling

Bereid, in navolging van het vaststellen van de uniforme verordeningen ex artikel 212 en 213 en beleidskeuzes van de nieuwe gemeente, de harmonisatie van de belastingverordeningen (waaronder tarieven) voorafgaand aan de herindeling voor. Bepaal ten aanzien van de lokale heffingen welke wel of niet gehandhaafd blijven. Analyseer welke verschillen er ten grondslag liggen aan het verschil in tarieven tussen de drie gemeenten. Harmonisatie van de OZB-tarieven tussen nu en de herindelingsdatum is echter niet noodzakelijk. Als tussenoplossing kan ervoor worden gekozen om de OZB-tarieven geleidelijk naar elkaar toe te laten groeien. 5.2 De financiële verhoudingswet en belastingcapaciteit De Financiële verhoudingswet 1997 regelt dat bij de verdeling van het voor de algemene uitkeringen beschikbare bedrag rekening wordt gehouden met de verschillen tussen gemeenten onderling in het vermogen tot het voorzien in eigen inkomsten en met de verschillen in noodzakelijke uitgaven. De eigen inkomsten tussen gemeenten lopen uiteen door verschillen in waarde van onroerende zaken. Daarom is als onderdeel van de algemene uitkering de verdeelmaatstaf ozb, de “inkomstenmaatstaf”, ingevoerd. De uitkomst van de verdeelmaatstaf ozb wordt bepaald door de omvang van de WOZwaarde en een daaraan gekoppeld gewicht, het rekentarief. Voor het jaar 2016 (meicirculaire 2015) is het rekentarief voor eigenaren van woningen 0,1139%, voor gebruikers van niet-woningen 0,1246% en voor eigenaren van niet-woningen 0,1546%. Deze tarieven worden jaarlijks aangepast in verband met de herwaardering van de WOZ-waarde.

20


Het effect van deze maatstaf is dat gemeenten bijdragen aan het voorzieningenniveau op gelijke wijze naar vermogen uit de eigen inkomsten. Gemeenten met relatief hoge eigen inkomsten, door veel woningen met een hoge WOZ-waarde en/of veel niet-woningen (bedrijfsgebouwen), ontvangen daardoor een lagere algemene uitkering en vice versa. Als een gemeente hogere percentages hanteert dan de rekentarieven houdt de gemeente aan de eigen inkomsten over en kan zich hogere lasten permitteren dan waarmee rekening is gehouden bij de berekening van de algemene uitkering. Als een gemeente percentages hanteert die lager zijn, dan geldt het omgekeerde. woningen niet-

totaal

woningen Waarde onroerende zaken (in € 1.000)

4.704.411

846.102

5.550.513

OZB opbrengst (in € 1.000)

5.358

2.620

7.979

Opbrengst bij rekentarieven gemeentefonds (in € 1.000)

5.358

2.362

7.721

0

258

258

Meer-/minderopbrengst t.o.v. gemeentefonds (in € 1.000) Normtarief 2016 OZB voor toelating artikel 12 (mei.

0,001889

circulaire 2015) Totaal artikel 12 OZB capaciteit gemeentefonds (in €

10.485

1.000) Opbrengst OZB volgens begroting 2016 (in € 1.000)

7.979

Minderopbrengst t.o.v. artikel 12 norm (in € 1.000)

2.506

Tabel 9

Uit tabel 9 blijkt dat uitgaande van de veronderstelling dat de OZB-opbrengst gelijk blijft de nieuwe gemeente per saldo € 258.000 meer eigen inkomsten genereert dan waarmee rekening is gehouden bij de berekening van de algemene uitkering. Voor woningeigenaren ligt het OZB-tarief in Werkendam en Woudrichem onder het rekentarief van het gemeentefonds, Aalburg hanteert een hoger tarief dan het rekentarief. Het OZB-tarief voor de niet-woningen (voor gebruiker en eigenaren samen) ligt in de drie gemeenten boven het rekentarief. Ten opzichte van de artikel 12-norm3 voor het redelijk peil van de eigen inkomsten blijkt dat de nieuwe gemeente € 2,5 miljoen ruimte heeft. Dit wordt ook wel de onbenutte belastingcapaciteit genoemd. Per inwoner komt dit neer op circa € 47 lastenstijging om het niveau van een artikel 12-gemeente te bereiken.

3

Artikel 12 van de Financiële Verhoudingswet (Fvw) regelt een aanvullende uitkering (onder

voorwaarden) als de gemeente ernstige financiële problemen heeft. Eén van de voorwaarden is een minimum ozb-tarief.


21

6 Financiële positie van de drie gemeenten Door het financieel toezicht helpt de provincie bij het bevorderen van een gezonde financiële positie van gemeenten. Jaarlijks toetst de provincie hierbij de (meerjaren-) begroting, begrotingswijzigingen en de jaarrekening van de gemeenten. In dit hoofdstuk wordt de nadruk gelegd op het beeld van de financiële positie zoals beoordeelt door de provincie door de jaren heen. 6.1 Begroting en meerjarenraming Naar het oordeel van GS voldoen de (meerjaren)begrotingen 2016-2019 van de drie gemeenten aan het wettelijk criterium. Dit houdt in dat het begrotingsjaar naar het oordeel van GS structureel en reëel in evenwicht is of uit de meerjarenraming blijkt dat dit evenwicht uiterlijk in de laatste jaarschijf wordt bereikt. Voor het begrotingsjaar 2016 vallen de drie gemeenten daarom onder het gebruikelijke repressieve toezicht. Dit houdt in dat de begrotingen direct uitgevoerd kunnen worden, zonder dat hier vooraf goedkeuring is vereist van GS. Ook in voorgaande begrotingsjaren gold voor de drie gemeenten de gebruikelijke repressieve toezichtvorm. In tabel 10 zijn de begrotingssaldi opgenomen. De cijfers van de jaren 2014 tot en met 2016 betreft begrotingsjaren, de cijfers van de jaren 2017 tot en met 2019 betreft de meerjarenraming bij de begroting 2016. Het vastgesteld saldo is het saldo dat door de raad is vastgesteld inclusief eventuele vastgestelde onttrekkingen/stortingen aan de (algemene) reserves om tot dit saldo te komen. Het incidenteel saldo is het saldo van het overzicht incidentele baten en lasten. De bijstellingen volgens de provincie zijn bijstellingen die naar het oordeel van GS nodig zijn om het structurele saldo volgens de provincie te bepalen. Het structureel saldo volgens de provincie is berekend door van het vastgestelde saldo zowel het incidenteel saldo als de bijstellingen volgens de provincie af te trekken. Begrotingssaldi gemeente Aalburg (Bedragen in € 1.000) Vastgesteld saldo (a) Incidenteel saldo (b) Saldo bijstellingen door provincie (c) Structureel saldo volgens provincie (a + b + c)

Begrotingssaldi gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000) Vastgesteld saldo (a) Incidenteel saldo (b) Saldo bijstellingen door provincie (c) Structureel saldo volgens provincie (a + b + c)

22

2014

0V 362 -24 339 V

2015 2016 2017 2018 2019 0V 0 V 30 N 113 V 156 V 55 -182 15 12 15 0 0 0 0 0 55 V 182 N 15 N 125 V 171 V

2014 2015 2016 2017 189 V 198 N 80 V 80 V 128 -580 -80 140 -292 0 0 -120 25 V 778 N 0 V 100 V

2018 2019 80 V 80 V 291 374 -216 -562 155 V 108 N


Begrotingssaldi gemeente Woudrichem (Bedragen in € 1.000) Vastgesteld saldo (a) Incidenteel saldo (b) Saldo bijstellingen door provincie (c) Structureel saldo volgens provincie (a + b + c)

2014 2015 2016 2017 2018 2019 272 V 2V 0V 0V 0V 0V 397 99 305 95 218 303 -222 0 -6 -50 -43 1 447 V 97 N 299 V 45 V 175 V 304 V

Tabel 10

Toelichting bij het overzicht:  Als in het betreffende begrotingjaar structurele lasten gedekt zijn door structurele baten is er sprake van structureel evenwicht. Incidentele lasten mogen gedekt worden door zowel structurele als door incidentele baten.  Voor het incidenteel saldo geldt dat een positief saldo (incidentele lasten zijn lager dan de incidentele baten) een negatief effect heeft op het structurele begrotingssaldo (of jaarrekeningresultaat). Het meerdere aan incidentele baten dekt in dat geval structurele lasten. Een negatief incidenteel saldo heeft een positief effect op het structurele saldo (of jaarrekeningresultaat), het meerdere aan incidentele lasten is dan gedekt door structurele baten.  Het vastgesteld saldo van Woudrichem is nul, omdat het positieve resultaat van de begroting in de algemene reserve wordt gestort.  De bijstellingen voor de gemeente Aalburg en Woudrichem betreffen de post onderuitputting kapitaallasten. De bijstelling in het jaar 2014 voor Werkendam is ook deze post en de inzet van de reserve financieel economische crisis, die incidenteel is, maar niet is opgenomen in het overzicht van incidentele baten en lasten. De bijstellingen uit de (meerjaren)begroting 2016 voor Werkendam betreffen het niet opnemen van prijsindexatie en bezuinigingsmaatregelen (zwembad en herijking subsidies) die naar het oordeel van GS op het moment van vaststelling van de begroting 2016 nog onvoldoende concreet en reëel onderbouwd waren.  In de brief over de vorm van toezicht voor het begrotingsjaar, die ieder jaar vóór 1 januari aan de gemeenten wordt verstuurd, zijn de bijstellingen toegelicht (voor zover deze bij de gemeente nog niet bekend zijn).  De algemene uitkering is gebaseerd op de septembercirculaire. Bij Aalburg en Woudrichem voor de meerjarenraming in constante prijzen, bij Werkendam in lopende prijzen (met inflatie). De eigen inkomsten houden de drie gemeenten constant. Woudrichem rekent voor de onroerende zaakbelasting wel met lopende prijzen, omdat de raad hiertoe besloten heeft.  In de (meerjaren)begroting 2016 heeft Aalburg nieuwe bezuinigingen opgenomen oplopend tot € 295.000 in 2019. Werkendam heeft nieuwe bezuinigingen oplopend tot € 350.000 in 2019. Woudrichem heeft geen nieuwe bezuinigingen opgenomen. In de begroting 2016 heeft Woudrichem € 150.000 afgeroomd op budgetten op basis van gerealiseerde bezuinigingen blijkend uit de jaarrekening 2014.  De drie gemeenten hanteren verschillende methodieken bij het opnemen van investeringen in de begroting. Werkendam neemt alle investeringen uit de beleidsplannen op en vertaalt deze financieel in de meerjarenraming. Aalburg en Woudrichem nemen noodzakelijke investeringen op en laten het investeringsvolume afhangen van de financiële ruimte in de (meerjaren)begrotingssaldi.


23


De begrotingen 2016 van de drie gemeenten voldoen aan het wettelijk criterium. Bij Aalburg op basis van de laatste jaarschijf van de meerjarenraming, voor Werkendam op basis van het begrotingsjaar. Bij Woudrichem op basis van het begrotingsjaar, waarbij ook de meerjarenraming in evenwicht is. De in de begroting van Aalburg en Werkendam opgenomen bezuinigingen zijn door de provincie beoordeeld op hardheid en haalbaarheid, zoals opgenomen in de begrotingscirculaire 2015. Alleen als opgenomen bezuinigingen zijn bijgesteld door de provincie voldoen deze niet aan het criterium van hardheid en haalbaarheid. De verschillende methodieken, onder andere van opnemen van investeringen in de begroting, hebben invloed op de (meerjaren)begrotingssaldi. Hierdoor kunnen uit de hoogte van de (meerjaren)begrotingssaldi geen conclusies getrokken worden. Aanbeveling

Hanteer bij de berekening van de budgetten in de meerjarenraming dezelfde uitgangspunten als voor de berekening van de algemene uitkering (constante dan wel lopende prijzen). Neem in de begroting 2017 een concrete onderbouwing op van alle (eventueel opgenomen) taakstellingen. Aan de hand daarvan kan worden beoordeeld in hoeverre deze taakstellingen tot een structureel sluitende (meerjaren)begroting leiden. Maak de financiële gevolgen van het uniformeren van het financiële beleid en het harmoniseren van de verordeningen inzichtelijk en verwerk deze in de eerstvolgende begroting. Dit geldt bijvoorbeeld voor de harmonisatie van het afschrijvingsbeleid en het rentebeleid. 6.2 Jaarrekening De jaarrekening is belangrijk voor de controlerende en de kaderstellende taak van de raad. Het resultaat van de jaarrekening geeft inzicht in de ontwikkeling van de financiële positie van de gemeente. Bij de analyse van het resultaat is het onderscheid in structurele en incidentele oorzaken een belangrijk onderdeel. In tabel 11 zijn de jaarrekeningsaldi opgenomen en de saldi incidentele baten en lasten. Jaarrekeningsaldo (x € 1.000; per 31-12) Aalburg jaarrekeningsaldo waarvan saldo incidentele baten en lasten Werkendam jaarrekeningsaldo waarvan saldo incidentele baten en lasten Woudrichem jaarrekeningsaldo waarvan saldo incidentele baten en lasten Tabel 11

2011

2012

2013

2014

165 N 205 V

144 N 89 N

640 N 456 N

262 V 165 N

2.427 V n.b.

282 V n.b.

115 N n.b.

3.106 N 1.534 N

797 V 178 N

1.483 V 227 N

1.324 V 424 N

472 N 2.311 N

Toelichting bij het overzicht:  Deze jaarrekeningen zijn door de accountant voorzien van een goedkeurende controleverklaring voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid.

24


2015







In 2014 zijn de verwachte verliezen van het Regionaal Ontwikkelbedrijf Bedrijventerreinen (ROB) financieel verwerkt. Aalburg heeft tussentijds € 856.000 uit de algemene reserve grondexploitatie onttrokken voor het vormen van een voorziening, waardoor de vorming van de voorziening geen onderdeel is van het jaarrekening resultaat. Werkendam en Woudrichem hebben bij de jaarrekening 2014, ten laste van het resultaat, voorzieningen gevormd van respectievelijk € 2.739.000 en € 1.284.000. De jaarrekening van Werkendam sluit sinds 2013 “in het rood” o.a. als gevolg van een exercitie uit 2012 waarbij zoveel mogelijk “lucht” uit de begroting is gehaald en er veel strakker is geraamd. De bezuinigingen uit de begrotingen zijn gerealiseerd.


De jaarrekeningresultaten zijn niet zonder meer onderling te vergelijken. In het jaar 2014 is de wijze van vorming van de verliesvoorziening ROB van invloed geweest op het resultaat. De vorming van een verliesvoorziening is een incidentele last. Aalburg heeft deze gedurende het jaar gedekt door een onttrekking aan de reserves, een incidentele baat. Bij Werkendam en Woudrichem is de incidentele last uiteindelijk gedekt bij resultaatbestemming. Zonder de vorming van de verliesvoorziening zou het saldo van Woudrichem positief zijn, het saldo van Werkendam blijft negatief. Aanbeveling

Maak analyses van de (nog te realiseren toekomstige) jaarrekeningresultaten en besteed daarbij aandacht aan het structurele en incidentele resultaat en budgetoverheveling. De verkregen inzichten kunnen worden gebruikt bij de beleidskeuzes en het opstellen van de eerste begroting van de nieuwe gemeente. 6.3 Sociaal Domein Vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor nieuwe taken op het gebied van werk, zorg en jeugd. Door de drie decentralisaties binnen het sociaal domein zijn er grote verantwoordelijkheden en budgetten naar de gemeenten overgekomen. De drie gemeenten hebben de decentralisaties budgettair neutraal in de begroting opgenomen. De door het Rijk beschikbaar gestelde budgetten zijn ingezet om de lasten te dekken. Bij de jaarrekening 2015 zullen de eerste resultaten blijken en ook worden toegevoegd aan deze herindelingsscan. Tussentijds zijn de raden van de drie gemeenten geïnformeerd door raadsinformatiebrieven of presentaties aan de raad. Daaruit blijkt dat de gemeenten naar verwachting voor WMO binnen het beschikbare budget blijven. Voor de Participatiewet en Jeugd is nog te weinig financiële informatie bekend. 6.4 Investeringen Nieuwe investeringen vanaf een totaal investeringsbedrag van € 100.000 zijn opgenomen in tabel 12 voor Aalburg, tabel 13 voor Werkendam en tabel 14 voor Woudrichem. In de bijlagen 8.7, 8.8 en 8.9 zijn alle investeringen uit de begroting 2016 per gemeente opgenomen. Van al deze investeringen zijn de kapitaallasten in de (meerjaren)begrotingen opgenomen.


25

De drie gemeenten hanteren verschillende methodieken bij het opnemen van investeringen in de begroting. Werkendam neemt alle investeringen uit de beleidsplannen op en vertaalt deze financieel in de meerjarenraming. Aalburg en Woudrichem nemen de benodigde investeringen op, maar laten het investeringsvolume afhangen van de financiële ruimte in de (meerjaren)begrotingssaldi. Het aantal opgenomen investeringen kan daardoor minder zijn. Nieuwe investeringen gemeente Aalburg (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ Verv Alleen investeringen > € 100.000 gevot. Maat Nieuw Bestuur: IHP gemeentelijke accommodaties J E N Totaal Cultuur, recreatie en sport: Herbestemming locatie voormalig N M N Zwembad Veldzicht Totaal Milieu: Aanschaf papiercontainers J E N Totaal Bouwen en ruimte: Totaal investeringen

Totaal 2015

2016 2017 2018 2019

1.000 1.000

0

100 100

900 900

0

0

0

PM

PM

PM

PM

PM

0

0

0

0

0

0

112 112

112 112

0

0

0

0

1.112

112

100

900

0

0

Tabel 12 Nieuwe investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ Alleen investeringen > € 100.000 gevot. Maat 4) Openbare ruimte: Verkeersmaatregelen: Aanpassing Dijkgraaf den Dekkerweg N M i.v.m. toename verkeer door aanleg RBT * Toegankelijk maken bushaltes N M Subtotaal Water: Aanleg watergang Nieuwendijk N M Westerhei Deltaprogramma / nHWBP; advies en N M onderzoek Subtotaal Groen: Maatregelen Groen Structuur Plan Ged. M (G.S.P. 2015) Maatregelen Groen Structuur Plan N M (G.S.P. 2017) Maatregelen G.S.P. en herinrichting N M openbaar groen rond nieuwe (school) accomodaties Subtotaal Totaal 5) Economie Haven / maritiem: Vervolgonderzoek derde haven N M Voorbereiden derde haven / N E herstructurering bestaande haven (#1) Voorbereiden derde haven / N E herstructurering bestaande haven (#2) Voorbereiden derde haven / N E herstructurering bestaande haven (#3) Maritiem businesscentrum maintenance N E

26

Verv Nieuw

Totaal 2015

2016 2017 2018 2019

N

4.300

4.300

N

158 4.458

158 158

N

140

140

N

100

50

50

240

190

50

N

150

150

N

150

N

150

4.300

0

0

0

0

0

0

150 150

450 4.938

150 498

N N

100 100

100

N

100

N

0

N

100

0 4.350

150 150

150 150

100 100 P.M.

100


0 0

Nieuwe investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ Alleen investeringen > € 100.000 gevot. Maat Werkendam Jannezand restauratie toegangsbrug + N M aanleg fiets-/wandelverbinding Hank Jannezand fietspad dijk Steurgat N M (Vissershang - pontje Steur) Totaal 6) Onderwijshuisvesting: Gymlokaal Brede school Werkendam N E Peuterspeelzaal MFA Dussen J E Kinderopvang MFA Dussen J E Peuterspeelzaal brede school N E Werkendam Totaal 7) Cultuur, recreatie en sport Dorpshuis MFA Dussen J E Dorpshuisfunctie Brede school N E Werkendam Subtotaal bibliotheek, dorpshuis Gymzaal Sleeuwijk - nieuwbouw N E Sporthal MFA Dussen J E Kunstgras sportveld Dussen - onderlaag N E (22% van € 535.000) Kunstgras sportveld Dussen N E sporttechnische laag (40% van € 535.000) Kunstgras sportveld Dussen - toplaag N E (38% van € 535.000) Kunstgras sportveld Hank - onderlaag N E (22% van € 535.000) Kunstgras sportveld Hank N E sporttechnische laag (40% van € 535.000) Kunstgras sportveld Hank - toplaag N E (38% van € 535.000) Regionale atletiek en N E hockeyaccomodatie – onderlaag (22% van € 1.500.000) Regionale atletiek en N E hockeyaccomodatie - sporttechnische laag (40% van € 1.500.000) Regionale atletiek en N E hockeyaccomodatie - toplaag (38% van € 1.500.000) Subtotaal gymzalen en sport Totaal 10) Milieu Verbreden watergang Transvaal N E Sleeuwijk Afkoppelen verharding N E Totaal 11) Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Woonrijp maken centrumplan Dussen N M incl. reconstructie Vrijheidsplein Woonrijp maken plangebied brede N M school Sleeuwijk Totaal Totaal investeringen

Tabel 13


Verv Nieuw

Totaal 2015

N

565

565

N

550

550

1.515 1.315 N N N N

N N

N N N

1.033 237 198 496

237 198

1.965

436

441 568

441

1.009 441 967 967 1.387 1.387 118

2016 2017 2018 2019

100

100

0

0

0

0

0

0

0

0

1.033

496 1.529

568 568

118

N

214

214

N

203

203

N

118

118

N

214

214

N

203

203

N

330

330

N

600

600

N

570

570

4.924 2.354 7.424 3.325 N

130

130

N

300 430

130

0 2.064

75 75

0 2.570 535 3.105

75 75

75 75

75 75

0

0

8.119 1.934 3.330

610

N

638

638

N

436

436

1.074

0

17.346 5.703

0 535

0 1.074

27

Nieuwe investeringen gemeente Woudrichem (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ Verv Alleen investeringen > € 100.000 gevot. Maat Nieuw 1) Bestuur en veiligheid: Aanschaf laptops/tablets iod N E N Totaal 4) Openbare ruimte: Maatregelen waterplan (waterschap) N E N Maatregelen waterplan N E N Totaal Totaal investeringen

Tabel 14

Totaal 2015

15 15

0 12

2016 2017 2018

2019

0

0

15 15

0

12 290 302

12

290 290

0

0

0

317

12

290

0

15

0

Aanbevelingen

Stel huidige en toekomstige investeringsplannen en grote projecten met ingang van de begroting 2017 in overleg met elkaar vast. Voorkom kapitaalvernietiging door investeringsplannen te toetsen aan beleidsvoornemens. Investeringen kunnen door het beleid van de nieuwe gemeente overbodig worden. Maak investeringen die dit risico hebben inzichtelijk en stel deze, zo mogelijk, uit. Kies één methodiek van opnemen van investeringen in de begrotingen van de drie gemeenten. 6.5 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen geeft de mate aan waarin de gemeente in staat is middelen vrij te maken dan wel middelen heeft vrijgemaakt, om niet begrote financiële tegenvallers op te vangen zonder ingrijpende beleidswijzigingen. Het weerstandsvermogen bestaat uit twee onderdelen, namelijk de weerstandscapaciteit en de risico’s. Het weerstandsvermogen geeft de verhouding tussen deze twee onderdelen aan. Gemeenten hebben beleidsvrijheid in het vaststellen van de methodiek van bepalen van het weerstandsvermogen. Om een beeld te kunnen vormen van de financiële positie van de nieuwe gemeente is het noodzakelijk inzicht te krijgen in het weerstandsvermogen van de drie gemeenten. Voor deze herindelingsscan is een vergelijking gemaakt tussen de drie afzonderlijke gemeenten. De informatie uit de begrotingen 2016 is zoveel mogelijk gestandaardiseerd om de onderlinge vergelijkbaarheid te vergroten. Overzicht weerstandscapaciteit

Onder weerstandscapaciteit wordt verstaan de mogelijkheid om onverwachte tegenvallers zowel incidenteel als structureel op te kunnen vangen in de begroting zonder dat dit direct gevolgen heeft voor het huidige ambitieniveau. De informatie uit de paragrafen weerstandsvermogen uit de begrotingen 2016 is in tabel 15 opgenomen. Omdat er geen richtlijnen zijn voor wat wel en wat niet tot de weerstandscapaciteit wordt gerekend, zijn er verschillen tussen de elementen die de drie gemeenten in de berekening hebben opgenomen.

28


Weerstandscapaciteit (Bedragen x € 1.000)

Begroting 2016 Aalburg Werkendam Woudrichem 1-1-2016 1-1-2016 1-1-2016 Algemene reserve 2.583 2.500  Vrij aanwendbare deel algemene 1.292 reserves (VAR)  Weerstands Algemene reserve 999 (WAR) Niet bestemde vrije reserves 3.309 begrotingsoverschot/tekort -270 280 Totaal incidenteel 2.313 5.809 2.571 Onbenutte belastingcapaciteit:  Marktgelden  Havengelden  Begraafrechten  Leges bouwvergunningen  OZB Onvoorzien Totaal structureel Totaal weerstandscapaciteit

Jaarrekening 2015 Aalburg Werkendam Woudrichem 31-12-2015 31-12-2015 31-12-2015

0

0

0

662 50 712

0 0 192 309 24 32 556

141 25 166

0

0

0

3.025

6.365

2.737

0

0

0

Tabel 15

Toelichting op het overzicht:  Alle onderdelen van de weerstandscapaciteit zijn opgenomen, afhankelijk van het beleid van de gemeente worden onderdelen wel of niet meegenomen in de berekening van de ratio weerstandsvermogen.  Woudrichem en Werkendam hebben het grondbedrijf afgescheiden van de algemene dienst en daarom de algemene reserves grondexploitatie niet meegenomen in de beschikbare weerstandscapaciteit.  Werkendam heeft na vaststellen van de begroting een herstelplan algemene reserve en reserve grondexploitatie vastgesteld (raadsbesluit 15 december 2015), waarin de reserves zijn aangevuld conform de eigen beleidsregels. Dit is gerealiseerd door een vervroegde winstneming van € 1,8 miljoen op de grondexploitaties Westerhei en Werkensepolder en een onttrekking van € 0,9 miljoen aan de reserve financieeleconomische ontwikkeling.  De incidentele weerstandscapaciteit bestaat bij de drie gemeenten uit vrije reserves. Bij Aalburg en Woudrichem zijn dit alleen algemene reserves. Bij Werkendam naast de algemene reserves ook Niet bestemde vrije reserves. Geen van de gemeenten heeft stille reserves meegerekend.  Met de onbenutte belastingcapaciteit wordt verschillend omgegaan. Voor OZB gebruikt iedere gemeente een andere berekeningsmethodiek. Werkendam neemt ook de onbenutte belastingcapaciteit op voor heffingen die niet 100% kostendekkend zijn. De hoogte van de weerstandscapaciteit op zich zegt weinig. Hieraan kan pas een waarde worden toegekend als deze wordt geconfronteerd met de onderkende risico’s. Onderkende risico’s

De risico’s zoals opgenomen in de begroting 2016 zijn de basis voor dit onderdeel. De drie gemeenten hanteren ieder een eigen methodiek voor het bepalen van de risico’s.


29

De grootste risico’s per gemeente zijn in tabellen 16 tot en met 18 in beeld gebracht. Dit zijn eigen gemeentelijke inschattingen van de risico’s. Gemeente Aalburg Risico top 6 (Bedragen x € 1.000) 1. Niet in te schatten risico's 2. Decentralisaties Sociaal Domein 3. Gebundelde uitkering 4. Algemene uitkering gemeentefonds 5. Leges bouwvergunningen 6. Verbonden partijen (excl. OMWB en WAVA)

Begroting 2016

Tabel 16

Gemeente Werkendam Risico top 5 (Bedragen x € 1.000) 1. Decentralisaties Sociaal Domein 2. Invoering vennootschapsbelasting 3. Waarderingsrisico's grondexploitaties 4. Calamiteiten bij incidenten 5. Aanbestedingsrisico

Begroting 2016

Tabel 17

Gemeente Woudrichem Risico top 5 (Bedragen x € 1.000) 1. Verbonden partijen (incl. OMWB en WAVA) 2. Contractrisico's 3. Open einde regelingen (o.a. 3 D's) 4. Implementatie nieuwe regelgeving 5. Actuele beheerplannen Tabel 18

400 241 223 200 58 32

600 500 400 400 250

Begroting 2016

368 320 280 188 125

Jaarrekening 2015

Jaarrekening 2015

Jaarrekening 2015

De totaal berekende risico’s zijn opgenomen in tabel 19. Totaal berekende risico's (bedragen in € 1.000) Begroting 2016 Jaarrekening 2015

Aalburg Werkendam Woudrichem 1.248 4.010 1.724

Tabel 19

Toelichting bij tabel:  De berekening van de risico’s is een momentopname. De drie gemeenten actualiseren de risico’s ten minste bij de jaarrekening en de begroting.  Voor de inventarisatie van risico’s zijn geen richtlijnen. De drie gemeenten hebben hiervoor een verschillende methodiek.  De hoogte van de risico’s is afhankelijk van de genomen beheersmaatregelen.  Het waarderingsrisico grondexploitatie bij Werkendam betreft met name de onzekerheid rondom het ROB/RBT. Een overzicht van de gewaarborgde/gegarandeerde geldleningen is opgenomen in bijlage 8.20.

30


Weerstandsratio

Bij de weerstandsratio wordt de weerstandscapaciteit afgezet tegen de risico’s. De raad stelt de norm voor het weerstandsvermogen vast. Dit kan een getal zijn (Werkendam, minimaal 1) of een bandbreedte waarbinnen de ratio zich moet bevinden (Woudrichem, minimaal tussen 1,0 en 1,4 met een ondergrens van 1,2). Aalburg heeft de uitgangspunten voor het weerstandsvermogen opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. De geplande vaststelling van het beleid in het voorjaar van 2016 is niet doorgegaan in verband met de herindeling. In tabel 20 is de weerstandsratio berekend op basis van de door de gemeente berekende beschikbare weerstandscapaciteit en de door de gemeente berekende risico’s. Weerstandsvermogen (Definities gemeente) Beschikbare weerstandscapaciteit Totaal berekende risico's Weerstandsratio Tabel 20

Begroting 2016

Jaarrekening 2015

Aalburg Werkendam Woudrichem in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000 3.025 6.365 2.571

Aalburg Werkendam Woudrichem in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000

1.248 2,4

4.010 1,6

1.724 1,5 #DEEL/0! #DEEL/0!

#DEEL/0!

Toelichting bij overzicht:  De actualisatie bij de jaarrekening 2015 wordt opgenomen.  De weerstandsratio’s voldoen aan de eigen normen.  De ratio’s zijn niet zonder meer onderling vergelijkbaar. Doordat er beleidsvrijheid is zowel voor de bepaling van de weerstandscapaciteit, de berekening van de risico’s als de hoogte van de norm zijn de ratio’s weerstandsvermogen verschillend tot stand gekomen.  In tegenstelling tot de andere twee gemeenten neemt Woudrichem de structurele weerstandscapaciteit niet mee als beschikbare weerstandscapaciteit voor het berekenen van de weerstandsratio.  Aalburg past een kansberekening toe op de totaal berekende risico’s. De drie gemeenten hebben de algemene reserves opgenomen als onderdeel van de weerstandscapaciteit. In tabel 21 is de beschikbaarheid van deze reserves in beeld gebracht en is, voor het onderlinge vergelijk, de reserve per inwoner berekend.


31

Ontwikkeling algemene reserve Begroting 2016

Jaarrekening 2015

Aalburg Werkendam Woudrichem in € 1.000

in € 1.000

2.313

2.500

2.571

323

PM

PM

500

PM

PM

1.490

2.500

2.571

115

95

179

Aalburg Werkendam Woudrichem

in € 1.000 in € 1.000

in € 1.000

in € 1.000

0

0

0

#VERW!

#VERW!

#VERW!

Algemene reserves per 1 jan 2016 Af: beschikking over algemene reserve na 1 jan 2016 Af: reeds gelabelde bedragen in de algemene reserve, waarover nog niet beschikt is Bij: toevoeging aan algemene reserve na 1 jan 2016 Vrije algemene reserve Vrije algemene reserve in € per inwoner Tabel 21

In de bijlagen 8.16, 8.17 en 8.18 zijn alle reserves en voorzieningen van de drie gemeenten opgenomen. Kengetallen

In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is met ingang van het begrotingsjaar 2016 een set van vijf kengetallen voorgeschreven. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de financiële balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van een gemeente. Ze geven inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid. Voor de beoordeling van de financiële positie is het belangrijk dat zowel naar de financiële balans als naar de exploitatie wordt gekeken. In de kengetallen “structurele exploitatieruimte” en “belastingcapaciteit” komt tot uitdrukking of een gemeente over voldoende structurele baten beschikt, en welke mogelijkheid er is om de structurele baten op korte termijn te vergroten. De kengetallen “netto schuldquote” en “netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen”, “solvabiliteitsratio” en “grondexploitatie” hebben betrekking op de verhoudingen op de financiële balans. In bijlage 8.19 zijn de beschrijvingen van de kengetallen opgenomen. In tabel 22 zijn de kengetallen uit de begroting 2016 opgenomen. Deze zullen bij de jaarrekening 2015 worden geactualiseerd.

32


Ken getallen

Netto Netto schuldschuld- quote gecorquote rigeerd

Aalburg 2014 2015 2016 Werkendam 2014 2015 2016 Woudrichem 2014 2015 2016 Tabel 22

Solvabiliteit

Grondexploitatie

Structurele exploitatieruimte

Belastingcapaciteit

73,6 77,4 66,6

56,6 73,7 63,0

33,9 36,8 31,7

49,2 42,7 38,8

1,9 1,5 0,3

101,3 101,1 99,7

58,5 99,7 104,5

25,9 63,7 70,7

30,9 25,2 23,5

17,8 15,0 12,5

0,9 -3,4 -1,2

104,6 105,8 103,6

94,7 81,3 70,4

92,1 78,8 68,0

19,7 16,0 16,9

20,5 21,1 8,0

-0,8 1,9 1,0

105,3 105,3 104,3

Over het beoordelen van de financiële positie op basis van de kengetallen is landelijk nu nog (te) weinig informatie bekend. Alle gemeenten zullen zelf conclusies moeten gaan trekken en kunnen vervolgens beleid voor de kengetallen formuleren. De provincie betrekt de kengetallen niet bij het bepalen van de vorm van toezicht. Conclusies en aanbevelingen

De drie gemeenten hanteren ieder een eigen methodiek van weerstandsvermogen en risicobeheersing. De risico’s zijn systematisch in beeld gebracht en gekwantificeerd. Iedere gemeente hanteert een eigen methode om de weerstandscapaciteit te berekenen. De weerstandscapaciteit wordt in alle drie de gemeenten afgezet tegen de risico’s. Het weerstandsvermogen is uitgedrukt in een ratio. De ratio’s van de drie gemeenten voldoen aan de eigen normen. De schuldpositie is in het kader van de herindelingsscan van belang. De “netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen” blijft bij de drie gemeenten onder de 100%4, de gemeenten lopen hiermee een beperkt risico. Aanbeveling

Stel criteria vast welke onderdelen deel uitmaken van de beschikbare weerstandscapaciteit (o.a. vrije algemene reserve, onbenutte belastingcapaciteit) en voor de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit (o.a. onbenutte belastingcapaciteit).

Formuleer criteria voor de minimaal noodzakelijke omvang van het weerstandsvermogen. Houdt scherp zicht op de risico’s door goed risicomanagement.

Besef dat de harmonisatie van het financieel beleid een impact kan hebben op de totale omvang van de risico’s.

4

Volgens signaleringswaarden die het Vakberaad gemeentefinanciën (12 provinciale toezichthouder + BZK als toezichthouder op de provincies) op 10 september 2015 hebben vastgesteld. Bij de vaststelling van deze signaleringswaarden is zo veel als mogelijk aansluiting gezocht bij de signaleringswaarden die de 100.000 plus gemeenten hanteren in de door hen zelf ontwikkelde stresstest en bij de houdbaarheidstest gemeentefinanciën van de VNG.


33

6.6 Onderhoud kapitaalgoederen Kapitaalgoederen van een gemeente zijn duurzame goederen die gebruikt worden om diensten te leveren en voorzieningen te verstrekken aan inwoners. Belangrijke kapitaalgoederen zijn wegen, riolering, groen en gebouwen. Goed beheer is noodzakelijk om achterstallig onderhoud en mogelijke kapitaalvernietiging te voorkomen. Het onderhoudsniveau wordt door de gemeente zelf vastgesteld. Dit kwaliteitsniveau mag echter niet onvoldoende zijn. Kapitaalvernietiging en/of onveilige situaties moeten worden voorkomen. De gemeente is vrij om het systeem te kiezen waarmee het niveau wordt aangegeven. Daardoor is dit onderdeel soms lastig te vergelijken. In de tabellen 23 tot en met 26 is voor de belangrijkste kapitaalgoederen informatie opgenomen over het beleid en de financiële vertaling daarvan in de begroting. Overzicht per kapitaalgoed Wegen Datum vaststelling beleid Looptijd Herziening in Kwaliteitsniveau (CROW) Opgenomen budget conform kwaliteitsniveau? Is er achterstallig onderhoud? Omvang achterstallig onderhoud Achterstallig onderhoud financieel in begroting Tabel 23

    

34

Aalburg december 2011 2012-2026 2026 niveau C (basis) ja nee nvt nvt

Werkendam december 2014 2014-2024 2018 niveau B ja nee nvt nvt

Woudrichem mei 2011 2011-2020 niveau C (basis) ja nee nvt nvt

Het minimale niveau waarop nog geen sprake is van kapitaalvernietiging en/of onveilige situaties is niveau C (basis). Aalburg heeft in 2016 een nieuw uitvoeringsplan vastgesteld op basis van een inventarisatie en inspectie. Het budget is ongewijzigd. Aalburg heeft een korting van 5% toegepast op het gemiddelde onderhoudsbudget bij vaststelling van het kwaliteitsniveau. Werkendam heeft op 30 juni 2015, bij de Kadernota, het kwaliteitsniveau B vastgesteld. Werkendam is de beheerder van de infrastructuur in de Noordwaard. Door de ontpoldering is het wegenbestand omvangrijker geworden en zijn er 36 nieuwe bruggen opgenomen in het wegennet. De kosten voor beheer en onderhoud zijn hierdoor toegenomen. Door het Rijk is hiervoor ter compensatie een éénmalige afkoopsom van € 5,5 miljoen uitbetaald bij oplevering van het gebied. De hoogte hiervan is gebaseerd op een geraamd jaarlijks bedrag aan meerkosten over een periode van 30 jaar in netto contante waarde. De afkoopsom is ondergebracht in een voorziening, waaraan (nog) geen rentetoevoegingen plaatsvinden. Naar verwachting zal de voorziening daardoor over circa 25 jaar uitgeput raken. De kosten dienen dan uit de algemene middelen te worden gedekt. Door hiervoor (op tijd) een groeipad te kiezen komt er geen plotselinge druk op de begroting.


Riolering Datum vaststelling beleid Looptijd Herziening in Kwaliteitsniveau Opgenomen budget conform kwaliteitsniveau? Is er achterstallig onderhoud? Omvang achterstallig onderhoud Achterstallig onderhoud financieel in begroting Tabel 24



 

Werkendam 2010 2010-2014

Woudrichem november 2010 2010-2015

2017 Goed ja nee nvt nvt

2017 Niet bepaald nvt nee nvt nvt

De beheerplannen voor riolering (vGRP) zijn (binnenkort) aan actualisatie toe. De Dongemond gemeenten (Aalburg, Drimmelen, Geertruidenberg, Oosterhout, Werkendam en Woudrichem) en twee waterschappen stellen een gezamenlijk GRP op. Aalburg heeft een voorziening voor toekomstige vervangingsinvesteringen, Werkendam en Woudrichem hebben egalisatievoorzieningen. De drie gemeenten hanteren verschillende afschrijvingstermijnen riolering.

Groen Datum vaststelling beleid Looptijd Herziening in Kwaliteitsniveau Opgenomen budget conform kwaliteitsniveau? Is er achterstallig onderhoud? Omvang achterstallig onderhoud Achterstallig onderhoud financieel in begroting Tabel 25



Aalburg september 2013 2013-2017 2017 (in regioverband) Hoog ja nee nvt nvt

Aalburg 2009

B ja nee nvt nvt

Werkendam juli 2009 2009-2020 Niet bepaald B ja nee nvt nvt

Aalburg heeft door omvorming een meer Amerikaans groenbeeld (alleen gras en bomen).

Gebouwen Datum vaststelling beleid Looptijd Herziening in

Aalburg 2012 2013-2022 2022

Werkendam 2013 Niet bepaald Jaarlijks

Kwaliteitsniveau

laag

Opgenomen budget conform kwaliteitsniveau?

Ja

Rapportcijfer 6 tot 8 Ja

Is er achterstallig onderhoud? Omvang achterstallig onderhoud Achterstallig onderhoud financieel in begroting

nee nvt nvt

nee nvt nvt

Tabel 26

 

Woudrichem maart 2012 Niet bepaald Niet bepaald C ja nee nvt nvt

Woudrichem september 2011 Niet bepaald Jaarlijks nieuw plan basis (norm. instandh.) Jaarlijks nieuw plan nee nvt nvt

Onderhoud aan onderwijsgebouwen (exclusief gymlokalen) is gedecentraliseerd aan de schoolbesturen en is niet in dit overzicht opgenomen. Het kwaliteitsniveau is voor Aalburg en Woudrichem gebaseerd op een NEN kwaliteitsnorm (resp. 2762 en 2767). Werkendam heeft het kwaliteitsniveau bepaald op basis van rapportcijfers 6-8.


35







Aalburg heeft alle gemeentelijke gebouwen opgenomen in het beheerplan, voor het onderhoud aan het gemeentehuis, de gemeentewerkplaats en het Aalburgloket zijn aparte onderhoudsreserves gevormd. Werkendam inspecteert jaarlijks de gebouwen om een gebouw beheersprogramma op te stellen en een meerjarenraming van minimaal 10 jaar. Hieruit volgt de dotatie aan de voorziening, die jaarlijks bij de begroting wordt vastgesteld. Woudrichem heeft een meerjarenonderhoudsbegroting (MJOB) voor de gemeenschapsgebouwen, de horecagebouwen, de gemeentewerf/brandweerkazerne en een peuterspeelzaal. Het groot onderhoud gemeentehuis is alleen het noodzakelijke en afhankelijk van het toekomstig gebruik.


De drie gemeenten beschikken op dit moment over actuele beheerplannen voor wegen, riolering, groen en gebouwen. De vastgestelde kwaliteitsniveaus van het onderhoud zijn voldoende. De drie gemeenten hebben aangegeven dat het budget in overeenstemming is met het vastgestelde kwaliteitsniveau en dat er geen sprake is van achterstallig onderhoud bij deze kapitaalgoederen. De onderlinge vergelijkbaarheid is beperkt omdat er verschillende beleidskeuzes zijn gemaakt en doordat de financiële verwerking verschilt. Aanbeveling

Formuleer gezamenlijk beleid ten aanzien van onderhoud kapitaalgoederen en stel de gewenste kwaliteitsniveaus voor de diverse kapitaalgoederen daarin vast. Inventariseer het areaal van de nieuwe gemeente en bereken per kapitaalgoed het benodigde budget dat bij het vastgestelde kwaliteitsniveau hoort. 6.7 Grondbeleid Transparantie van het grondbeleid is voor een gemeente van belang. Ten eerste door het financiële belang, de risico’s en de kansen. Ten tweede door de relatie met de doelstellingen zoals opgenomen in de programma’s. Met grondbeleid kan een nadere invulling aan de uitvoering van bepaalde beleidsvoornemens worden gegeven. Grondbeleid biedt het benodigde instrumentarium om te sturen en te participeren in de grondmarkt. Dit kan door actief of faciliterend grondbeleid. Een gemeente voert actief grondbeleid wanneer zij zelf gronden koopt of in bezit heeft, deze gronden zelf bouwrijp maakt en vervolgens verkoopt aan derden. De gemeente heeft zelf de regie, winsten en risico’s komen voor eigen rekening. Bij faciliterend grondbeleid heeft een gemeente geen gronden. De gemeente probeert haar doelen te bereiken via bestemmingsplannen en overleg. De gemeente loopt veel minder financiële risico’s, omdat de ontwikkelingsrisico’s meer bij de marktpartijen liggen. Specifieke, niet rendabele projecten die vanuit volkshuisvesting (o.a. sociale woningbouw) gewenst zijn, zijn bij faciliterend grondbeleid moeilijker te realiseren. In de praktijk is vaak sprake van een combinatie van actief en faciliterend grondbeleid. Om het meest actuele beeld te geven van de grondexploitatie worden hier de cijfers van de jaarrekening 2015 opgenomen.

36


Overzicht Bouwgrond in exploitatie Gemeente Aalburg Bouwgrond in exploitatie (BIE) (Alle bedragen in € 1.000 afgerond op € 1.000) Complexen per kern Jaar BoekVerliesgereed Waarde voor31-12ziening 2015 31-122015 Babyloniënbroek Terrein van de Vendel/Broeksehof Meeuwen Plan Hoog Meeuwen (fase 2 Korenmolen) Eethen Gronden Elsdijk Zuidrand Eethen Terrein De Bollenhoef Genderen Terrein Kerkstraat / Weteringshof Veen Jonker Petfood/Tjalmastraat Bedrijventerrein Veensesteeg-Noord Project de Veense Plassen Den Eng Nieuwstraat Wijk en Aalburg Blokland Plan Kerkverreweide II Maasdijk 207, voormalige timmerfabriek van Alphen Voormalig Alad terrein Grote Kerkstraat 58-60 Galerij 1, Markt Totaal 0 0

Tabel 27



Nog te verwachten kosten opbrengsten

Verwacht resultaat (NCW) (EW) 31-1231-122015 2015

0

0

0

0

0

In bijlage 8.10 is een korte beschrijving van de projecten opgenomen

Gemeente Werkendam Bouwgrond in exploitatie (BIE) (Alle bedragen in € 1.000 afgerond op € 1.000) Complexen Jaar BoekVerliesper kern gereed waarde voor31-12ziening 2015 Dussen Zandweide Hank Roode Camer Nieuwendijk Westerhei Sleeuwijk Nieuwe Banne Werkendam Werkensepolder Totaal 0 0

Tabel 28

Balanswaarde 31-122015

Balanswaarde 31-122015


0

0

0


5.771.000 0


Werkendam heeft (vervroegde) winstgenomen uit de exploitatie Westerhei van € 1,3 miljoen en Werkense Polder van € 0,5 miljoen. Dit is in het verwachte eindresultaat (op eindwaarde) verwerkt.


37

Gemeente Woudrichem Bouwgrond in exploitatie (BIE) (Alle bedragen in € 1.000,- afgerond op € 1.000,-) Complexen Jaar BoekVerliesper kern gereed Waarde Voor31-12ziening 2015 31-122015 Woudrichem Postweide II Groenendijk Giessen Starterswoningen Rietdijk-Oost Rijswijk Rijswijk West I Bron Andel Bronkhorst I A + B Notenhoff Almkerk Almkerk West Landgoed Kraaiveld Uitwijk/Waardhuizen Schouten Waardhuizen Totaal 0 0

Tabel 29

BalansWaarde 31-122015

Nog te verwachten Verwacht resultaat kosten Opbreng- (NCW) (EW) sten 31-1231-122015 2015

0

0

0

0

0


Overzicht Niet in exploitatie genomen gronden



Aalburg heeft geen Niet in exploitatie genomen gronden.

Gemeente Werkendam Niet in Exploitatie genomen gronden (NIEGG) (Alle bedragen in € 1.000 afgerond op € 1.000) Complexen Jaar BoekVerliesper kern gereed waarde voorper ziening 31-122015 Hank Exploitatiegebied de Rank te Hank Sleeuwijk Masterplan Sleeuwijk Werkendam De Burcht Totaal 0 0

Tabel 30

BalansWaarde per 31-12-2015



n.n.b.

n.n.b.

0

Gemeente Woudrichem Niet in Exploitatie genomen gronden (NIEGG) (Alle bedragen in € 1.000,- afgerond op € 1.000,-) Complexen Jaar BoekVerlies- Balansper kern gereed waarde voorWaarde per per ziening 31-12-2015 31-122015 Andel Bronkhorst 1 deel C

0

0


n.n.b. 0

0

Verwacht resultaat per kern gereed

Tabel 31

38




Werkendam maakt voor 1 januari 2019 nog exploitatieopzetten voor de NIEGG, waardoor de drie complexen BIE’s worden.

Gehanteerde uitgangspunten

PM Reserves en risico’s

PM Plancapaciteit en woningbouwprognoses

PM Actualiteiten BBV

De commissie BBV heeft de Notitie grondexploitaties 2016 (ingangsdatum 1 januari 2016) en de Notitie Faciliterend grondbeleid (ingangsdatum 1 januari 2016) gepubliceerd met de volgende belangrijke wijzigingen.  Afschaffing van de categorie NIEGG (niet in exploitatie genomen gronden) en kwalificering van deze gronden onder de materiële vaste activa. Aan deze gronden kunnen geen rente of andere indirecte kosten meer worden toegerekend. Uiterlijk 31 december 2019 zal de toets plaatsgevonden moeten hebben op de marktwaarde van deze gronden tegen de dan geldende bestemming. Indien er sprake is van een lagere marktwaarde zullen de gronden afgewaardeerd moeten worden.  De maximale duur van de BIE (bouwgrond in exploitatie) wordt 10 jaar. Van deze termijn kan alleen goed gemotiveerd (geautoriseerd door de raad) worden afgeweken. Voor langer durende grondexploitaties worden aanvullende beheersmaatregelen genomen.  De rente die wordt toegerekend aan grondexploitaties moet worden gebaseerd op de werkelijke rente over het vreemd vermogen. Het is niet meer toegestaan om rente over het eigen vermogen aan de grondexploitatie toe te rekenen.  De kostentoerekening moet verplicht aansluiten op de kostenverhaalmogelijkheden zoals benoemd in de Wet ruimtelijke ordening en het Besluit ruimtelijke ordening. Conclusies en aanbevelingen

De exploitatieberekeningen worden bij alle drie gemeenten ten minste twee maal per jaar geactualiseerd. In het woningbouwprogramma wordt rekening gehouden met de bevolkings- en huishoudensprognoses. PM (Na de jaarrekening 2015 worden de conclusies en aanbevelingen mogelijk aangevuld) Aanbeveling

Formuleer in 2017 gezamenlijk beleid (o.a. uitgangspunten) en een gezamenlijk instrumentarium (rekenmodel, werkprocessen en het prijzenboek) ten aanzien van de grondexploitatie. Stem het ambitieniveau van de nieuwe gemeente en de financiële mogelijkheden goed af op mogelijke toekomstige negatieve ontwikkelingen binnen de grondexploitatie.


39

Tref tijdig maatregelen om gevolgen van een verandering van de gehanteerde parameters (grondprijzen, kosten- en opbrengstenstijging en rente) binnen de grondexploitatie op te vangen, dit kan grote financiële consequenties voor de nieuwe gemeente hebben. Maak gezamenlijk afspraken over de herwaardering van de NIEGG (datum, afwaarderingsbeleid). Breng de financiële gevolgen van de keuzes goed in beeld om hierin een strategische keus te kunnen maken. 6.8 Verbonden partijen Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft. Van een financieel belang is sprake als de gemeente geen verhaal heeft als de partij failliet gaat (niet mogelijk bij een gemeenschappelijke regeling) of als de gemeente aansprakelijk is als de partij tekorten heeft of haar verplichtingen niet nakomt. Van een bestuurlijk belang is sprake als een wethouder, raadslid of ambtenaar namens de gemeente plaatsneemt in het bestuur of namens de gemeente stemt. Verbonden partijen verdienen aandacht om drie redenen. 1. Omdat zij doelen van de gemeente realiseren en het risico bestaat dat deze niet of niet volledig worden gerealiseerd. 2. Omdat zij financiële risico’s voor de gemeente met zich meebrengt. 3. Omdat er bestuurlijk-organisatorische risico’s zijn. De gemeente kan minder informatie en mogelijkheden hebben om bij te sturen. Daarbij is er sprake van dubbele rollen. De gemeente is zowel bestuurder/eigenaar/deelnemer van de verbonden partij, als haar opdrachtgever/klant. Overzicht verbonden partijen Verbonden partijen 1. Gemeenschappelijke regelingen GGD West-Brabant Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant (OMWB) Regionale Ambulance Voorziening (RAV) Brabant Midden-West-Noord Regionaal Bureau Leerplicht West-Brabant Regio West-Brabant (RWB) Nazorg gesloten stortplaatsen Zevenbergen en Bavel-Dorst Streekarchief Langstraat Heusden en Altena Samenwerking Vastgoedinformatie Heffing en Waardebepaling (SVHW) Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant (VR MWB) WAVA/GO! B.V. Milieustation Aalburg en Woudrichem

Aalburg

Werkendam

Woudrichem

 

 

 







  

  

  

 

 

 







 



 



Parkschap Nationaal Park de Biesbosch Regionale Milieudienst (in liquidatie) 2. Stichtingen en verenigingen Stichting Inkoopbureau West Brabant (SIW)

40

 




Verbonden partijen 3. Coöperaties en vennootschappen Regionaal Ontwikkelbedrijf Bedrijventerreinen Land van Heusden en Altena (ROB) N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Brabant Water N.V. Tabel 32

Aalburg

Werkendam

Woudrichem







 

 

 

De drie gemeenten nemen in de meeste verbonden partijen gezamenlijk deel. Uit tabel 31 blijkt dat hierop de volgende uitzonderingen:  Milieustation Aalburg en Woudrichem.  Parkschap Nationaal Park de Biesbosch.  Stichting Inkoopbureau West Brabant.  Regionale Milieudienst RMD (in liquidatie). Voor de eerste geldt dat deze na herindeling van de drie gemeenten vervalt 5. Naast Aalburg en Woudrichem zijn er geen andere deelnemers, zodat er na de herindeling geen sprake meer is van een gemeenschappelijke regeling (een regeling tussen twee of meer gemeenten). De RMD wordt geliquideerd. Dit kan pas plaatsvinden na verkoop van het kantoorpand, alleen de activiteiten voor het in stand houden van het lege kantoorpand en de activiteiten voor liquidatie lopen door. Het verwachte nadeel bij verkoop tegen de vraagprijs verantwoordt Aalburg bij de jaarrekening 2015. Voor de andere twee partijen, Stichting Inkoopbureau West Brabant en Parkschap Nationaal Park de Biesbosch, moeten vóór de herindeling keuzes gemaakt worden of de nieuwe gemeente zal deelnemen aan deze verbonden partij6. Voor de verbonden partijen waar alle drie de gemeente aan deelnemen kan de keus worden gemaakt om te blijven deelnemen of de taken in eigen beheer te nemen. ROB/RBT

De drie gemeenten zijn aandeelhouder in het Regionaal Ontwikkelbedrijf Bedrijventerreinen (ROB) Land van Heusden en Altena C.V. Aalburg voor 20%, Werkendam voor 50% en Woudrichem voor 30%. Deze deelneming heeft als doel het realiseren van het Regionale Bedrijventerrein, het Subregionale Bedrijventerrein Giessen, Bruine Kilhaven V en de Veensesteeg-Noord. Door het gezamenlijk ontwikkelen van vier bedrijventerreinen in het Land van Heusden en Altena worden kansen geboden voor economische groei, meer werkgelegenheid, versterken van de huidige bedrijvigheid en verbreden van de economische structuur. Daarnaast wordt door de concentratie het landelijk karakter van het gebied zoveel mogelijk gewaarborgd. Op 27 oktober 2014 heeft de overdracht van gronden van Subregionaal bedrijventerrein Giessen, Bruine Kil V en 1e fase Kop van Brabant van de gemeenten aan het ROB plaatsgevonden. Eind 2014 is door Ecorys marktonderzoek gedaan naar de behoefte aan bedrijventerreinen de komende jaren in het Land van Heusden en Altena. De terugval in ruimtevraag naar bedrijventerreinen tot 2030 is vervolgens financieel vertaald naar de grondexploitatie ROB 2015. Tevens heeft in het voorjaar 2015 een update van de financiële positie (second opinion) plaatsgevonden. Het marktonderzoek en de second opinion hebben ertoe geleid dat de aandeelhoudersvergadering van het ROB 5 6

Artikel 41 lid 1 en 2 van de Wet Arhi Artikel 41 lid 3 van de Wet Arhi


41

heeft besloten de gronden van het Srbt Giessen en de 2e fase Kop van Brabant af te waarderen naar taxatiewaarde. De grondexploitatie ROB wordt naar beneden bijgesteld van eindwaarde € 3.700.000 positief (Grex 2013) naar eindwaarde € 8.300.000 negatief (Grex 2015). Daarnaast zijn er risico’s opgenomen in de grondexploitatie ROB, deze zijn gekwantificeerd op € 4.456.000. De gemeenten hebben ieder voor haar aandeel in het ROB voor het tekort een voorziening gevormd. De voorziening is zoals gebruikelijk tegen contante waarde opgenomen. Hierdoor zal deze jaarlijks aangepast moeten worden naar de benodigde hoogte voor de voorziening, deze dotatie hebben de gemeenten verwerkt in hun meerjarenbegroting. Onduidelijk is of de 2e fase ooit tot ontwikkeling kan komen, in verband met de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Als gevolg van deze onzekerheid is er een risico opgenomen betreffende het afwaarderen van de grond van de 2e fase naar agrarische waarde. Dit risico hebben de gemeenten in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing, in overleg met de accountant, niet gewaardeerd, omdat de kans dat dit risico zich wel of niet voordoet volgens de gemeenten niet is in te schatten. Deze tekst wordt geactualiseerd op basis van de jaarrekening 2015. Conclusies en aanbevelingen

De drie gemeenten nemen aan vrijwel allemaal dezelfde gemeenschappelijke regelingen deel. Dat betekent dat vrijwel alle risico’s van de verbonden partijen ook nu al gedeeld worden. Er zal vrijwel geen sprake zijn van uittreding en/of liquidatie en de daarmee gepaard gaande kosten. Aanbeveling

Geef een actueel cijfermatig inzicht in de verbonden partijen, ook voor die in liquidatie. Breng de resultaten, vermogenspositie, financieel belang, gevolgen van eventuele liquidatie etc. goed in beeld. Besteed vooral aandacht aan onderliggende risico’s die verbonden partijen met zich meebrengen. Maak voor de datum van herindeling keuzes of de taken van de nieuwe gemeente zullen worden ondergebracht in een (nieuwe of bestaande) verbonden partij of in eigen beheer zullen worden verricht.

42


7 Conclusies en aanbevelingen Deze herindelingsscan is opgesteld om de gestelde onderzoeksvragen te beantwoorden. In de herindelingsscan is een beeld gegeven van de financiële positie van de nieuw te vormen gemeente (AWW) en de belangrijkste financiële effecten van de herindeling. Daarnaast is een beeld gegeven van de financiële positie van de drie afzonderlijke gemeenten. Op basis van het onderzoek kunnen de vragen als volgt worden beantwoord. 1.

Wat is het effect van de herindeling op de algemene uitkering, welke opbrengst kan verwacht worden van de tijdelijke maatstaf herindeling, welke frictiekosten kunnen zich voordoen, welke effecten heeft de herindeling mogelijk op de woonlasten, wat zijn overige financiële aandachtspunten?

Effect op de algemene uitkering Na de herindeling zal de algemene uitkering van de nieuwe gemeenten circa 1% (€ 599.000) lager zijn dan de optelsom van de algemene uitkeringen van de drie gemeenten. Deze daling wordt voornamelijk veroorzaakt door het vaste bedrag dat elke gemeente ontvangt. Bij de nieuwe gemeente wordt het vaste bedrag straks éénmaal ontvangen, twee vaste bedragen (totaal € 685.000) vervallen. Deze daling kan opgevangen worden door een verlaging van o.a. de bestuurskosten (raad, college, griffie, gemeentesecretarissen, etc.), omdat deze na herindeling maar voor één gemeente gemaakt hoeven te worden. Hier staan dan eventueel wel weer wachtgeldverplichtingen tegenover zodat deze kostenbesparing niet direct kan worden gerealiseerd. Tijdelijke maatstaf herindeling en frictiekosten De tijdelijke maatstaf herindeling is op dit moment naar verwachting circa € 10.763.000. Het bedrag is afhankelijk van de uitkeringsfactor van het jaar voorafgaand aan de herindeling, bij herindeling per 1 januari 2019 is in 2018 het exacte bedrag bekend. Dit bedrag krijgen de drie gemeenten uit het gemeentefonds, als tegemoetkoming voor frictiekosten. Frictiekosten zijn lasten die zonder herindeling niet gemaakt zouden zijn en die extra en tijdelijk zijn (zie tabel 5). Het bedrag wordt in 5 jaar uitgekeerd. Circa € 2,1 miljoen wordt in het jaar voorafgaand aan de herindeling uitgekeerd evenredig verdeeld over de drie gemeenten (tot uitdrukking komend in het herindelingsadvies). Het restant bedrag wordt in de vier jaar daaropvolgend aan de nieuwe gemeente uitgekeerd. De drie gemeenten hebben al een budgetverantwoordelijke aangewezen. Effect op de woonlasten De herindeling heeft effect op de woonlasten, omdat de nieuwe gemeente voor alle inwoners nieuwe tarieven gaat vaststellen. De hoogte is vooral afhankelijk van het door de nieuwe gemeente te kiezen ambitieniveau. Om een indruk te geven van de huidige inkomsten is in deze scan de gemiddelde belastingopbrengst per inwoner berekend. Dit is opgenomen vanuit financieel inzicht in de eigen inkomsten van de gemeente. Hierbij is het belangrijk om te weten dat dit geen relatie heeft met bedragen die huishoudens betalen. De opbrengst is namelijk de totale opbrengst van woningen en niet woningen bij elkaar. Een deel van de opbrengst is dus afkomstig van het bedrijfsleven. Daarnaast zijn


43

de verschillen in rioolheffing en afvalstoffenheffing tussen de drie gemeenten het gevolg van het hanteren van diverse systemen, toerekeningssystematieken en/of beleidskeuzes. Ook worden de eigen inkomsten niet per inwoner geheven, maar per huishouden. Overige financiële aandachtspunten Investeringen

De drie gemeenten hanteren verschillende methodieken bij het opnemen van investeringen in de begroting. Werkendam neemt alle investeringen uit de beleidsplannen op en vertaalt deze financieel in de meerjarenraming. Aalburg en Woudrichem nemen de benodigde investeringen op, maar laten het investeringsvolume afhangen van de financiële ruimte in de (meerjaren)begrotingssaldi. Het aantal opgenomen investeringen kan daardoor minder zijn. Gemeenschappelijke regelingen

De drie gemeenten nemen aan vrijwel dezelfde gemeenschappelijke regelingen deel. Dit betekent dat vrijwel alle risico’s van de verbonden partijen ook nu al gedeeld worden. Er zal hierdoor vrijwel geen sprake zijn van uittreding en/of liquidatie en de daarmee gepaard gaande kosten. Garantstellingen

PM (wordt gevuld na vaststelling van de jaarrekening 2015) 2.

Wat kan aan de hand van de jaarrekeningen van Aalburg, Werkendam en Woudrichem, de begrotingen en meerjarenraming over de financiële positie van de nieuw te vormen gemeente worden gezegd?

Begroting en jaarrekening De jaarrekeningresultaten en begrotingsresultaten zijn niet zonder meer onderling te vergelijken. De begrotingen 2016 van de drie gemeenten voldoen aan het wettelijk criterium. Eventueel in de begroting opgenomen bezuinigingen zijn door de provincie beoordeeld op hardheid en haalbaarheid en als reëel geaccepteerd (na eventuele bijstellingen). De belangrijkste onderdelen uit de begroting voor de financiële positie zijn het weerstandsvermogen, onderhoud kapitaalgoederen en het grondbeleid. De drie gemeenten voldoen hierbij aan het eigen (vastgestelde) beleid. Doordat de nieuwe gemeente op alle beleidsterreinen beleid gaat vaststellen kan de optelling van de huidige budgetten van de drie gemeenten voor de nieuwe gemeente te hoog of te laag zijn om het nieuw vastgestelde beleid te realiseren. Daarnaast veranderen, door harmonisatie van het financiële beleid de op dit moment gehanteerde uitgangspunten, wat ook gevolgen heeft voor de financiële positie van de nieuwe gemeente. Weerstandsvermogen Gemeenten hebben beleidsvrijheid in het vaststellen van de methodiek van bepalen van het weerstandsvermogen. Voor het weerstandsvermogen hanteren de drie gemeenten ieder een eigen methodiek. Het weerstandsvermogen bestaat uit twee onderdelen, namelijk de weerstandscapaciteit en de risico’s. Het weerstandsvermogen geeft de

44


verhouding tussen deze twee onderdelen aan. De ratio’s van de drie gemeenten voldoen aan de eigen normen. De schuldpositie is in het kader van de herindelingsscan van belang. De “netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen” blijft bij de drie gemeenten onder de 100%, de gemeenten lopen hiermee een beperkt risico. Onderhoud kapitaalgoederen Voor het onderhoud kapitaalgoederen beschikken de drie gemeenten op dit moment over actuele beheerplannen voor wegen, riolering, groen en gebouwen. De drie gemeenten hebben aangegeven dat het budget in overeenstemming is met het vastgestelde kwaliteitsniveau en dat er geen sprake is van achterstallig onderhoud bij deze kapitaalgoederen. De onderlinge vergelijkbaarheid is beperkt omdat er verschillende beleidskeuzes (o.a. in het kwaliteitsniveau) zijn gemaakt en doordat de financiële verwerking verschilt. Grondbeleid PM (wordt gevuld na vaststelling van de jaarrekening 2015) 3.

4.

Doen zich tussen de drie gemeenten en tussen de nieuwe gemeente en de selectiegroep verschillen voor ten aanzien van de belastingen en rechten en zo ja, in welke mate zijn deze verschillen te verklaren? Hoe verhouden de eigen inkomsten (OZB en overige heffingen) en de netto lasten van de nieuwe gemeente zich ten opzichte van de clusters van de algemene uitkering en hoe is dat beeld ten opzichte van netto lasten van de selectiegroep?

De herindeling heeft effect op de belastingen en rechten (eigen inkomsten), omdat de raad van de nieuwe gemeente beslist over de tarieven. De keuze is bepalend voor de financiële positie van de nieuwe gemeente. De huidige eigen inkomsten is het gevolg van beleidskeuzes. Voor OZB hanteert iedere gemeente een eigen tarief. De verschillen in rioolheffing en afvalstoffenheffing tussen de drie gemeenten kunnen verklaard worden door het hanteren van diverse systemen, toerekeningssystematieken en/of beleidskeuzes in kwaliteit van het onderhoudsniveau. De verschillen in de opbrengst van de overige heffingen ontstaan doordat een aantal heffingen niet in alle gemeenten voorkomt (o.a. hondenbelasting, toeristenbelasting en havengeld). Met de huidige OZB-tarieven genereren de drie gemeenten gezamenlijk € 258.000 meer eigen inkomsten dan waarmee de algemene uitkering rekening houdt. In de algemene uitkering wordt rekening gehouden met de verschillen tussen gemeenten onderling in het vermogen tot het voorzien in eigen inkomsten en met de verschillen in noodzakelijke uitgaven. 7.1 Algemene conclusie Gelet op het feit dat de jaarrekeningcijfers 2015 nog niet bekend zijn, kan er nog geen algehele eindconclusie getrokken worden over de financiële uitgangspositie. Worden de jaarrekeningcijfers 2015 buiten beschouwing gelaten, dan kan aan de hand van het onderzoek geconcludeerd worden dat er sprake is van een gezonde uitgangssituatie voor de nieuw te vormen gemeente, die zal ontstaan uit de samenvoeging van de huidige gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem.


45

De hoogte van de algemene reserve(s) kan negatief beïnvloed worden door het risico van de ROB/RBT. De drie gemeenten lopen dit risico ook los van de herindeling. 7.2 Aanbevelingen Voor de nieuwe gemeente is het belangrijk dat zoveel mogelijk op orde is. Inventariseer daarom eventuele achterstanden op het terrein van beheer en onderhoud. Het betreft hier beleidsterreinen zoals kapitaalgoederen, archieven, bestemmingsplannen en administraties. De onderstaande aanbevelingen zijn overgenomen uit de voorgaande hoofdstukken. De aanbevelingen hoeven niet gelijktijdig te worden opgepakt, iedere aanbeveling heeft een eigen moment in het herindelingsproces. De aanbevelingen zijn hier zoveel mogelijk volgtijdelijk opgenomen. Wij adviseren de drie gemeenten een eigen tijdspad vast te stellen. 1.

Neem in de begroting 2017 een concrete onderbouwing op van alle (eventueel opgenomen) taakstellingen. Aan de hand daarvan kan worden beoordeeld in hoeverre deze taakstellingen tot een structureel sluitende (meerjaren)begroting leiden. 2. Kies één methodiek van opnemen van investeringen in de begrotingen van de drie gemeenten. 3. Hanteer bij de berekening van de budgetten in de meerjarenraming dezelfde uitgangspunten als voor de berekening van de algemene uitkering (constante dan wel lopende prijzen). 4. Stel huidige en toekomstige investeringsplannen en grote projecten met ingang van de begroting 2017 in overleg met elkaar vast. 5. Formuleer in 2017 gezamenlijk beleid (o.a. uitgangspunten) en een gezamenlijk instrumentarium (rekenmodel, werkprocessen en het prijzenboek) ten aanzien van de grondexploitatie. 6. Maak analyses van de (nog te realiseren toekomstige) jaarrekeningresultaten en besteed daarbij aandacht aan het structurele en incidentele resultaat en budgetoverheveling. De verkregen inzichten kunnen worden gebruikt bij de beleidskeuzes en het opstellen van de eerste begroting van de nieuwe gemeente. 7. Stel eerst uniforme verordeningen vast voor het financieel beleid, beheer en de inrichting van de organisatie en de controle daarop (ex artikel 212 en 213 van de Gemeentewet). Deze verordeningen hoeft de raad van de nieuwe gemeente dan na herindeling alleen formeel vast te stellen. 8. Bereid, in navolging van het vaststellen van de uniforme verordeningen ex artikel 212 en 213 en beleidskeuzes van de nieuwe gemeente, de harmonisatie van de belastingverordeningen (waaronder tarieven) voorafgaand aan de herindeling voor. 9. Formuleer gezamenlijk beleid ten aanzien van onderhoud kapitaalgoederen en stel de gewenste kwaliteitsniveaus voor de diverse kapitaalgoederen daarin vast. 10. Inventariseer het areaal van de nieuwe gemeente en bereken per kapitaalgoed het benodigde budget dat bij het vastgestelde kwaliteitsniveau hoort.

46


11. Voorkom kapitaalvernietiging door investeringsplannen te toetsen aan beleidsvoornemens. Investeringen kunnen door het beleid van de nieuwe gemeente overbodig worden. Maak investeringen die dit risico hebben inzichtelijk en stel deze, zo mogelijk, uit. 12. Bepaal ten aanzien van de lokale heffingen welke wel of niet gehandhaafd blijven. 13. Analyseer welke verschillen er ten grondslag liggen aan het verschil in tarieven tussen de drie gemeenten. 14. Harmonisatie van de OZB-tarieven tussen nu en de herindelingsdatum is echter niet noodzakelijk. Als tussenoplossing kan ervoor worden gekozen om de OZB-tarieven geleidelijk naar elkaar toe te laten groeien. 15. Geef een actueel cijfermatig inzicht in de verbonden partijen, ook voor die in liquidatie. Breng de resultaten, vermogenspositie, financieel belang, gevolgen van eventuele liquidatie etc. goed in beeld. Besteed vooral aandacht aan onderliggende risico’s die verbonden partijen met zich meebrengen. 16. Maak voor de datum van herindeling keuzes of de taken van de nieuwe gemeente zullen worden ondergebracht in een (nieuwe of bestaande) verbonden partij of in eigen beheer zullen worden verricht. 17. Stel criteria vast welke onderdelen deel uitmaken van de beschikbare weerstandscapaciteit (o.a. vrije algemene reserve, onbenutte belastingcapaciteit) en voor de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit (o.a. onbenutte belastingcapaciteit). 18. Formuleer criteria voor de minimaal noodzakelijke omvang van het weerstandsvermogen. 19. Houdt scherp zicht op de risico’s door goed risicomanagement. 20. Besef dat de harmonisatie van het financieel beleid een impact kan hebben op de totale omvang van de risico’s. 21. Stem het ambitieniveau van de nieuwe gemeente en de financiële mogelijkheden goed af op mogelijke toekomstige negatieve ontwikkelingen binnen de grondexploitatie. 22. Tref tijdig maatregelen om gevolgen van een verandering van de gehanteerde parameters (grondprijzen, kosten- en opbrengstenstijging en rente) binnen de grondexploitatie op te vangen, dit kan grote financiële consequenties voor de nieuwe gemeente hebben. 23. Maak gezamenlijk afspraken over de herwaardering van de NIEGG (datum, afwaarderingsbeleid). Breng de financiële gevolgen van de keuzes goed in beeld om hierin een strategische keus te kunnen maken.

PM (wordt mogelijk aangevuld na vaststelling van de jaarrekening 2015)


47

8 Bijlagen 8.1

Algemene actuele ontwikkelingen

Vernieuwing BBV

In 2014 heeft een adviescommissie, onder leiding van Staf Depla (wethouder van Eindhoven), een rapport uitgebracht over de vernieuwing van het BBV. De adviezen hebben als rode draad het versterken van de horizontale sturing en verantwoording door de raad en een betere onderlinge (financiële) vergelijkbaarheid van gemeenten. De adviezen zijn uitgewerkt door een stuurgroep en 7 werkgroepen. De brochure ‘Hoofdlijnen vernieuwing Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)’ geeft de verwerking van de adviezen en de consequenties voor het BBV weer. Om een betere financiële vergelijkbaarheid te kunnen realiseren is het noodzakelijk om de verslagleggingsregels te verduidelijken, soms zelfs aan te scherpen, om zo de interpretatieruimte van de regels te beperken. De volgende onderwerpen hebben de grootste invloed op de financiële positie: 1. Grondexploitatie 2. Rente 3. Overhead en kostentoerekening 4. Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut 1

Grondexploitatie (met ingang van begrotingsjaar 2016)



Afschaffing van de categorie NIEGG (niet in exploitatie genomen gronden) en kwalificering van deze gronden onder de materiële vaste activa. Aan deze gronden kunnen geen rente of andere indirecte kosten meer worden toegerekend. Uiterlijk 31 december 2019 zal de toets plaatsgevonden moeten hebben op de marktwaarde van deze gronden tegen de dan geldende bestemming. Indien er sprake is van een lagere marktwaarde zullen de gronden afgewaardeerd moeten worden. De maximale duur van de BIE (bouwgrond in exploitatie) wordt 10 jaar. Van deze termijn kan alleen goed gemotiveerd (geautoriseerd door de raad) worden afgeweken. Voor langer durende grondexploitaties worden aanvullende beheersmaatregelen genomen. De rente die wordt toegerekend aan grondexploitaties moet worden gebaseerd op de werkelijke rente over het vreemd vermogen. Het is niet meer toegestaan om rente over het eigen vermogen aan de grondexploitatie toe te rekenen. De kostentoerekening moet verplicht aansluiten op de kostenverhaalmogelijkheden zoals benoemd in de Wet ruimtelijke ordening en het Besluit ruimtelijke ordening.







2

Rente (met ingang van begrotingsjaar 2017)



De rente moet toegerekend (omgeslagen) worden aan de taakvelden. Het is niet meer toegestaan om de rente op één taakveld als een renteresultaat te verantwoorden. De Commissie BBV adviseert om geen rente meer over het eigen vermogen te berekenen en door te belasten aan de taakvelden. Als er toch rente over het eigen vermogen wordt berekend dan moet deze rente op een realistisch niveau liggen. Daarom mag deze vergoeding maximaal het (gewogen) rentepercentage zijn dat door de gemeente wordt betaald over de externe financieringsmiddelen.



48


3

Overhead en kostentoerekening (met ingang van begrotingsjaar 2017)





De kosten van overhead worden in totaal opgenomen bij het onderdeel algemene dekkingsmiddelen en worden niet meer toegerekend aan de taakvelden. Een uitzondering wordt gemaakt voor het nog wel kunnen toerekenen van overhead aan onder andere belastingen en heffingen, grondexploitatie en investeringen. In de Notitie Overhead is een opsomming opgenomen waar overhead in ieder geval uit bestaat. Overhead kan nog wel onderdeel uitmaken van de tarieven. De berekening van de tarieven moet extra comptabel gebeuren. De overhead moet op een consistente wijze worden toegerekend. Deze methode moet in de financiële verordening worden opgenomen en moet door de raad worden vastgesteld. In de begroting moet worden aangegeven hoe de tarieven zijn berekend en welke beleidskeuzes bij die berekening zijn gemaakt. De paragraaf lokale heffingen is de meest voor de hand liggende plaats.

4

Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut (met ingang



van begrotingsjaar 2017)

De keuze om investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut (bijvoorbeeld wegen, openbaar groen) wel of niet te activeren komt te vervallen. De systematiek van activering en afschrijving wordt voor alle investeringen gelijk getrokken. Er is geen onderscheid meer tussen investeringen met een economisch nut en investeringen met een maatschappelijk nut. Alle nieuwe investeringen worden geactiveerd. Voor verdere toelichting op de vernieuwing van het BBV verwijzen wij u naar de begrotingscirculaire 2016 voor het college en naar commissiebbv.nl.


49

8.2

Specificatie mutatie algemene uitkering door herindeling

Specificatie mutatie algemene uitkering door herindeling (Alle bedragen x € 1.000) Lokaal klantenpotentieel Regionaal klantenpotentieel Land * bodemfactor gemeente Oppervlakte bebouwing woonkernen * bodemfactor woonkernen Oppervlakte bebouwing buitengebied * bodemfactor buitengebied Woonruimten * bodemfactor woonkernen Omgevingsadressendichtheid Oeverlengte * bodemfactor gemeente Oeverlengte * bodemfactor gemeente * oeverdichtheid Aantal kernen * bodemfactor buitengebied Vast bedrag Mutatie algemene uitkering door herindeling

50

1 2 10 36 -1 36 2 3 2 -4 -685 -599


8.3

Personeelssterkte en personeelslasten

Gemeente Aalburg Personeelssterkte en personeelslasten

Werkelijke sterkte

Netto salaris som en soc. lasten in € 1.000

Huidig personeel: Griffier Burgemeester Wethouders Subtotaal B&W en griffier Sector Grondgebied Sector Middelen Sector Inwoners Staf Subtotaal secretarie Gemeentewerken Subtotaal gemeentewerken

0,8 1,0 2,1 3,9 25,1 18,6 17,9 7,5 69,1 11,0 11,0

71 98 159 328 1.696 1.098 1.091 518 4.403 522 522

Totaal huidig personeel

84,0

5.253

Voormalig personeel: Wethouders APPA Wethouders wachtgeld Personeel Totaal voormalig personeel

9,0 3,0 0,5 12,5

48 12 14 74

Totaal personeel

96,5

5.327

Leden van de gemeenteraad Aalburg Buitengewoon ambt. burg. stand

15,0 3,0

99 3

Bron bijlagen begroting 2016: Staat B


51

Gemeente Werkendam Personeelssterkte en personeelslasten

Werkelijke sterkte


Huidig personeel: Griffier Burgemeester Wethouders Subtotaal B&W en griffier Unit Middelen Unit Samenleving Unit Ruimte Servicecentrum BMO Directie (incl. controller) Subtotaal secretarie

1,9 1,0 3,0 5,9 39,5 39,5 56,3 27,0 7,7 2,0 172,0

155 130 268 553 2.483 2.550 3.339 1.622 573 220 10.787


177,9

11.340

7,0 via de voorziening 2,6 9,6

56 273 329

187,5

11.669

21,0 0,1

276 3

Voormalig personeel: Wethouders APPA Wethouders wachtgeld Personeel Totaal voormalig personeel Totaal personeel Leden van de gemeenteraad Werkendam Buitengewoon ambt. burg. stand Bron prim.begroting 2016: Staat B

52


Gemeente Woudrichem Personeelssterkte en personeelslasten

Werkelijke sterkte


Huidig personeel: Griffier Burgemeester Wethouders Subtotaal B&W en griffier Totaal binnendienst Subtotaal binnendienst Buitendienst Subtotaal buitendienst

1,3 1,0 2,4 4,7 65,8 65,8 14,5 14,5

96 120 209 425 4.306 4.306 679 679


85,0

5.410

Voormalig personeel: Wethouders pensioen Wethouders wachtgeld Personeel Totaal voormalig personeel

13,0 1,0 0,0 14,0

54 44 0 98

Totaal personeel Leden van de gemeenteraad Woudrichem Buitengewoon ambt. burg. stand

99,0 15,0 4,0

5.508 137 4


53

8.4

Berekening tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling

Berekening tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling (berekening voor herindeling per 1-1-2017, bedragen in € ) A) Vast bedrag per gemeente 1 Vast bedrag per gemeente waarmee het totaal aantal gemeenten afneemt door de samenvoeging 2 Aantal gemeenten waarmee het totaal aantal gemeenten door de samenvoeging verminderd wordt 3 Verdeelmaatstaf herindeling op basis van vast bedrag per gemeente (1 x 2) B 4

Vast bedrag per inwoner Vast bedrag per bij samenvoeging betrokken inwoners op één jaar voorafgaand aan de herindeling, met uitzondering van de inwoners van de grootste gemeente 5 Aantal inwoners gemeente Aalburg (per 1 januari 2016) 6 Aantal inwoners gemeente Werkendam (per 1 januari 2016) 7 Aantal inwoners gemeente Woudrichem (per 1 januari 2016) 8 Totaal aantal inwoners bij de herindeling betrokken (per 1 januari 2016) 9 Totaal aantal inwoners van de gemeente met het grootste aantal inwoners (Werkendam) 10 Aantal aantal inwoners waarvoor het vaste bedrag wordt betaald (8 - 9) 11 Verdeelmaatstaf herindeling op basis van vast bedrag per inwoner (4 x 10) C Tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling 12 Totaal tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling exclusief uitkeringsfactor (3 + 11) 13 Voorlopige uitkeringsfactor van het jaar voorafgaand aan de herindeling 14 Totaal tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling inclusief uitkeringsfactor (12 x 13) 15 Totaal tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling inclusief uitkeringsfactor per inwoner D Betaalritme, tijdelijke verdeelmaatstaf herindeling inclusief uitkeringsfactor en verruiming* 16 1e jaar: het bedrag van de verruiming (voorafgaand aan de 25% daadwerkelijke herindeling) 17 Restantbedrag (14 - 16) 100% 18 2e jaar: 40% van het restantbedrag (€ 8.610.062) 19 3e jaar: 20% van het restantbedrag (€ 8.610.062) 20 4e jaar: 20% van het restantbedrag (€ 8.610.062) 21 5e jaar: 20% van het restantbedrag (€ 8.610.062) 22 Totaal 125%

2.806.800 2 5.613.600

66,61

12.922 26.452 14.388 53.762 -26.452 27.310

1.819.119

7.432.719 1,448 10.762.577 200

2.152.515 8.610.062 3.444.025 1.722.012 1.722.012 1.722.012 10.762.577


54


8.5

Opbrengst overige heffingen per inwoner

Opbrengst overige heffingen per inwoner (in €) Secretarieleges Hondenbelasting Leges omgevingsvergunning Precariorecht Reclamebelasting Marktgelden Forensenbelasting Toeristenbelasting Begrafenisrechten Havengelden Parkeerbelasting Totaal overige heffingen

Aalburg 16,14 nvt 27,45 nvt nvt 1,15 nvt nvt 16,77 nvt nvt 61,51

Werkendam Woudrichem 15,84 5,48 15,86 nvt nvt 1,43 nvt 3,14 10,97 19,13 nvt 71,85

14,67 3,74 24,22 3,74 nvt 0,35 nvt 3,74 14,05 nvt nvt 64,51

Bron: opgave gemeenten


55

8.6

Structuurkenmerken van de bestaande gemeenten en de nieuwe gemeente

Vergelijking volumina structuurkenmerken met de selectiegroep (Bedragen x € 1 miljoen tenzij anders vermeld) AWW Aalburg Aantal inwoners (per 1-1-2016) 12.922 53.762 Onroerende zaak belastingen OZB-capaciteit woningen 942 3.997 OZB-capaciteit niet-woningen gebruiker 143 586 OZB-capaciteit niet-woningen eigenaar 157 636 Totaal OZB capaciteit 5.219 1.242 Waarde woningen 1.178 4.997 Waarde niet-woningen gebruiker 204 838 Waarde niet-woningen eigenaar 224 910 Waarde totaal 6.745 1.606 Aandeel woningen in totaal waarde 73% 74% Aandeel niet woningen in totaal waarde 27% 26% Waarde totaal per inwoner in € 124.284 125.414 Volumina sociale structuur per 1.000 inwoners Huishoudens met een laag inkomen 93 97 Bijstandontvangers 6 7 Uitkeringsontvangers 43 46 Minderheden 7 7 Volumina bevolkinsgopbouw per 1.000 inwoners Inwoners < 20 jaar 270 249 Inwoners > 64 jaar 160 178 Inwoners 75 - 85 jaar 49 53 Volumina centrumfunctie per 1.000 inwoners Lokaal klantenpotentieel 843 807 Regionaal klantenpotentieel 125 91 Volumina bebouwingsstructuur Oppervlakte land 5.037 20.058 Opp. bebouwing kern * bodemfac. kernervlakte 90 367 bebouwde kom Opp. beb. buitengebied * bf buitengebiedervlakte 35 121 bebouwd niet-kom Oppervlakte bebouwd totaal 115 424 Woonruimten 5.020 21.615 Historische kern < 40 hectare 0 6 Historisch water 0 1.700 Bewoonde oorden 1930 0 669 Omgevingsadressendichtheid 1.867 10.404 Kernen 7 25 Kernen > 500 adressen 2 11 Bedrijfsvestigingen 1.548 5.928 Volumina leerlingen per 1.000 inwoners Leerlingen speciaal onderwijs 0 2 Leerlingen voortgezet onderwijs 40 35 Extra groei jongeren 0 0 Extra groei leerlingen voortgezet onderwijs 3 2

56

Werkendam 26.452

Woudrichem 14.388

1.935 281 299 2.515 2.419 401 428 3.248 74% 26% 122.751

1.120 163 180 1.463 1.400 233 258 1.891 74% 26% 131.325

95 8 46 7

104 8 47 7

247 185 56

235 181 52

814 101

760 38

10.097 171

4.924 106

45

41

188 10.704 0 0 669 6.487 10 5 2.852

121 5.891 6 1.700 0 2.050 8 4 1.528

4 52 0 3

0 0 0 0


8.7

Investeringen Aalburg

Investeringen gemeente Aalburg (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Bestuur: Audio visuele installatie, op locatie werken IHP gemeentelijke accomodaties Totaal Bedrijfsvoering: Digikoppeling melding en levering NHR (handelsregister) koppeling op CMG Volledig digitaal werken BIG (baseline informatiebeveiliging en uitvoering Audits) Kadaster (implementatie en koppeling) Website dienstverlening Onvoorzien - ontwikkelingen Investeringen gemeentewerken Totaal Veiligheid: Renovatie brandweerkazerne Wijk en Aalburg Totaal Verkeer en Openbare Ruimte: Investeringen gladheidsbestrijding Investeringen begravingen Inrichten begraafplaats Hardenbergh Totaal Cultuur, recreatie en sport: Herbestemming locatie voormalig Zwembad Veldzicht Totaal Milieu: Milieuparkjes ondergronds realiseren 2015 Veen Aanschaf papiercontainers Vervanging minicontainers restafval en gft Investeringen GRP, waternota en waterplan Totaal Bouwen en ruimte: Uitvoering Volkshuisvestingsvisie Totaal

Krediet Econ Verv Totaal 2015 2016 2017 2018 2019 gevot. Maat Nieuw N J

E E

N N

40 1.000 1.040

0

100 100

40 900 940

0

0

J J J J

E E E E

N N N N

10 10 15 20

10 10 15 20

J J J J

E E E E

N N N V

15 30 20 499 619

11 11

15 30 20 150 270

172 172

94 94

72 72

J

E

V

600 600

0 0

600 600

0 0

0 0

0 0

N J J

E E E

V V N

163 27 10 199

4 10 14

5

163 3

15

5

165

15

N

M

N

0 PM

PM

0

0

PM

PM

0 PM

0

0

0

0

J

E

N

40

40

J N J

E E E

N V V

112 220 861 1.233

112 204 356

220 118 338

102 102

217 217

221 221

J

-

N

75 75

75 75

0

0

0

0

456 1.313 1.379

326

293

Totaal investeringen


3.766

57

8.8

Investeringen Werkendam

Investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet gevot. 1) Bestuur: Modernisering GBA N Totaal Bestuur 2) Burgerdiensten: Inrichting begraafplaats Borcharen 2e fase N Ruimen van graven (derde fase) en N aanpassingen begraafplaats Onderhoud bergingen begraafplaats N Ruimen van graven (vierde fase) en N aanpassingen begraafplaats Onderhoud bergingen begraafplaats N Inrichting begraafplaats Kerkeinder 2e fase N (nieuwe gedeelte) Ruimen van graven (vijfde fase) en N aanpassingen begraafplaats Totaal Burgerdiensten 3) Openbare orde en veiligheid: Onderhoud kazerne Werkendam N Onderhoud kazerne Dussen N Onderhoud kazerne Hank N Onderhoud kazerne Sleeuwijk N Actalisatie beleidsvisie Externe Veiligheid N Totaal Openbare orde en veiligheid 4) Openbare ruimte: Wegen, etc: Vervanging deklaag Sleeuwijksedijk, tussen N huisnr. 29 en komgrens (De Werken) Bandijk groot onderhoud asfalt deklaag J gedeelte tussen brug Steurgat en Spieringsluis Monnikenhoef, incl. de werken - groot N onderhoud en aanbrengen duurzame bermverharding Verbeteren wegfundering Kruisstraat te N Werkendam Dijkgraaf den Dekkerweg (voor N verkeerslichten), vervangen deklaag Rijksstraatweg (school Zandpad) - vervangen N deklaag Dijkgraaf den Dekkerweg (Zandsteeg - Tol), N vervangen deklaag Munsterkerk, Zuideveldlaan-zuid en N Wilhelminastraat-west, def. straatinrichting in rel tot centrumplan Dussen Buitenkade te Hank, funderingsverbetering N J.v.Arkelstraat, Florushoeve, Tienhont, N Gerecht en Witte Huis te Sleeuwijk, funderingsverbetering Sasdijk, frezen deklaag N Rijksstraatweg (Zandpad - Hoekeinde) N vervangen deklaag Dijkgraaf den Dekkerweg J Sleeuwijk funderingverbetering N (herbestratingen) Vlietstraat Sleeuwijk funderingverbetering Griendstraat N incl. herstraten Vervanging sneeuwschuif K240EPZ 547 N

58

Econ Maat M

Verv Nieuw V

Totaal

2015

50 50

50

50

2016 2017 2018 2019

0

0

0

91 85

E Ondh.

N V

91 85

Ondh. Ondh.

V V

4 85

Ondh. E

V N

1 91

1 91

Ondh.

V

85

85

441 Ondh. Ondh. Ondh. Ondh. M

0

4 85

0

175

89

177

0

2 5 0

18 1 1

1

0 0 2

8

20

3

V V V V V

21 6 4 2 22 54

22 22

M

V

25

25

M

V

400

400

M

V

365

365

M

V

97

97

M

V

23

23

M

V

138

138

M

V

115

115

M

V

215

215

M M

V V

31 196

31 196

M M

V V

101 79

101 79

M M

V V

450 129

450 129

M

V

132

132

E

V

13

13


0 2

2

Investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet gevot. Reeweg te Werkendam, reconstructie N Reconstructie Molenkade - Zuid Dussen N (fase 2) Bijdr. reconstructie Grote Waardweg-noord N (o.b.v. rep. asfalt + aanbrengen profileerdeklaag) Tol Dijkgraafden Dekkerweg N gemeentegrens) - slijtlaag en reparaties Zandpad, groot onderhoud en N asfaltverhardingen Vervangen deklaag Munnikenland Sleeuwijk N Vervangen deklaag Aalschoverstraat te N Werkendam Bandijk (Sasdijk - kombord), vervangen N deklaag Dijkgraaf den Dekkerweg (rotonde - fietsbrug N Schenkeldijk) vervangen deklaag Dijkgraaf den Dekkerweg (Schenkeldijk N Zandsteeg) vervangen deklaag Digitaliseren en actualiseren van de N wegenlegger (circa 250 km) Vervanging aanhangstrooier WL-LT-49 N Vervanging aanhangstrooier WL-LT-50 N Schans (huisnr. 2 - Schenkeldijk) vervangen N asfaltconstructie Kerckeland / Laantje herinrichting incl. N funderingverbet. (na bouw Goezate) Definitieve straatinrichting WilhelminastraatN oost i.r.t. centrumplan Dussen Dussensedijk en kom, aanbrengen slijtlaag N Vervangen deklaag incl. diverse reparaties N Sigmondstraat Steurstraat fundering verbetering N Borcharenweg te Werkendam - vervangen N deklaag Sportlaan vervangen deklaag van N Doktershoek tot rotonde Subtotaal wegen Bruggen kunstwerken: Vervangen stalen leuning Binnen Dussen N Diverse houten bruggen vervangen brugdek N incl. reparaties (2016) Vervangen brug Laan van Welgelegen N Technische inspectie betonbruggen N Ridderpoortbrug vervangen beschoeiing en N brugdek Vijchiebrug, vervangen stalen brugleuning N Vervangen brug Duizendblad N Diverse houten bruggen vervangen brugdek N incl. reparaties (2017) Conserveren leuningen - constructies diverse N bruggen Ridderpoortbrug vervangen beschoeiing N onder Munnikenland Diverse houten bruggen vervangen brugdek N incl. reparaties (2018) Diverse houten bruggen vervangen brugdek N en reparaties leuningen Subtotaal Bruggen en kunstwerken


Econ Maat M M

Verv Nieuw V V

Totaal

2015

2016 2017 2018 2019

52 300

52 300

M

V

102

102

M

V

45

45

M

V

148

148

M M

V V

178 50

178 50

M

V

207

207

M

V

133

133

M

V

75

75

E

V

20

20

E E M

V V V

26 26 159

26 26

M

V

75

75

M

V

45

45

M M

V V

62 97

62 97

M M

V V

75 95

75 95

M

V

103

103

4.579

425

2.082 1.361

Ondh. Ondh.

V V

11 48

11 48

Ondh. Ondh. Ondh.

V V V

65 30 65

65 30 65

Ondh. Ondh. Ondh.

V V V

25 65 15

25 65 15

Ondh.

V

35

35

Ondh.

V

26

26

Ondh.

V

52

Ondh.

V

68 505

159

438

273

52 68 0

219

166

59

52

68

Investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ Verv Totaal gevot. Maat Nieuw Openbare verlichting: Vervangen armaturen openbare verlichting 988 Subtotaal Openbare verlichting 988 Verkeersmaatregelen: Opstellen langzaam verkeersbeleid N M N 25 Proceskosten 2e fase M.E.R. A27 N M N 50 Opstellen parkeerbeleid N M N 20 Realisatie parkeerplaatsen N M N 75 Verbeteren verkeersveiligheid zebrapaden N M N 75 Uitwerken verkenning ontsluiting RBT, Bruine N M N 45 Kilhaven Verkeerskundige aanpassingen kruisingen N M N 50 Rijksstraatweg Aanpassing Dijkgraaf den Dekkerweg i.v.m. N M N 4.300 toename verkeer door aanleg RBT * Verkeerskundige aanpassing Sigmondstraat N M N 50 Verkeerskundige aanpassing noordelijk deel N M N 30 Rijksstraatweg Verkeerskundige aanpassing Sasdijk M N 0 Maatregelen onderliggend wegennet n.a.v. M N 0 reconstructie A27 Vervangen verkeerstellers N E V 15 Verkeerskundige aanpassing Munnikenland M N 0 Toegankelijk maken bushaltes N M N 158 Subtotaal verkeersmaatregelen 4.893 Water: Maatregelen waterplan Sleeuwijk N M N 94 Verbreden watergang Griendtstraat N M N 33 Aanleg watergang Nieuwendijk - Westerhei N M N 140 Verbreden watergang sportveld Dussen N M N 75 Vergroten duikers Werkendam N M N 80 Deltaprogramma / nHWBP; advies en N M N 100 onderzoek Inlaat vanuit de Dusse in Dussen N M N 15 Realisatie natuurvriendelijke oever Jachtslot N M N 25 Hank Optimalisatie natuurvriendelijke oevers Rooie N M N 46 Wiel Hank Natuurvriendelijke oeverinrichting N M N 90 Voorstevliet Deltaprogramma / nHWBP; N M N 0 meekoppelkansen uiterwaarden Vervanging maaiboot N E V 70 Subtotaal water 768 Groen: Maatregelen Groen Structuur Plan Ged. M N 150 (G.S.P. 2015) Onderzoek en opzet bewonersparticipatie Ged. M N 30 onderhoud openbare ruimte Herstel bomenlanen in verband met N M V 100 kastanjeziekte Maatregelen Groen Structuur Plan N M N 150 (G.S.P. 2017) Onderhoud Hertenkamp N Ondh. V 2 Actualiseren Groen Structuur Plan 2019-2019 N M V 75 Vervanging bomen buitengebied N M V 75 Maatregelen G.S.P. en herinrichting N M N 150 openbaar groen rond nieuwe (school) accomodaties Subtotaal Groen 732 Totaal Openbare ruimte 12.464

60

2015

120

120

2016 2017 2018 2019

217

217

217 217

217 217

217 217

0

0

0

0

25 50 20 75 75 45 50 4.300 50 30 P.M. P.M. 15 P.M.

158 448

4.430

94 33 140 75 80 50

50

15

15 25 46 90 P.M.

472

226

70 70

50

50

150 30

150 1

180 1.645

1 75 75 150

50 201 301 7.224 2.030 1.008


0 558

Investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet gevot. 5) Economie Haven / maritiem: Videobewakingssysteem N Vervolgonderzoek derde haven N Voorbereiden derde haven / herstructurering N bestaande haven (#1) Actualisatie strategische visie binnenhavens N Werkendam * Voorbereiden derde haven / herstructurering N bestaande haven (#2) Onderhoud kantoor havenmeester N Voorbereiden derde haven / herstructurering N bestaande haven (#3) Onderhoud wachthuisje veerdienst N Maritiem businesscentrum maintenance N Werkendam Voorbereiden breedband N Programmamanagement Maintenance N Jannezand restauratie toegangsbrug + N aanleg fiets-/wandelverbinding Hank Jannezand fietspad dijk Steurgat (Vissershang N - pontje Steur) Veerhut bij pontje Steur J Recreatiepoort (aanvulling) J Baggeren jachthaven Vissershang N Biesbosch Streeknetwerk (4 jaar à € 15.000) J Kleinsch. projecten landschap en extensieve N recreatie (Streeknetwerk) Totaal Economie 6) Onderwijshuisvesting: Burg. Verschoorschool - vervangende N nieuwbouw De Regenboog Dussen - vervangende J nieuwbouw Sigmondschool - vervangende nieuwbouw N Ds. J. Groenewegenschool - O.L.P. N De Morgenster vervangende nieuwbouw N Flambouw - sloop oude gebouw N De Peppel + De Sprankel vervangende J nieuwbouw t Kompas - vervangende nieuwbouw N Gymlokaal Brede school Werkendam N Renovatie bijzondere basischool De N Regenboog te Nieuwendijk Schans Partiële aanpassing N Altena college - renovatie achterzijde incl. 2 N gymzalen Peuterspeelzaal Sleeuwijk - verplaatsing N i.v.m. integratie Brede school Peuterspeelzaal MFA Dussen J Kinderopvang MFA Dussen J Peuterspeelzaal brede school Werkendam N Totaal Onderwijshuisvesting 7) Cultuur, recreatie en sport Onderhoud bibliotheek N Groene Ruige Ruimte N Aanpassing de Bolderik N Dorpshuis MFA Dussen J Dorpshuisfunctie Brede school Werkendam N Subtotaal bibliotheek, dorpshuis


Econ Maat

Verv Nieuw

Totaal

2015

E M E

N N N

32 100 100

32 100

M

V

75

E

N

100

100

Ondh. E

V N

12 0

7

5 P.M.

Ondh. E

V N

2 100

2

0

M E M

N N N

60 50 565

565

M

N

550

550

E M M M M

V N V V V

15 50 90 15 40

15 50

1.956

1.472

100 60

V

756

756

E

V

1.000

1.000

E E E E E

V N V V

1.715 54 3.805 48 2.436

54 3.805 48 2.436

E E E

V N V

1.977 1.033 1.070

E E

V V

192 1.767

192

E

V

239

239

E E E

N N N

237 198 496 17.022

237 198

V N V N N

15 86 513 441 568 1.622

100 75

E

Ondh. M E E E

2016 2017 2018 2019

50

90 15

280

57 513 441 1.010

109

55

40

0

0

0

0

1.715

1.977 1.033

8.964

40

1.070

1.767

496 5.221 2.837

29

568 597

15

15

61

Investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ Verv gevot. Maat Nieuw Gymzaal Sleeuwijk - nieuwbouw N E N Sporthal de Crosser, Werkendam - renovatie J E V Sporthal MFA Dussen J E N Kunstgras sportveld Dussen - onderlaag (22% N E N van € 535.000) Kunstgras sportveld Dussen - sporttechnische N E N laag (40% van € 535.000) Kunstgras sportveld Dussen - toplaag (38% N E N van € 535.000) Kunstgras sportveld Hank - onderlaag (22% N E N van € 535.000) Kunstgras sportveld Hank - sporttechnische N E N laag (40% van € 535.000) Kunstgras sportveld Hank - toplaag (38% van N E N € 535.000) Regionale atletiek en hockeyaccomodatie N E N onderlaag (22% van € 1.500.000) Regionale atletiek en hockeyaccomodatie N E N sporttechnische laag (40% van € 1.500.000) Regionale atletiek en hockeyaccomodatie N E N toplaag (38% van € 1.500.000) Subtotaal gymzalen en sport Groot onderhoud zwembad Werkina N Ondh. V Groot onderhoud zwembad Bijtelskil N Ondh. V Subtotaal onderhoud zwembaden Gemeentelijke archeologische waardekaart N M N Subtotaal gemeentelijke archeologische waardekaart Totaal * Actualisatie strategische visie binnenhavens Werkendam 10) Milieu Onderhoud milieustation Werkendam N Maatregelen waterplan Sleeuwijk N Verbreden watergang Transvaal Sleeuwijk N Verbreden watergang Griendtstraat N Afkoppelen verharding (maatregel GR8 uit N GRP) Zonnepanelen gemalen N Aanleg watergang Nieuwendijk - Westerhei N Vervanging riolering / drainage J Vervangen pompen en kasten N Vervanging riolering en afkoppelen De N Burcht Werkendam Verbindingen watergangen ponyweide N Dussen Inlaat vanuit de Dusse in Dussen N Vervanging riolering/drainage Ged. Vervangen pompen en kasten N Afkoppelen verharding N Totaal Milieu 11) Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Herziening bestemmingsplan Buitengebied N Aanpassingen Kastanjelaan Sleeuwijk N Aanpassingen woonomgeving diverse kernen N na werkz. bebouwde omgeving Implementatie omgevingsvergunning / N omgevingswet Herziening bestemmingsplan Kurenpolder N Gebiedscontract groen-blauwe diensten N Woonrijp maken centrumplan Dussen incl. N

62

Totaal

2015

967 1.089 1.387 118

967 1.089 1.387

2016 2017 2018 2019

118

214

214

203

203

118

118

214

214

203

203

330

330

600

600

570

570

6.013 571 257 829 30 30

3.443

0

0 56 61 117

0

0

0 2.570 63 446 41 138 104 584 30 30 0

8.494

4.453

714

149 3.154

1

Ondh. E E E E

V N N N N

3 51 130 18 75

E E E E E

N N V V V

83 30 419 82 275

E

N

4

4

E E E E

N V V N

5 3.145 400 300 5.019

887

5 775 100 75 1.235

51

2

1

790 100 75 967

790 100 75 966

0 7 17 24

24

0

130 18 75

83 30 419 82

M M M

V V V

80 50 150

80 50 150

M

N

25

25

M M M

V N N

23 61 638

23

275

61

638


790 100 75 965

Investeringen gemeente Werkendam (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet gevot. reconstructie Vrijheidsplein Woonrijp maken plangebied brede school N Sleeuwijk Aanpassen woonomgeving diverse kernen na N inbreiding, herstructurering etc. Actualisatie (integraal) N landschapsbeleidsplan Onderhoud voormalige werkplaats Hank N Onderhoud voormalige werkplaats Sleeuwijk N Totaal Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Totaal alle programma's Implementatie GBI 6 beheerpakketten Implementatie GBI 6 beheerpakketten kosten jaarlijks onderhoud Onderhoud gemeentehuis Vervanging pick-up bus 3-VFV-83 Vervanging pick-up bus 7-VFV-29 Vervanging pick-up bus 8-VFV-49 Vervanging pick-up bus 2-VFV-22 Onderhoud werkplaats Werkendam Totaal kostenverdeelstaat

Econ Maat

Verv Nieuw

M

N

436

436

M

V

100

100

M

V

50

Ondh. Ondh.

V V

4 2 1.619

J J

E E

V V

N N N N N N

Ondh. E E E E Ondh.

V V V V V V

Totaal investeringen


Totaal

47.120 91 13 197 38 38 38 38 23 475 47.595

2015

2016 2017 2018 2019

50

0 328

1

61 1.175

0 2 53

2 2

17.820 14.919 7.375 5.415 1.591 91 13 160

104

1 1

1 162

36 38 38 38 38 12 200

8 8

17.924 14.920 7.537 5.615 1.599

63

8.9

Investeringen Woudrichem

Investeringen gemeente Woudrichem (Bedragen in € 1.000 ex. BTW) Krediet Econ gevot. Maat 1) Bestuur en veiligheid: Aanschaf laptops/tablets iod N E Totaal Bestuur en veiligheid Vrije tijd recreatie en toerisme: Vervanging aanlegsteigers N E Totaal Vrije tijd recreatie en toerisme 4) Openbare ruimte: Vervanging regulier afvalwater N E Cadstations J E Strooier fietspaden N E Strooier hoofdrijbaan gemeente N E Vervanging inzamelmiddelen N E Maatregelen waterplan (waterschap) N E Maatregelen waterplan N E Totaal Openbare ruimte Kostenplaatsen: Pick up Piaggio Porter 34-VNP-2 N E Volkswagen Crafter N E Volkswagen Crafter dubbele cabine N E Tractor John Deere met aanhanger N E Telefooncentrale N E Vrachtauto Iveco Stralis met toebehoren N E Totaal Kostenplaatsen Totaal investeringen

64

Verv Nieuw N

V

V V V V V N N

V V V V V V

Totaal

2015

15 15

0

0

0

15 15

0

244 244

0

0

244 244

0

0

110

83 16

16

29

238 16 32 38 450 12 290 1.076

12 122

2016 2017 2018 2019

290 389 23

32 38

16

450

99

450

23 25 45 25 40 180 338

0

23

135

180 180

0

1.673

122

412

395

294

450

25 45 25 40


8.10 Grondexploitatie Aalburg Plannen in ontwikkeling voor rekening en risico van de gemeente: In dit onderdeel is een korte beschrijving opgenomen van de stand van zaken van bestemmingsplannen die in eigen beheer ontwikkeld worden (niet reguliere komplannen). Bij de jaarrekening worden alle gegevens geactualiseerd. De belangrijkste woningbouwprojecten zijn: Babyloniënbroek: Terrein Van de Vendel / Broeksehof

Het plan is nagenoeg afgerond. Alle percelen zijn inmiddels verkocht. Het plan wordt naar verwachting nog in 2015 afgerond met een positief resultaat. Meeuwen: Plan Hoog Meeuwen (fase II Korenmolen)

De ontwikkelingslocatie heeft als uitgangspunt dat de komende 10 jaar totaal 15 woningen worden gebouwd. Inmiddels zijn er enkele percelen verkocht en bebouwd. De overige kavels zullen vanaf 2015 gefaseerd worden uitgegeven. Eethen: Terrein De Bollenhoef

Deze locatie, waarop 27 woningen zullen worden gerealiseerd, is grotendeels eigendom van Woonlinie. De inrichting van de openbare ruimte komt geheel voor rekening van Woonlinie. Eethen: Gronden Elsdijk

Volgens de eerste globale calculatie werd op deze exploitatie een verlies geraamd van € 1,5 miljoen. Conform de geldende voorschriften is in 2009 voor dit bedrag een voorziening gevormd van € 1,5 miljoen en deze is in 2012 en 2013 verhoogd tot € 1,56 miljoen om daarmee te zijner tijd het verwachte verlies te kunnen dekken. De ontwikkelingen rondom de mogelijke verkoop van een deel van deze gronden wijzen er op dat het verwachte verlies hoger zal uitkomen. Bij de herziene calculatie bij de begroting 2015 is hiermee al rekening gehouden. In de jaarrekening 2014 is de voorziening verhoogd met € 293.000. Op basis van deze uitkomsten is de grondexploitatie ook voor 2016 nog sluitend. Eethen: Zuidrand Eethen

Het merendeel van de kosten voor realisatie van het plan wordt gedragen door de grondexploitatie en komt voor rekening van Woonservice Meander. Genderen: Terrein Kerkstraat / Weteringhof

In totaal kunnen nog 7 woningen gebouwd worden binnen het plangebied. Veen: Jonker Petfood/Tjalmastraat

Betreft 3 vrije sector kavels waarvan 2 eigendom van de gemeente zijn. Er is overeenstemming bereikt met een projectontwikkelaar om hier vijf starterswoningen te bouwen. De bouw start in het najaar van 2015.


65

Veen: Bedrijventerrein Veensesteeg-Noord

De ontwikkeling van het bedrijventerrein achter de Veensesteeg is inmiddels in uitvoering. Veen: Project De Veense Plassen

Het project De Veense Plassen kende de volgende 6 deelprojecten: 1 2 3 4 5 6

De noordelijke landtong en dagrecreatiegebied ‘Veense Put’en plassengebied Het ontwikkelingsgebied De Maasdijk Het multifunctionele Sportpark Ruimte voor ruimte kavels Nieuwstraat

Inmiddels is een aantal deelprojecten afgerond. Het multifunctionele sportpark is opgeleverd en in gebruik genomen en ook het nieuwe dorpshuis als onderdeel van het MFA is in gebruik. Veen: Den Eng

Het bouwen woonrijp maken is in 2011 gestart. Woonlinie heeft de eerste twee fases opgeleverd. Daarnaast zijn enkele particulieren aan het bouwen. De verkoop van goedkopere starterswoningen loopt voorspoedig. Veen: Nieuwstraat

Het plan omvat de bouw van maximaal 32 Ruimte voor Ruimte woningen. In september 2011 is de samenwerkingsovereenkomst met de Ruimte voor Ruimte Ontwikkelingsmaatschappij bekrachtigd. Wijk en Aalburg: Blokland

Inmiddels is een deel van het plangebied ontwikkeld. De planperiode is op basis van de reële ontwikkelingen en verwachtingen in de calculatie opgerekt tot 2019. Mede door gunstige aanbestedingsresultaten bleef het resultaat tot op heden steeds nog positief. Door de vertraging in de uitgifte is er nu sprake van een verwacht negatief resultaat van € 168.200. Voor dit verlies is een voorziening van dezelfde omvang getroffen. Wijk en Aalburg: Plan Kerkverreweide II

Op 31 januari 2003 is een samenwerkingsovereenkomst gesloten met ontwikkelingspartijen Fase 1 is gerealiseerd (100 woningen), fase 2 omvat 77 woningen. Maasdijk 207, voormalige timmerfabriek van Alphen Planontwikkeling vindt plaats voor de bouw van 8 woningen. Thans zijn de voorbereidende werkzaamheden met de nieuwe ontwikkelaar om te komen tot een partiële herziening van bestemmingsplan Spijk en omgeving gaande. Naar huidige inschatting kan in het 4e kwartaal de 2015 de ruimtelijke procedure worden gestart.

66


Voormalig Alad terrein Het betreft een appartementencomplex voor 16 SOVAK woningen en 6 starterswoningen. De starterswoningen zijn opgeleverd. De procedure voor de SOVAK woningen is inmiddels afgerond. Grote Kerkstraat 58-60 In maart 2010 is een intentieovereenkomst gesloten met de partijen Van Ballegooijen en Woonlinie voor de ontwikkeling van 38 woningen. Woonlinie is gestart met onderzoeken en voorbereidingen voor de planologische procedure. Het waterschap heeft hierover negatief geadviseerd. Inmiddels zijn er twee studies verricht naar mogelijke invulling. Woonlinie heeft zich teruggetrokken uit het plan. Galerij 1, Markt De locatie wordt in de herziening van het bestemmingsplan Wijk en Aalburg conserverend overgenomen.


67

8.11 Grondexploitatie Werkendam Dit is de laatst bekende informatie. Bij de jaarrekening worden alle gegevens geactualiseerd. Zandweide Het bestemmingsplan Zandweide is in oktober 2007 onherroepelijk geworden. Bij de vaststelling van het bestemmingsplan is uitgegaan van de bouw van in totaal circa 100 woningen tot 2015. Inmiddels is de looptijd vastgesteld op een periode tot 2025 met 107 woningen. Het gehele plangebied is bouwrijp gemaakt en een deel (daar waar inmiddels gewoond wordt) is ook woonrijp gemaakt. Het project betreft 30 appartementen, 16 rijwoningen en 56 twee onder één kap en vrijstaande woningen. Hiervan zijn 20 huurwoningen. In de exploitatieopzet die per 15 oktober 2015 is gemaakt, is uitgegaan van een verkorting van de looptijd met twee jaren ten opzichte van april 2015. Dit is gebeurd vanwege de voorschriften vanuit BBV. Door deze verkorting van de looptijd nemen zowel de rentelasten (over de uitgaven) als rentebaten (over de inkomsten af). Risico’s Het BBV schrijft voor dat de doorrekening van een grondexploitatie op tien jaar

gemaximaliseerd is. Het heeft dan ook geen toegevoegde waarde om een scenarioberekening te maken om de effecten van een langere exploitatie (met vier of acht jaar verlengen) te maken. De thans voorliggende exploitatie opzet laat een verwacht eindresultaat van € 1.055.000 zien. Daarmee kunnen mogelijke tegenvallers opgevangen worden. Roode Camer Het bestemmingsplan voor het plangebied Roode Camer is op 7 juli 2009 door de gemeenteraad vastgesteld. Tegen het vaststellingsbesluit is beroep ingediend bij de Raad van State. Van een start met bouwwerkzaamheden kon geen sprake zijn totdat na de behandeling en uitspraak in de hoofdzaak. Op 9 februari 2011 was er voor de gemeente ene positieve uitspraak. Door de extreem lange periode die is verstreken tussen het vaststellingsbesluit van het bestemmingsplan en de behandeling in hoofdzaak (circa 19 maanden) zijn tot begin 2011 geen activiteiten uitgevoerd. In december 2013 is de getroffen voorziening voor de exploitatie van de Roode Camer met een omvang van circa € 480.000 in de exploitatie gestort waardoor het geprognosticeerde eindresultaat positief omgebogen werd. Het verwachte eindresultaat voor de exploitatie Roode Camer is einde plan (zeer) beperkt positief (€ 5.000). Het plan wordt naar verwachting in 2024 afgerond. Risico’s

Het BBV schrijft voor dat de doorrekening van een grondexploitatie op tien jaar gemaximaliseerd is. Het heeft dan ook geen toegevoegde waarde om een scenarioberekening te maken om de effecten van een langere exploitatie (met vier of acht jaar verlengen) te maken. Het hoeft geen betoog dat de marge van deze exploitatie uitermate krap is en dat kritisch volgen zeker en vast aan de orde is.

68


Westerhei Het bestemmingsplan Westerhei is door de gemeenteraad op 28 september 2010 vastgesteld. Het is in de kern Nieuwendijk niet gelukt om de totale grondpositie in eigen handen te krijgen. De gemeente Werkendam was eigenaar van ongeveer 21.000 m2. Het bestemmingsplan Westerhei is door de gemeenteraad op 28 september 2010 vastgesteld. Het is in de kern Nieuwendijk niet gelukt om de totale grondpositie in eigen handen te krijgen. De gemeente Werkendam was eigenaar van ongeveer 21.000 m2. Het totale plangebied Westerhei (inclusief de locatie van het gebouw Singel) heeft een oppervlakte van circa 82.000 m2. De overige gronden, benodigd voor de ontwikkeling van het plan Westerhei waren in particulier bezit (agrariër). Van Wanrooij Projectontwikkeling heeft samen met woonstichting Land van Altena een koopoptie op de gronden die in particulier bezit waren. Alle werkzaamheden die in het plangebied Westerhei moeten plaatsvinden worden uitgevoerd door en/of in opdracht van Westerhei C.V.. De gemeente Werkendam speelt daar geen rol in anders dan dat de gemeente zorg draagt voor controle van de planvoornemens van de Westerhei C.V. Immers de gemeente neemt aan het eind van de planperiode het openbare gebied in eigendom en beheer over. In totaal komen in Westerhei zo’n 150 woningen. Er worden gezinswoningen (hoek en tussenwoningen) en twee-onder-één-kap woningen gerealiseerd. Ook wordt een aantal bouwkavels uitgegeven. Inmiddels zijn de woningen uit fase 1 opgeleverd. De woningen in fase 2 zijn allemaal verkocht. In mei 2016 start de verkoop van 14 woningen in fase 3. Het verwachte resultaat is € 267.000 positief. Het plan wordt naar verwachting in 2022 afgerond. Risico’s De risico’s voor de gemeente Werkendam zijn vrij beperkt. Bij stagnerende verkoop door

Westerhei C.V. worden de betalingen voor de gronden en gemaakte ambtelijke kosten later betaald wat lagere renteopbrengsten tot gevolg heeft. Voor meer informatie wordt verwezen naar www.westerhei-nieuwendijk.nl Nieuwe Banne Het bestemmingsplan is op 7 juli 2009 door de gemeenteraad vastgesteld. In het najaar heeft de gemeente de gronden langs de Roef, ten behoeve van sportvoorzieningen, aangekocht. Inmiddels is op de locatie van de Nieuwe S fors gebouwd aan het nieuwe winkelcentrum, appartementen en grondgebonden woningen. Thans wordt nog gebouwd aan grondgebonden woningen en vinden voorbereidingen voor de bouw van seniorenwoningen plaats op de locatie waar de WOZOCO voorzien was. Deze forse bouwactiviteiten in de Nieuwe Es noodzaken tot een heroverweging van de aanleg van Nieuwe Banne fase 2. In de halfjaarlijkse rapportage over de grondexploitaties is aangegeven dat de gemeente alleen nog fase 1 ontwikkeld. In de exploitatieopzet die per 1 oktober 2014 is gemaakt, is het verwachte eindresultaat € 137.000 (einde plan 2031). In april 2015 is het verwachte resultaat (einde plan 2026) € 1.302.000. In de laatste berekening van 15 oktober 2015 is het verwachte resultaat € 249.000 (einde plan 2025). De totaal geprognosticeerde kosten tot einde looptijd van het plan zijn circa € 700.000 lager.


69

Dit forse verschil is als volgt te verklaren:  In de aanvankelijke exploitatieopzet voor Nieuwe Banne fase 1 en 2 samen was sprake van de kosten van verwerving van gronden voor de te verplaatsen sportvoorzieningen. Hiervoor was € 1,6 miljoen opgenomen. Omdat fase 2 geen doorgang vindt valt deze € 1,6 miljoen vrij en komen niet meer ten laste van de exploitatie Nieuwe Banne. In de in juni 2015 aan u gepresenteerde exploitatieopzet hadden wij reeds een groot deel € 1,2 miljoen, voor de kosten voor grondverwerving niet opgenomen. Na overleg met de accountant is besloten om ook de resterende € 0,4 miljoen niet op te nemen in de thans voorliggende exploitatieopzet.  Toename kosten bouwrijp maken met € 150.000  Afname rentekosten met € 380.000 (door het uit exploitatie halen van € 400.000) Aan de opbrengstenkant is de verwachte afname van de opbrengsten einde plan circa € 1,75 miljoen. Deze forse afname wordt veroorzaakt door de herverkaveling van de noordelijke strook. Dit betekent een lagere grondopbrengst van circa € 840.000. Door de lagere grondopbrengsten, nemen ook de renteopbrengsten fors af (circa € 900.000). et plan wordt naar verwachting in 2026 afgerond met een positief resultaat. Risico’s PM

Werkensepolder Op 27 maart 2007 heeft de gemeenteraad het bestemmingsplan Werkensepolder II vastgesteld. Afronding van de grondexploitatie Werkensepolder is voorzien in 2021. In oktober 2015 is een geactualiseerd bestemmingsplan vastgesteld. Tegen het vaststellingsbesluit van het bestemmingsplan kan van zaterdag 31 oktober 2015 tot en met vrijdag 11 december 2015 beroep worden ingesteld. Het betreft een nieuw bestemmingsplan voor uitbreidingswijk Werkensepolder II in Werkendam. De belangrijkste wijzigingen in het nieuwe bestemmingsplan, ten opzichte van het huidige bestemmingsplan uit 2007, zijn: 1 Voor het deel van de uitbreidingswijk dat is gerealiseerd sinds 2007, wordt de actuele situatie opgenomen in het bestemmingsplan. 2 In het zuidoostelijke en oostelijke deel van de uitbreidingswijk zijn momenteel alleen gestapelde woningen toegestaan. Er ligt nu een bouwplan om in het zuidoostelijke deel grondgebonden woningen en enkele gestapelde woningen te realiseren. Het nieuwe bestemmingsplan maakt het mogelijk om in het zuidoostelijke en oostelijke deel grondgebonden en gestapelde woningen te realiseren. 3 In het uiterste noordoosten van de uitbreidingswijk, tussen de Buitenlaag en de Monnikenhoef, wordt de watergang verbreed zodat 500m2 extra wateroppervlak wordt gerealiseerd voor de berging van regenwater. De exploitatieopzet is in april 2015 aan de raad voorgelegd. De kosten en opbrengsten zijn in oktober 2015 geactualiseerd. De toename van de verwachte kosten eind plan (circa € 600.000) wordt veroorzaakt door een winstneming van € 500.000 en de daarmee gepaard gaande rentelast van circa € 80.000. De winstneming wordt namelijk als een kostenpost voor de grondexploitatie gezien. Deze winstneming, ten behoeve van de versteviging van de reservepositie van de gemeente, is besproken met de accountant.

70


Hij geeft aan dat de nog te maken kosten (circa € 2 miljoen) en opbrengsten (circa € 3 miljoen) slechts een beperkt risicoprofiel kennen. Het plan wordt naar verwachting in 2021 afgerond met een positief resultaat van € 433.000.


71

8.12 Grondexploitatie Woudrichem Dit is de laatst bekende informatie. Bij de jaarrekening worden alle gegevens geactualiseerd. Postweide II Het project omvat de bouw van 224 woningen in verschillende woningbouwcategorieën en één school. Het project is grotendeels gerealiseerd en bevindt zich nog deels in de realisatiefase. Uitgangspunt is dat in 2016 door een ontwikkelaar 12 twee onder één kappers worden gerealiseerd. Tankens had het volledige plangebied Postweide II in eigendom. In de overeenkomst met Tankens is afgesproken dat 50% van het destijds berekende eindresultaat door de gemeente aan Tankens wordt betaald. In 2005 is de winstuitkering aan Tankens uitgekeerd en heeft de gemeente zelf een winstneming geboekt van totaal € 1.650.000 in 2006 en 2007. Risico’s

De afronding van het project wordt niet eerder verwacht dan 2018. De afzet van de gronden brengt ook het risico met zich mee dat het project vertraagd wordt waardoor renteverlies wordt geleden. Hierdoor kan de exploitatie verder onder druk komen. Binnen dit project staan in 2016 opbrengsten uit grondverkoop opgenomen. In de huidige markt is dit een uitdagende opgave, waar prioriteit aan wordt gegeven. De voortgang wordt nauwgezet gevolgd, maar het risico op vertraging is aanwezig. Groenendijk Het project Groenendijk betreft de ontwikkeling van een park en 17 woningen. Het park is gerealiseerd. Naar verwachting zullen de voorbereidingen voor de bouw van de17 rijwoningen eind 2016 worden gestart zodat in 2018 de woningen worden gerealiseerd. Risico’s Voor dit project zijn geen risico’s opgenomen.

Starterswoningen in Giessen Het project starterswoningen Giessen te Giessen omvat thans de ontwikkeling van 8 woningen in Giessen. De bouwer heeft in 2014 een omgevingsvergunning aangevraagd. Bron in Rijswijk Het project Bron ligt in de kern van Rijswijk. Dit project omvat de ontwikkeling van 8 woningen, tezamen met de sanering van een benzinestation en een garagebedrijf. De gemeente vervult een faciliterende rol. Bronkhorst I A+B in Andel Een groot deel wordt traditioneel ontwikkeld; ofwel de gemeente heeft gronden aangekocht, maakt bouwen woonrijp en verkoopt de bouwrijpe gronden. Het project bevindt zich deels in de realisatiefase en deels in de ontwikkelfase. Het eerste deel van de vrije kavels is reeds verkocht.

72


Nadat in 2016 het bestemmingsplan is vastgesteld zal worden gestart met het bouwrijp maken van het terrein. Bronkhorst I C in Andel Deel C is in het MPG programma opgenomen als “Niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG)”. De gronden zijn gewaardeerd naar de toekomstige economische waarde. Notenhoff in Andel Het project omvat de herontwikkeling van een plangebied in het centrum van Andel. Het betreft de ontwikkeling van een psychiatrisch geriatisch ouderencentrum en 50 woningen. Het project wordt ontwikkeld door Woningstichting Meander. Het herziene bestemmingsplan wordt naar verwachting voor het einde van 2015 vastgesteld. Almkerk-West in Almkerk Het project betreft de ontwikkeling van een uitleggebied, gesitueerd tegen de kern Almkerk. In totaal worden 123 woningen, een Rabobank en een bioscoop gerealiseerd. De Rabobank en de bioscoop zijn gerealiseerd. Voor de ontwikkeling van Almkerk West is een samenwerkingsovereenkomst met woningcorporatie Woonlinie gesloten. Het project wordt uitgevoerd middels het zogenoemde concessiemodel. In 2015 zijn 38 woningen gerealiseerd. In 2016, 2017 en 2018 is de realisatie van 20 woningen per jaar geraamd. Landgoed Kraaiveld in Oudendijk Het project betreft het particuliere initiatief tot de ontwikkeling van woningen en een zorgboerderij, deels op grondgebied van en in samenwerking met de gemeente Werkendam. In 2015 is gewerkt aan het tot stand brengen van een nieuwe samenwerkingsovereenkomst (realisatieovereenkomst) voor de ontwikkeling van de resterende (landgoed)woningen en natuuronderdelen. Schouten Waardhuizen in Waardhuizen Het project Schouten omvat de ontwikkeling van 21 woningen in Waardhuizen. Voor de ontwikkeling van het plan is in 2014 de ruimtelijke procedure afgerond en de omgevingsvergunning inzake bouwen aangevraagd. Aangezien er nog geen onherroepelijke bouwvergunning is, is de bouw nog niet gestart.


73

8.13 Voorzieningen in de kernen Aalburg Dit is een momentopname (18-03-2016). Wijk en Aalburg Overdekte sportvoorzieningen Sporthal 1 Sportzaal Gymzaal 1 Binnenzwembad Manege Openlucht sportvoorzieningen Voetbalvelden (gras) 3 Voetbalvelden (kunstgras) 1 Trainingsvelden 2 Buitenzwembad Hockeyveld Tenniscomplex Korfbalvelden (kunstgras) Beachsport complex Kaatsveld Jeu de Boules complex Golfbaan Paardensport geen eigen accommodatie 1 Overige voorzieningen Bibliotheek 1 Gemeenschaps-/dorpshuis 2 op marktEvenemententerrein locatie Basisschool 2 School voor speciaal basisonderwijs (dependance) School voor voortgezet Onderwijs 2 Peuterspeelzaal en kinderopvang 1 Camping 1 Multifunctionele accommodatie (MFA) / Brede school (BS) 1 Jachthaven 1

Veen

Genderen

Eethen Meeuwen Drongelen Babyloniënbroek

1

binnen BS

2 1

1 3

1

1

1

1 1

1

1

1 1

binnen BS

1

1

1 + BS

1

in basisschool

1

1

1

BS = brede school

74


8.14 Voorzieningen in de kernen Werkendam Dit is een momentopname (18-03-2016). Er staan meerdere accommodatieprojecten op stapel. Over 1,5 jaar is sprake van een veranderde situatie. Werkendam Overdekte sportvoorzieningen Sporthal Sportzaal Gymzaal Binnenzwembad Manege --> nvt; alleen particulier! Openlucht sportvoorzieningen Voetbalvelden (gras) Voetbalvelden (kunstgras) Trainingsvelden Buitenzwembad Hockeyveld --> (nog) nvt Tenniscomplex Korfbalvelden (kunstgras) Beachsport complex Kaatsveld Jeu de Boules complex Golfbaan Paardensportterein --> in verenigingsverband Overige voorzieningen Bibliotheek

Sleeuwijk

Nieuwendijk

in dorpshuis 1

in MFA

3 1,5 1 1

3 2

2 1

1

1 2

1

1

1

1

Hank

in brede school 1 particulier

Dussen

1

3

2

1 particulier!

1

1

1

1

1 (14 banen)

1

1

1

1

in dorpshuis

in MFA

Gemeenschaps-/dorpshuis Evenemententerrein Basisschool

1 1 4

1 1 2

1 1

School voor speciaal basisonderwijs (dependance) School voor voortgezet Onderwijs Peuterspeelzaal --> binnen de kinderopvang (--> commercieel) Camping Multifunctionele accommodatie (MFA) / Brede school (BS) Jachthaven

1

in brede school 1 1 in brede school

in dorpshuis 1 1 1

2

2

3


1 1

3 1 2

75

8.15 Voorzieningen in de kernen Woudrichem Dit is een momentopname (18-03-2016). Woudrichem Overdekte sportvoorzieningen Sporthal 1 Sportzaal Gymzaal Binnenzwembad Manege --> nvt; alleen particulier! Openlucht sportvoorzieningen Voetbalvelden (gras) 3 Voetbalvelden (kunstgras) Trainingsvelden 0,50 Buitenzwembad Hockeyveld --> (nog) nvt Tenniscomplex 1 Korfbalvelden (kunstgras) Beachsport complex Kaatsveld Jeu de Boules complex Golfbaan Paardensportterein --> in verenigingsverband 1 Overige voorzieningen Bibliotheek Gemeenschaps-/dorpshuis 1 Evenemententerrein 2 Basisschool 2 School voor speciaal basisonderwijs (dependance) School voor voortgezet Onderwijs Peuterspeelzaal --> binnen de kinderopvang (--> commercieel) 1 Camping 1 Multifunctionele accommodatie (MFA) / Brede school (BS) Jachthaven 1

Oudendijk

Almkerk

RijsUppel Giessen wijk

1

Andel

Uitwijk

1

1

3 1

1,5 2

3

1 1 1

1

1 1

1 1

1 2 3

1 1

1 1*

1

1 1 2

1 1

1

1

1

1 1

1

* samen met Rijswijk

76

Waardhuizen


1

8.16 Reserves en voorzieningen Aalburg Reserves Ultimo in € 1.000 Algemene reserve bufferfunctie Algemene reserve Algemene reserve grondexploitatie Totaal algemene reserves Bestemmingsreserves: Reserve exploitatie reiniging Totaal t.b.v. tariefegalisatie Reserve milleniumdoelen Reserve brandweermaterieel Reserve opleidingen rampenbestrijding Reserve onderhoud en vervangen wegen Reserve Openbare verlichting Reserve baggeren Lokaal onderwijsbeleid / VVE Kunst- en cultuurfonds Reserve zwemvoorziening Reserve instandhouding molens Reserve onderhoud en restauratie torens Reserve speeltuinen / -plaatsen Reserve leefbaarheid (buurtprojecten) Reserve decentralisatie Jeugdzorg Reserve decentralisatie AWBZ Reserve Fonds Werk en Inkomen Reserve Wet Werken naar vermogen Reserve WMO/WVG Reserves decentralisaties sociaal domein Reserve riolering Reserve rioolonderhoud Reserve "egalisatie" tarieven riolering Res. begraafplaatsen en begravingen en san. Reserve Duurzaamheid Reserve Bestemmingsplannen Reserve Uitvoeringsaspecten Structuurvisie Plus Reserve Uitvoeringsaspecten de Wijde Biesbos Reserve landschapsinvesteringsfonds Reserve bommenregeling Stimuleringsfonds starters woningmarkt Bestemmingsreserve Groenfonds Reserve Uitkering Intergas Reserve BTW - compensatiefonds Reserve bedrijfsvoering gemeentebestuur Reserve studiekosten Reserve organisatieontwikkeling Reserve automatisering / basisregistraties Reserve lokaal personeelsbeleid

saldo 2011 900 4.225 2.103 7.228

Jaarrekening saldo saldo saldo saldo 2012 2013 2014 2015 900 900 900 4.427 3.725 2.458 2.084 1.769 628 7.411 6.394 3.986 0

80 80 3 18 118

54 54 4 9 91

208 208 5 9 83

0 0 6 9 72

365

888

860

56 42 11 19 10 280

2 52 41 11 37 10 316

110 72

0 0

Begroting saldo saldo saldo saldo 2016 2017 2018 2019 950 950 950 950 1.096 722 722 722 543 543 543 543 2.589 2.215 2.215 2.215 0 0 6 0 72

0 0 6 0 72

0 0 6 0 72

0 0 6 0 72

770

570

570

570

570

46 62 41 11 62 10 350

47 72 41 11 62 10 387

47 72 41 11 62 10 113

47 72 41 11 62 10 120

47 72 41 11 62 10 127

47 72 41 11 62 10 134

124 72

125 72

131 0

105 0

94 0

76 0

73 0

59

68

0

200

15 23 200

200

200

0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

96

102

117

102

0 370

370

370

370

427 -132

495 -153

559 -160

0 0

0 0 0

0 0 0

0 0

0 0 0

42

40

40

0

0

0

0

0

4 64

4 64

4 64

4

49 0 0

49 0 0

49 0 0

49 0 0

64

0

0

0

0

175

175

175

175

34

281

51 9

84 9

0 9

0 9

0 9

0 9

41 335 245 11

53 264 210 14

82 193 175 17

111 122 140 20

0 0 70 20

0 0 35 20

0 0 0 20

0 0 0 20

71 11 821

82 11 887

98 18 863

101 24 866

101 24 759

101 24 759

101 24 759

101 24 759

57

30

34

39

39

39

39

39


77

Reserves Ultimo in € 1.000 Res. expl. tractie etc. O.W. (excl. gladbestr.) Reserve materieel gladheidsbestrijding Bestemmingsreserve verplichtingen Reserve gymnastiekmaterialen Reserve onderhoud brandweergarages Reserve onderhoud gemeentehuis Reserve onderhoud gemeentewerkplaats Reserve onderhoud Aalburgloket Reserve onderhoud gymnastieklokalen Reserve onderhoud Amerikaanse windmotor Reserve onderhoud jongerencentrum EFS Reserve onderhoud torens Reserve onderhoud gebouwen begraafplaatsen Totaal met aangewezen bestemming Reserves Ultimo in € 1.000 Dek. reserve aankoop Rabobank (2007) Dek. reserve obs Den Biekurf (2005) Dek. reserve bouw 6e lokaal JH Dunant (04) Dek. reserve bouw 7e lokaal JH Dunantsch (05) Dek. reserve bbs De Ark (2005) Dek. reserve bbs Oranje Nassausch (05) Dek. reserve bouw De Hoeksteen (2004) Dek. reserve binnensportaccommodaties Dek. reserve bouw WvOranje College (2004) Reserve koopsom MFC (5%) Dek. reserve bouw jongerencentrum (2004) Res. aand. N.V. Waterleidingmij NWB (5,5%) Dek. reserve renovatie gemeentehuis (2009) Dek. reserve kunstgrasveld GDC (2013) Dek. reserve velden NOAD en Wilhelmina Totaal met gebonden bestemming Totaal bestemmingsreserves Totaal reserves

78

saldo 2011 50

Jaarrekening saldo saldo saldo saldo 2012 2013 2014 2015 61 91 110

Begroting saldo saldo saldo saldo 2016 2017 2018 2019 110 110 110 110

0

7

15

23

47

60

72

88

52 29

50 29

50 29

50 13

0 13 66

0 13 66

0 13 66

0 13 66

74 103

74 103

74 103

74 103

128 102

128 102

128 102

128 102

10

10

10

10

8

8

8

8

6 8

6 8

6 8

6 8

3.562

4.424

4.343

Jaarrekening saldo saldo 2011 2012 778 741

saldo 2013 703

3.765

0

saldo saldo 2014 2015 666

3.399 3.373 3.339 3.359

Begroting saldo saldo saldo saldo 2016 2017 2018 2019 591 554 516 479

86

80

74

69

57

51

46

40

58

56

54

53

49

47

46

44

66

64

62

59

55

52

50

48

74 386

69 374

64 363

59 352

49 329

44 318

39 306

34 295

394

382

370

358

334

322

310

298

51

48

45

42

35

32

29

26

1.364

1.323

1.281

1.240

129 325

122 300

114 275

107 250

93 200

86 175

79 150

72 125

52

52

52

52

52

52

52

52

509

480

452

423

366

338

309

281

95

90

80

75

70

65

463

795

752

709

1.157 1.116 1.075 1.033

4.270

4.090

4.004

3.819

0

3.911 4.057 3.829 3.601

7.913

8.568

8.555

7.584

0

7.310 7.430 7.168 6.960

15.141 15.980 14.949 11.570

0

9.899 9.645 9.383 9.175


Jaarrekening saldo saldo saldo saldo 2011 2012 2013 2014 Voorzieningen voor (verwachte) verplichtingen en risico's Voorziening uitkering pensioenen wethouders 882 971 1.083 1.115 Voorziening gronden Elsdijk 1.500 1.550 1.560 1.853 Voorziening grondexploitatie Regionaal Ontwikkel Bedrijf 0 856 Voorziening frictiekosten bibliotheek 0 40 Voorziening bruidsschat openbaar onderwijs 115 55 Totaal 2.497 2.576 2.643 3.863 Onderhoudsvoorzieningen Onderhoudsvoorziening brandweergarages 38 39 46 66 Voorziening 'voorzieningen openbaar basisonderwijs' 42 57 71 88 Voorziening 'voorzieningen bijzonder basisonderwijs' 71 82 96 110 Egalisatievoorziening tarieven afvalstoffenheffing 11 11 Onderhoudsvoorziening gemeentehuis 38 6 36 74 Onderhoudsvoorziening gemeentewerkplaats 97 94 83 103 Onderhoudsvoorziening Aalburgloket 39 58 94 128 Onderhoudsvoorziening gymnastieklokalen 67 76 76 102 Amerikaanse windmotor 1 1 3 10 Onderhoudsvoorziening gymnastiekmaterialen 0 0 Onderhoudsvoorziening jongerencentrum EFS 4 4 4 8 Voorziening onderhoud torens 0 6 Voorziening gebouwen begraafplaatsen 0 8 Totaal 409 429 510 703 Voorzieningen gevormd door van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden 44 lid 2) Voorziening begraven 0 39 Voorziening toekomstige vervangingsinvesteringen afval 0 385 Voorziening toekomstige vervangingsinvesteringen riolering 0 552 Totaal 0 0 0 977 Voorzieningen Aalburg Ultimo in € 1.000

Totaal voorzieningen


2.906

3.005

3.152

5.543

saldo 2015

0

0

0 0

79

8.17 Reserves en voorzieningen Werkendam Reserves Ultimo in € 1.000 Reserve Grondexploitatie Algemene reserve Reserve batig saldo voorgaande dienstjaren Reserve Kapitaalwerken Reserve Verkoop Intergas Totaal algemene reserves Bestemmingsreserves: Reserve egalisatie afvalstoffenheffing T.b.v. tariefegalisatie Reserve seniorenbeleid Reserve onderhoud graven Reserve Infrastructurele werken Reserve Woonomgeving Reserve huisvesting M.F.A.'s (v.h. onderwijs) Reserve recreatieve voorzieningen Reserve renov./verv. kleedlok. sportaccom. Reserve Inkomensdeel WWB Reserve WMO Reserve renovatie riolering Reserve planschade Reserve duurzaamheidsfonds Reserve monumentenfonds Reserve Rood met Groen Koppelingsfonds Reserve opvang financiële en econ. crisis Reserve bestuursakkoord 2010-2014 Reserve organisatiekosten Met aangewezen bestemming Reserve kapitaallasten Reserve kapitaallasten huisvesting onderwijs Reserve kapitaallasten gemeentewerf Met gebonden bestemming

saldo 2011 500 2.500

Jaarrekening saldo saldo saldo saldo 2012 2013 2014 2015 0 500 500 2.500 2.500 2.500

saldo 2016 500 2.500

Begroting saldo saldo saldo 2017 2018 2019 500 500 500 2.500 2.500 2.500

0 468 0 3.468

0 453 0 3.453

0 438 0 3.438

0 394 0 3.394

0 0 108 1.582 89 680

0 0 115 1.557 179 448

0 0 122 1.528 252 165

0 0 129 1.580 281 231

2.427 3.563 2.607 11.597

282 2.708 3.633 9.123

-115 2.695 3.633 9.213

0 1.853 1.033 5.886

362 362 73 961 929 456

318 318 80 1.035 491 824

529 529 87 1.472 757 1.030

0 0 94 1.541 720 1.202

40

3.878 50

4.174 60

9.448 70

9.209 90

8.766 100

8.225 110

7.709 80

775 1326 1639 116 26 93

914 1.542 1.793 116 -54 98

554 970 1.542 2.423 110 121

615 500 1.542 0 105 7 125

570 285 1.813 0 102 42 148

646 256 1.944 0 102 56 149

721 227 2.076 0 102 73 159

796 198 2.208 0 102 89 167

185

170

216

224

269

290

311

328

3213

2.783

1.422

1.528

664

807

981

981

3483 407

2.949 383

2.050 365

1.514 360

0 360

0 360

0 360

0 360

13.722 8.319

17.052 17.353 19.596 7.746 7.180 6.638

0

0

0

16.012 15.775 15.413 15.240 5.664 5.210 4.793 4.401

3.750 1.355 7.993

0

Totaal bestemmingsreserves

27.709 26.605 26.484 27.589

0

22.920 22.186 21.363 20.755

Totaal reserves

39.306 35.728 35.697 33.475

0

26.388 25.639 24.801 24.149

80

1.556 13.625

1.489 9.235

1.422 8.602

1.244 6.908

1.201 6.411

1.157 5.950


1.114 5.515

Voorzieningen Werkendam Ultimo in € 1.000 Verplichtingen en risico's Voorziening uitkering pensioenen wethouders Voorziening niet voorziene organisatorische ontwikkelingen Voorziening risico G.O.A. geschil Voorziening grondexploitatie Regionaal Ontwikkel Bedrijf Voorziening IZA gelden Totaal verplichtingen en risico's Onderhoudsvoorzieningen Voorziening onderhoud gemeentehuis Voorziening onderhoud werkplaats Werkendam Voorziening onderhoud voormalige werkplaats Sleeuwijk Voorziening onderhoud voormalige werkplaats Hank Voorziening onderhoud bergingen begraafplaats Voorziening onderhoud begraafplaats 't Laantje Voorziening onderhoud kazerne Werkendam Voorziening onderhoud kazerne Sleeuwijk Voorziening onderhoud kazerne Dussen Voorziening onderhoud kazerne Hank Voorziening financiering reconstructies wegen ruimten Voorziening onderhoud asfaltwegen Voorziening onderhoud bruggen Voorziening onderhoud infrastructuur Noordwaard Voorziening onderhoud havens Voorziening onderhoud pontveer Voorziening onderhoud kantoor havenmeester Voorziening onderhoud wachthuisje veerdienst Voorziening onderhoud schoolgebouwen Voorziening onderhoud Campus Voorziening onderhoud P.S.Z. Wilgenhoek Voorziening Culturele Centra Voorziening onderhoud bibliotheek Voorziening onderhoud De Kwinter Voorziening onderhoud Tavenu Voorziening onderhoud Hertenkamp Voorziening onderhoud Zwembad Werkina Voorziening onderhoud Zwembad Bijtelskil Voorziening onderhoud De Crosser Voorziening onderhoud gymzaal Vlietstraat Voorziening onderhoud Sporthal De Fuik Voorziening onderhoud milieustation Werkendam Voorziening renovatie/ver. kleedaccomodaties Voorziening nazorg stortplaatsen Afrondingsverschillen Totaal onderhoudsvoorzieningen Door derden beklemde middelen: Voorziening egalisatie afvalstoffenheffing Voorziening renovatie riolering Totaal door derden beklemde middelen Totaal voorzieningen


saldo 2011

saldo 2012

Jaarrekening saldo saldo 2013 2014

saldo 2015

2.035

2.297

2.437

1

1

1

140 2.176

2.298

2.438

5.189

137 20 31 23 5 367 42 26 26 7 2.191 1.237 202

299 33 13 26 8 366 34 8 27 5 2.520 1.374 221

289 46 13 24 9

230 56 16 26 11

40 7 28 11 2.304 1.415 244

1.281 88 8 6 1.075 335 5 86 29 156 133 4 256 88 91 62 216 2 484 118 -2 8.835

1.390

986

43 10 29 17 2.498 1.610 280 616 1.110

8 6 1.191 385 5 130 22 140 155 4 150 10 101 64 234 7 516 118 -4 9.566

8 6 1.303 439 5 175 24 143 36 1 129 81 107 71 253 12

488 5 219 26 147 57 2 232 123 122 77 72 17

118

118

8.327

8.272

0

0

0 0 0

676 2.397 3.073

0

11.011 11.864 10.765 16.534

0

0

1.767 682 1 2.739 0

9 6

81

8.18 Reserves en voorzieningen Woudrichem Reserves Ultimo in € 1.000 Weerstandsvermogen Algemene Reserve Weerstandsvermogen Algemene Reserve Grex Vrije Algemene Reserve Vrije Algemene Reserve GREX Rekeningresultaat Totaal algemene reserves Bestemmingsreserves: EBR: Reiniging EBR: Riolering EBR: Begraafplaatsen T.b.v. tariefegalisatie EBR: Frictiekosten EBR: Automatisering DBR: Welzijn EBR: technisch oh onderwijs DBR: Groen voor Rood DBR: Reserve Bovenwijkse voorzieningen EBR: WMO DBR: Wegen EBR: Zorg Welzijn en Participatie (ZWP) DBR: Nieuwe initiatieven Met aangewezen bestemming Amortisatiebestemmingsreserve Met gebonden bestemming

saldo 2011

Jaarrekening saldo saldo saldo 2012 2013 2014

999

999

999

1.668 3.259 30 797 6.753

1.173 3.019 527 1.484 7.202

1.222 0 2.666 2.574 335 2 1.324 -812 6.546 2.763

368 4.435 352 5.155 0 0 17

242 4.021 341 4.604 107 634 17

156 3.427 327 3.910 83 569 17

77

77

77

244 187 33

300 187 33

0 0 0 477

999

0 57 570 17 442 77

saldo 2016 999

Begroting saldo saldo 2017 2018 999

999

saldo 2019 999

298 294 174 52 1.292 1.301 1.485 1.765 168 15 6 457 0

0

777 300

2.757 2.609 2.664 3.273

0

0

0

0

394

314

234

154

400 77

400 77

400 77

400 77

510

510

510

510

1.355 4.394 4.394

1.223 2.240 4.564 4.420 4.564 4.420

0

1.381 1.301 1.221 1.141 3.770 3.404 3.044 2.685 3.770 3.404 3.044 2.685

Totaal bestemmingsreserves

10.239 10.353

9.697 6.660

0

5.151 4.705 4.265 3.826

Totaal reserves

16.992 17.555 16.243 9.423

0

7.908 7.314 6.929 7.099

82

558 4.526 4.526

saldo 2015


Voorzieningen Woudrichem Ultimo in € 1.000

saldo 2011 Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's: Pensioenen wethouders 1.041 Voorziening salarissen 49 Voorziening Wachtgeld Voorziening individueel loopbaanbudget Voorziening onderzoek belastingdienst Voorziening afronden kosten 't Rond Voorziening afronden kosten dorpshuis Giessen Voorziening grondexploitatie Regionaal Ontwikkel Bedrijf Totaal 1.090 Egalisatievoorzieningen: Voorziening technisch onderhoud onderwijsgebouwen 402 Voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen 645 Voorziening onderhoud wegen Voorziening onderhoud civiele kunstwerken Voorziening onderhoud Historische Haven Totaal 1.047 Door derden beklemde middelen: Voorziening egalisatie reiniging Voorziening egalisatie riolen Voorzieinng egalisatie begraafplaatsen Totaal 0

saldo 2012

Totaal voorzieningen


2.137

Jaarrekening saldo saldo 2013 2014

1.172 40

saldo 2015

1.169

920

0 47 250 25 0 0 1.491

114 89 257 0 51 1.284 2.715

0

1.130

462 714 115 8 0 1.299

0 779 87 22 12 900

0

0

0 0 0 0

177 3.034 223 3.434

0

2.342

2.790

7.049

0

1.212 424 691 15

83

8.19 Kengetallen Hieronder wordt per kengetal weergeven welke verhouding wordt uitgedrukt. Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Een hoge netto schuldquote hoeft op zichzelf geen probleem te zijn. Of dat het geval is valt niet direct af te leiden uit de netto schuldquote zelf, maar hangt af van meerdere factoren. Zo kan een hoge schuld worden veroorzaakt doordat er leningen zijn afgesloten en die gelden vervolgens worden doorgeleend aan bijvoorbeeld woningbouwcorporaties die op hun beurt weer jaarlijks aflossen. In dat geval hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Solvabiliteitsratio Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Indien er sprake is van een forse schuld én veel eigen vermogen (het totaal van de algemene en de bestemmingsreserves), hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn voor de financiële positie. Daar is bijvoorbeeld sprake van indien een lening is aangegaan omdat het eigen vermogen niet liquide is (omdat het vast zit in bijvoorbeeld een gemeentehuis of dat er andere investeringen mee zijn gefinancierd). Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. De mate van weerbaarheid geeft in combinatie met de andere kengetallen een indicatie over de financiële positie van een gemeente. De solvabiliteitsratio drukt immers het eigen vermogen uit als percentage van het totale vermogen en geeft daarmee inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Grondexploitatie De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. Indien gemeenten leningen hebben afgesloten om grond te kopen voor een (toekomstige) woningbouwproject hebben zij een schuld. Bij de beoordeling van een dergelijke schuld is het van belang om te weten of deze schuld kan worden afgelost wanneer het project wordt uitgevoerd. Van de opbrengst van de woningen kan immers de schuld worden afgelost. Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. Wanneer de grond tegen de prijs van landbouwgrond is aangekocht, loopt een gemeente relatief gering risico. Het is dus belangrijk om te kunnen beoordelen of er een reële verwachting is of grondexploitatie kan bijdragen aan de verlaging van de schuld. Staat de grond tegen een te hoge waarde op de balans en moet die worden afgewaardeerd dan leidt dit tot een lager eigen vermogen en dus een lagere solvabiliteitsratio.

84


Structurele exploitatieruimte Voor de beoordeling van de financiële positie is het ook van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Structurele baten zijn bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de opbrengsten uit de onroerende zaakbelasting OZB. Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten en deze worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. De relevantie van dit kengetal voor de beoordeling van de financiële positie schuilt erin dat het van belang is om te weten welke structurele ruimte een gemeente heeft om de eigen lasten te dragen, of welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. De kengetallen moeten daarbij in samenhang worden bezien. Wanneer bijvoorbeeld de grondexploitatie er niet toe bijdraagt om de schuldpositie te verminderen en de structurele exploitatie ruimte negatief is, geeft het kengetal belastingcapaciteit inzicht in de mogelijkheid tot hogere baten. Belastingcapaciteit De OZB is voor gemeenten de belangrijkste eigen belastinginkomsten. De belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin bij het voordoen van een financiële tegenvaller in het volgende begrotingsjaar kan worden opgevangen of ruimte is voor nieuw beleid. Om deze ruimte weer te kunnen geven is een ijkpunt nodig. Op voorstel van de stuurgroep die naar aanleiding van het advies door de Commissie vernieuwing BBV is ingesteld is ervoor gekozen om de belastingcapaciteit te relateren aan landelijk gemiddelde tarieven. In de eerste plaats is voor een landelijk gemiddelde gekozen omdat over het algemeen geen maximum is gesteld aan belastingentarieven, zoals bij de OZB en parkeerbelasting. Daarnaast geeft een gemiddelde meer inzicht in de betekenis van de belastingcapaciteit voor de financiële positie dan wanneer het gerelateerd wordt aan een maximaal te heffen tarief en worden deze gemiddelden ook onderling door gemeenten gebruikt om lasten te vergelijken. Ook is er vanuit de praktijk behoefte bij gemeenten en andere belanghebbende om inzicht te hebben in de lokale tarieven van omliggende gemeenten. De hoogte van belastingtarieven komen dus niet in een vacuüm tot stand; er wordt daarbij rekenschap gegeven hoe de «eigen» lastendruk (via tarifering) zich verhoudt tot het landelijke gemiddelde. Zo publiceert het Coelo de «Atlas van de Lokale Lasten», een marco- en micro-overzicht van opbrengsten van de hoogte en ontwikkeling van tarieven, heffingen en woonlasten dat mede daarvoor wordt gebruikt. Ook wordt voortaan in de meicirculaire van het gemeentefonds een overzicht opgenomen met de (ontwikkeling van de) gemiddelde lastendruk van de woonlasten van een meerpersoonshuishouden. Voor de gemeenten wordt de belastingcapaciteit gerelateerd aan de hoogte van de gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en reinigingsheffing). Naast de OZB wordt tevens gekeken naar de riool- en afvalstoffenheffing omdat de heffing niet kostendekkend hoeft te zijn, maar ook lager mag worden vastgesteld (er is dan sprake van belastingcapaciteit die niet benut wordt). Bij de beoordeling van de kengetallen die moet worden opgenomen kan worden vermeld welke ruimte er is ten opzichte van het maximaal te heffen tarief. De mate waarbij een tegenvaller kan worden bijgestuurd, wordt ook wel de wendbaarheid van


85

de begroting genoemd. Wanneer een gemeente te maken heeft met een hoge schuld en de structurele lasten hoger zijn dan de structurele baten en de woonlasten al relatief hoog zijn, dan is er minder ruimte om te kunnen bijsturen.

86


8.20 Gewaarborgde/gegarandeerde geldleningen Aalburg heeft totaal € 22,4 miljoen aan gewaarborgde/gegarandeerde geldleningen. Hiervan zijn 85% (€ 18,9 miljoen) woningbouwborgstellingen door WSW met een achtervangfunctie gemeente. De overige 15% is een geldlening van € 580.000 aan de stichting Spons. Achilles en een geldlening aan ROB Land van Heusden en Altena CV van € 2.880.000. Werkendam heeft totaal € 87,6 miljoen aan gewaarborgde/gegarandeerde geldleningen. Hiervan zijn 89% (€ 78,2 miljoen) woningbouwborgstellingen door WSW met een achtervangfunctie gemeente. De overige 11% is voornamelijk een geldlening aan ROB Land van Heusden en Altena CV van € 7,2 miljoen en een lening aan de stichting Gereformeerde bouwcoöperatie (t.b.v. zorgappartementen) van € 1,7 miljoen. Woudrichem heeft totaal € 53,7 miljoen aan gewaarborgde/gegarandeerde geldleningen. Hiervan zijn 79% (€ 42,2 miljoen) woningbouwborgstellingen door WSW met een achtervangfucntie gemeente. De overige 21% is voornamelijk een geldlening aan ROB Land van Heusden en Altena CV van € 4,3 miljoen, een geldlening aan stichting Stromenland (t.b.v. verpleegtehuis) van € 4,7 miljoen en een herfinanciering van Rijksleningen van de stichting Woonlinie van € 1,9 miljoen. Toelichting op gewaarborgde geldleningen WSW Het eigen risicovermogen van WSW is de eerste buffer om aanspraken op de borg op te vangen. Deze reserve kan WSW zo nodig aanvullen door het onderpand van de noodlijdende corporatie uit te winnen. De tweede buffer is de onderlinge waarborg van corporaties (het obligo). Corporaties voldoen op eerste verzoek 3,85% van hun geborgde schuldrestant aan WSW. De derde buffer bestaat uit de afspraak met Rijk en gemeenten (de ‘achtervang’) dat WSW indien nodig kan beschikken over renteloze leningen. Achtervang De achtervang van het Rijk (50%) en de gemeenten (50%) is het sluitstuk van de zekerheidsstructuur binnen het borgstelsel. Deze zekerheidsstructuur maakt het mogelijk dat corporaties met voordelige financiering sociale volkshuisvesting kunnen realiseren. WSW neemt de betaalverplichtingen voor een lening over wanneer de corporatie (ondanks de voordelige financieringsvoorwaarden) de rente en aflossing op een door WSW geborgde lening niet meer kan betalen. Alleen als WSW deze betaalverplichting niet uit de overige buffers in de zekerheidsstructuur kan voldoen, moeten Rijk en gemeenten bijspringen. Op grond van hun rol als achtervanger moeten zij in dat geval renteloze leningen aan WSW verstrekken, en wel onder de volgende afspraken: Het Rijk verstrekt in alle gevallen de helft (= 50%) van de renteloze leningen. De zogenoemde “schadegemeenten” verstrekken samen een kwart (= 25%) van de renteloze leningen. De schadegemeenten zijn de gemeenten die vermeld zijn in de leningen waarvoor WSW de betaalverplichting overneemt. Alle gemeenten die achtervanger zijn van WSW (met inbegrip van de schadegemeenten) verstrekken samen het resterende kwart (= 25%) van de renteloze leningen.


87

WSW is nog nooit aangesproken op de borg en schat het risico van de gemeenten en het Rijk in als zeer klein, of zelfs theoretisch. Achtervangrisico De borging van WSW is ingebed in de zekerheidsstructuur van het borgstelsel met meerdere vangnetten en buffers. De achtervang van de gemeenten (50%) en de Rijksoverheid (50%) vormen samen de derde buffer. De achtervang betekent voor de gemeenten dat zij risico lopen dat zij renteloze leningen aan WSW zullen moeten verstrekken wanneer de andere buffers onvoldoende groot blijken te zijn. WSW schat dit risico op basis van zijn risicomodellen en stresstesten in als zeer klein, of zelfs theoretisch. Iedere gemeente is zelf verantwoordelijk voor de eigen inschatting van dit risico. Voor meer informatie over de achtervang WSW wordt verwezen naar de website van WSW%20https:/www.wsw.nl/gemeenten/achtervang/

88


Herindelingsscan Aalburg, Werkendam, Woudrichem Bestuurlijke Organisatie en Toezicht

Recommend Documents