Herengracht 408 e.
[email protected] 1017 BX Amsterdam t. +31(0)20-62 29 314 www.dogononderwijs.nl IBAN NL27INGB0004538261
STICHTING DOGON ONDERWIJS nieuwsbrief #02 april 2014
oktober 2013; start schoolprogramma
terrein Lycée Professionnel Sangha
Reisverslag april 2014 Ik kan niet genoeg benadrukken wat een geweldig land Mali is! De reis verliep wederom vlekkeloos. Met veel ontmoetingen en afspraken. Bij een moordende temperatuur, soms oplopend tot 44 graden Celsius, werd er stevig gewerkt aan wegen, schoolgebouwen, waterdammen, voorbereidingen van restauraties of hakken van stenen voor een school. Bij een toevallige ontmoeting met de gouverneur van Mopti hebben we de school in Sangha gepresenteerd. Bij een andere ontmoeting met de directeur van het waterbedrijf, de nieuwe ideeën over de Blue Pump besproken en het water voor de school in Sangha geregeld. Bij weer een andere gelegenheid heb ik gezien dat er een indrukwekkende steenfabriek aan het ontstaan is. Daar kunnen we mee samenwerken. We zijn bezig met de bouw van twee basis scholen, een dam in Yougho en een weg naar Nando. Maar ook met het uitzetten en opstarten van de grote nieuwe school in Sangha. De bouw van twee putten is ook nog steeds gaande. Het nieuwe onderwijs programma “les mots imprimés”, in samenwerking met Stichting Bloemendaal Dogon, krijgt steeds meer vorm. Dat geldt ook voor andere onderwerpen als het Groene Woestijn Initiatief en de samenwerking met het Dogon Vrouwen Initiatief.
Les in Sevaré; Bouwen met leem.
Zaagmachine op de natuursteen fabriek.
Alles bij elkaar was het weer een vruchtbare week. Per onderwerp zullen we nog gedetailleerder verslag doen. We hopen dat iedereen zo een goed beeld krijgt van het groeiend aantal activiteiten en de resultaten in 2014. Les Mots Imprimés. 1
In gesprek voor nieuwe basisschool in Sono Ma De tweede school die we in 2014 willen realiseren, staat in Sono Ma. Deze school bestaat nu uit een oud gebouw waar het dak vanaf gewaaid is. Daarnaast staat een blok met traditionele lokalen. Er zijn al veel bomen geplant bij de aanleg van het eerste gebouw en deze zijn inmiddels behoorlijk groot. De school telt 292 leerlingen, een directeur en vijf leraren. Drie van hen worden door de overheid betaald en drie door het dorp. Het dorp toont grote inzet en bereidheid om het noodzakelijke onderwijs te realiseren. Hun bijdrage aan het betalen van de onderwijzers en de grote hoeveelheid leerlingen leveren hiervoor al een eerste bewijs. We maken zoals gebruikelijk duidelijke afspraken over de rol van de gemeenschap. Over de aanvoer van water, grind en leem en over het aanplanten van bomen en de aanleg van een schooltuin. We hebben het contract getekend en nog dit jaar gaan we aan de slag. Tegenover het oude schoolgebouw komen drie nieuwe lokalen met een grote veranda. De bestaande school gaan we opknappen. We maken een nieuw dak en een fijne veranda. Daarnaast beschikt de school niet over goede sanitaire voorzieningen en kent dus ook geen hygiëne programma! Volgend jaar, na realisatie van het gebouw, zullen we ook de inhoud van het onderwijs aanpakken, samen met de school. De zeer gemotiveerde leerkrachten zijn uiterst geïnteresseerd in het programma van “Les Mots Imprimés”.
ADI en de zes docenten van Sono-Ma.
Het dorpshoofd ondertekent het contract.
Bestaand lokaal; scheuren in dakconstructie. 2
Op weg naar Nando De afspraken die we ruim een jaar geleden met Nando hebben gemaakt om mee te werken aan de renovatie van het dorp krijgen nu gestalte. De eerste stap is de aanleg, of beter gezegd, het herstel van de oude weg naar boven. Deze is de afgelopen tien jaar bijna helemaal weggespoeld. Al het vervoer van materiaal, hout en voedsel moet daarom op het hoofd of met ezels. Als de weg eenmaal hersteld is, kan dat met ezelkarretjes gedaan worden. Afgelopen januari is men begonnen met het hakken en verzamelen van de stenen nodig om de opsluiting van de weg te maken. In totaal zijn er bijna zestig mensen actief in de hitte van ruim 40 graden. Wij volgen nu met de aanvoer van rode aarde, grind en het benodigde cement om de betonnen delen te realiseren op de schuine delen. ADI organiseert het werk en zorgt voor de technische aanwijzingen. Eind april dit jaar is de weg gereed. Daarnaast lijkt ook het water probleem opgelost. Een nieuwe pomp, het openbreken van een oude fourage en meer zonnepanelen zorgen nu voor een stevige straal water die aankomt boven in het dorp.
In de eerste dagen werd al 100 m aangelegd.
Het opsluiten van banco met natuursteen.
Op Vimeo en onze website kunt u hiervan een compilatie vinden, zie ‘Op weg naar Nando’.
8x per dag wordt de rode aarde aangeleverd. 3
Bouw basisschool in Senguebengou De bouw van de school staat onder leiding van Isay Dara. Hij is een heel precieze bouwer en zit vol vragen. We bespreken de voortgang en de mogelijke verbeteringen of vereenvou digingen. Ik blijf merken dat de tekeningen weliswaar keurig worden gevolgd, maar dat de reden of de samenhang niet altijd goed begrepen wordt. Dat is ook voor ons weer leerzaam. Er wordt veel meer gehakt aan de HCEB (hydraulic compressed earth blocks) stenen dan de bedoeling is. Voor de snelheid van bouwen is dat overigens geen probleem. De samenwerking met de bevolking is heel goed. Ook de afspraken die in december zijn gemaakt over de aanleg van een schooltuin waren kennelijk goed, want deze is al klaar. De tuin ziet er goed uit maar nu pas is mij duidelijk wat het probleem is met het water en waarom. Leerlingen mogen niet naar de nabij gelegen put omdat de onderwijzers bang zijn dat ze in de put vallen. En tijdens schooltijd zijn zij verantwoordelijk voor de leerlingen. De pomp “India Mali” werkt wel, maar voor 20 liter water heb je wel bijna 10 minuten nodig en het is ontzettend zwaar. Kortom weer veel geleerd. We zullen kijken of we deze pomp vervangen kunnen.
De waterpomp voor het nieuwe schoolgebouw.
De gemetselde wanden van de veranda.
De staalconstructie wordt deels weg gewerkt. 4
Ontwerp Lycée Professionnel Sangha Na het eerste schetsplan ligt er nu een nieuw ontwerp waarin de diverse opmerkingen zijn verwerkt. Op de website is een prachtig overzicht en beeld verhaal te vinden van het uiteindelijke ontwerp dat in de komende jaren zal worden gerealiseerd. Dat zal ook weer wijzigen door nieuwe kennis en inzichten! De stad leeft, het dorp leeft en zo ook de school! Impressie: cluster Landbouw.
Impressie: Lyceum met clusters techniek, algemende kennis en landbouw in de groene schooltuinen. 5
Uitzetten van de eerste clusters Met het uitzetten van de eerste klaslokalen, de woningen en het eerste kantoortje is de bouw van de school begonnen. Op het bijna 5 hectares grote terrein zal de komende 3 jaar een school ontstaan waar de praktijk, het ondernemerschap en de directe praktische toepasbaarheid van een opleiding vorm gaan krijgen. Deze school wordt de eerste in Mali met zulke uitgangspunten voor het curriculum. Dus niet een vanuit Bamako bepaald programma dat jarenlang onwrikbaar vastligt, maar de vanuit de regio Sangha bepaalde vraag die leidend is. Er mag op 22 vakgebieden les gegeven worden. We beginnen met onderwijs in bouwen, landbouw, water & sanitatie, en energie voorziening. Daar is in deze regio vraag naar en daar ligt heel veel werk. Behalve het uitzetten van het terrein, worden er al flink veel stenen gehakt. De eerste 15.000 stenen zijn bestemd voor de eerste cluster van gebouwen. In augustus van het lopende jaar zullen de leerlingen die stage met begeleiding volgen, beginnen met de woningen. Komende oktober staan de eerste 150 leerlingen al voor de deur. Nog niet in het nieuwe gebouw maar vlak bij de te realiseren school. Ook zij krijgen weer een rol in de bouw. Zo is de bouw van de school zelf ook weer onderdeel van de opleiding. Er zal gewerkt worden aan aanleg van water & sanitatie, energie voorziening, tuinen voor de landbouw maar natuurlijk ook het construeren van de diverse noodzakelijke gebouwen. In oktober 2015 kan de volgende lichting van 150 leerlingen dan in het nieuwe gebouw zijn plek vinden.
Het team zet met lint de eerste cluster uit.
Amatigue Dara (ADI) behoudt het overzicht.
Lokale bevolking hakt natuurstenen in blokken. 6
Curriculum Lycée Professionnel Sangha We zijn al een paar jaar aan het praten over wat nu werkelijk een goede opleiding is in Sangha. We zijn nu vol enthousiasme begonnen, na veel gesprekken over praktijk onderwijs waar de vakopleiding centraal staat. Een curriculum met bouwen, water, landbouw noem maar op. Maar hoe ziet dat er dan uit? Afgelopen reis heeft mij helemaal gelukkig gemaakt! Niet alleen in Sangha, Bandiagara en Mopti maar ook bij het hoogste orgaan van de sector onderwijs in Bamako werd ik met open armen ontvangen! Men heeft een nieuw onderwijs principe geïntroduceerd en in Sangha gaan we daar de eerste school voor bouwen. Zelden heb ik zo’n enthousiaste ambtenaar ontmoet die alles weet van bouwen met geperste aarde stenen, die nadenkt en die een visie heeft over hoe we er nu werkelijk voor gaan zorgen dat jongeren lokaal een vak kunnen leren. Hij kon mij zelfs een schema laten zien met de positie en de mogelijkheden van het nieuwe onderwijs. Dat het gebouw er ging komen, was weer een verrassing voor hem. Over een directeur, leraren en zijn volle support hoefde ik me echt geen zorgen te maken! Kortom deze ontmoeting was een feest en gaat ons inspireren om op de ingeslagen weg verder te gaan.
Bij Oumar Yacouba Maïga, Directeur Nationaal Technisch Onderwijs Mali. enseignement
marche du travail
superieur
BAC TECH 3 jaar
BAC PRO 3 jaar
Lycées
Lycées
techniques
profes-
BT 4 jaar
CAP 2 jaar
CFP / IFP
sionnels
enseigne-
enseigne-
ment
ment
secondaire
secondaire
technique
professionnel
titulaire du def ou equivalent
7
Nieuw organisatieschema met de Lycées Professionnels.
Onderwijzerswoningen Kamba Op verzoek van een lokale ondernemer, Seydou Nantoume, een man die heel veel investeert in onderwijs, wegen en bedrijven, hebben we woningen ontworpen voor leraren in het plaatsje Kamba. Deze cluster van woningen zal in het najaar worden gerealiseerd. Het zijn allemaal stappen om te zorgen dat ook de kwaliteit van het onderwijs gaat verbeteren. Goede huisvesting, stabiel aanwezige onderwijzers bij een school en een werkelijke woon-leef-werk situatie.
De cluster van vier onderwijzerswoningen.
We hebben een mooie cluster met huizen ontworpen rondom een gemeenschappelijk pleintje. Het maken van traditionele muren van gehakte stenen in combinatie met HCEB stenen is nieuw voor ons maar is tevens de nadrukkelijke wens van de opdrachtgever die ook wil dat de lokale kennis en kunde van bouwen verder wordt ontwikkeld. Het nieuwe erf met de fornuizen van leem. toilette
cuisine
pergola jardin
salle de séjour
chambre
pergola banc de pierre
chambre
place commune
salle de séjour
Logement deseignant:
ensemble
banc de pierre
jardin
Plattegrond eerste cluster + uitbreidsingsoptie. Logement deseignant:
Logement deseignant:
ensemble 4 maison ensemble 8 maison + place commune
1000m2 - 35*50m 2400m2 - 60*50m
maison + jardin maison
250m2 50m2
ensemble 4 maison, option A
8
Logement deseignant:
ensemble 4 m
Tweede stageproject, koepelconstructie Voor het tweede stage project van de ETJS werd een geheel nieuwe bouwmethode bedacht. Deze was ook door ons nog niet eerder toegepast. De koepels bestaan uit gestapelde HCEB stenen. Er zijn twee gebouwtjes getekend die de studenten gebouwd hebben op het terrein van de steenfabriek. Volgend jaar gaan we op deze manier de woningen maken op het terrein van het Lycée Professionel in Sangha. v Wat de leerlingen nog niet weten, is dat we ze allemaal na hun opleiding voor drie tot vier maanden in dienst gaan nemen om ook werkelijk woningen te maken in Sangha. Ik heb de uitkomst van de proef bezocht en het is werkelijk prachtig. Een heel belangrijk resultaat is dat we met een zeer eenvoudige hulpconstructie ter ondersteuning in staat zijn om koepels te maken. Na deze proef met een gebouwtje van 1800 bij 1800 gaan we voor de grotere koepels!
Resultaat van het tweede stageproject.
Bamboo stokken ondersteunen de stenen.
Op de website is een uitgebreid verslag te vinden van het gehele stageproces, met de daarbij horende tekeningen en foto’s.
Zeven jongens en drie meisjes participeerden. 9
Mali natuursteen Altijd interessant om te ontdekken: bij Bandiagara is Seydou Nantoume ook begonnen met een heuse steenzagerij. Ook hier moeten lokale mensen nog worden opgeleid. Er zijn weer mogelijke vormen van samenwerking te bedenken met de vakopleiding in Sangha. De lokale directeur is tevens directeur van het hotel. Hij heeft zich bij gebrek aan toeristen in dit nieuwe avontuur gestort. Hij is ook bezig met de aanschaf van machines om zelf naar water te gaan boren en zo niet afhankelijk te zijn van Fransen of Chinezen. Ook weer interessant natuurlijk voor onze afspraken en ideeën over de Blue Pump en het lokaal initiatief!
Voorraad natuursteen op de steenfabriek.
Lessen in leem architectuur Mijn eerste les op de ETSJ (technische school) in Sévaré. Met een kleine beamer projecteer ik vele voorbeelden van leem architectuur over de hele wereld. Basil, hoofd afdeling bouwen en metselen, pikt het weer geweldig op. Als een echte leraar betrekt hij de leerlingen bij de les. Wat hebben ze gezien, wat hebben ze gehoord, wat vinden ze belangrijk. Belang en kwaliteit van bouwen met leem, samenwerken, de metselaar als architect, en toekomst kansen. Alle leerlingen van groep 3 zijn aanwezig. Veel interesse voor de handpers, omdat ze daar zelf mee aan de slag kunnen. Het blijkt dat er al twee groepen leerlingen hebben besloten om in een soort associatie te gaan samen werken. Ze hebben nog geen weet van het plan om hen na hun DEF in te zetten voor Sangha.
Variateit in natuursteen patronen en vormen.
Les in Sevaré; Bouwen met leem. 10
Blue Pump Mali Water en drinkwater, blijven de eerste voorwaarden ter verbetering van de leefomstandigheden. Er zijn wel duidelijke verbeteringen zichtbaar. Op diverse plekken worden voorzieningen aangelegd en ook in “steden” of grotere dorpen zijn die aan het ontstaan. Overal moet men betalen voor het water, 10 FrancsCfa per 20 liter. Het geld gaat naar de watercomités die zorgen voor het onderhoud. Tien procent hiervan, dus 1 FrancCfa gaat naar de pomp beheerder. Van 6.00 uur tot 18.00 uur kan men water halen. Wat blijft, zijn de vele kleine dorpen die nog handpompen en putten nodig hebben. Er zijn veel “forages” (“waterboringen”) met handpompen van twintig jaar en ouder die inmiddels zijn vastgeroest of niet goed meer werken. Bij ons bezoek aan de directeur Hydrologie regio Mopti in Bandiagara hebben we afspraken gemaakt voor de water voorziening van het lyceum van Sangha. We krijgen de beschikking over een niet meer in gebruik zijn de forage die twee m3 water per uur levert! Daarmee kunnen we goed aan de slag. Daarnaast hebben we de nieuw ontwikkelde handpomp getoond. Deze is oerdegelijk, zwaar uitgevoerd maar heel licht in gebruik. Deze pomp maakt het mogelijk water van 100 meter diep met de hand op te pompen. De combinatie van de school, het opleiden van pompinstallateurs en het onderhoud bracht de directeur in extase. Hij bood spontaan aan om persoonlijk les te komen geven op de school! Kortom, Blue Pump Enterprises Mali lijkt geboren! 11
In overleg met Djibrilla Boubeye Samake, hoofd onderwijs Douentza in Bandiagarra.
Jurriaan en ADI in overleg met Abdoulaye Mahamane, chef Service Hydraulique.
www.bluepump.nl www.fairwater.org
Tweede dam bij Yougho Het experiment van vorig jaar voor een nieuwe locatie voor een dam is geslaagd. De gevonden plaats die afgesloten is met een kleine dam heeft goed gewerkt. De dam wordt nu verhoogd en uit het natuurlijke bassin wordt de daar aanwezige leem verwijderd. Er zal in totaal een waterbekken ontstaan van 1.200 m3. Voorwaarde is wel dat het moet gaan regenen!
Het tweede natuurlijke waterbassin in Yougho.
De werkzaamheden worden gecoördineerd door Kenneko Dara. Als het bekken in het najaar volstaat, gaan we kijken naar een eenvoudige methode om het water naar het lager gelegen dorp te brengen. Het is ongeveer 5-10 minuten naar beneden lopen, een stuk beter dan de nu 40 minuten durende wandeling omhoog vanuit de vlakte die vereist is als het water bij het eerste bassin uitgeput is.
Music for Mali
June 2013, lokale bevolking hakt natuursteen.
Vorige maand zijn de 200 opgehaalde gitaren aangekomen in Bamako, waar SDO het transport en de lokale afhandeling op zich heeft genomen. De instrumenten worden gedoneerd aan stichting Instruments4Africa onder toezicht van muziek leraar Paul Chandler. De eerste 10-tal gitaren zijn eind april in gebruik genomen door muzikale leerlingen die in samenwerking met de Ali Farka Toure Foundation zullen deelnemen aan de komende muziek festivals in Mali. Paul Chandler en de Ali Farka Toure Foundation testen de instrumenten. 12
Restauraties Mali Dogon Culture loopt eigenlijk bijna als vanzelf. De waarde die mensen hechten aan hun eigen geschiedenis, familie altaren en gebouwen blijft ondanks alle tegenslagen bij de oogsten en het toerisme intact. De gezamenlijke aanpak van dorpen of families bij het herstel van het verleden of bij het signaleren van dreigend verlies, is alom aanwezig. Mijn twijfels zijn wegenomen als ik zie dat in Yendouma Ato de mooiste familie huizen, van zowel de Tellem als de Dogon weer zijn hersteld. In Arou woont weer een Hogon! Ook hier is alles weer hersteld onder de bezielende leiding van Keneko Dara, MCB en Createrre. Ook in Koundou Komokan is alles uitgevoerd door de lokale bevolking met financiële steun van de zoon van Asama Dara (uit Koundou Dogomo). Hij is in Parijs werkzaam als chirurg, maar is zijn verleden niet vergeten. In Touloy, bij de grot die Herman Haan zo mooi in beeld bracht in de jaren 60, is ook een aantal Tellem huizen ingestort. De bevolking van Pégué wil deze monumenten heel graag herstellen! Het is dus geen ver weg bedacht, ‘Europees’ idee!
De Hogon voor het herstelde huis in Arou.
Eerste resultaten van het herstel in Yendouma Ato.
Touloy wacht op herstel. 13
Alleen al hierom zullen de restauraties van Yougho en Nando er dus komen. Maar op deze plaatsen vraagt dit bijna het onmogelijke door de problemen met bereikbaarheid en water van de dorpen. In Yougho maken we daarom een nieuw, groot water bassin van 1.200 m3. In Nando zijn we gestart met de aanleg van een weg van 860 meter de berg op. Beide zijn noodzakelijke voorwaarden om de restauraties te vergemakkelijken, maar zeker ook in het dagelijks bestaan. Amatigue Dara verwijst naar de oorspronkelijke metselverbanden van de Tellem.
Al de Tellem torens in Koundou zijn weer aangeheeld. 14
