HERBERT VERRETH
DE OUDHEID IN FILM
Mimemata. Leuvense bijdragen over de oudheid, 1 LEUVEN 1995
Opgedragen aan mijn collega Chris De Brabanter
Het manuscript is voltooid op 13 oktober 1995. Eerste oplage (50 ex.): 15 december 1995 Tweede oplage (met correcties, maar geen aanvullingen) (50 ex.): 16 februari 1996 Derde oplage (50 ex.): 5 december 1996 Vierde oplage (50 ex.): augustus 1999 ISBN: 90-9009093-2 D/1995/Herbert Verreth, uitgever Voor verdere suggesties, opmerkingen, aanvullingen, vragen, ...: Verreth Herbert K.U.Leuven - Faculteit Letteren Blijde-Inkomststraat 21 B-3000 Leuven 0032 - 016/32.49.22 - 32.49.29 fax: 0032 - 016/32.49.09 - 32.50.25 E-mail:
[email protected]
privé: Boulevardstraat 12 B-3010 Kessel-Lo 0032- 016/22.07.40
Te bestellen voor 195 BF (verzendingskosten incluis) door storting op rekening 001-1999748-72.
— 2 —
Inhoudstafel
1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Films over meerdere perioden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filmografie 3. De prehistorische mens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filmografie 4. De oosterse wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filmografie 5. De Griekse wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filmografie 6. De Romeinse wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filmografie 7. Een onduidelijk historisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filmografie 8. Verwijzingen naar de oudheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Documentaires . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
— 3 —
5 13 13 14 15 16 22 30 36 44 52 68 71 74 78
— 4 —
1. Inleiding Bij de voorbereidingen van de videomontage 'De oudheid kijkt in de toekomst' die naar aanleiding van de Vlaamse Wetenschapsweek van oktober 1994 tot stand is gekomen, rees het plan om de bijeengebrachte gegevens over films die een band hebben met de oudheid, op een overzichtelijke manier te presenteren. We beschouwen de oudheid in de meest brede zin van het woord en onderscheiden films die zich in meerdere perioden van de oudheid afspelen (7 films), films over de prehistorische mens (29 films), de oosterse wereld (246 films), de Griekse wereld (222 films), de Romeinse wereld (455 films) en films uit de Grieks-Romeinse wereld zonder concreet historisch kader (102 films), in totaal 1061 films die in deze zes hoofdstukken behandeld worden. Per hoofdstuk worden alle films 'chronologisch' geschikt - kort gesitueerd in tijd en ruimte; zo zien we welke aspecten van de geschiedenis het publiek en de cineasten het meeste bleken te boeien en kunnen we als het ware op een tijdslijn de hoogtepunten reconstureren van de wereldgeschiedenis. Vervolgens worden per film - alfabetisch geschikt - een aantal technische gegevens verstrekt. Hiernaast worden in het kort een 160 films aangestipt waarvan slechts de titel, een naam of een scène naar de oudheid verwijzen. Een afsluitend hoofdstuk inventariseert de 114 documentaires die zich in de Aggregatiebibliotheek van de Faculteit Letteren van de K.U.Leuven bevinden of waarover we elders concrete informatie hebben gevonden. We hadden noch de tijd, noch de intentie om het thema 'oudheid in film' uit te diepen, maar willen wel alle geïnteresseerden een handig werkinstrument bieden om zelf op verkenning te gaan in deze opmerkelijke tak van de wereld van de film. Gemakkelijk toegankelijke basiswerken voor iedereen die met film bezig is, zijn Hofman, Robert (ed.), Speelfilmencyclopedie, zesde editie, Haarlem, 1995 (verder omschreven als de Speelfilmencyclopedie), Hofman, Robert (ed.), Speelfilmgids van films op video en laserdisc, tweede editie, Haarlem, 1993 (verder omschreven als deVideogids) en Geevers, Marja (ed.), Wie is wie in de film, Haarlem, 1987. Het is op de leest van het eerste werk dat we onze eigen lijsten zullen schoeien. Het belangrijkste overzicht van films over de oudheid dat we kennen, is Solomon, Jon, The ancient world in the cinema, London - New York, 1978. Thematisch overloopt hij een 470 films waarvoor hij inhoud, technische gegevens en 'petite histoire' over het maken van de film op een zeer lezenswaardige manier doorweeft en illustreert met massa's foto's. Jammer genoeg biedt hij geen filmografie en is zijn index niet steeds even betrouwbaar. Een beknopter overzicht biedt Collagnat, Annie, L'antiquité au cinéma, in Bulletin de l'Association Guillaume Budé, 1994, p. 332-351. Een zeer uitvoerige lijst van bijna 600 titels die ook de hier niet behandelde films over de middeleeuwen omvat, staat bij Elley, Derek, The epic film. Myth and history, London, 1984. Een fantastisch prentenboek is Cary, John - Kobal, John (ed.), Spectacular! The story of epic films, London e.a., 1974, dat in groot formaat (uitvouwbladen tot 44 op 120 cm!) uiterst gedetailleerde afbeeldingen biedt van de bekendste films uit onze lijst. Van de Italiaanse 'peplum'-film staat er een beknopt overzicht bij Miccichè, Lino, Il cinema italiano degli anni '60, seconda edizione integrata e corretta (Saggi Marsilio, 40), Venezia, 1976, p. 108-111. De traditionele filmtitels kan men vinden bij van Hooff, Anton, Vademecum voor de leraar klassieken, zevende druk, Nijmegen, 1994, p. 79-84. Een zeer gedetailleerd overzicht van films over het oude Egypte biedt Eloy, Michel, L'Égypte au cinéma, in Thiébaut, Michel (ed.), Histoire et bandes dessinées. Images de l'Égypte ancienne (Collèges Diderot et
1. INLEIDING Proudhon), Besançon, 1987, p. 73-95, dunnetjes overgedaan bij Perron, Gérard, Hollywood sur le Nil, in Muséart, 37, 1994, p. 46-49. De films over het oude Rome worden besproken bij Attolini, Vito, Il cinema, in Cavallo, Guglielmo e.a. (ed.), Lo spazio letterario di Roma antica. Volume IV. L'attualizzazione del testo, Roma, 1990, p. 431-493. Een ander soort bronnen voor overzichten als dit zijn de werken die het fenomeen film benaderen vanuit literatuur en theater en die voor elke auteur de verfilmingen van zijn werk opsommen. Bij de belangrijkste werken van deze aard horen Daisne, Johan, Dictionnaire filmographique de la littérature mondiale. I. A-K. II. L-Z. III. Suppl. (A-Z), Gand, 1971-1975-1978, Enser, A. G. S., Filmed books and plays. A list of books and plays from which films have been made, 1928-1974, revised cumulated edition, Tonbridge, 1976 (= 1975) en Gifford, Denis, Books and plays in films, 1896-1915. Literary, theatrical and artistic sources of the first twenty years of motion pictures, London - New York, 1991. Zeer specifieke overzichten bieden Mackinnon, Kenneth, Greek tragedy into film, London Sydney, 1986, Manvell, Roger, Shakespeare and the film, London, 1971 en Jorgens, Jack J., Shakespeare on film, Bloomington - London, 1977. Ondanks al deze naslagwerken kunnen we er onmogelijk van uitgaan dat we hier alle films over de oudheid verzameld hebben. Vooral televisiefilms en televisiereeksen ontsnappen gemakkelijk aan de aandacht van de verzamelaar. Iedereen is dan ook meer dan welkom ons bijkomende titels te signaleren. Een verwant probleem is dat we over elke film niet alle gegevens hebben weten te vinden. Een van de belangrijkste obstakels bij het onderzoek is ongetwijfeld de onhebbelijke gewoonte van filmverdelers - maar ook van heel wat auteurs over film - om zelden met de oorspronkelijke, maar bijna steeds met een al dan niet voor de gelegenheid vertaalde titel te werken. We hebben er dan ook voor gekozen een titel weer te geven zoals we hem gevonden hebben, en geen 'originele titel' te reconstrueren (ook al kan het vreemd overkomen een Italiaanse film met een Engelse titel te zien). De selectiecriteria om in de lijst te worden opgenomen zijn soms moeilijk af te bakenen. Niet alleen zijn films vermeld die zich ergens in de oudheid afspelen, maar ook films waar mensen uit de 20e eeuw op zoek gaan naar resten van het verleden of struikelen over sarcofagen en mummies. Niet toegelaten zijn dinosaurussen, Nessies of andere paleozoölogische en paleobotanische wonderen: het gaat om de geschiedenis van de mens, van de eerste hominiden tot de vroege middeleeuwen. Films met alleen een 'antieke' naam in de titel komen evenmin in de lijst; het is niet omdat een meisje Cleopatra heet, een man Alexander, een boot Poseidon of een virus Andromeda dat er daarom verdere banden zouden bestaan met de oudheid. Er blijft evenwel een grote schemerzone. Een titel als The walls of Jericho (1948) verwijst ontegensprekelijk naar het bijbelse Jericho, maar het verhaal gaat over een advocaat met huwelijksproblemen in het plaatsje Jericho, Kansas; in dit geval leek de inhoudelijk band ons net niet sterk genoeg om de film in de lijst op te nemen. De films die net uit de boot gevallen zijn, worden in het kort opgesomd in § 8, samen met films waar slechts terloops antieke gegevens worden vermeld. Bewerkingen van een antiek auteur of thema, ook als ze gesitueerd zijn in een modern kader, worden steeds opgenomen. Theaterregistraties van antieke tragedies en komedies op video zijn geen films in de strikte zin van het woord, maar zijn toch bij de films opgenomen en niet bij de documentaires. In het chronologisch overzicht staan de films gesorteerd op het kader waarin een film zich afspeelt. Het dient evenwel benadrukt dat dit kader voor vele regisseurs vrij bijkomstig was en dat het voor de spektakelwaarde vaak niet veel uitmaakte of de christenen onder Nero
— 6 —
1. INLEIDING dan wel onder een latere keizer voor de leeuwen geworpen werden. Ook anachronismen en historische afwijkingen zijn legio. Salome die danst om Johannes de Doper van de dood te redden in plaats van om zijn dood te vragen (Salome - 1953), Spartacus die keizer Nero ter hulp komt (Il gladiatore che sfidò l'impero - 1970), Tiberius die Pontius Pilatus laat onthoofden (Secondo Ponzio Pilato - 1988): het kan allemaal in film. Een bijkomend probleem is dat we nog geen 5 % van alle films ook daadwerkelijk zelf hebben kunnen bekijken, zodat we afhankelijk zijn van onze bronnen en we de inhoud mogelijk niet helemaal correct inschatten. Voor de schikking van de lijst waren verder een aantal conventies nodig. De bijbel wordt in dit overzicht behandeld als een historisch werk dat 3000 jaar geschiedenis overkoepelt; de mythische verhalen van de Griekse tragedies horen bij de vroegste fasen van de Griekse geschiedenis; de komedies van Aristophanes en Plautus worden beschouwd als tijdsdocumenten. Naast films die zich afspelen in de oudheid zelf en films die een antiek thema behandelen in een modern kader, zijn er ook films waar men als het ware in de tijd kan reizen en uit het heden in het verleden (of omgekeerd) verzeild raakt. Het oudste procédé zijn dromen waarbij de hoofdrolspeler droomt dat hij zich in het verleden bevindt: voorbeelden zijn Prehistoric peeps (1905) over een osteoloog; In ancient days (1911) over een Egyptoloog; Sodom und Gomorrha (1922) over een overspelige vrouw; Roman scandals (1933) over een zingende 'dromer' in het moderne Rome; O.K. Nerone (1951) over Amerikaanse matrozen eveneens in het huidige Rome; The private lives of Adam and Eve (1960) over een hele bus reizigers die collectief dromen dat zij zich in de hof van Eden bevinden. Manslaughter (1922) hanteert het procédé van de flash-back om vanuit een modern kader naar een Romeinse orgie te trekken, Noah's ark. The story of the deluge (1929) om vanuit WO I de zondvloed te tonen. De bliksem brengt twee zeelieden en een meisje naar het oude Rome in Fiddlers three (1944). Ook de authentieke tijdmachine ontbreekt niet in Hercules in the vale of woe (1962) en The Three Stooges meet Hercules (1962). Spock en McCoy belanden via een tijdspoort in de IJstijd (Star Trek. All our yesterdays - 1969) en de bemanning van de Entreprise bezoekt een planeet waar men leeft in een omgeving die een mengeling is van de jaren '50 en de tijd van Iulius Caesar (Star Trek. Bread and circuses - 1968). Met een 'tijdkaart' komt men in Time Bandits (1981) o.a. bij Agamemnon terecht. Het is me voorlopig onduidelijk hoe een koppel in ruzie getuige wordt van verschillende tragisch afgelopen romances uit de geschiedenis (Adamo ed Eva - 1949), hoe een buschauffeur en een toeristengids in Capri in de tijd van Tiberius geraakten (I baccanali di Tiberio - 1959) en hoe een student in 'het Stenen Tijdperk' terecht kon komen (Cave girl - 1985). Daarnaast vindt men mensen uit de oudheid (mummies buiten beschouwing gelaten) die op een of andere manier tot leven komen in het heden: voorbeelden zijn Back to life after 2000 years (1910?) en 2000 Years later (1969) over een Romein die in het moderne Rome tot leven komt; ook Dido van Karthago herrijst en ontmoet opnieuw Aeneas (Didone non è morta - 1987); een getekende prehistorische man begint te leven (The prehistoric man - 1908); Iceman (1984) en Encino man (1992) (in Europa uitgebracht als California man) gaan over 'holbewoners' ingevroren in het ijs. In de alfabetische lijst worden voor elke film een aantal technische gegevens vermeld (voor zover gekend), zodat deze filmografie hopelijk een nuttig werkinstrument kan bieden voor anderen die in het onderwerp willen duiken. De gegevens over producent, acteurs, muziek en technische medewerkers van de film zijn alleen opgenomen indien hun namen op een of andere manier onlosmakelijk verbonden zijn met de film of indien deze gegevens ons
— 7 —
1. INLEIDING hebben geholpen om bepaalde films te kunnen identificeren. De naslagwerken bieden jammer genoeg soms tegenstrijdige informatie over eenzelfde film. Voor de 488 films die opgenomen zijn in de Speelfilmencyclopedie, is in het geval van contradicties bij voorkeur de informatie daar verstrekt overgenomen, tenzij het om manifeste fouten of vergissingen gaat. Voor de andere films hebben we voor de meest waarschijnlijke oplossing gekozen. • De titel. Indien bekend, geven we de oorspronkelijke titel, anders de titel zoals we hem gevonden hebben. Tussen haakjes worden de andere titels weergegeven waaronder de film bekend is. • De datum. Bijna voor elke film geven de verschillende naslagwerken een andere datum, deels uit slordigheid, deels omdat het jaar van produktie, het jaar van de officiële registratie van een film of het jaar van de première soms ver uit elkaar kunnen liggen. De Speelfilmencyclopedie baseert zich op het jaar waarin de film in het land van oorsprong voor het eerst in de bioscoop werd vertoond, en het is deze datum die ook hier de voorkeur krijgt. Solomon, 1978, p. 16 en p. 66 vermeldt als oudste film La Sibylle de Cumes (1888) van Georges Méliès; hierbij gaat het evenwel niet om een film: Amalthée ou la Sibylle de Cumes is de naam van een 'goocheltruc' van Méliès die opgevoerd werd in het Théatre Robert-Houdin op 5 oktober 1888 (cf. Deslandes, Jacques, Le boulevard du cinema à l'époque de Georges Méliès (7e Art, 36), Paris, 1963, p. 90). De eerste film over de oudheid in onze lijst is Néron essayant des poisons sur des esclaves uit 1896, dus nog in het prille begin van de film die pas in 1895 boven het doopvont gehouden was. Voor een verder overzicht van de geschiedenis van films over de oudheid zouden we willen verwijzen naar Solomon, 1978, p. 16-20. De volgende tabel maakt in ieder geval duidelijk dat de topmomenten qua produktie in de jaren '10 en '60 liggen. 1895-1899 1900-1909 1910-1919 1920-1929 1930-1939 1940-1949 1950-1959 1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1995 Totaal
18 99 230 68 31 35 105 232 103 105 35 1061
1,7 % 9,3 % 21,7 % 6,4 % 2,9 % 3,3 % 9,9 % 21,9 % 9,7 % 9,9 % 3,3 % 100 %
• Het land van herkomst van de film, eventueel de verschillende landen die samen aan de produktie hebben gewerkt. In totaal tellen we 33 verschillende landen die verantwoordelijk zijn geweest voor de produktie van een of meerdere films. De relatief hoge aantallen voor België (22) en Nederland (9) geven een enigszins vertekend beeld omdat ze een aantal theater-registraties en televisiespelen bevatten. De enige 'echte' Belgische produkties zijn Béatrice, visage d'un mythe (1963) en een naakte Lysistrata (1976). Genesis (1986) was een internationale co-produktie. België kent wel een behoorlijke produktie aan animatiefilms: het oscar-winnende Een Griekse tragedie (1985) van Nicole Van Goethem, de poppenfilm La
— 8 —
1. INLEIDING passion (1991) en de verfilmingen van de strips van Suske en Wiske (1991 - 1992); een drietal Asterix-films (1967 - 1968 - 1976) en Le chaînon manquant (1980) zijn in samenwerking met Frankrijk tot stand gekomen. Het is opmerkelijk dat in Nederland reeds in 1912 een Oedipus rex werd opgenomen; uit de jaren '70 en '80 stammen vijf theaterregistraties of televisiespelen; in 1990 volgen Het Phoenix mysterie en Pink Ulysses; The bible. Jacob (1994) was een internationale co-produktie met zes andere landen. Land
totaal
alleen
co
Land
totaal
alleen
co
Italië USA Frankrijk GB Duitsland - DDR Spanje België Griekenland Mexico Nederland Oostenrijk Egypte Canada Tsjecho-Slowakije Joegoslavië Zweden Hongarije
374 328 241 80 57 33 22 15 9 9 7 6 6 5 5 4 4
257 303 160 69 35 6 17 12 9 8 5 3 2 1 3 4 3
117 25 81 11 22 27 5 3 1 2 3 4 1 2 1
Sovjetunie India Israel Zwitserland Denemarken Polen Zuid-Afrika Argentinië Australië Turkije Bulgarije Japan Brazilië Monaco Philippijnen Roemenië
3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1
3 2 2 2 2 2 1 1 1 1 -
1 1 3 1 1 1 2 1 1 1 1
• De kleur. Kleur (K) (551), zwart-wit (ZW) (503) of ingekleurd voor enkele zwart-wit films tussen 1909 en 1914 (7). De eerste films in kleur in onze lijst - de experimentele kleurenfilm Cleopatra (1928) en de animatiefilm Fantasia (1940) niet meegerekend - zijn Salome, where she danced en Sudan (1945). De laatste bioscoopfilm in zwart-wit in de lijst is Sebastiane (1976). • De lengte in minuten. Bij de vroege films is soms alleen de lengte van de filmrol gekend, zodat we deze lengte bij deze films hebben omgezet in minuten naar rata van 1 voet = 1 seconde of 60 voet / 18 m = 1 min; bij de latere films bleek een benadering van 1,5 voet = 1 seconde correcter; de verkregen duurtijd is echter slechts bij benadering juist. De eerste films duurden slechts een 2 min. (Cléopâtre - 1899; The last days of Pompei - 1900; The haunted curiosity shop - 1901; Moses in the bullrushes - 1903); The sign of the cross (1904) duurde reeds ca. 12 min., Ben-Hur (1907) ca. 17 min., Undine (1910) ca. 33 min., Purgatory and paradise (1911) ca. 67 min. en vanaf 1911 bereikten de films een 'normale' lengte van tussen de 80 en de 130 min. Wanneer we even het andere uiterste beschouwen, dan ligt de 'eer' van de langste film bij Cleopatra (1963) met 243 min. De bioscoopversie van La vita di Gesù (1977) van Franco Zeffirelli duurde wel 280 min., maar omdat het hier om een bewerking van een televisiereeks gaat, komt hij niet in aanmerking voor deze 'competitie'. De langste televisiereeks is I, Claudius (1976) met 13 afleveringen van 50 min.
— 9 —
1. INLEIDING • De beoordeling is het aantal sterren zoals gegeven in de Speelfilmencyclopedie. Vier sterren (4 *) is het maximum, twee sterren (2 *) is gemiddeld, nul sterren (0 *) is een ramp. Het dient benadrukt dat het hier om een subjectieve beoordeling gaat en dat bijvoorbeeld een film als A dream of passion (1978) voor velen heel wat meer verdient dan 0 *. Het maximum wordt behaald door de volgende twaalf films, in chronologische orde: Intolerance (1916), Fantasia (1940), Seven brides for seven brothers (1954), The ten commandments (1956), Ben Hur (1959), Le mépris (1963), Simòn del desierto (1965), Persona (1966), Edipo re (1967), 2001. A space odyssey (1968), I, Claudius (1976), Raiders of the lost ark (1981). Voor de 488 films die gekwoteerd worden, zijn de 'sterren' als volgt verdeeld: 0* 0,5 * 1* 1,5 2* 2,5 * 3* 3,5 * 4* Totaal
27 11 43 67 150 82 71 25 12 488
5,5 % 2,3 % 8,8 % 13,7 % 30,7 % 16,8 % 14,6 % 5,1 % 2,5 % 100 %
• De soort film. Het merendeel van de films zijn bioscoopfilms, maar er zijn ook 64 televisiefilms, televisiereeksen of televisiespelen opgenomen (bijvoorbeeld I, Claudius 1976), waarvan soms ook wel een bioscoopversie bestaat (Mourning becomes Electra 1947; Le avventure di Ulisse - 1969; Mosé - 1975; La vita di Gesù - 1977; Masada - 1981; Dekalog - 1988-1989). Verder zijn er 29 theater-registraties van werken van Aischylos, Euripides, Sophokles, Aristophanes, Plautus, Seneca, Shakespeare en Heinrich von Kleist waarover verder meer - en acht opera-registraties van Claudio Monteverdi's La favola d'Orfeo (1607) (Orfeo - 1985), Giuseppe Verdi's Aida (1871) (Aida - 1953, Aïda - 1976, Aïda - 1981), Camille Saint-Saëns' Samson et Dalila (1877) (Tense moments from opera. 5. Samson and Delilah - 1922, Cameo operas. 12. Samson and Delilah - 1927, Samson et Dalila - 1981) en Carl Orffs Antigone (1949) (Antigone - 1964; of gaat het om een bewerking van de Antigone van Arthur Honegger van 1927?). We konden acht 'musicals' tellen (gezongen animatiefilms niet meergerekend): Roman scandals (1933), The boys from Syracuse (1940), A night in paradise (1946), Seven brides for seven brothers (1954), Jupiter's darling (1955), The second greatest sex (1955), Androcles and the lion (1967), Jesus Christ, Superstar (1973). Ook de animatiefilm is in ons overzicht vertegenwoordigd met 38 films of reeksen: Centaurs (1910?); Les douze travaux d'Hercule (1910); Adam raises Cain (1920); Felix the cat. Neptune's nonsens (1936); Fantasia (1940); Heckle and Jeckle. King Tut's tomb (1950); Popeye. Greek mirthology (1954); Bugs Bunny. Roman legion-hare (1955); Noah's ark (1959); Felix the cat. Cleopatra's beauty secrets (1960); Felix the cat. King Neptune's S.O.S (1960); The Flintstones (1960-1966); The Flintstones (1966); Cleoptra, queen of sex (1972); Roman Holidays (1972-1973); La Genèse (1975); Il était une fois... l'homme (1978); Le chaînon manquant (1980); The greatest adventure (1985 en 1992); Een Griekse tragedie (1985); The little mermaid (1989); The little mermaid. Whale of a tale (1992). De fabels van Aisopos kregen tweemaal vorm in een animatiereeks: Aesop's fables (1921-1933) en Aesop
— 10 —
1. INLEIDING and son (1959-1961). Het bekendst zijn misschien wel de acht films van Asterix, gebaseerd op de gelijknamige strips van René Goscinny en Albert Uderzo. Ook Het zingende nijlpaard (1991) en De mottenvanger (1992) van Suske en Wiske van Willy Vandersteen zijn als animatiefilm uitgebracht. Le songe d'une nuit d'été (1959), Joseph sold by his brothers (1961) en La passion (1991) zijn poppenfilms. • De regisseur. Indien de regisseur onder een pseudoniem gewerkt heeft, staat tussen haakjes zijn werkelijke naam. • Het productiehuis en de producent, soms ook de verdeler. • De acteurs. Voor elke film is slechts een beperkt aantal acteurs geselecteerd. Rolverdelingen waar de naam van de acteur gekoppeld wordt aan de naam van zijn personage, vindt men - maar niet systematisch - bij Cary, 1974, bij Daisne, 1971-1978 en voor de Britse films bij Gifford, Denis, The British film catalogue 1895-1970. A guide to entertainment films, Newton Abbot, 1973. • Muziek. De componist van (een deel van) de soundtrack; bij een opera-registratie de dirigent. • Bewerking. Het boek, de strip, het toneelstuk, de musical, de opera, de film waarop een film gebaseerd is. In een aantal duidelijke gevallen wordt eveneens de klassieke auteur vermeld waar de schrijver of de scenarist zijn materiaal gehaald heeft, zonder evenwel hierin volledigheid te willen nastreven. Over de aard van de bewerking wordt in principe geen uitspraak gedaan; het kan gaan om een slaafse verfilming, een zeer vrije bewerking of een terloopse allusie of vermelding. • Video. Films die we zelf in commerciële videotheken hebben aangetroffen, die voorkomen in de Videogids (voor Nederland en België) of die in de Speelfilmencylopedie aangeduid zijn met een 'V', krijgen de vermelding 'in de handel'. Van films die zich in de facultaire videotheken bevinden, wordt het bibliotheeknummer gespecifieerd. De video's die dhr. Erwin Vissenaeken ter beschikking heeft in de Secundaire School van het Provinciaal Hoger Handelsinstituut, Gouverneur Verwilghensingel 1, 3500 Hasselt, krijgen de vermelding 'Handelsinstituut Hasselt'. Slechts van een 156 films is ons een video bekend. Bij de documentaires kan een verwijzing staan naar van Hooff, 1994, p. 79-84, waar men dan verder concrete gegevens kan aantreffen. • Afbeeldingen. Via dia's of fotokopieën van afbeeldingen en foto's van een film kan men klassikaal gemakkelijk een aantal thema's voorstellen zonder dat men daarom de hele film moet zien. Van een 200 films troffen we afbeeldingen aan in de geraadpleegde literatuur. Naast de reeds vermelde werken hebben wij afbeeldingen opgenomen uit Bawden, Liz-Anne - Tichy, Wolfram (ed.), Buchers Enzyklopädie des Films, Luzern - Frankfurt, 1977; Cameron, Ian, Adventure and the cinema, London, 1973; Cherchi Usai, Paolo - Codelli, Lorenzo (ed.), Sulla via di Hollywood, 1911-1920. The path to Hollywood, 1911-1920, Pordenone, 1988 en Prima di Caligari. Cinema tedesco, 1895-1920. Before Caligari. German cinema, 1895-1920, Pordenone, 1990; Daydé, Emmanuel, Youssef et ses frères, in Muséart, 37, 1994, p. 50-51; Filmcatalogus. 18th Festival Rotterdam, januari 26 - februari 5
— 11 —
1. INLEIDING 1989, 's-Gravenhage, 1989; Hardy, Phil (ed.), The encyclopedia of horror-movies, New York e.a., 1986; Lenburg, Jeff, The encyclopedia of animated cartoon series, New York, 1981; Putseys, Guy, Spartacus. Filmmythe en werkelijkheid, in DIGO-Didactiek in het geschiedenis onderwijs, 4, 1, 1980, p. 40-50; Willis, John, Screen world. 1985 - 1986 - 1988. Volume 36 - 37 - 39. [The 1984 - 1985 - 1987 movie season], New York, 1985-1986-1988; Winkler, Martin M. (ed.), Classics and cinema (Bucknell Review, 25, 1), Lewisburg, 1991. • Geluid. We hebben niet aangeduid of het om een stille dan wel om een gesproken film gaat. De overgang ligt tussen 1928 en 1930, zodat men ervan uit kan gaan dat alle films na 1930 gesproken zijn. Vóór die periode kende men vooral live (piano) begeleiding of gesynchroniseerde grammofoonplaten. • Voor een overzicht van de films die het meeste geld gekost en opgebracht hebben, van de behaalde oscars en van de bekendste regisseurs en acteurs verwijzen we naar Solomon, 1978, p. 23-24.
— 12 —
2. Films over meerdere perioden Er zijn een zestal films of reeksen die meerdere perioden uit de oudheid behandelen. Intolerance (1916) bestaat uit vier verhalen; in de Babylonische Tijd worden we geconfronteerd met koning Nabonidos, de verovering van Babylon door de Perzische koning Kyros en de val van het Babylonische Rijk in 539 v.C.; de bruiloft van Kanaan beschrijft een passage uit het Nieuwe Testament; de verhalen uit de Franse Tijd en de Moderne Tijd vallen buiten het tijdsbestek van ons overzicht. The world's a stage (1953) bevat scènes uit zes stukken van William Shakespeare, waarvan we vooral geïnteresserd zijn in A midsummer night's dream voor de figuur van Theseus en in Julius Caesar voor de moord op Iulius Caesar. In The story of mankind (1957) beslist een hemels tribunaal of het de moeite loont de mensheid nog langer te beschermen; de geschiedenis getuigt en een aantal 'belangrijke' personen verschijnen in de getuigenbank: de wrede farao Cheops die een piramide liet bouwen, Mozes, de mannenverslindster Helene van Troje, de Grieken Hippokrates, Platon en Aristoteles, de wellustige koningin Kleopatra met Iulius Caesar en tenslotte - wat ons betreft - de verschrikkelijke keizer Nero; voor de nieuwsgierigen: de uiteindelijke balans sloeg positief door en de mensheid werd gered. De animatiereeks Il était une fois... l'homme (1978) behandelt in verschillende reeksen de geschiedenis van de mensheid, maar verdere gegevens beschikken we niet. In History of the world. Part 1 (1981) vinden we een reeks grappen, in 'chronologische' orde geschikt zonder verdere band; achtereenvolgens krijgen we een episode uit de Steentijd, een over Mozes, een verhaal over keizer Nero en met de volgende episode van de Franse revolutie zitten we buiten ons tijdsbestek. Being human (1994) bestaat uit vijf verhalen over liefde voor vrouw en gezin met in de hoofdrollen o.a. een 'holbewoner in de bronstijd' en een slaaf in de Romeinse Tijd. Filmografie - Films over meerdere perioden Being human (1994 - USA) - Colour - 125 min. - 0 * - Dir.: Forsyth, Bill - Prod.: Warner Brothers - Act.: Williams, Robin; Turturro, John - Video: on the market History of the world. Part 1 [La folle histoire du monde] (1981 - USA) - Colour - 92 min. - 1,5 * - Dir.: Brooks, Mel - Act.: Caesar, Sid - Video: on the market (Superclub) Il était une fois... l'homme (1978 - F) - Colour - Cartoon series - Dir.: Barillé, Albert - Prod.: Procidis Intolerance (1916 - USA) - Black-and-white - 123 min. - 4 * - Dir.: Griffith, D. W. (David Lewelyn Wark) - Prod.: Wark Producing Company - Act.: Talmadge, Constance; Gaye, Howard - Adaptation of (1) Testamentum vetus, Daniel - Herodotos, 1, 177-191 (c. 440-425) (2) Testamentum novum, Iohannes, 2, 1-12 - Video: on the market - Ill.: Cameron, 1973, p. 31; Cary, 1974, p. 17.18.19.22-23.106; Solomon, 1978, p. 147.149.150.151 Story of mankind, The [L'Ancien Testament - De geschiedenis van de mensheid] (1957 - USA) - Colour 100 min. - 2 * - Dir.: Allen, Irwin - Prod.: Warner Brothers - Act.: Mayo, Virginia; Carradine, John; Bushman, Francis X.; Lorre, Peter; Colman, Ronald; Lamarr, Hedy - Adaptation of Van Loon, Hendrik Willem, The story of mankind World's a stage, The: 1. Julius Caesar - 2. Othello - 3. A winter's tale - 4. Twelfth night - 5. MacBeth - 6. A midsummer night's dream (1953 - GB) - Colour - 12/13x6 min. - Dir.: Deane, Charles - Act.: Young Vic Theatre Company - Adaptation of Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) - Othello (16011608) - A winter's tale (1608-1611) - Twelfth night (1598-1601) - MacBeth (1601-1608) - A midsummer-night's dream (1594-1595) (scenes from these six plays)
— 13 —
3. De prehistorische mens Van de 48 films die banden hebben met de Steentijd of de Metaaltijden, zijn er slechts enkele die een min of meer authentiek decor proberen te schetsen. Stanley Kubrick duidt de overgang van primaten naar hominiden met de hulp van kosmische krachten en beschrijft het conflict tussen enkele groepen mensapen (2001. A space odyssey - 1968). Picha brouwt met Le chaînon manquant (1980) een persiflage op het werk van Kubrick. In Missing link (1989) wordt alles bekeken vanuit de ogen van een Australopithecus robustus die bedreigd wordt door anthropologisch verder geëvolueerde hominiden. La guerre du feu (1981) is gebaseerd op het werk van J.-H. Rosny Aîné uit 1911 en schetst hoe enkele 'neanderthalers' op hun zoektocht naar vuur in contact komen met 'de anatomisch moderne mens'. The clan of the cave bear (1986) is een bewerking van de bestseller van Jean M. Auel van 1980 en hoort in een soortgelijke culturele context als La guerre du feu. In A.D.A.M. (1988) vindt een geleerde de schedel van een mens uit de Steentijd. Van bij het begin van de film sprak de prehistorie tot de verbeelding. In Prehistoric peeps (1905) droomt een osteoloog van prehistorische avonturen. Een kunstenaar tekent een prehistorische man die vervolgens tot leven komt (The prehistoric man - 1908). Een man verkleed als holbewoner wordt beschouwd als een echte aapmens (The prehistoric man 1911). A prehistoric love story (1915) is een burleske romance ten tijde van de 'holbewoners'. Het is moeilijk voor te stellen wat de historische kern is van de volgende komedie: een holbewoner ontsnapt in een gestolen wagen en redt de vader van zijn bruid uit een ontvoering; de hoofdpersonen dragen namen als He-of-the-Beetle-Brow, She-of-thePermanent-Wave, She-of-the-Tireless-Tongue (The prehistoric man - 1924). Vele films slaan alle geologische en archeologische tijdperken door elkaar en schamen zich bijvoorbeeld niet mensen met dinosaurussen te confronteren: One million B.C. (1940); The Flintstones (1960-1966, 1966, 1994 en 2000); Maciste contro i mostri (1962), met druïden uit 'de IJstijd'; One million years B.C. (1966); When dinosaurs ruled the earth (1970); Caveman (1981), 'een triljoen jaar v.C.'; La guerra del ferro (1982), waarin rivaliserende stammen uit 'de IJzertijd' elkaar bevechten onder vulkanische uitbarstingen. Alle mogelijke thema's worden getransponeerd naar het verleden. In Prehistoric women (1950) gaan vrouwen in grotwoningen op jacht naar een man. Een opstandige tiener in een voorhistorische stam waagt een tocht in het onbekende (Teenage caveman - 1958). Volgens Le plus vieux métier du monde (1967) bestond er reeds prostitutie in de prehistorie (cf. § 2). In Una bruja sin escoba (1968) neemt een leerling-heks een man mee op een reis door de tijd naar o.a. de prehistorie (cf. § 2). In de aflevering All our yesterdays (1969) van de SF-reeks Star Trek belanden Spock en McCoy via een tijdspoort in 'de IJstijd'. In de komedie Quando le donne avevano la coda (1970) en het vervolg Quando le donne persero la coda (1973) komt een geïsoleerde groep mannen voor het eerst in contact met een vrouw. In Quando gli uomini armarono la clava... e con le donne fecero din don (1971) gaan de vrouwen onder leiding van Listra - een prehistorische Lysistrata! - in sex-staking tot de mannen stoppen met vechten. History of the world. Part 1 (1981) (cf. § 2) begint met een sketch over een 'holbewoner'. Terwijl bij Iceman (1984) nog enigszins de schijn van wetenschappelijke ernst wordt opgehouden wanneer men een neanderthaler ingevroren in het ijs tot leven brengt, voert Encino man (1992) rond ditzelfde thema slechts een waardeloze klucht op. In Cave girl (1985) komt een student terecht in het 'Stenen Tijdperk' en wordt hij daar verliefd op een meisje. De vrouw en de kinderen van een 'holbewoner in de bronstijd'
3. DE PREHISTORISCHE MENS worden ontvoerd door 'zeeschuimers' (Being human - 1994) (cf. § 2). De tekenfilm Gogs Ogof (1995) biedt de prehistorische avonturen van 'de Gogs'. In de tekenfilm Ice age (2002) trekken allerlei groepen dieren en mensen omwille van de koude naar het zuiden.
— 15 —
3. DE PREHISTORISCHE MENS Filmografie - De prehistorische mens 2001. A space odyssey (L'odyssée de l'espace - 2001 Odyssee im Weltraum - 2001. Een zwerftocht in de ruimte) (1968 - GB) - K - 139 min. - 4 * - Reg.: Kubrick, Stanley - Prod.: Hawk; Metro-Goldwyn-Mayer Act.: Dullea, Keir - Muz.: Strauss, Richard, Also sprach Zarathustra (1896) - Bewerking van Clarke, Arthur C., Childhood's end (The sentinel) (1953) - Video: in de handel A.D.A.M. (1988 - Duitsland) - K - 98 min. - 2,5 * - Reg.: Ballman, Herbert - Act.: Berger, Helmut Cave girl (1985 - USA) - K - 87 min. - 1,5 * - Reg.: Oliver, David - Prod.: Crown International - Act.: Roebuck, Daniel; Thompson, Cindy Ann - Afb.: Willis, 1986, p. 118 Caveman (1981 - USA) - K - 92 min. - 2,5 * - Reg.: Gottlieb, Carl - Act.: Starr, Ringo; Bach, Barbara; Quaid, Dennis; Long, Shelley - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 144; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 276 Chaînon manquant, Le (The missing link) (1980 - België / Frankrijk) - K - 95 min. - Animatiefilm - 3,5 * Reg.: Picha (Walravens, Jean-Paul) Clan of the cave bear, The (Ayla und der Clan der Bären) (1986 - USA) - K - 98 min. - 1,5 * - Reg.: Chapman, Michael - Act.: Hannah, Daryl - Bewerking van Auel, Jean M., The clan of the cave bear (1980) - Video: in de handel Encino man (California man) (1992 - USA) - K - 89 min. - 0,5 * - Reg.: Mayfield, Les - Prod.: Zaloom, George - Act.: Astin, Sean; Fraser, Brendan; Shore, Pauly - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 498 Flintstones, The (1960-1966 - USA) - K - Animatiereeks - Reg.: Hanna, William; Barbera, Joseph - Video: in de handel - Afb.: Lenburg, 1981, kaft, p. 120.121; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 577 Flintstones, The (1966 - USA) - K - 96 min. - Animatiefilm - 2,5 * - Reg.: Hanna, William; Barbera, Joseph Video: in de handel Flintstones, The (1994 - USA) - K - 92 min. - 2 * - Reg.: Levant, Brian - Prod.: Spielrock, Steven (Spielberg, Steven) - Act.: Goodman, John; Moranis, Rick; Perkins, Elizabeth - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1827 Furia dei barbari, La (The fury of the barbarians) (1960 - Italië) - K - 95 min. - 1,5 * - Reg.: Malatesta, Guido Act.: Purdom, Edmund; Podestà, Rossana Guerra del ferro, La (La guerre du fer - Ironmaster) (1982 - Italië / Frankrijk) - K - 93 min. - 0 * - Reg.: Lenzi, Umberto - Act.: Eastman, George - Video: in de handel Guerre du feu, La (Quest for fire - Strijd om het vuur) (1981 - Frankrijk / Canada) - K - 97 min. - 3,5 * - Reg.: Annaud, Jean-Jacques - Prod.: Gruskopf, Michael - Act.: McGill, Everett; Chong, Rae Dawn; Perlman, Ron; El Kadi, Nameer - Bewerking van Rosny, J.-H. Aîné, La guerre du feu (1911) - Video: in de handel; LAGG M09/10/B-GUER (VHS) - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 677 Iceman (1984 - USA) - K - 99 min. - 3,5 * - Reg.: Schepisi, Fred - Prod.: Universal - Act.: Hutton, Timothy; Lone, John - Muz.: Smeaton, Bruce - Video: in de handel - Afb.: Willis, 1985, p. 27 (5 x) Maciste contro i mostri (Fire monsters against the son of Hercules - Colossus of the Stone Age - Land of the monsters) (1962 - Italië) - K - 89 min. - 1,5 * - Reg.: Malatesta, Guido - Act.: Lewis, Reg; Lee, Margaret Missing link (The link) (1989 - USA) - K - 91 min. - 2,5 * - Reg.: Hughes, David; Hughes, Carol - Act.: Elliott, Peter - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1059 One million B.C. (1940 - USA) - ZW - 80 min. - 2,5 * - Reg.: Roach, Hal; Griffith, D. W. (David Lewelyn Wark) - Act.: Mature, Victor; Landis, Carole One million years B.C. (1966 - GB) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Chaffey, Don - Prod.: Hammer Films - Act.: Welch, Raquel; Richardson, Raquel - Afb.: Cameron, 1973, p. 71 (2 x); Wie is wie, 1987, p. 595 Prehistoric love story, A (1915 - GB) - ZW - ca. 33 min. - Reg.: Bantock, Leedham - Prod.: Zenith - Act.: Hicks, Seymour; Elsom, Isobel - Bewerking van Hicks, Seymour, A prehistoric love story Prehistoric man, The (1908 - GB) - ZW - ca. 5 min. - Reg.: Booth, W. R. - Prod.: Urban Trading Company Prehistoric man, The (1911 - GB) - ZW - ca. 6 min. - Reg.: Martinek, H. O. - Prod.: British & Colonial Prehistoric man, The (1924 - GB) - ZW - ca. 50 min. - Reg.: Coleby, A. E. - Prod.: Stoll - Act.: Robey, George Prehistoric peeps (1905 - GB) - ZW - ca. 6 min. - Reg.: Fitzhamon, Lewin - Prod.: Hepworth, Cecil - Act.: Smith, Sebastian Prehistoric women (1950 - USA) - K - 74 min. - 0 * - Reg.: Tallas, Gregg G. - Act.: Luez, Laurette Quando le donne avevano la coda (When women had tails) (1970 - Italië) - K - 105 min. - 2 * - Reg.: Campanile, Pasquale Festa - Act.: Wood, Montgomery (Gemma, Giuliano); Berger, Senta; Wolff, Frank Quando le donne persero la coda (When women lost their tails) (1973 - Italië) - K - Reg.: Campanile, Pasquale Festa - Act.: Berger, Senta; Buzzanca, Lando Star Trek. All our yesterdays (1969 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - goed 3 * - Reg.: Chomsky, Marvin - Act.: Shatner, William Teenage caveman (Prehistoric world) (1958 - USA) - ZW - 66 min. - 2,5 * - Reg.: Corman, Roger - Act.: Vaughn, Robert When dinosaurs ruled the earth (1970 - GB) - K - 96 min. - 3 * - Reg.: Guest, Val - Act.: Vetri, Victoria; Hawdon, Robin
— 16 —
4. De oosterse wereld Binnen de 246 films die zich afspelen in de oosterse wereld, vinden we een drietal krachtlijnen, die evenwel heel wat raakvlakken hebben met elkaar: verfilmingen van het Oude Testament, thema's in verband met Egypte en films over het Assyrische en het Babylonische Rijk. De romances van de Egyptische koningin Kleopatra met Iulius Caesar en Marcus Antonius zullen aan bod komen in § 6. Genesis, het eerste boek van de bijbel, lag aan de basis van heel wat verfilmingen en de meeste hoofdstukken werden bewerkt. * De schepping van de wereld; Adam en Eva in de hof van Eden; Kaïn vermoordt zijn broer Abel (Genesis, 1-5): Cain and Abel (1910); Cain and Abel (1911 - Frankrijk); Cain and Abel (1911 - USA); Adam and Eve (1912); Man's genesis (1912); The wife of Cain (1913); Adam raises Cain (1920); Adam's rib (1923); Adamo ed Eva (1949); Adán y Eva (1956); The private lives of Adam and Eve (1960); El pecado de Adán y Eva (1969); La Genèse (1975); mogelijk ook Satan (1912) en Satanas (1920). Een moderne bewerking van het thema bieden East of Eden (1955) en de televisie-remake John Steinbeck's 'East of Eden' (1981), Adán y Eva, la primera historia de amor (1983) en Genesis (1986). In Star Trek. The way to Eden (1969) gaat men op zoek naar de legendarische planeet Eden. * Noach en de zondvloed (Genesis, 6-9): The deluge (1911); Noah's ark. The story of the deluge (1929), met de zondvloed vermeld in een flash-back ten tijde van W.O. I; Noah's ark (1959). * Abraham en Sara; Lot; de val van Sodom en Gomorra; het offer van Isaak (Genesis, 1125): Abraham's sacrifice (1912); Sodom und Gomorrha (1922); Lot in Sodom (1933); Sodoma e Gomorra (1962); Sodom and Gomorrah (1976); The bible. Abraham (1993). * Jakob en Esau wedijveren om het eerstgeboorterecht; de verdere lotgevallen van Jakob (Genesis, 25-36): Giacobbe ed Esau (1964); The story of Jacob and Joseph (1974); Rachel's man (1975); The bible. Jacob (1994). * De lotgevallen van Jozef in Egypte (Genesis, 37-50): Joseph vendu par ses frères (1904); Joseph in the land of Egypt (1913); Joseph's trials in Egypt (1914); Joseph sold by his brothers (1961); Joseph and his brethren (1962); het reeds vermelde The story of Jacob and Joseph (1974); Hazreti Yusuf (1970-1979?); L'émigré (1994). Potiphar's wife (1931) vergelijkt het verhaal van Jozef en de vrouw van Potifar die hem wilde verleiden, met een hedendaagse rijke vrouw die de aandacht wil van haar chauffeur. Een overzicht van Genesis, 1-22 wordt geboden door La bibbia (1966) - een van de bekendste bijbelverfilmingen - en van heel Genesis door I patriarchi della bibbia (1962). Bepaalde hoofdstukken van Genesis komen ook aan bod in de komedie The green pastures (1936), waar in een volledig zwarte rolbezetting de lotgevallen van o.a. Adam en Noach (Genesis) en Mozes (Exodus) geparodieerd worden. In Greatest heroes of the bible (1978) verschijnen Noach en Jozef (Genesis), Mozes (Exodus), Jozua (Jozua), Samson (Rechters), David en Salomo (Samuel en Koningen) en Daniel (Daniel). The bible (1921), La bibbia (1922) en Bible (1974) verhalen waarschijnlijk Genesis en mogelijk ook andere boeken van de bijbel. La bible (1979) brengt een oratorium dat deels gebaseerd is op de mozaïeken van de basiliek van Monreale bij Palermo, die o.a. episoden uit Genesis afbeelden. In Egypte in het Oude Rijk bouwt ondertussen koning Cheops (2551-2528) aan zijn piramide (Land of the Pharaohs - 1955), een gegeven dat ook voorkomt in The story of
4. DE OOSTERSE WERELD mankind (1957) (cf. § 2). Il trionfo di Maciste (1961) speelt zich af in Memphis ergens in het Oude Rijk (cf. § 7). Voor de Tweede Tussenperiode (1640-1550) kan verwezen worden naar de lotgevallen van Jozef in Egypte zoals beschreven in Genesis, 37-50. Koning Merikare wordt overwonnen door de Hyksos in Esclave et Pharaon (1985). Het Egyptische Nieuwe Rijk (1550-1070) is beter vertegenwoordigd. De verzonnen farao Nemorat in Il sepolcro dei re (1961) staat mogelijk voor Thoetmosis III (1479-1425). Naar de regering van Echnaton (1353-1335) verwijzen de films The Egyptian (1954) en Nefertiti, regina del Nilo (1961); naar de regering van Toetanchamon (1333-1323) The dancer of the Nile (1923); naar de regering van Ramses II (1290-1224) La révolte des esclaves (1911) en Rameses, king of Egypt (1912). De opera Aida van Giuseppe Verdi van 1871 was gebaseerd op een synopsis van de hand van de Franse egyptoloog Auguste Mariette die een aantal elementen van de regering van Ramses III (1194-1163) samenbracht (Aïda - 1911 - Frankrijk; Aïda - 1911 USA; Aïda - 1953; Aïda - 1976; Aïda - 1981). Het Nederlandse televisiespel De dief (19801989?) toont mogelijk het verhaal bij Herodotos, 2, 121 over koning Rampsinitos (Ramses III) en de slimme dief. Een aantal andere films over Egypte bevatten geen concrete historische verwijzingen, maar halen hun inspiratie ongetwijfeld eveneens uit het Nieuwe Rijk. In In ancient days (1911) droomt een egyptoloog van een farao die ervoor zorgt dat zijn dochter zelfmoord pleegt. De inhoud van Der Schädel der Pharaonentochter (1921) en His majesty Bunker Bean (1925) is ons onbekend. Das Weib des Pharao (1922) gaat over een slavin Theonis die bemind wordt door een Egyptische slaaf Ramphis, maar tegelijk door koning Amenes. 'In Chemmis in de pharaonische tijd' ontsnapt een koningin aan een kwaadaardige premier met de hulp van twee mannen (Sudan - 1945). In Mummy's dummies (1948) ontmoet het komische trio The Three Stooges de allesbehalve historische farao Rootentooten. Over de film Princess of the Nile (1954) bezitten we geen verdere informatie. Totòkamen (de bekende Italiaanse komiek Totò) neemt het op aan het hoofd van een Egyptisch leger tegen de krachtpatser Maciste (Totò contro Maciste - 1961) (cf. § 7). La donna dei Faraoni (1960) toont enigszins anachronistisch in de 20e eeuw v.C. een zekere Ramsisu (Ramses) - een van de koningen met die naam uit de 14e-12e eeuw v.C.? - die in een strijd om de troon en om een vrouw verwikkeld is met een zekere Sabuku die mogelijk geïnspireerd is op een generaal uit de 19e eeuw v.C. In de nasleep van het Nieuwe Rijk dient Faraon (1966) gesitueerd ten tijde van Ramses XIII, de zoon van Ramses XII. GrieksEgyptische betrekkingen ten tijde van de Trojaanse oorlog komen aan bod in het verder besproken Elena, regina di Troia (1965), in een kader dat mogelijk overeenkomt met de Derde Tussenperiode. Mogelijk vond de Joodse exodus uit Egypte onder leiding van Mozes plaats onder farao Ramses II. De gebeurtenissen van het boek Exodus van het Oude Testament zijn vaak verfilmd, van bij het prille begin van de film: Moses in the bullrushes (1903); Moïse et l'exode de l'Égypte (1907); The life of Moses (1909); L'exode (1910); Moïse sauvé des eaux (1910); Pharaon; ou Israël en Égypte (1910); Infancy of Moses (1911). Cecil B. DeMille verfilmde The ten commandments voor een eerste maal in 1923, maar zijn versie van 1956 is ongetwijfeld de bekendste Exodus-verfilming aller tijden. Andere bewerkingen zijn Die Sklavenkönigin (1924), Mosé (1975) en de animatiefilm The greatest adventure (1985). Moses und Aron (1975) is gebaseerd op de gelijknamige opera van Arnold Schönberg (19321951). Wholly Moses (1980) is een parodie op de figuur van Mozes. De tien geboden worden tweemaal gesitueerd in een modern kader: voor de eerste keer in The ten commandments (1943), voor de tweede keer op magistrale wijze in de tien afleveringen van de Dekalog
— 18 —
4. DE OOSTERSE WERELD (1988-1989) van de Poolse regisseur Krzysztof Kieslowski, gesitueerd in het hedendaagse Warschau. Een enigszins andere benadering van het verhaal vinden we in Le roman de la momie (1910), gebaseerd op het gelijknamige werk van Théophile Gautier (1858), waar egyptologen in de Vallei der koningen naast de mummie van een koningin een papyrus vinden met daarop het verhaal van Mozes en de farao. De films The green pastures (1936), The story of mankind (1957) (cf. § 2), Greatest heroes of the bible (1978) en History of the world. Part 1 (1981) (cf. § 2) waar ook Mozes in voorkomt, zijn reeds vermeld. De inname van de stad Jericho door Jozua zoals beschreven in het boek Jozua van het Oude Testament vond een verfilming in The walls of Jericho (1914) en in het reeds vermelde Greatest heroes in the bible (1978). Uit het boek Rechters van het Oude Testament worden de figuren van Gideon, Jefta en vooral van Samson (Simson) en Delila regelmatig op het grote doek gebracht. Rechter Gideon bevecht met slechts 300 soldaten de Midjanieten (I grandi condottieri - 1968). Jefta belooft Jahwe het eerste wezen te offeren dat hem uit zijn huis tegemoet komt, en moet zo zijn eigen dochter doden (Jephthah's daughter - 1909; La fille de Jephté - 1910; Jephthah's daughter - 1913). De strijd van Samson met de Filistijnen en zijn relatie met de verraderlijke Delila bood genoeg materiaal voor de opera Samson et Dalila van Camille Saint-Saëns uit 1877 (opgenomen in Tense moments from opera. 5. Samson and Delilah - 1922; Cameo operas. 12. Samson and Delilah - 1927; Samson et Dalila - 1981) en een negental andere verfilmingen (Samson et Dalila - 1903; Samson - 1907; Samson - 1914; Samson - 1915; Samson und Delila - 1922; Samson and Delilah - 1949; de reeds vermelde I grandi condottieri - 1968 en Greatest heroes of the bible - 1978; Samson and Delilah - 1984). Ook de films A modern Samson (1907) en Samson (1936) baseren zich op de bijbelse Samson. Over de hele reeks films met de gelijknamige krachtpatser Samson zullen we het in § 7 hebben. The story of Ruth (1960), gebaseerd op het boek Ruth uit het Oude Testament, dient waarschijnlijk eveneens in de tijd van de rechters (12e-11e eeuw v.C.) gesitueerd te worden. Vooral in de boeken 1 en 2 Samuel van het Oude Testament vinden we het verhaal van Saul (ca. 1030-1010) en David (ca. 1010-970). Blikvangers zijn in Davids jeugd het gevecht met de reus Goliat en onder zijn koningschap de relatie met Batseba, de moeder van de latere koning Salomo (David and Goliath - 1908; Saul and David - 1909; David e Golia 1910; Saul and David - 1911; David - 1912; Saul and David - 1912; The shepherd king 1915; The shepherd king - 1925; David and Bathsheba - 1951; David e Golia - 1960; A story of David - 1960; Saul e Davide - 1964; The story of David - 1976; het reeds vermelde Greatest heroes of the bible - 1978; King David - 1985; The greatest adventure - 1992). Het leven van koning Salomo (ca. 970-931) wordt beschreven in de boeken 1 en 2 Koningen van het Oude Testament en vooral zijn relatie met de koningin van Scheba (Seba) sprak tot de verbeelding van de filmmakers (The judgement of Solomon - 1909; The queen of Sheba 1921; La regina di Saba - 1952; Solomon and Sheba - 1959; het reeds vermelde Greatest heroes of the bible - 1978). Salomo's naam is verbonden gebleven met de legendarische diamantmijnen die door de avonturier Allan Quatermain opgespoord worden in de romans van Henry Rider Haggard (1885-1887) (King Solomon's mines - 1918; Allan Quatermain 1919; King Solomon's mines - 1937; King Solomon's mines - 1950; Watusi - 1959; The mask of Sheba - 1969; King Solomon's treasure - 1978; King Solomon's mines - 1985; Allan Quatermain and the lost city of gold - 1987), maar deze mijnen bekoorden ook de Italiaanse krachtpatser Maciste (Maciste nelle miniere di re Salomone - 1964); in Congo (1995) staan de muren van de mijnstad van Salomo vol Egyptische hiërogliefen. De kroon van de
— 19 —
4. DE OOSTERSE WERELD koningin van Scheba is de inzet van Mr Moto takes a vacation (1939). De confrontatie tussen koningin Jezabel die Baal als god vereerde, en de profeet Elia wordt weergegeven in Sins of Jezebel (1953) terwijl Elia's opvolger Elisa aan bod komt in Fils de la Sunamite (1911) (1 en 2 Koningen). Het boek Jona van het Oude Testament vindt een verfilming in Jonah and the whale (1960). De historische kern van de films over het (Neo-)Assyrische (883-610) en het (Neo)Babylonische Rijk (626-539) is vaak minder evident en het onderscheid tussen de twee perioden wordt niet steeds duidelijk gemaakt. De legendarische koningin Semiramis waarschijnlijk Sammuramat, de vrouw van de Assyrische koning Shamshi-Adad V (824810) - verschijnt in La cortigiana di Babilonia (1954) en in Io Semiramide (1963). De legendarische koning Sardanapal is waarschijnlijk de Assyrische koning Assurbanipal (668629) in Sardanapolo re dell' Assiria (1910) en in Le sette folgori di Assur (1962). Dienen verder vermeld: La vergine di Babilonia (1910), La regina di Nineve (1911), Maciste, l'eroe più grande del mondo (1963) met als Engelse titel Goliath and the sins of Babylon (cf. § 7), en Ercole contro i tiranni di Babilonia (1964) (cf. § 7). De verovering van Jeruzalem in 587 v.C. en de gevolgen van de Joodse ballingschap worden o.a. weergegeven in de boeken Judit en Daniel van het Oude Testament. De Babylonische koning Nebukadnezar (605-562) bevecht de Israëlieten in Slaves of Babylon (1953). De Joodse Judit van Betulia slaagt erin Holophernes, de veldheer van Nebukadnezar, te doden (Giuditta e Oloferne - 1906; Judith et Holopherne - 1909; Judith of Bethulia - 1913, opnieuw uitgebracht als Her condoned sin in 1917; Giuditta e Oloferne - 1928; Giuditta e Oloferne - 1959). De figuur van Daniel aan het Babylonische hof onder Nebukadnezar en onder Nabonidos' kroonprins Belsassar (556-539) wordt belicht in Belshazzar's feast (1905), Belshazzar's feast (1913), Daniel (1913) en het reeds vermelde Greatest heroes of the bible (1978). Het eerste verhaal van Intolerance (1916) (cf. § 2) toont magistraal de inname van Babylon door de Perzische koning Kyros in 539 v.C. en daarmee de val van het Babylonische Rijk, terwijl de 'Herakles-film' L'eroe di Babilonia (1963) (cf. § 7) ditzelfde gegeven nog eens dunnetjes over doet. Ten tijde van de Perzische invasie in Egypte in 525 v.C. raakte Maciste verzeild in een slavenopstand tegen een wrede Egyptische farao (Maciste nella Valle dei re - 1960) (cf. § 7). Tijdens de regering van de Perzische koning Ahasveros of Xerxes I (486-465) voorkomen de Joodse Ester, de vrouw van Xerxes, en haar verwant Mordekai een complot tegen de Joodse gemeenschap, het onderwerp van het boek Ester van het Oude Testament (Esther - 1910; The marriage of Esther - 1910; Esther - 1916; Esther and the king - 1960; Esther - 1986). De opstand van de Joodse Makkabeeën tegen de Seleukiden-koningen in de 2e eeuw v.C. zoals beschreven in de twee boeken Makkabeeën van het Oude Testament, vindt een weerslag in I Maccabei (1911) en in Il Vecchio Testamento (1963). De titels van de volgende films wijzen mogelijk op een situering in de oosterse wereld, maar over de inhoud hebben we geen verdere informatie: The holy city (1913); The last Egyptian (1914); The temple of Moloch (1914). Archeologen en avonturiers in Egypte zijn een dankbaar onderwerp voor een film. Zo sprak de ontdekking van het graf van Toetanchamon in november 1922 ten zeerste tot de verbeelding van de filmmakers. Reeds in april 1923 creëerde men de korte komedie Syncopated picture plays. 2. Tut-Tut and his terrible tomb. Ook de romance ten tijde van
— 20 —
4. DE OOSTERSE WERELD Toetanchamon in de reeds vermelde film The dancer of the Nile van 1923 wil ongetwijfeld genieten van de opschudding rond de ontdekking. Verder vinden we de animatiefilm Heckle and Jeckle. King Tut's tomb (1950), graaft men op in de vallei der koningen (Valley of the kings - 1954) en staat de schat van Toetanchamon in de belangstelling (Cairo - 1962; Action man - 1968). De vloek van Toetanchamon komt aan bod in The curse of king Tut's tomb (1980) en in Les trésors de Tout-ankh-amon (1990). Ook andere - al dan niet fictieve - Egyptische 'archeologica' passeren de revu, soms als een essentieel onderdeel van het verhaal, soms slechts als een decor-element. De inhoud van L'épervier du Nil (1951) is ons onbekend. L'or des Pharaons (1954) gaat over de ontdekking van de funeraire barken in Gizeh. In Seraa fil waadi (1954) dienen de ruïnes van Luxor als achtergrond voor een achtervolging. Met een ballon zoekt men in Afrika naar de schat van Kleopatra (Flight of the lost balloon - 1961). De film La spada dell'Islam (1962) bevat Egyptische elementen; de titel wijst mogelijk op een middeleeuws decor. De buit van een bankroof wordt verstopt in de buurt van een archeologische expeditie in Gizeh (La sfinge sorride prima di morire - Stop - Londra - 1964). Ook in Egypte valt er te spioneren of politiewerk te verrichten (A 008 operazione terminio - 1965; Superseven chiama Cairo 1965; The spy who loved me - 1977, met de enige echte James Bond 007; Piedone d'Egitto 1979). Een archeoloog zoekt een graf met een glazen sfinx die een magisch elixer zou bevatten (La sfinge d'oro - 1967). De illegale handel in Egyptische oudheden wordt aangekaart terwijl men op zoek is naar de graven van de 21e dynastie (El Mumiaa - 1970). Indiana Jones gaat op zoek naar de Joodse Ark van het Verbond in een Egyptische tempel in Tanis (Raiders of the lost ark - 1981) en hij blijkt reeds in zijn jeugd in Egypte rondgezworven te hebben samen met Lawrence of Arabia (The young Indiana Jones chronicles - 1992, zowel in de film als in de reeks). Een egyptologe zoekt het graf van Sethos I waarvan de ingang verborgen zou zijn door dat van Toetanchamon (Sphinx - 1981). We ontmoeten de filmheld van The purple rose of Cairo (1985) in een Egyptisch graf. Een archeoloog zoekt een schat in Egypte en in Griekenland (Out of time - 1989). Een bizarre mengeling van verleden en heden en van Egypte en Nederland lijkt ons Het phoenix mysterie (1990) waar een Egyptisch architect die vergeleken wordt met de grafbouwer Senmoet, over een gebouw in Tilburg in conflict komt met wethoudster Hatschepsoet en waar heel wat afgepraat wordt over eeuwigheid, dood en verrijzenis. Suske en Wiske komen in Het zingende nijlpaard (1991) terecht in een vergeten stukje Egypte waar de oude Egyptische gebruiken bewaard bleven. De Egyptische beschaving herleeft in de SF-film Stargate (1994) waar de makers in hun reconstructie zelfs zover gingen alle Egyptische acteurs authentiek Egyptisch te laten praten. Dat Egypte bij het grote publiek niet alleen met archeologie en piramiden, maar ook met mummies geassocieerd wordt, blijkt uit de meer dan veertig films waar mummies een belangrijk deel van de intrige uitmaken. Cléopâtre (1899) en La momie du roi (1909) gaan over de schending van het graf van respectievelijk Kleopatra en Ramses II. Een mummie in een sarcofaag en een zwevend hoofd met een nemes-hoofddoek maken deel uit van het spook-repertorium in The haunted curiosity shop (1901). Le roman de la momie (1910) is reeds vermeld. In Wanted, a mummy (1910) doet een zwerver zich voor als een mummie en zijn partner verkoopt hem aan een professor. Een man droomt van een mummie die tot leven komt (The mummy - 1911 - GB). Een mummie wordt met electriciteit tot leven gebracht (The mummy - 1911 - USA). In The mummy (1912) vermomt een man zich als een levende mummie om de vader van zijn vriendin te bedotten. Ook in When soul meets soul (1912),
— 21 —
4. DE OOSTERSE WERELD The avenging hand (1915), The dust of Egypt (1915), The mummy and the humming bird (1915), The undying flamen (1917), Die Augen der Mumie Ma (1918) verschijnt een mummie. Het gegeven ontwikkelt zich verder binnen het horror-genre met The mummy (1932), een film die de volgende decennia aan de basis ligt van een hele reeks mummie-films (The mummy's hand - 1940; The mummy's tomb - 1942; The mummy's curse - 1944; The mummy's ghost - 1944; The mummy's foot - 1949; Isabella, a dream - 1958?; The mummy - 1959; The curse of the mummy's tomb - 1964; Orgy of dead - 1966; The mummy's shroud - 1967; El hombre que vino del ummo - 1970; Blood from the mummy's tomb - 1972; La venganza de la momia - 1973; Dawn of the mummy - 1981). In de Egyptische horror-sfeer zit ook Pharaoh's curse (1957) waar een expeditie in Egypte een eeuwenoud monster vindt dat een graf bewaakt. In Blood feast (1963) richt een volgeling van de Egyptische dodengod bloederige feesten in. Een 'katten-godin' (Bastet?) neemt bezit van haar slachtoffers om toegang te kijgen tot een gouden amulet (The cat creature - 1973). Een Egyptische koningin neemt bezit van de geest van de dochter van de archeoloog die haar graf geschonden had (The awakening - 1980). Een godachtig wezen in een oude sarcofaag wordt weer tot leven gewekt (The phoenix - 1981). Sherlock Homes ontmaskert een sekte van Osiris die meisjes levend mummificeert (Young Sherlock Holmes - 1985). Het enige ons gekende horror-verhaal over het oude nabije Oosten dat niet in Egypte gesitueerd wordt, is The mole people (1956) waar ondergrondse wezens in Sumer bedenkelijke plannen ontvouwen voor de mensheid. Mummies hadden ook succes in komedies of parodieën (Oh mummy - 1927; Mummy's boys 1936; het reeds vermelde Mummy's dummies - 1948; Abbott and Costello meet the mummy 1955). Meer onder de noemer 'mummies en erotiek' vallen Secrets of sex (1969), Kiss me quick (1971), Perversions sexuelles (1973), La momia nacional (1980) waar een '1000 jaar oude' mummie van een Egyptische prinses herrijst met uitsluitend wellustige bedoeldingen, en The mummy's secret, een van de vier pornofantasieën in Blonde goddess (1982). Gaat het in de Indische films Kalkoot (1935) en Harem Alek (1953) om een Egyptische mummie? Naast de 'traditionele' mummies maken immers ook bijvoorbeeld Azteekse mummies in heel wat films het scherm onveilig. In The curse of the faceless man (1958) duikt zelfs tijdens opgravingen in het Italiaanse Pompei een mummie op (cf. § 6). Bij het overlopen van al deze wanstaltigheden kan men zich terecht de vraag stellen wie er hier allemaal op zat te wachten...
— 22 —
4. DE OOSTERSE WERELD Filmografie - De oosterse wereld A 008 operazione terminio (Suspense au Caire pour A 008) (1965 - Italië?) - K - Reg.: Lenzi, Umberto Abbott and Costello meet the mummy (Deux nigauds et la momie - Deux nigauds chez les Pharaons - Abbott en Costello ontmoeten de mummie) (1955 - USA) - ZW - 79 min. - 2 * - Reg.: Lamont, Charles - Prod.: Universal - Act.: Abbott, Bud; Costello, Lou; Parker, Eddy - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1175 (?) Abraham's sacrifice (1912 - Frankrijk) - ZW - Prod.: C.G.P.C. - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 22 Adam and Eve (1912 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph - Act.: Morey, Harry T.; Baird, Leah - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Adam raises Cain (1920 - USA?) - ZW - Animatiefilm - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Adam's rib (1923 - USA) - ZW - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Act.: Sills, Milton; Garon, Pauline Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Adamo ed Eva (Adam en Eva) (1949 - Italië) - ZW - 79 min. - 2 * - Reg.: Mattoli, Mario - Prod.: De Laurentiis, Dino - Act.: Macario, Erminio; Barzizza, Isa - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Adán y Eva (Adam and Eve - Adam en Eva) (1956 - Mexico) - ZW - 76 min. - 2 * - Reg.: Gout, Alberto - Act.: Martel, Christiane - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Adán y Eva, la primera historia de amor (1983 - Spanje / Italië) - K - 89 min. - 0,5 * - Reg.: Wilder, John Act.: Gregory, Marc - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Aïda (Aida) (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Verdi, Giuseppe, Aïda (1871) (opera) Aïda (Aida) (1911 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Edison, Thomas - Act.: Fuller, Mary; Ogle, Charles Bewerking van Verdi, Giuseppe, Aïda (1871) (opera) Aïda (Aida) (1953 - Italië) - K - 95 min. - Opera-registratie - 2 * - Reg.: Fracassi, Clemente - Act.: Loren, Sophia - Bewerking van Verdi, Giuseppe, Aïda (1871) (opera) Aïda (Aida) (1976 - Frankrijk) - K - 150 min. - Opera-registratie - 1 * - Reg.: Jourdan, Pierre - Act.: CruzRomo, Gilda - Bewerking van Verdi, Giuseppe, Aïda (1871) (opera) Aïda (Aida) (1981 - Italië) - K - Opera-registratie - Muz.: Guadagno, Anton (dirigent) - Bewerking van Verdi, Giuseppe, Aïda (1871) (opera) - Video: in de handel Allan Quatermain (1919 - Zuid-Afrika) - ZW - Reg.: Lisle Lucoque, H. - Act.: Lawrence, Albert - Bewerking van Haggard, Henry Rider, Allan Quatermain (1887) Allan Quatermain and the lost city of gold (Allan Quatermain et la cité de l'or perdue) (1987 - USA) - K - 99 min. - 1 * - Reg.: Nelson, Gary - Act.: Chamberlain, Richard; Stone, Sharon - Bewerking van Haggard, Henry Rider, Allan Quatermain (1887) - Video: in de handel - Afb.: Willis, 1988, p. 11 (3 x); Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 56 Augen der Mumie Ma, Die (Les yeux de la momie) (1918 - Duitsland) - ZW - Reg.: Lubitsch, Ernst - Prod.: Union - Act.: Jannings, Emil; Negri, Pola Avenging hand, The (1915 - USA) - ZW - Reg.: Calvert, Charles - Act.: Bellew, Dorothy Awakening, The (The waking - La malédiction de la Vallée des rois) (1980 - GB / USA) - K - 102 min. - 1,5 * - Reg.: Newell, Mike - Prod.: EMI - Act.: Heston, Charlton; York, Susannah; Townsend, Jill; Zimbalist, Stephanie; Drury, Patrick - Bewerking van Stoker, Bram, The jewel of the seven stars (1904) - Video: in de handel Belshazzar's feast (1905 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Oude Testament, Daniel Belshazzar's feast (1913 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Oude Testament, Daniel Bibbia, La (After six days) (1922 - Italië) - ZW - Reg.: Gariazzo, Pier Antonio; Vay, A. - Bewerking van Oude Testament, Genesis? Bibbia, La (The bible - The bible in the beginning... - Die Bibel - De bijbel, in den beginne) (1966 - Italië / USA) - K - 174 min. - 2,5 * - Reg.: Huston, John - Prod.: 20th-Century-Fox; De Laurentiis, Dino - Act.: Boyd, Stephen; Parks, Michael; Huston, John; Scott, George, C. - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-22 - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 126 (2 x); Solomon, 1978, p. 81.83.142 Bible (1974 - USA) - K - Reg.: Poole, Wakefield - Act.: White, Bo; Couselle, Caprice - Bewerking van Oude Testament, Genesis? Bible, La (1979 - Frankrijk) - K - 60 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Carné, Marcel - Muz.: oratorium van Don Raffaello Lavagna - Bewerking van Oude Testament, Genesis; Nieuwe Testament, de Evangelies Video: in de handel Bible, The (1921 - USA?) - ZW - Reg.: Weiss - Bewerking van Oude Testament, Genesis? Bible, The. Abraham (The bible. The Old Testament - La bibbia. Abramo - De bijbel. Abraham) (1993 - USA / Italië / Duitsland) - K - 188 min. - Televisieserie in twee delen - goed? 3 * - Reg.: Sargent, Joseph - Act.: Harris, Richard; Hershey, Barbara; Schell, Maximilian - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 11-25 Bible, The. Jacob (The bible. The Old Testament - La bible. Jacob) (1994 - USA / Italië / Duitsland / Frankrijk / Nederland / Tsjecho-Slowakije / Spanje) - K - 90 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Hall, Peter Act.: Modine, Matthew; Papas, Irene - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 25-36; Nappi, Francesco Maria, Giacobbe Blonde goddess (met: The mummy's secret) (1982 - USA) - K - 89 min. - 0,5 * - Reg.: Eagle, Bill - Act.: Britton, Susanna; Lorians, Jaqueline; Ford, Jonathan Blood feast (1963 - USA) - K - 75 min. - 1 * - Reg.: Lewis, Hershell Gordon - Act.: Mason, Connie
— 23 —
4. DE OOSTERSE WERELD Blood from the mummy's tomb (Exorcismus. Cleo, la dea dell'amore) (1972 - GB) - K - 94 min. - 3 * - Reg.: Holt, Seth; Carreras, Michael - Prod.: Hammer Films - Act.: Leon, Valérie - Bewerking van Stoker, Bram, The jewel of the seven stars (1904) - Afb.: Eloy, 1987, p. 95 Cain and Abel (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 4 Cain and Abel (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: C.G.P.C. - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 4 Cain and Abel (1911 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 4 Cairo (1962 - USA / GB) - K - 90 min. - 2 * - Reg.: Rilla, Wolf - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Sanders, George Cameo operas. 12. Samson and Delilah (1927 - GB) - ZW - ca. 22 min. - Opera-registratie - Reg.: Parkinson, H. B. - Prod.: Song Films - Act.: Anderson, William - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16; Saint-Saëns, Camille, Samson et Dalila (1877) (opera) Cat creature, The (1973 - USA) - K - 72 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Harrington, Curtis - Act.: Baxter, Meredith; Carradine, John Cléopâtre (Cleopatra - Robbing Cleopatra's tomb) (1899 - Frankrijk) - ZW - ca. 2 min. - Reg.: Méliès, Georges Congo (1995 - USA) - K - 100 min. - Reg.: Marshall, Frank - Bewerking van Crighton, Michael, Congo Cortigiana di Babilonia, La (Queen of Babylon - Semiramis, courtisane van Babylon) (1954 - Italië / Frankrijk) - K - 109 min. - 2 * - Reg.: Bragaglia, Carlo Ludovico - Prod.: Fox - Act.: Fleming, Rhonda; Montalban, Ricardo; Lupi, Roldano Curse of king Tut's tomb, The (1980 - USA) - K - 100 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Leacock, Philip - Act.: Saint, Eva Marie Curse of the mummy's tomb, The (Les maléfices de la momie) (1964 - GB) - K - 81 min. - 1,5 * - Reg.: Carreras, Michael - Prod.: Hammer Films; Swallow; Columbia - Act.: Morgan, Terence - Video: in de handel Dancer of the Nile, The (1923 - USA) - ZW - Reg.: Earle, William S. - Prod.: F.B.O. - Act.: Myers, Carmel; McGregor, Malcolm Daniel (1913 - USA) - ZW - Reg.: Thomson, Fred - Prod.: Vitagraph - Act.: Foote, Courtenay; Kent, Charles Bewerking van Oude Testament, Daniel David and Bathsheba (David en Bathseba) (1951 - USA) - K - 116 min. - 2 * - Reg.: King, Henry - Prod.: 20thCentury-Fox - Act.: Peck, Gregory; Hayward, Susan; Talun, Walter; Massey, Raymond - Bewerking van Oude Testament, 1 en 2 Samuel; 1 Koningen (vooral 2 Samuel, 11-12) - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 103 (2 x).104; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 199 David and Goliath (1908 - USA) - ZW - Reg.: Olcott, Sidney - Prod.: Kalem - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel, 16-17 David (David, king of Israel) (1912 - Italië) - ZW - Bewerking van Oude Testament, 1 en 2 Samuel; 1 Koningen David e Golia (David and Goliath) (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel, 16-17 David e Golia (David and Goliath) (1960 - Italië / Joegoslavië) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Baldi, Ferdinando; Pottier, Richard - Act.: Welles, Orson; Payer, Ivo - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel, 16-17 Afb.: Solomon, 1978, p. 199 Dawn of the mummy (1981 - USA) - K - 88 min. - 0 * - Reg.: Agrama, Frank - Act.: King, Brenda - Video: in de handel Dekalog (De tien geboden) o.a. Dekalog V of Krotki film o zabijaniu (A short film about killing) en Dekalog VI of Krotki film o milosci (A short film about love) (1988-1989 - Polen) - K - 55x10 min. - Televisiereeks en twee bioscoopfilms - gemiddeld 2 * - Reg.: Kieslowski, Krzysztof - Act.: Baka, Miroslaw - Bewerking van Oude Testament, Exodus - Afb.: Rotterdam, 1989, p. 103-104.170 Deluge, The (1911 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 6-9 Dief, De (1980-1989? - Nederland) - K - 60 min. - Televisiespel? - Prod.: VPRO - Bewerking van Herodotos, 2, 121 (ca. 440-425) (?) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg Donna dei Faraoni, La (The Pharaoh's woman - La princesse du Nil) (1960 - Italië) - K - Reg.: Tourjansky, Victor; Rivalta, Giorgio - Act.: Barrymore, John Drew; Francioli, Armando; Cristal, Linda; Brice, Pierre Afb.: Eloy, 1987, p. 80 Dust of Egypt, The (1915 - USA) - ZW - Reg.: Baker, George - Act.: Moreno, Antonio East of Eden (1955 - USA) - K - 115 min. - 3,5 * - Reg.: Kazan, Elia - Act.: Dean, James - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 3-4; Steinbeck, John, East of Eden (1952) - Video: in de handel Egyptian, The (L'Égyptien - Sinuhe de Egyptenaar) (1954 - USA) - K - 140 min. - 2,5 * - Reg.: Curtiz, Michael (Kertesz, Mihaly) - Prod.: 20th-Century-Fox; Zanuck, Darryl F. - Act.: Purdom, Edmund; Simmons, Jean; Mature, Victor; Ustinov, Peter - Bewerking van Waltari, Mika, Sinuhe, egyptiläinen (1945) - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 129; Solomon, 1978, p. 155.157.158 (2 x); Eloy, 1987, p. 78.89 Emigré, L' (1994 - Egypte) - K - Reg.: Chahine, Youssef - Act.: Piccoli, Michel - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 - Afb.: Daydé, 1994, p. 50.51 Épervier du Nil, L' (1951 - Italië?) - K - Reg.: Gentilomo, Giacomo Ercole contro i tiranni di Babilonia (Hercules and the tyrants of Babylon - Goliath at the conquest of Babylon Hercule contre les tyrans de Babylone) (1964 - Italië) - K - 102 min. - 2 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Stevens, Rock; Liné, Helga
— 24 —
4. DE OOSTERSE WERELD Eroe di Babilonia, L' (The hero of Babylon - The beast of Babylon vs the son of Hercules - Goliath, king of the slaves) (1963 - Italië / Frankrijk) - K - 92 min. - 2 * - Reg.: Marcellini, Siro - Act.: Gordon, Scott; Grad, Geneviève; Orfei, Moira Esclave et Pharaon (1985 - Frankrijk) - K - Televisiefilm - Reg.: Meunier, Patrick Esther (1916 - GB) - ZW - ca. 65 min. - Reg.: Elvey, Maurice - Prod.: London; Diploma - Act.: Risdon, Elizabeth - Bewerking van Oude Testament, Ester Esther (1986 - Israel) - K - 97 min. - Reg.: Gitai, Amos - Bewerking van Oude Testament, Ester - Afb.: Rotterdam, 1989, p. 96 Esther and the king (Ester e il re - Esther et le roi) (1960 - USA / Italië) - K - 109 min. - 1,5 * - Reg.: Walsh, Raoul - Prod.: 20th-Century-Fox - Act.: Collins, Joan; Egan, Richard - Bewerking van Oude Testament, Ester - Afb.: Cary, 1974, p. 114; Solomon, 1978, p. 162 Esther (Esther and Mordecai) (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Prod.: Gaumont - Act.: Carl, Renée - Bewerking van Oude Testament, Ester Exode, L' (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Carl, Renée - Bewerking van Oude Testament, Exodus Faraon (Pharaoh) (1966 - Polen) - K - 184 min. - 2,5 * - Reg.: Kawalerowicz, Jerzy - Prod.: Film Polski - Act.: Zelnik, Jerzy; Brylska, Barbara - Bewerking van Prus, Boleslaw, Faraon (1897) - Afb.: Eloy, 1987, p. 82 Fille de Jephté, La (Jephthah's daughter) (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Prod.: Gaumont Act.: Carl, Renée; Perret, Léonce - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 11-12 Fils de la Sunamite (The son of the Shunamite) (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Prod.: Gaumont - Act.: Carl, Renée - Bewerking van Oude Testament, 1 Koningen, 19 - 2 Koningen, 13 Flight of the lost balloon (Le trésor de Cléopâtre) (1961 - USA) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Juran, Nathan Act.: Thompson, Marshall Genèse, La (La bible en dessins animés) (1975 - Frankrijk) - K - 75 min. - Animatiefilm - 1 * - Reg.: Alibert, Pierre - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5? Genesis (1986 - Frankrijk / België / Zwitserland / India) - K - 105 min. - 2,5 * - Reg.: Sen, Mrinal - Act.: Azmi, Shabana - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Giacobbe ed Esau (Jacob and Esau) (1964 - Italië) - K - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 25-36 Giuditta e Oloferne (Head of a tyrant) (1959 - Italië / Frankrijk) - K - 84 min. - 2 * - Reg.: Cerchio, Fernando Act.: Girotti, Massimo; Corey, Isabelle - Bewerking van Oude Testament, Judit Giuditta e Oloferne (Judith and Holophernes) (1906 - Italië) - ZW - Bewerking van Oude Testament, Judit Giuditta e Oloferne (Judith and Holophernes) (1928 - Italië) - ZW - Reg.: Negroni, Baldassare - Bewerking van Oude Testament, Judit Grandi condottieri, I (The great leaders - Samson and Gideon) (1968 - Italië) - K - 105 min. - 1 * - Reg.: Baldi, Marcello; Pérez Dolz, Francisco - Act.: Garrani, Ivo; Geesink, Anton; Neri, Rosalba - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 6-8 (Gideon) en 13-16 (Samson) Greatest adventure, The (Verhalen uit de bijbel. David en Goliath) (1992 - USA) - K - 30? min. Animatiereeks - Reg.: Hanna, William; Barbera, Joseph - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel, 16-17 - Video: in de handel Greatest adventure, The (Verhalen uit de bijbel. Mozes) (1985 - USA) - K - 30? min. - Animatiereeks - Reg.: Hanna, William; Barbera, Joseph - Bewerking van Oude Testament, Exodus - Video: in de handel Greatest heroes of the bible (1978 - USA) - K - 106x4=425 min. - Televisiereeks - 2 * - Reg.: Conway, James L. - Act.: Vaughn, Robert - Bewerking van Oude Testament, Genesis; Exodus; Jozua; Rechters; 1 en 2 Samuel; 1 en 2 Koningen; Daniel Green pastures, The (1936 - USA) - ZW - 90 min. - 3,5 * - Reg.: Keighley, William; Connely, Marc - Prod.: Warner Brothers - Act.: Ingram, Rex; Polk, Oscar - Bewerking van Oude Testament, Genesis; Exodus Afb.: Solomon, 1978, p. 189 Harem Alek (1953 - India) - zwart-wit Haunted curiosity shop, The (1901 - GB) - ZW - ca. 2 min. - Reg.: Booth, Walter - Prod.: Paul, Robert William Hazreti Yusuf (Saint Joseph) (1970-1979? - Turkije) - K - Reg.: Akinci, Nuri - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 Heckle and Jeckle. King Tut's tomb (1950 - USA) - K - Animatiefilm - Reg.: Davis, Mannie His majesty Bunker Bean (1925 - USA?) - zwart-wit Holy city, The (1913 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Éclair Hombre que vino del ummo, El (Dracula jagt Frankenstein - Operation terror - Dracula contre / vs Frankenstein) (1970 - Spanje / Duitsland) - K - 86 min. - 1 * - Reg.: Demichelli, Tullio; Fregonese, Hugo Act.: Rennie, Michael In ancient days (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont Infancy of Moses (1911 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: C.G.P.C. - Bewerking van Oude Testament, Exodus Io Semiramide (I, Semiramis - Sklaven der Semiramis) (1963 - Italië) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Zeglio, Primo - Act.: Furneaux, Yvonne; Ericson, John Isabella, a dream (1958? - Italië) - K - Reg.: Cozzi, Luigi Jephthah's daughter (1909 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph - Act.: Kellerman, Annette - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 11-12 Jephthah's daughter (1913 - USA) - ZW - Prod.: Warner's Features - Act.: Maude, Arthur; Crawley, Constance - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 11-12
— 25 —
4. DE OOSTERSE WERELD John Steinbeck's 'East of Eden' (1981 - USA) - K - 115 min. - Televisiereeks in drie delen - 3 * - Reg.: Hart, Harvey - Act.: Bottoms, Timothy; Seymour, Jane - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 3-4; Steinbeck, John, East of Eden (1952) Jonah and the whale (1960 - USA?) - K - Bewerking van Oude Testament, Jona Joseph and his brethren (Sold into Egypt - Joseph and his brothers - Giuseppe venduto dai fratelli - Joseph vendu par ses frères - L'esclave du Pharaon) (1962 - USA) - K - 103 min. - 2 * - Reg.: Rapper, Irving; Ricci, Luciano - Act.: Horne, Geoffrey; Lee, Belinda - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 Joseph in the land of Egypt (1913 - USA) - ZW - Reg.: Moore, Eugene - Prod.: Thanhouser - Act.: Cruze, James; Snow, Marguerite - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 Joseph sold by his brothers (1961 - Israel) - K - 80 min. - Animatiefilm (poppen) - 2 * - Reg.: Gross, Alina; Gross, Yoram - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 Joseph vendu par ses frères (1904 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Nonguet, Lucien - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 Joseph's trials in Egypt (1914 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: Pathé - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50 Judgement of Solomon, The (1909 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph - Act.: Humphries, William; Lawrence, Florence - Bewerking van Oude Testament, 1 Koningen, 1-11 Judith et Holopherne (1909 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Carl, Renée - Bewerking van Oude Testament, Judit Judith of Bethulia (Her condoned sin) (1913-1917 - USA) - ZW - ca. 67 min. - Reg.: Griffith, D. W. (David Lewelyn Wark) - Prod.: Biograph - Act.: Sweet, Blanche; Walthall, Henry B. - Bewerking van Oude Testament, Judit; Aldrich, Thomas Bailey (1836-1907), Judith of Bethulia - Afb.: Cary, 1974, p. 17 Kalkoot (1935 - India) - ZW - Reg.: Kale, D. K. King David (1985 - USA) - K - 114 min. - 2,5 * - Reg.: Beresford, Bruce - Prod.: Paramount - Act.: Gere, Richard; Woodward, Edward - Bewerking van Oude Testament, 1 en 2 Samuel; 1 Koningen; Psalmen van David - Video: in de handel - Afb.: Willis, 1986, p. 22 (5 x) King Solomon's mines (1918 - Zuid-Afrika) - ZW - Reg.: Lisle Lucoque, H. - Act.: Lawrence, Albert Bewerking van Haggard, Henry Rider, King Solomon's mines (1885) King Solomon's mines (1937 - GB) - ZW - 80 min. - 3 * - Reg.: Stevenson, Robert - Prod.: Gaumont - Act.: Robeson, Paul - Bewerking van Haggard, Henry Rider, King Solomon's mines (1885) King Solomon's mines (1950 - USA) - K - 102 min. - 3,5 * - Reg.: Bennett, Compton; Marton, Andrew - Act.: Kerr, Deborah; Granger, Stewart; Carlson, Richard; Haas, Hugo - Bewerking van Haggard, Henry Rider, King Solomon's mines (1885) - Afb.: Wie is wie, 1987, p. 241 King Solomon's mines (1985 - USA) - K - 100 min. - 1,5 * - Reg.: Thompson, J. Lee - Prod.: Cannon - Act.: Chamberlain, Richard - Bewerking van Haggard, Henry Rider, King Solomon's mines (1885) - Video: in de handel - Afb.: Willis, 1986, p. 86 (6 x) King Solomon's treasure (1978 - Canada / GB) - K - 88 min. - 1 * - Reg.: Rakoff, Alvin - Act.: McCallum, David - Bewerking van Haggard, Henry Rider, Allan Quatermain (1887) - Video: in de handel Kiss me quick (La vie sexuelle de Frankenstein) (1971 - USA / Italië?) - K - Reg.: Novak, Harry; Teresi, Tony Land of the Pharaohs (La terre des Pharaons - Slaven van de Nijl - Tierra de Faraones) (1955 - USA) - K - 106 min. - 2 * - Reg.: Hawks, Howard - Prod.: Warner Brothers - Act.: Hawkins, Jack; Collins, Joan - Afb.: Cameron, 1973, p. 74 (2 x); Cary, 1974, p. 66; Solomon, 1978, p. 159; Eloy, 1987, p. 76 (2 x).77 (2 x); Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 892 Last Egyptian, The (1914 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Oz - Bewerking van Baum, Lyman Frank, The last Egyptian Legendary journeys of Hercules, The. Hercules in the maze of the Minotaur (1994 - USA) - K - 110 min. Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Norton, Bill L. - Act.: Sorbo, Kevin; Quinn, Anthony Life of Moses, The (1909 - USA) - ZW - Reg.: Blackton, J. Stuart - Prod.: Vitagraph - Act.: Humphrey, William; Kent, Charles - Bewerking van Oude Testament, Exodus Lot in Sodom (1933 - USA?) - ZW - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 18-19 Maccabei, I (The Maccabees) (1911 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico - Act.: Terribili-Gonzales, Gianna; Menichelli, Pina - Bewerking van Oude Testament, 1 Makkabeeën - 2 Makkabeeën? Maciste, l'eroe più grande del mondo (Goliath and the sins of Babylon - The sins of Babylon) (1963 - Italië) K - 86 min. - 1 * - Reg.: Lupo, Michele - Act.: Forest, Mark; Gemma, Giuliano; Greci, José Maciste nella Valle dei re (Maciste in the Valley of the kings - Giant of the Valley of the kings - Maciste the mighty - Le géant de la Vallée des rois - Son of Samson) (1960 - Italië / Frankrijk) - K - 90 min. - 2 * Reg.: Campogalliani, Carlo - Act.: Forest, Mark; Alonso, Chelo Maciste nelle miniere di re Salomone (Samson in king Solomon's mines) (1964 - Italië) - K - 90 min. - 1 * Reg.: Andrews, Martin (Regnoli, Piero) - Act.: Park, Reg; Guida, Wandisa; Harrison, Dan Man's genesis (1912 - USA) - ZW - Reg.: Griffith, D. W. (David Lewelyn Wark) - Act.: Marsh, Mae; Lucas, Wilfred - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5? Marriage of Esther, The (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Oude Testament, Ester Mask of Sheba, The (1969 - USA) - K - 120 min. - Televisiefilm - zwak 1 * - Reg.: Rich, David Lowell - Act.: Pidgeon, Walter; Stevens, Inger - Bewerking van Haggard, Henry Rider, King Solomon's mines (1885) en Allan Quatermain (1887) Modern Samson, A (1907 - Italië) - ZW - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16
— 26 —
4. DE OOSTERSE WERELD Moïse et l'exode de l'Égypte (Moses and the exodus from Egypt) (1907 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé Bewerking van Oude Testament, Exodus Moïse sauvé des eaux (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Andreani, Henry - Bewerking van Oude Testament, Exodus Mole people, The (Le peuple de l'enfer - Menaces sous la terre) (1956 - USA) - ZW - 78 min. - 2 * - Reg.: Vogel, Virgil - Act.: Agar, John Momia nacional, La (The national mummy) (1980 - Spanje) - K - 86 min. - 0 * - Reg.: Larraz, José Ramón Act.: Algora, Francisco Momie du roi, La (The mummy of king Rameses) (1909 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Bourgeois, Gérard - Prod.: Lux Mosé (Moses - Moses, the lawgiver - Moïse le législateur) (1975 - Italië / GB) - K - 360 / 139 min. Televisiefilm naast bioscoopfilm - goed 3 * - Reg.: De Bosio, Gianfranco - Prod.: Avco Embassy - Act.: Lancaster, Burt; Papas, Irene; Quayle, Anthony - Muz.: Morricone, Ennio - Bewerking van Oude Testament, Exodus - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 98 Moses in the bullrushes (1903 - GB) - ZW - ca. 2 min. - Prod.: Gaumont - Bewerking van Oude Testament, Exodus Moses und Aron (Moses and Aaron - Moïse et Aaron) (1975 - Oostenrijk / Duitsland / Italië) - K - 110 min. 3,5 * - Reg.: Straub, Jean-Marie; Huillet, Danièle - Act.: Reich, Günter; Devos, Louis - Bewerking van Oude Testament, Exodus; Schönberg, Arnold, Moses and Aaron (1932-1951) (opera) Mr Moto takes a vacation (Mr. Moto und sein Lockvogel - Mr. Moto en de kroon van Scheba) (1939 - USA) ZW - 63 min. - 2,5 * - Reg.: Foster, Norman - Act.: Lorre, Peter Mumiaa, El (Al mumiya - Al momia - La momie) (1970 - Egypte) - K - 112 min. - 3,5 * - Reg.: Abdel-Salam, Shadi - Act.: Marei, Ahmed Mummy and the humming bird, The (1915 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Famous Players - Bewerking van Henderson, Isaac, The mummy and the humming bird Mummy, The (1911 - GB) - ZW - ca. 16 min. - Reg.: Coleby, A. E. - Prod.: Urban Mummy, The (1911 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Thanhouser Mummy, The (1912 - GB) - ZW - ca. 9 min. - Reg.: Coleby, A. E. - Prod.: Britannia Films Mummy, The (La momie) (1932 - USA) - ZW - 72 min. - 3,5 * - Reg.: Freund, Karl - Prod.: Universal - Act.: Karloff, Boris - Afb.: Hardy, 1986, p. 53 Mummy, The (Terror of the mummy - La malédiction des Pharaons) (1959 - GB) - K - 88 min. - 2,5 * - Reg.: Fisher, Terence - Prod.: Hammer Films; Universal - Act.: Lee, Christopher; Cushing, Peter; Furneaux, Yvonne - Afb.: Solomon, 1978, p. 161; Hardy, 1986, p. 122; Eloy, 1987, p. 86.88 Mummy's boys (1936 - USA) - ZW - 68 min. - Reg.: Guiol, Fred - Prod.: Radio-Keith-Orpheum - Act.: Wheeler, Bert; Woolsey, Robert Mummy's curse, The (La malédiction de la momie) (1944 - USA) - ZW - 62 min. - 2 * - Reg.: Goodwins, Harold Leslie - Prod.: Universal - Act.: Chaney, Lon Jr.; Christine, Virginia - Bewerking van Abrams, Leon - Babcock, Dwight, The mummy's return - Video: in de handel Mummy's dummies (1948 - USA) - ZW - Reg.: Bernds, Edward - Act.: Fine, Larry; Howard, Moe; Howard, Shemp (The Three Stooges); Dent, Vernon Mummy's foot, The (1949 - USA) - ZW - 24 min. - Televisiefilm - Reg.: Martin, Sobey - Bewerking van Gautier, Théophile (1811-1872), Contes fantastiques. Le pied de la momie Mummy's ghost, The (Le fantôme de la momie) (1944 - USA) - ZW - 60 min. - 2 * - Reg.: LeBorg, Reginald Prod.: Universal - Act.: Carradine, John; Chaney, Lon Jr. Mummy's hand, The (La main de la momie) (1940 - USA) - ZW - 67 min. - 2 * - Reg.: Cabanne, William Christy - Prod.: Universal - Act.: Tyler, Tom - Afb.: Hardy, 1986, p. 76; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1092 Mummy's shroud, The (Dans les griffes de la momie) (1967 - GB) - K - 90 min. - 0 * - Reg.: Gilling, John Prod.: Hammer Films; 20th-Century-Fox - Act.: Owen, Dickie - Afb.: Hardy, 1986, p. 183 Mummy's tomb, The (La tombe de la momie) (1942 - USA) - ZW - 61 min. - 1,5 * - Reg.: Young, Harold Prod.: Universal - Act.: Chaney, Lon Jr. - Afb.: Hardy, 1986, p. 80 Nefertiti, regina del Nilo (Queen of the Nile - Nefertiti, reine du Nil - Nefertite, koningin van de Nijl) (1961 Italië) - K - 105 min. - 2 * - Reg.: Cerchio, Fernando; Poggi, Ottavio - Prod.: Max - Act.: Crain, Jeanne; Purdom, Edmund; Price, Vincent - Video: in de handel Noah's ark (1959 - USA) - K - Animatiefilm; musical - Prod.: Disney Productions - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 6-9 Noah's ark. The story of the deluge (Noah's ark and the flood that destroyed the world) (1929 - USA) - ZW 100 min. - 2,5 * - Reg.: Curtiz, Michael (Kertesz, Mihaly) - Prod.: Warner Brothers - Act.: Costello, Dolores; McAllister, Paul; O'Brien, George - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 6-9 - Afb.: Cary, 1974, p. 72; Solomon, 1978, p. 83.143.144; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 580 Oh mummy (1927 - USA) - ZW - Reg.: Beaudine, Harold - Prod.: Paramount - Act.: Dooley, Billy Or des Pharaons, L' (1954 - Frankrijk) - K - Reg.: De Gastyne, Marc - Act.: Vidal, Gil; Dumont, Danielle Orgy of dead (Orgie macabre) (1966 - USA) - K - Reg.: Stevens, A. C. Out of time (The serpent of death - Die Pyramiden des Todes) (1989 - GB / Egypte) - K - 97 min. - 2 * - Reg.: Kawadri, Anwar - Act.: Fahey, Jeff; Fokas, Spiros
— 27 —
4. DE OOSTERSE WERELD Patriarchi della bibbia, I (The patriarchs of the bible) (1962 - Italië) - K - Reg.: Baldi, Marcello - Act.: Douglas, John; Parker, Judy - Bewerking van Oude Testament, Genesis Pecado de Adán y Eva, El (1969 - Mexico) - K - Reg.: Zacarias, Miguel - Act.: Cave, Candy; Rivero, Jorge Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Perversions sexuelles (1973 - Frankrijk / Spanje) - K - Reg.: Ruder, Ken Pharaoh's curse (1957 - USA) - K - 66 min. - 2 * - Reg.: Sholem, Lee - Prod.: Artistes Associés - Act.: Dana, Mark; Rodan, Ziva Pharaon; ou Israël en Égypte (Pharaoh; or Israel in Egypt) (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont Bewerking van Oude Testament, Exodus Action man (La momie - Phénomenal et le trésor de Toutankhamon) (1968 - USA?) - K - Reg.: Rockfeller, Roger (Deodato, Ruggero) Phoenix mysterie, Het (1990 - Nederland) - K - 93 min. - 1 * - Reg.: Helmrich, Leonard Retel - Act.: Boyer, Luc Phoenix, The (1981 - USA) - K - 74 min. - Televisiefilm - zwak 1 * - Reg.: Hickox, Douglas - Act.: Scott, Judson Piedone d'Egitto (Piedone l'Egiziano - Flatfoot on the Nile - Pied-Plat sur le Nil) (1979 - Italië) - K - 95 min. 2 * - Reg.: Steno (Vanzina, Stefano) - Act.: Spencer, Bud Potiphar's wife (Her strange desire) (1931 - GB) - ZW - 78 min. - 0,5 * - Reg.: Elvey, Maurice - Act.: Swinburne, Nora; Olivier, Laurence - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 37-50; Middleton, Edgar, Potiphar's wife Princess of the Nile (La princesse du Nil) (1954 - USA) - K - 71 min. - 2,5 * - Reg.: Jones, Harmon - Prod.: Explorer Film - Act.: Paget, Debra; Rennie, Michael - Afb.: Wie is wie, 1987, p. 434 Private lives of Adam and Eve, The (1960 - USA) - K - 87 min. - 1,5 * - Reg.: Zugsmith, Albert; Rooney, Mickey - Act.: Rooney, Mickey - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-5 Purple rose of Cairo, The (1985 - USA) - K - 82 min. - 3,5 * - Reg.: Allen, Woody - Act.: Farrow, Mia; Daniels, Jeff - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 660; Willis, 1986, p. 26 Queen of Sheba, The (1921 - USA) - ZW - Reg.: Edwards, James Gordon - Prod.: Fox - Act.: Blythe, Betty; Leiber, Fritz - Bewerking van Oude Testament, 1 Koningen, 1-11 (Scheba: 10, 1-13) - Afb.: Cary, 1974, p. 27.100.155; Wie is wie, 1987, p. 67 Rachel's man (1975 - Israel / GB) - K - 90? min. - 1,5 * - Reg.: Mizrahi, Moshe - Act.: Tushingham, Rita; Rooney, Mickey - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 27-35 Raiders of the lost ark (Les aventuriers de l'arche perdu) (1981 - USA) - K - 115 min. - 4 * - Reg.: Spielberg, Steven - Act.: Ford, Harrison - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 669; Wie is wie, 1987, p. 200 Rameses, king of Egypt (1912 - Italië) - ZW - Prod.: Cines Regina di Ninive, La (The queen of Nineveh) (1911 - Italië) - ZW - Prod.: Ambrosio, Arturo Regina di Saba, La (The queen of Sheba - La reine de Saba) (1952 - Italië) - K - 115 min. - 2 * - Reg.: Francisci, Pietro - Act.: Cervi, Gino; Ruffo, Leonora - Bewerking van Oude Testament, 1 Koningen, 1-11 (Scheba: 10, 1-13) Révolte des esclaves, La (The slave's revolt) (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé Roman de la momie, Le (The romance of the mummy) (1910 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Pouctal, Henri; Calmettes, André - Prod.: Pathé - Bewerking van Oude Testament, Exodus; Gautier, Théophile, Le roman de la momie (1858) Samson (1907 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16 Samson (1915 - USA) - ZW - Reg.: Lewis, Edgar - Act.: Farnum, William; Gilbert, Maud - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16 Samson (1936 - Frankrijk) - ZW - 90 min. - 3 * - Reg.: Tourneur, Maurice - Act.: Morlay, Gaby; Baur, Harry Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16 (?); Bernstein, Henry, Samson (1907) Samson and Delilah (1984 - USA) - K - 100 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Philips, Lee - Act.: Hamilton, Antony; Von Sydow, Max; Mature, Victor - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16 Video: in de handel Samson and Delilah (Samson und Delilah - Samson en Delilah) (1949 - USA) - K - 128 min. - 2,5 * - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Prod.: Paramount - Act.: Mature, Victor; Lamarr, Hedy - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16; Jabotinsky, Vladimir (1880-1940), Judge and fool - Afb.: Cameron, 1973, p. 44; Cary, 1974, p. 95.120 (4 x).121 (2 x); Solomon, 1978, p. 99.100; Wie is wie, 1987, p. 324; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1395 Samson et Dalila (1981 - GB) - K - Opera-registratie - Muz.: Davis, Colin (dirigent) - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16; Saint-Saëns, Camille, Samson et Dalila (1877) (opera) - Video: in de handel Samson et Dalila (Samson and Delilah) (1903 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Zecca, Ferdinand - Prod.: Pathé Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16 Samson (Samson and Delilah) (1914 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Reg.: Johnston, Lorimer; Hamilton, G. P. Prod.: Universal - Act.: Kerrigan, J. Warren; Kelso, Mayme - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16; Bernstein, Henry, Samson (1907) Samson und Delila (Samson and Delilah) (1922 - Oostenrijk) - ZW - Reg.: Korda, Alexander; Curtiz, Michael - Act.: Corda, Maria; Galoar, Alfredo; Lukas, Paul - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16
— 28 —
4. DE OOSTERSE WERELD Sardanapolo re dell'Assiria (Sardanapolus, king of Assyria) (1910 - Italië) - ZW - Reg.: De Liguoro, Giuseppe Bewerking van Herodotos, 2, 150 (ca. 440-425) Satan (1912 - Italië) - ZW - Prod.: Ambrosio, Arturo - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 3? Satanas (1920 - Duitsland) - ZW - Reg.: Murnau, F. W. (Plumpe, Friedrich Wilhelm) - Prod.: Viktoria - Act.: Kortner, Fritz; Gezza, Sadiah - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 3? Saul and David (1909 - USA) - ZW - Reg.: Blackton, J. Stuart - Prod.: Vitagraph - Act.: Costello, Maurice; Ranous, William - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel Saul and David (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel Saul and David (1912 - Frankrijk) - ZW - Prod.: C.G.P.C. - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel Saul e Davide (Saul and David) (1964 - Italië / Spanje) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Baldi, Marcello - Act.: Wooland, Normand; Garko, Gianni - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel Schädel der Pharaonentochter, Der (1921 - Duitsland) - ZW - Reg.: Tollen, Otz - Act.: Jannings, Emil Secrets of sex (Bizarre) (1969 - GB) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Balch, Anthony - Act.: Quenet, Yvonne Sepolcro dei re, Il (La Vallée des Pharaons - Cleopatra's daughter) (1961 - Italië) - K - 100 min. - 1 * - Reg.: Cerchio, Fernando - Prod.: Explorer Film - Act.: Paget, Debra; Manni, Ettore Seraa fil waadi (Sira fil wadi - Serae fil wadi - Ciel d'enfer) (1954 - Egypte) - ZW - 105 min. - 2 * - Reg.: Chahine, Youssef - Act.: Charif, Omar (Chalhoub, Michael); Hamama, Faten Sette folgori di Assur, Le (The seventh thunderbolt - Syria against Babylon - War gods of Babylon) (1962 Italië) - K - 89 min. - 2 * - Reg.: Amadio, Silvio - Act.: Lane, Jackie; Duff, Howard Sfinge d'oro, La (The glass sphinx) (1967 - Italië / Spanje) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Scattini, Luigi - Act.: Taylor, Robert; Ekberg, Anita; Stuart, Jack Sfinge sorride prima di morire, La - Stop - Londra (Du grisbi au Caire) (1964 - Italië / Duitsland / Egypte) - K 100 min. - 2 * - Reg.: Tessari, Duccio - Act.: Russell, Tony Shepherd king, The (1915 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Broadway - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel; Lorimer, Wright, The shepherd king Shepherd king, The (1925 - USA) - ZW - Reg.: Edwards, James Gordon - Prod.: Fox - Act.: Mersereau, Violet; Bernardi, Nerio - Bewerking van Oude Testament, 1 Samuel; Lorimer, Wright, The shepherd king Sins of Jezebel (1953 - USA) - K - 74 min. - 1,5 * - Reg.: LeBorg, Reginald - Prod.: Lippert - Act.: Goddard, Paulette - Bewerking van Oude Testament, 1 Koningen, 16, 31 (en 2 Koningen, 9, 22-37) Sklavenkönigin, Die (Moon of Israel - L'esclave-reine) (1924 - Oostenrijk) - ZW - Reg.: Kertesz, Mihaly (Curtiz, Michael) - Act.: Corda, Maria - Bewerking van Oude Testament, Exodus; Haggard, Henry Rider, Moon of Israel. A tale of the Exodus (1918) Slaves of Babylon (Slavernij in Babylon) (1953 - USA) - K - 82 min. - 2 * - Reg.: Castle, William - Prod.: Columbia - Act.: Conte, Richard - Bewerking van Oude Testament, Daniel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 757 Sodom and Gomorrah (1976 - USA) - K - Reg.: Mitchell, James; Mitchell, Artie - Act.: Brancato, Sean; Fornelli, Gina - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 18-19 Sodom und Gomorrha (Queen of sin - Sodom and Gomorrah) (1922 - Oostenrijk) - ZW - 130 min. - 3 * - Reg.: Kértèsz, Mihaly (Curtiz, Michael) - Act.: Doriane, Lucy; Wagner, Erika - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 18-19 Sodoma e Gomorra (Sodom and Gomorrah - The last days of Sodom and Gomorrah - Sodom en Gomorra) (1962 - Italië / USA / Frankrijk) - K - 154 min. - 2,5 * - Reg.: Aldrich, Robert; Leone, Sergio - Prod.: 20thCentury-Fox - Act.: Granger, Stewart; Baker, Stanley; Aimée, Anouk - Muz.: Rozsa, Miklos - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 18-19 - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 113; Solomon, 1978, p. 84 Solomon and Sheba (Salomon et la reine de Saba - Salomo en de koningin van Sheba) (1959 - USA) - K - 139 min. - 3 * - Reg.: Vidor, King - Prod.: United Artists - Act.: Brynner, Yul; Lollobrigida, Gina - Bewerking van Oude Testament, 1 Koningen, 1-11 (Scheba: 10, 1-13); Williams, Jay, Solomon and Sheba - Afb.: Cameron, 1973, p. 78; Cary, 1974, p. 112.114; Solomon, 1978, p. 106 Spada dell'Islam, La (1962 - Italië?) - K - Reg.: Marton, Andrew; Bomba, Enrico Sphinx (1981 - USA) - K - 117 min. - 1,5 * - Reg.: Schaffner, Franklin J. - Act.: Down, Lesley-Anne; Guilgud, John - Video: in de handel Spy who loved me, The (L'espion qui m'aimait) (1977 - USA) - K - 125 min. - 3,5 * - Reg.: Gilbert, Lewis Act.: Moore, Roger; Bach, Barbara; Kiel, Richard; Jürgens, Curd Star Trek. The way to Eden (1969 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - goed 3 * - Reg.: Alexander, David - Act.: Shatner, William - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 1-3 Stargate (1994 - USA) - K - 120 min. - 2 * - Reg.: Emmerich, Roland - Prod.: Devlin, Dean - Act.: Russell, Kurt; Spader, James; Davidson, Jaye Story of David, A (1960 - GB) - K - 104 min. - 1,5 * - Reg.: McNaught, Robert (Bob) - Act.: Chandler, Jeff; Sydney, Basil - Bewerking van Oude Testament, 1 en 2 Samuel; 1 Koningen Story of David, The (1976 - USA) - K - 250 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Segal, Alex; Lowell Rich, David - Act.: Bottoms, Timothy - Bewerking van Oude Testament, 1 en 2 Samuel; 1 Koningen Story of Jacob and Joseph, The (Jacob and Joseph - Jacob et Joseph) (1974 - USA) - K - 100 min. Televisiefilm (twee delen) - goed 3 * - Reg.: Cacoyannis, Michael - Act.: Mitchell, Keith; LoBianco, Tony; Glover, Julian - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 25-50
— 29 —
4. DE OOSTERSE WERELD Story of Ruth, The (1960 - USA) - K - 132 min. - 2,5 * - Reg.: Koster, Henry - Prod.: 20th-Century-Fox - Act.: Lindfors, Viveca; Whitman, Stuart; Eden, Elana - Bewerking van Oude Testament, Ruth - Afb.: Wie is wie, 1987, p. 345 Sudan (Soudan. Esclave et reine) (1945 - USA) - K - 76 min. - 2 * - Reg.: Rawlins, John - Act.: Montez, Maria; Zucco, George; Hall, Jon; Bey, Turhan Superseven chiama Cairo (Super 7 appelle le Sphinx) (1965 - Italië / Frankrijk) - K - 95 min. - 1 * - Reg.: Lenzi, Umberto - Act.: Browne, Roger; Serato, Massimo Suske en Wiske. Het zingende nijlpaard (1991 - België?) - K - 67 min. - Animatiefilm - Bewerking van Vandersteen, Willy, Suske en Wiske, Het zingende nijlpaard (1951) - Video: in de handel Syncopated picture plays. 2. Tut-Tut and his terrible tomb (1923 - GB) - ZW - ca. 22 min. - Reg.: Phillips, Bertram - Prod.: Phillips, Bertram Temple of Moloch, The (1914 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Edison, Thomas - Bewerking van Mechtold, Mary Rider, The temple of Moloch Ten commandments, The (1923 - USA) - ZW - 146 min. - 3 * - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Prod.: Paramount - Act.: Roberts, Theodore; De Roche, Charles - Bewerking van Oude Testament, Exodus; MacPherson, Jeanie, The ten commandments - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 28.29.30.3435.68.107; Solomon, 1978, p. 51.93 Ten commandments, The (1943 - Italië) - ZW - Act.: Cortese, Valentina; Brazzi, Rossano - Bewerking van Oude Testament, Exodus Ten commandments, The (Les dix commandements - De tien geboden - Los diez mandamientos) (1956 - USA) - K - 220 min. - 4 * - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Prod.: Paramount - Act.: Heston, Charlton; Brynner, Yul; Scott, Martha; Carradine, John; Wilcoxon, Henry - Bewerking van Oude Testament, Exodus - Video: in de handel; LAGG M09/20/B-MILL (VHS) - Afb.: Cary, 1974, p. 31-32.91.92; Solomon, 1978, p. 87.88.89.90.92.94.96; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 949; Eloy, 1987, p. 71.73.79.90.92-93; Wie is wie, 1987, p. 510; Perron, 1994, p. 46.49 (2 x); Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1587 Tense moments from opera. 5. Samson and Delilah (1922 - GB) - ZW - ca. 12 min. - Opera-registratie - Reg.: Collins, Edwin J. - Prod.: Master (Gaumont) - Act.: Valia; Waxman, M. D. - Bewerking van Oude Testament, Rechters, 13-16; Saint-Saëns, Camille, Samson et Dalila (1877) (opera) Totò contro Maciste (1961 - Italië) - ZW - 110 min. - 2,5 * - Reg.: Cerchio, Fernando - Act.: Totò (Antonio de Curtis Gagliardi Ducas Comnuno di Bisanzio); Burke, Samson Trésors de Tout-ankh-amon, Les (1990 - Frankrijk) - K - 90 min. - 2,5 * - Reg.: Deparnay, Pierre - Act.: Caux, Jean-Michel Trionfo di Maciste, Il (Le triomphe de Maciste) (1961 - Italië) - K - Reg.: Anton, Amerigo (Boccia, Tanio) Act.: Morris, Kirk; Caro, Cathia Undying flamen, The (1917 - USA) - ZW - Reg.: Tourneur, Maurice - Act.: Petrova, Olga Valley of the kings (1954 - USA) - K - 86 min. - 2 * - Reg.: Pirosh, Robert - Act.: Taylor, Robert; Parker, Eleanor Vecchio Testamento, Il (The Old Testament - Goliath. Der Kampf der Makkabäer) (1963 - Italië) - K - 105 min. - 2 * - Reg.: Parolini, Gianfranco - Act.: Harris, Brad; Paget, Susan; Taylor, Margaret - Bewerking van Oude Testament, 1 Makkabeeën - 2 Makkabeeën? Venganza de la momia, La (The mummy's vengeance - The mummy's revenge - The vengeance of the mummy) (1973 - Spanje) - K - 85 min. - 0 * - Reg.: Aured, Carlos - Act.: Taylor, Jack; Silva, Maria; Naschy, Paul; Ottolina, Rina Vergine di Babilonia, La (The virgin of Babylon) (1910 - Italië) - ZW - Prod.: Ambrosio, Arturo Walls of Jericho, The (1914 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Box Office - Bewerking van Oude Testament, Jozua, 2-6; Sutro, Alfred, The walls of Jericho Wanted, a mummy (1910 - GB) - ZW - ca. 9 min. - Reg.: Coleby, A. E. - Prod.: Cricks & Martin Watusi (1959 - USA) - K - 85 min. - 3,5 * - Reg.: Neumann, Kurt - Act.: Montgomery, George - Bewerking van Haggard, Henry Rider, King Solomon's mines (1885) Weib des Pharao, Das (The loves of Pharaoh - La femme du Pharaon) (1922 - Duitsland) - ZW - Reg.: Lubitsch, Ernst - Prod.: EFA; UFA - Act.: Jannings, Emil; Liedtke, Henry; Servaes, Dagny When soul meets soul (1912 - USA) - ZW - Reg.: McDonald, Farrel - Act.: Bushman, Francis X. Wholly Moses (Sacré Moïse) (1980 - USA) - K - 109 min. - 1,5 * - Reg.: Weis, Gary - Act.: Moore, Dudley; DeLuise, Dom - Bewerking van Oude Testament, Exodus - Video: in de handel Wife of Cain, The (1913 - USA) - ZW - Reg.: Gaskill, Charles L. - Act.: Gardner, Helen - Bewerking van Oude Testament, Genesis, 4 Young Indiana Jones chronicles, The (1992 - USA) - K - 100 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Schultz, Carl; O'Brien, Jim - Act.: Carrier, Corey Young Indiana Jones (De jonge Indiana Jones en de vloek van de jakhals) (1992? - USA) - K - Aflevering uit televisiereeks van zestien afleveringen Young Sherlock Holmes (Pyramid of Fear - Le secret de la pyramide) (1985 - USA) - K - 109 min. - 2 * Reg.: Levinson, Barry - Act.: Rowe, Nicholas
— 30 —
5. De Griekse wereld Van de 222 films die betrekking hebben op de Griekse wereld, zijn er niet veel die gebaseerd zijn op historische feiten of op het archeologische verleden. Meestal gaat het om literatuurverfilmingen of om bewerkingen van Griekse mythen en verhalen. Zeus gooit zijn bliksemschichten in Le tonnere de Jupiter (1903); Jupiter smitten (1910) toont enkele metamorfosen, maar het juiste verhaal is ons onbekend. Poseidon nam de Nereide Amphitrite tot vrouw (Neptune et Amphitrite - 1899; cf. § 7 voor andere films over de zeegod zonder directe banden met de oudheid). De geboorte van de godin Aphrodite werd verfilmd in La naissance de Vénus (1900); ze begeerde de knappe Adonis (Vénus et Adonis - 1901); andere verhalen rond de godin zijn mogelijk The pursuit of Venus (1914), The story of Venus (1914), The triumph of Venus (1918) en The temple of Venus (1923). De godin Artemis komt aan bod in The story of Diana (1914), de god Ares in Marte, dio della guerra (1963). De mythische centauren verschijnen in Centaurs (1910?) en huppelen lieftallig op de tonen van Beethovens Pastorale door Fantasia (1940). Die Insel der Seligen (1913) bevat fantasieën rond Griekse mythische wezens. De parodie Arrivano i Titani (1962) biedt een overzicht van de Griekse mythologie met verwijzingen naar Sisyphos, Tantalos en vele anderen. De Titaan Prometheus bracht het vuur naar de mensheid, maar werd hiervoor door Zeus gestraft; materiaal uit Hesiodos en uit Aischylos' Prometheus vinctus werd bewerkt tot Prométhée (1908), Promithefs dhesmotis (1927) en Promitheas se theftero prosopo (1975); Prometheus verschijnt eveneens in Maciste all'inferno (1962) (cf. § 7). De bestraffing van Tantalos wordt afzonderlijk behandeld in Le supplice de Tantale (1902). De Danaïden vullen in de onderwereld als straf een bodemloos vat (Le tonneau des Danaïdes 1900). Enkele verhalen uit Ovidius' Heroides en Metamorphoses vonden hun weg naar het doek: Ero e Leandro (1910); La légende de Daphnée (1910); Pygmalion et Galatée (1898); Galatée (1909); Philémon et Baucis (1910). Kadmos, de stichter van Thebe, die een hoofdrol speelt in het reeds vermelde Arrivano i Titani (1962), werd opgevolgd door zijn kleinzoon Pentheus. Euripides' Bacchae beschrijft de confrontatie van deze koning met de Bacchanten, de vrouwelijke volgelingen van de god Dionysos (Le Baccanti - 1960; Die Bakchen - 1974; Les Bacchantes - 19801989?; Euripides. De Bacchanten - 1987; mogelijk ook Trois bacchantes - 1900). Een andere kleinzoon van Kadmos was Aktaion die Artemis tijdens een jacht betrapte terwijl zij zich baadde en die door zijn eigen honden verscheurd werd; een moderne versie van dit verhaal biedt Actéon (1965). Na Pentheus was Polydoros koning van Thebe, vervolgens Labdakos en na hem Laios. De beroemdste lotgevallen in de Thebaanse cyclus zijn die van koning Oidipous, zoon van Laios en Iokaste, en van zijn kinderen Eteokles, Polyneikes, Antigone en Ismene. De verhaalstof is vooral bekend langs de tragedies van Aischylos, Sophokles en Seneca. Oidipous ontdekt dat hij zijn vader vermoord heeft en met zijn moeder getrouwd is (Sophokles: Oedipe roi - 1908; Edipo re - 1910; King Oedipus - 1910; Oedipus rex - 1912 - GB; Oedipus rex - 1912 - Nederland; Oedipus rex - 1957; Edipo re - 1967; Oedipus the king - 1967; Oedipus - 1980-1989?; Sophokles. Koning Oidipous, een queeste 1983; The Theban plays by Sophocles. Oedipus the king - 1986; Oedipoes - 1992. Seneca (in een bewerking van Hugo Claus): Oedipus - 1977). Zijn zonen Eteokles en Polyneikes vechten om de macht. Oidipous zoekt in Kolonos zijn toevlucht bij de Atheense koning Theseus om te ontkomen aan Kreon en Polyneikes en sterft daar (Sophokles: The Theban
5. DE GRIEKSE WERELD plays by Sophocles. Oedipus at Colonus - 1986). Polyneikes wil Thebe vanuit Argos heroveren, maar in de daaropvolgende oorlog komen zowel Eteokles als Polyneikes om. De nieuwe koning Kreon verbiedt het lijk van Polyneikes te begraven en kom zo in conflict met Antigone (Sophokles: Antigone - 1911; Antigone - 1961; Antigone - 1964, gebaseerd op de gelijknamige opera (van Honegger of van Orff?); I cannibali - 1970, gesitueerd in een futuristisch kader; The Theban plays by Sophocles. Antigone - 1986; Antigone - 1991). Thema's uit Aischylos' Septem contra Thebas en Sophokles' Oedipus in Colono komen eveneens aan bod in Ercole e la regina di Lidia (1959) (cf. § 7). De avonturen van Perseus, de zoon van Danae en Zeus, die Medousa doodde en prinses Andromeda redde van een zeemonster, zijn vastgelegd in Perseo l'invincibile (1962), in Clash of the Titans (1981) en in een van de afleveringen van The storyteller [2. Perseus en Medusa] (1988?). Het thema van de Gorgo Medousa werd bewerkt in The Gorgon (1964), waar de geest Megaera in 1910 bezit nam van een meisje zodat haar blik mensen in steen deed veranderen, en in Star Trek. Is there in truth no beauty? (1968), waar het gelaat van de bewoners van de planeet Medusa zo ongewoon is dat men krankzinnig wordt van ernaar te kijken. Amphitryon, de kleinzoon van Perseus, was getrouwd met Alkmene en verbleef in Thebe onder de regering van Kreon. Zeus begeerde Alkmene, nam de gedaante aan van Amphitryon en sliep met de misleide vrouw (Amphitryon - 1910; Amphitryon - 1935, allebei waarschijnlijk op basis van Plautus' Amphitruo en van Heinrich von Kleists Amphitryon) (cf. § 6). De zoon van Alkmene en Zeus was Herakles, de held die onlosmakelijk verbonden is met zijn 'twaalf werken' (Hercules - 1896-1897; Les douze travaux d'Hercule - 1910; Hercules and the big stick - 1910, over het gevecht met de Hydra). Het oorspronkelijke gegeven van de mythe van Herakles wordt nog enigszins gerespecteerd in Le fatiche di Ercole (1957) - deels op basis van Euripides' Hercules -, Ercole e la regina di Lidia (1959) en La sfida dei giganti (1965), maar alles ontaardt al snel wanneer omzeggens elke krachtpatser in een Italiaanse spektakelfilm de naam van Herakles (Hercules) of zoon van Herakles kreeg opgeplakt (cf. § 7). De figuur van Herakles wordt in animatiefilms geassocieerd met de spinazie-etende zeeman Popeye (Popeye. Greek mirthology - 1954) en met Asterix de Galliër (Les douze travaux d'Astérix - 1976) (cf. § 6). De zoektocht van Iason en de Argonauten naar het gulden vlies wordt weergegeven in The golden fleece (1918), I giganti della Tessaglia (1960), Jason and the Argonauts (1963) en Das Goldene Ding (1971) en komt terloops ter sprake in het zojuist vermelde Le fatiche di Ercole (1957) (cf. § 7) omdat ook Herakles - eventjes toch - deel had uitgemaakt van de Argonauten. Na zijn avonturen in Kolchis kwam Iason met zijn vrouw Medeia in Korinthe terecht en kregen zij twee kinderen; toen Iason haar verliet voor de dochter van de koning, nam Medea gruwelijk wraak door hun kinderen te doden. Euripides' bewerking van dit thema wordt verfilmd in Medea (1970) en we kennen de theaterbewerkingen Medea (1980-1989?) en Medea-pakket (1980-1989?). In A dream of passion (1978) zoekt een actrice die het stuk Medea repeteert, contact met een vrouw die eveneens haar twee kinderen heeft gedood omdat haar man haar bedroog. Theseus was een van de Argonauten, maar hij heeft nog meer verfilmde wapenfeiten op zijn actief staan. De held wilde zijn stad Athene bevrijden van de Kretenzische overheersing van koning Minos; hij slaagde erin de Minotaurus te doden en met de hulp van Ariadne uit het labyrint te ontsnappen (Theseus and the Minotaurus - 1908-1913?; The Minotaur - 1910; Il filo d'Arianna - 1920; Il filo d'Arianna - 1928; Teseo contro il Minotauro - 1959; het reeds vermelde The storyteller [4. Theseus en Minotaurus] - 1988?). De Minotaurus verschijnt ook in een andere context (The legendary journeys of Hercules.
— 32 —
5. DE GRIEKSE WERELD Hercules in the maze of the Minotaur - 1994 - cf. § 7) en op hetzelfde verhaal alludeert Land of the Minotaur (1976), waar toeristen in Griekenland ontvoerd worden door Minoïsche duivelaanbidders. Theseus verschijnt verder samen met Herakles in de spektakelfilm Ercole al centro della terra (1961) (cf. § 7). De held huwde later Phaidra, de dochter van Minos; zij werd verliefd op Hippolytos, Theseus' zoon uit een vorig huwelijk, maar deze wees haar af; zij pleegde zelfmoord terwijl zij hem in een briefje ervan beschuldigde haar te hebben aangerand; Theseus vervloekte zijn zoon en die kwam om toen zijn paarden op hol sloegen. Dit verhaal ligt aan de basis van Euripides' Hippolytus - nagevolgd door Jean Racine in zijn Phèdre - (Phèdre - 1910; Fedra - 1919; Phaedra - 1962; Phèdre - 1968) en van Seneca's Phaedra (Phèdre - 1957); het gegeven wordt ook in een modern kader gesitueerd (La femme de la foire - 1928; Au coeur de la Casbah - 1951; Desire under the elms - 1957). Over de rol van Theseus in de Oidipous-cyclus hebben we het reeds gehad. Theseus is tenslotte ook een personage in Shakespeares 'sprookje' A midsummer night's dream (A midsummer night's dream - 1909; Le songe d'une nuit d'été - 1909; Ein Sommernachtstraum in unserer Zeit 1913; Ein Sommernachtstraum - 1925; A midsummer night's dream - 1935; The world's a stage. 6. A midsummer night's dream - 1953 (cf. § 2); Le songe d'une nuit d'été - 1959; A midsummer night's dream - 1966; A midsummer night's dream - 1968; Ein Mittsommernachtstraum - 1980-1989?; Droom van een zomernacht - 1984). Een andere Argonaut was Orpheus, de beroemde zanger, die uit liefde voor zijn vrouw Eurydike in de onderwereld afdaalde (The legend of Orpheus - 1909; Orphée - 1949; Metamorfeus - 1969; de opera-registratie Orfeo - 1985; het reeds vermelde The storyteller [1. Orpheus en Eurydice] - 1988?). In het oscar-winnende Orfeu negro (1959) wordt het verhaal getransponeerd naar het hedendaagse carnaval in Rio de Janeiro. Het verhaal van Daidalos, de maker van het labyrinth, en van zijn zoon Ikaros wordt behandeld in het reeds vermelde The storyteller [3. Daedalus en Icarus] (1988?). De confrontatie tussen Atreus en Thyestes, de zonen van Pelops, wordt beschreven in Thyestes (1968). De vete bleef verder leven in de volgende generatie van enerzijds de Atriden Agamemnon van Mykenai en Menelaos van Sparta en anderzijds Aigisthos, de zoon van Thyestes. Daarmee zijn we aanbeland bij de Trojaanse verhalencyclus, waarvan Homeros' Ilias de kern vormt. Helene, de vrouw van Menelaos, werd geschaakt door Paris, de zoon van koning Priamos van Troje. De Grieken brachten een leger op de been om Troje te veroveren en deze schanddaad te wreken (Helena, der Untergang Trojas - 1924; The private life of Helen of Troy - 1927; La regina di Sparta - 1931; L'amante di Paride - 1953; Eterna femmina - 1954, vanuit een modern kader; Helen of Troy - 1955; The story of mankind - 1957 (cf. § 2), waar Helene in de getuigenbank wordt geroepen; de situatie wordt in het belachelijke getrokken in Elena si, ma... di Troia (1973); in Ercole e la principessa di Troia - 1965 (cf. § 7) gaat het niet om Helene). Omdat de Griekse vloot in Aulis wegens tegenwind niet kon uitvaren, zag Agamemnon zich genoodzaakt zijn vrouw Klytaimnestra te misleiden en hun dochter Iphigeneia te offeren om de goden gunstig te stemmen (Euripides: Ifigenia - 1976). De belegering van Troje duurde tien jaar, waarbij Griekse en Trojaanse helden elkaar te lijf gingen. Mogelijk heeft het optreden van Agamemnon in de komische film Time bandits (1981) betrekking op deze belegering. Tijdens de belegering werden de Grieken op een expeditie in de buurt geconfronteerd met koningin Penthesilea en haar oorlogzuchtige Amazonen (La regina delle Amazzoni - 1960; Le guerriere dal seno nuda 1973; Penthesilea - 1982; Heinrich Penthesilea von Kleist - 1983; cf. § 7 voor andere 'Amazonen'-films zonder banden met de Trojaanse oorlog). Achilleus doodde Hektor, de zoon van Priamos (L'ira di Achille - 1962). Aiax en Odysseus twistten later om de
— 33 —
5. DE GRIEKSE WERELD wapenrusting van de gevallen Achilleus (Sophokles: Ajax - 1987). Dankzij de list met het houten paard viel Troje in handen van de Grieken (La caduta di Troia - 1911; La guerra di Troia - 1961). Hekabe, de vrouw van Priamos, Andromache, de vrouw van Hektor, de zieneres Kassandra en de andere Trojaanse vrouwen beseften hun lot; Helene slaagde er evenwel in bij Menelaos terug in de gratie te komen (Euripides: The Trojan women - 1972). Slechts enkele Trojanen konden ontsnappen (La leggenda di Enea - 1962; Le avventure di Enea - 1974) (cf. § 6). De Grieken trokken met hun buit naar huis terug. Klytaimnestra had Agamemnon evenwel nooit vergeven dat hij hun dochter Iphigeneia had laten offeren en zij vermoordde haar man met de hulp van haar minnaar Aigisthos (Aischylos: Aischulos. Agamemnoon - 1973; L'Orestie. Agamemnon - 1991). Enkele jaren later namen Elektra en Orestes, de kinderen van Agamemnon, wraak voor de dood van hun vader en zij doodden hun moeder en haar minnaar (Aischylos: Mourning becomes Electra - 1947, in een modern kader; Choephoren - 1980-1989?; L'Orestie. Les choéphores - 1991. Sophokles: Elektra 1910; Electra - 1938; Electra - 1962; Persona - 1966, over een theateropvoering van Electra; Electre - 1972; Szerelem, Elektra - 1974, in een modern kader. Euripides: Elektra 1961). Orestes werd achtervolgd door de Wraakgodinnen tot een Atheense rechtbank hen wist te verzoenen (Aischylos: Eumeniden - 1980-1989?; L'Orestie. Les Euménides - 1991; cf. Appunti per un'Orestiade africana - 1970). Menelaos kwam op de terugweg uit Troje in een storm terecht en moest vele jaren ronddwalen over de Middellandse Zee. Bij zijn aankomst in Egypte blijkt Helene daar gevangen gehouden door de usurpator Ramses, zijn minister Sesostris en zijn generaal 'Tutmes' en hij probeert haar met de hulp van de echte farao Amenophis te bevrijden (Elena, regina di Troia - 1965). Dit verhaal is gebaseerd op een variante Griekse traditie, o.a. bewaard in Euripides' Helena, die stelt dat niet Helene, maar een spookbeeld van haar door Paris naar Troje is gebracht en dat zij zelf in Egypte in veiligheid werd gebracht. De Egyptische personages komen uit de duim van de Italiaanse cineast. Niet alleen Agamemnon en Menelaos, maar ook Odysseus, de koning van Ithaka, had geen voorspoedige terugkeer uit Troje. Homeros' Odyssea beschrijft zijn omzwervingen en zijn avonturen. Pas na twintig jaar zag hij eindelijk zijn trouwe vrouw Penelope weer (L'île de Calypso - 1905; Le retour d'Ulysse - 1908; L'Odissea - 1912; Il canto di Circe - 1920; Circe the enchantress - 1924; Ulisse - 1954; Le avventure di Ulisse - 1969; Uliisses - 1982, Homeros en Joyce verweven; Odissea - 1989; Pink Ulysses - 1990, een vrije evocatie van het thema). In enkele Herakles-spektakelfilms wordt Odysseus tegenover Herakles opgesteld (Ulisse contro Ercole - 1962; Ercole sfida Sansone - 1964, met als Engelse titel Hercules, Samson and Ulysses) (cf. § 7). Krachtpatser Maciste ontmoet de nazate van Kirke en de afstammelingen van de gezellen van Odysseus in Maciste nella terra dei ciclopi (1961) (cf. § 7). Een verfilming van de Odyssea is het onderwerp van Godards Le mépris (1963). Een zeeman doet in onze tijd de reis van Odysseus na en brengt zo een bezoek aan de oude culturen van de Middellandse Zee (Nostos - Il ritorno - 1990). De figuur van de dichteres Sappho van Lesbos (ca. 630-595) heeft regelmatig, al dan niet langs het werk van Alphonse Daudet en al dan niet in een modern kader, haar weg gevonden naar het grote doek (Sappho - 1908 - Italië; Sappho - 1908 - USA; Sappho - 1912; Sappho - 1913 - Frankrijk; Sappho - 1913 - USA; Sappho - 1917; Saffo - 1919; Sappho 1921; Inspiration - 1931; Sapho - 1934; Sapho, l'histoire d'une passion - 1943; Saffo, Venere di Lesbo - 1960; Sapho - 1970). Het televisiespel Periander (1980-1989?) behandelt waarschijnlijk Periandros, koning van Korinthe (ca. 628-578), zoals die bij Herodotos
— 34 —
5. DE GRIEKSE WERELD beschreven werd. The cat that hated people (1910) en de animatiereeksen Aesop's fables (1921-1933) en Aesop and son (1959-1961) zijn bewerkingen van fabels van Aisopos; aan deze 6e-eeuwse dichter is ook de romantische fantasie A night in paradise (1946) gewijd, 'featuring' koning Kroisos van Lydië, prinses Deleri van Perzië en koningin Atossa van Phrygië, evenals de film Ésope (1968). Hoogtepunten van de Perzische oorlogen zijn de slag bij Marathon in 490 v.C. (La battaglia di Maratona - 1960) en de slag bij de Thermopylai in 480 v.C. (The 300 Spartans 1962). De Perzische nederlaag bij Salamis in datzelfde jaar vond een weerslag in Aischylos' Persae (Les Perses - 1961). Shakespeares Timon of Athens gaat over een Atheens misantroop in de Peloponnesische oorlog (Timon d'Athènes - 1980). De Atheense politiek van het einde van de 5e eeuw v.C. wordt weergegeven in Aristophanes' Acharnenses (I Acharnis - 1976). Van deze komediedichter heeft evenwel vooral Lysistrata een groot succes gekend: vrouwen die weigeren hun echtelijke 'plichten' te vervullen om vrede te kunnen afdwingen, is een thema dat blijkbaar in alle tijden aanslaat (Lysistrata - 1910; Heiratsfieber - 1928; Triumph der Liebe - 1948; Destinées - 1953; The second greatest sex - 1955, gesitueerd in Osakwie, Kansas in 1880; Die Sendung der Lysistrata - 1961; Lisistrati - 1972; Lysistrata - 1976; Lysistrata - 1984 - cf. ook Quando gli uomini armarono la clava... e con le donne fecero din don (1971) met een setting in de prehistorie [cf. § 3]); zoals de reeds vermelde A dream of passion (1978) en Persona (1966) behandelt Les filles (1968) een toneelstuk binnen een film: jonge actrices maken met het stuk Lysistrata een tournee door Zweden. Aristofanes, Kikkerconcert (1980) is een video-weerslag van Aristophanes' Ranae, v. 209-268, gebracht door studenten van de eerste kandidatuur Klassieke Filologie van de K.U.Leuven. De hoofdpersonen van de oscar-winnende animatiefilm Een Griekse tragedie (1985) zijn drie karyatiden die een fronton ondersteunen, waarschijnlijk een allusie op het Erechtheion op de Atheense akropolis. De vriendschap tussen Damon en Pythias onder koning Dionysios I van Syrakousai (430-367) is vereeuwigd in Damon and Pythias (1908), Damon and Pythias (1914), Damone e Pitia (1959) en Il tiranno di Siracusa (1962). La mort d'Empédocle (1986) en Noir péché (1989) verfilmen de laatste woorden van de filosoof Empedokles vóór die zich volgens de legende in 423 v.C. op Sicilië in de Etna wierp. De laatste dagen van Socrates in 399 v.C. komen aan bod in Socrate (1970). Hippokrates, Platon en Aristoteles verschijnen in de getuigenbank in The story of mankind (1957) (cf. § 2) (cf. § 7 voor films over Platons Atlantis). In I sette a Tebe (1963) verjaagt een zekere Diomedes (immo Pelopidas in 379 v.C.) de Spartanen uit Thebe. La Venere di Cheronea (1957) behandelt de figuur van de 4e-eeuwse beeldhouwer Praxiteles. Het leven van Alexander de Grote (336-323) wordt beschreven in Alexander the Great (1956) en Alexander the Great (1964). De inname van Sardeis door Alexander in 334 vormt het decor voor Goliath e la schiava ribelle (1963) (cf. § 7). Thaïs (1916) en Thaïs (1917) vertellen mogelijk het verhaal van de hetaere Thais die leefde onder Alexander de Grote en Ptolemaios I. Ho parthenos (1966) is een zeer vrije bewerking van Menandros' Dyskolos uit 317/316 v.C. De Griekse legenden in het oeuvre van Ovidius zullen in § 6 behandeld worden. Een aantal spektakelfilms spelen zich ontegensprekelijk af in de Griekse wereld, maar ondanks het feit dat zij soms 'gedateerd' worden is het moeilijk om ze in een historisch schema onder te brengen. Over de Herakles-films hebben we het reeds gehad (cf. ook § 7). Het verhaal van twee goden die vochten om de dochter van Zeus die echter verliefd was op een sterveling, is waarschijnlijk een verzinsel van de cineast (Vulcano, figlio di Giove -
— 35 —
5. DE GRIEKSE WERELD 1962). In Gli invincibili sette (1963) komen broers rond 400 v.C. in opstand tegen een tiran die hun moeder gedood heeft. De spektakelfilm Il colosso di Rodi (1961) beschrijft hoe despoot Xerxes in 225 v.C. opstandelingen bestrijdt vanuit een kolossaal beeld waarin een helse machinerie is verborgen. Terwijl Shakespeares Comedy of errors zich in het Ephesos van zijn eigen tijd afspeelt, wordt de bewerking The boys from Syracuse (1940) in het 'oude' Griekenland gesitueerd. Gladiatoren komen - mogelijk in de Hellenistische Tijd - in opstand tegen een dictator van Sparta zowel in I sette gladiatori (1962) als in La rivolta dei sette (1965). De inhoud van L'oracle de Delphes (1903), In Cupid's realm (1908); La prophétesse de Thèbe (1908), Le voile des nymphes (1909), La vièrge d'Argos (1911), A daughter of Pan (1913), A son of the immortals (1916) en Aphrousa (1971) is ons niet bekend. Naast het dertigtal reeds vermelde bewerkingen van oude thema's in een modern kader zijn er ook enkele films die zich in de 19e en de 20e eeuw afspelen, met expliciete verwijzingen naar het oude Griekenland. The man who would be king (1975) gaat uit van het gegeven dat de figuur van Alexander de Grote in het uiterste oosten van zijn rijk zoveel indruk heeft gemaakt dat men hem rond het midden van de 19e eeuw nog steeds als een god vereerde. In Pascali's island (1988) probeerde een Engels archeoloog in 1908 een Grieks beeld te smokkelen van het eiland Nisi dat nog door de Turken bezet was. Het is ons onduidelijk welke geheimen van Hippokrates in Afrika te ontdekken vallen (Nyoka and the lost secrets of Hippocrates - 1942). Suske en Wiske ontdekken in De mottenvanger (1992) een Griekse wereld op de achterkant van de maan. De bemanning van de Enterprise ontmoet de god Apollon (Star Trek. Who mourns for Adonais? - 1967) en komt terecht bij een kleine gemeenschap die op de leer van Platon geschoeid is (Star Trek. Plato's stepchildren - 1968). In The ark of the Sun god (1983) gaat een inbreker in Turkije op zoek naar een koningsscepter. De film Out of time (1989) over een archeoloog op zoek naar een schat in Egypte en in Griekenland is reeds vermeld (cf. § 4).
— 36 —
5. DE GRIEKSE WERELD Filmografie - De Griekse wereld 300 Spartans, The (300 Spartanen) (1962 - USA) - K - 114 min. - 1,5 * - Reg.: Maté, Rudolph - Prod.: Fox Act.: Farrar, David; Egan, Richard; Richardson, Ralph - Bewerking van Herodotos, 7, 175-233 (ca. 440425) - Video: in de handel - Afb.: Cameron, 1973, p. 74; Solomon, 1978, p. 2.29.163 Acharnis, I (The Acharnians) (1976 - Griekenland) - K - Reg.: Kouyioumtzis, Mimis - Bewerking van Aristophanes, Acharnenses (425) Acteón (1965 - Spanje) - K - 78 min. - 2 * - Reg.: Grau, Jorge - Act.: Lasalle, Martin Aesop and son (1959-1961 - USA) - K - Animatiereeks - Prod.: Ward, Jay - Bewerking van Aisopos (6e eeuw v.C.) - Afb.: Lenburg, 1981, p. 158 Aesop's fables (1921-1933 - USA) - ZW - Animatiereeks - Reg.: Terry, Paul e.a. - Bewerking van Aisopos (6e eeuw v.C.) - Afb.: Lenburg, 1981, p. 11 (3 x).12 (2 x).13 (2 x) Aischulos, Agamemnoon (1973 - België) - ZW - 120 min. - Televisiespel - Reg.: Henderickx, Lode - Prod.: BRT; Van Herreweghen, Hubert - Act.: Demedts, Jef - Bewerking van Aischylos, Agamemnon (458) in een bewerking van Boonen, Johan (1970) - Video: LAGG M09/21/V AISC AGAM (VHS) Ajax (1987 - USA?) - K - 110 min. - Theater-registratie - Reg.: Sellars, Peter - Bewerking van Sophokles, Aiax (ca. 442) in een bewerking van Auletta, Robert - Video: LBIB AVM/LLIT/SOPHv5 (VHS) Alexander the Great (1964 - USA?) - K - Televisiefilm - Act.: Shatner, William; Cassavetes, John - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Alexander Alexander the Great (Alexandre le Grand) (1956 - USA) - K - 141 min. - 2 * - Reg.: Rossen, Robert - Prod.: United Artists - Act.: Burton, Richard; March, Fredric; Bloom, Claire - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 na 120), Alexander - Afb.: Cameron, 1973, p. 73 (2 x); Solomon, 1978, p. 32; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 33; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 51 Amante de Paride, L' (The face that launched a thousand ships) (1953 - Italië) - K - 73 min. - Reg.: Allégret, Marc - Act.: Lamarr, Hedy; Serato, Massimo - Afb.: Cary, 1974, p. 65 Amphitryon (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis (?) - Bewerking van Plautus (ca. 250-184), Amphitruo; Kleist, Heinrich von, Amphitryon (1807) Amphitryon (1935 - Duitsland) - ZW - 104 min. - 3 * - Reg.: Schünzel, Reinhold - Prod.: UFA - Act.: Fritsch, Willy; Gold, Kathe - Bewerking van Plautus (ca. 250-184), Amphitruo; Kleist, Heinrich von, Amphitryon (1807) Antigone (1911 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Caserini, Mario (?) - Prod.: Cines - Bewerking van Sophokles, Antigone (ca. 441) Antigone (1961 - Griekenland) - K - Reg.: Tzavellas, Giorgios (George) - Act.: Papas, Irene; Katrakis, Manos Bewerking van Sophokles, Antigone (ca. 441) Antigone (1964 - Tsjecho-Slowakije) - K - Opera-registratie - Reg.: Hobel, Pavel - Act.: Rubanovicová, Luka Muz.: Krejcí, Isa - Bewerking van Sophokles, Antigone (ca. 441); Honegger, Arthur, Antigone (1927) (opera) of Orff, Carl, Antigone (1949) (opera) [gebaseerd op de vertaling van Hölderlin, Friedrich (1804)] Antigone (1991 - Duitsland) - K - 100 min. - Reg.: Huillet, Danièle; Straub, Jean-Marie - Bewerking van Sophokles, Antigone (ca. 441) in een vertaling van Hölderlin, Friedrich (1804) en in een bewerking van Brecht, Bertolt (1959) Aphrousa (1971 - Italië?) - kleur? Appunti per un'Orestiade africana (Notes for an African Oresteia) (1970 - Italië) - ZW - Reg.: Pasolini, Pier Paolo - Act.: Pasolini, Pier Paolo - Bewerking van Aischylos, Oresteia (Agamemnon - Choephoroe Eumenides) (458) Aristofanes, Kikkerconcert (1980 - België) - ZW - 30 min. - Theater-registratie - Reg.: Gilleir, Mia - Prod.: Centrum voor Aggregatie - Act.: Eerste kandidatuur Klassieke Filologie - Bewerking van Aristophanes, Ranae, 209-268 (405) - Video: LAGG M09/21/A-ZZ-ARIS (Umatic) Ark of the Sun god, The (1983 - Italië / Turkije) - K - 89 min. - 0 * - Reg.: Dawson, Anthony M. (Margheriti, Antonio) - Act.: Warbeck, David - Video: in de handel Arrivano i Titani (I Titani - The Titans - My son, the hero - Sons of Thunder - Les Titans) (1962 - Italië) - K 111 min. - 3 * - Reg.: Tessari, Duccio - Act.: Lualdi, Antonella; Gemma, Giuliano Au coeur de la Casbah (1951 - Frankrijk) - ZW - 91 min. - 2 * - Reg.: Cardinal, Pierre - Act.: Romance, Viviane - Bewerking van Euripides, Hippolytus (428); Racine, Jean, Phèdre (1677) Avventure di Ulisse, Le (Odissea - L'Odyssée) (1969 - Italië / Frankrijk / Joegoslavië) - K - 106 min. Bioscoopfilm gebaseerd op televisiereeks - 2,5 * - Reg.: Rossi, Franco (Rosi, Francesco); Bava, Mario; Schivazappa, Piero - Act.: Papas, Irene; Bekim Fehmiu - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) Baccanti, Le (The Bacchantes - The Bacchantae - Les Bacchantes) (1960 - Italië / Frankrijk) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Ferroni, Giorgio - Act.: Brice, Pierre; Elg, Taina - Bewerking van Euripides, Bacchae (406?) Bacchantes, Les (1980-1989? - Frankrijk?) - K - Theater-registratie - Bewerking van Euripides, Bacchae (406?) - Video: in de handel? (cf. van Hooff, 1994, p. 79) Bakchen, Die (1974 - Duitsland) - K - 193 min. - Theater-registratie - Act.: Schaubühne am Hallenschen Ufer Berlin - Bewerking van Euripides, Bacchae (406?) - Video: LBIB AVM/LLIT/EURIv2 (VHS) Battaglia di Maratona, La (The giant of Marathon) (1960 - Italië / Frankrijk) - K - 90 min. - 2,5 * - Reg.: Tourneur, Jacques; Bava, Mario; Vailati, Bruno - Act.: Reeves, Steve; Lupo, Alberto; Demongeot, Mylène Afb.: Cameron, 1973, p. 73
— 37 —
5. DE GRIEKSE WERELD Boys from Syracuse, The (1940 - USA) - ZW - 73 min. - Musical - 3 * - Reg.: Sutherland, Edward A. - Act.: Jones, Allan; Raye, Martha - Bewerking van Shakespeare, William, Comedy of errors (1589-1593); Rodgers - Hart (musical) Caduta di Troia, La (The fall of Troy - La chute de Troie) (1911 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Fosco, Piero (Pastrone, Giovanni) - Prod.: Itala - Act.: Novelli, Ermete; Vino Giulio; Giannini, Olga; Mme. Devesnes - Bewerking van Homeros, Ilias (8e eeuw v.C.) Cannibali, I (Les cannibales - Year of the cannibals) (1970 - Italië) - K - 95 min. - 2,5 * - Reg.: Cavani, Liliana - Prod.: Franconi, Giuseppe - Act.: Ekland, Britt; Clémenti, Pierre - Bewerking van Sophokles, Antigone (ca. 441) Canto di Circe, Il (1920 - Italië) - ZW - Reg.: De Liguoro, Giuseppe - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) Cat that hated people, The (1910 - Frankrijk) - ZW - ca. 9? min. - Prod.: Pathé - Bewerking van Aisopos (6e eeuw v.C.) Centaurs (1910? - USA) - ZW - Animatiefilm Choephoren (1980-1989? - Duitsland) - K - 80 min. - Theater-registratie - Bewerking van Aischylos, Choephoroe (458) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Bisschoppelijk College, Roermond Circe the enchantress (1924 - USA?) - ZW - Reg.: Leonard, Robert - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) Clash of the Titans (Le choc des Titans) (1981 - GB) - K - 118 min. - 2,5 * - Reg.: Davis, Desmond - Prod.: Schneer, Charles - Act.: Olivier, Laurence; Hamlin, Harry; Andress, Ursula - Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Wie is wie, 1987, p. 23 (?) Colosso di Rodi, Il (The colossus of Rhodes - Le colosse de Rhodes) (1961 - Italië / Spanje) - K - 128 min. 2,5 * - Reg.: Leone, Sergio - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Calhoun, Rory; Marchal, Georges; Massari, Lea - Video: LAGG M09/21/V-COLO (VHS) (niet ondertiteld); in de handel in Italië - Afb.: Solomon, 1978, p. 198 Damon and Pythias (1908 - USA) - ZW - ca. 9? min. - Reg.: Turner, Otis - Prod.: Selig, William - Act.: Bosworth, Hobart; Harte, Betty - Bewerking van Schiller, Johann Christoph Friedrich von (1759-1805), ballade; Lytton, George Bulwer (1803-1873), Damon and Pythias Damon and Pythias (1914 - USA) - ZW - ca. 100 min. - Reg.: Turner, Otis - Prod.: Universal - Act.: Worthington, William; Lloyd, Frank - Bewerking van Schiller, Johann Christoph Friedrich von (17591805), ballade; Lytton, George Bulwer (1803-1873), Damon and Pythias Damone e Pitia (De tiran van Syracuse) (1959 - Italië / Duitsland) - K - 87 min. - 1,5 * - Reg.: Cardone, Alberto; Bernhardt, Curtis - Act.: Williams, Guy - Bewerking van Schiller, Johann Christoph Friedrich von (1759-1805), ballade; Lytton, George Bulwer (1803-1873), Damon and Pythias Daughter of Pan, A (1913 - USA) - ZW - Reg.: Gaskill, Charles L. - Act.: Gardner, Helen Desire under the elms (1958 - USA) - ZW - 114 min. - 2,5 * - Reg.: Mann, Delbert - Act.: Loren, Sophia; Perkins, Anthony; Ives, Burl - Bewerking van Euripides, Hippolytus (428); O'Neill, Eugene, Desire under the elms (1924) - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 418 Destinées (1953 - Frankrijk / Italië) - ZW - 102 min. - 2 * - Reg.: Pagliero, Marcello; Delannoy, Jean; Christian-Jacque - Act.: Carol, Martine; Vallone, Raf - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Douze travaux d'Hercule, Les (The twelve labors of Hercules) (1910 - Frankrijk) - ZW - Animatiefilm - Reg.: Cohl, Emile Dream of passion, A (1978 - Griekenland / Zwitserland) - K - 106 min. - 0 * - Reg.: Dassin, Jules - Act.: Mercouri, Melina; Burstyn, Ellen - Bewerking van Euripides, Medea (431) - Video: in de handel; LAGG M09/21/B-DREA (VHS - Betamax) - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 236 Droom van een zomernacht (1984 - België) - K - 140 min. - Theater-registratie - Act.: Nieuw Ensemble Raamtheater - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595) - Video: LBIB AVM/LLIT/SHAKv7(1-3) (Umatic) Edipo re (Oedipus rex) (1910 - Italië) - ZW - Reg.: De Liguoro, Giuseppe - Act.: De Liguoro, Giuseppe Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) Edipo re (Oedipus rex - Oedipe roi) (1967 - Italië) - K - 111 min. - 4 * - Reg.: Pasolini, Pier Paolo - Act.: Citti, Franco; Mangano, Silvana; Valli, Alida - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Video: LAGG M09/22/V EDIP (VHS) (niet ondertiteld); in de handel in Italië - Afb.: Daisne, 1975, p. 584; Willis, 1985, p. 216; MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 6 Electra (1938 - Griekenland) - ZW - Theater-registratie - Reg.: Meletoupolos, A. - Bewerking van Sophokles, Electra (ca. 412?) Electra (1962 - Griekenland) - K - Theater-registratie - Reg.: Zarpas, Ted - Bewerking van Sophokles, Electra (ca. 412?) Electre (1972 - Frankrijk) - K - Reg.: Ughetto, Jean-Louis - Bewerking van Sophokles, Electra (ca. 412?) Elektra (1910 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Vitagraph - Act.: Fuller, Mary - Bewerking van Sophokles, Electra (ca. 412?); Strauss, Richard, Elektra (1909) (opera) Elektra (Electra - Électre) (1961 - Griekenland) - K - Reg.: Cacoyannis, Michael - Act.: Papas, Irene; Demetriou, Theodore; Fertis, Yannis - Bewerking van Euripides, Electra (413) - Afb.: Daisne, 1971, p. 421; Solomon, 1978, p. 170.171; MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 1
— 38 —
5. DE GRIEKSE WERELD Elena, regina di Troia (Il leone di Tebe - Hélène, reine de Troie - The lion of Thebes) (1965 - Italië / Frankrijk) - K - Reg.: Ferroni, Giorgio - Prod.: Filmes - Act.: Forest, Mark; Furneaux, Yvonne; Serato, Massimo; Cressoy, Pierre - Bewerking van Euripides, Helena (412) - Afb.: Eloy, 1987, p. 83 Elena si, ma... di Troia (1973 - Italië) - K - 98 min. - 1 * - Reg.: Brescia, Alfonso - Act.: Backy, Don; Linder, Christa; Forest, Michael Ercole al centro della terra (Hercules in the centre of the earth - Hercules in the haunted world - The vampires vs Hercules - Hercule contre les vampires - Hercules contra de vampier) (1961 - Italië) - K - 83 min. - 2,5 * - Reg.: Bava, Mario - Act.: Park, Reg; Lee, Christopher; Ruffo, Leonora - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 194 Ercole e la principessa di Troia (Hercules and the princess of Troy) (1965 - Italië / USA) - K - 60 min. Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Band, Albert - Act.: Scott, Gordon Ercole e la regina di Lidia (Hercule et la reine de Lydie - Hercules and the queen of Lidia - Hercules unchained - Herkules und die Königin der Amazonen - Hercules en de koningin van Lydië) (1959 - Italië / Frankrijk) K - 101 min. - 2,5 * - Reg.: Francisci, Pietro - Prod.: Lux; Galatea - Act.: Reeves, Steve; Lopez, Silvia; Koscina, Sylva - Bewerking van Aischylos, Septem contra Thebas (467); Sophokles, Oedipus in Colono (401) - Video: in de handel - Afb.: Cameron, 1973, p. 45.49; Cary, 1974, p. 15; Solomon, 1978, p. 195; Wie is wie, 1987, p.475 Ercole sfida Sansone (Ercole contro Sansone - Hercules, Samson and Ulysses - Herkules, Samson und Odysseus) (1964 - Italië) - K - 83 min. - 2,5 * - Reg.: Francisci, Pietro - Act.: Morris, Kirk; Lloyd, Richard; Cerusico, Enzo; Orfei, Liana Ésope (1968 - Bulgarije / Tsjecho-Slowakije) - K - Reg.: Valtchanov, Ranguel - Bewerking van Aisopos (6e eeuw v.C.) Eterna femmina (The love of three queens - Loves of three queens) (1954 - Italië / Frankrijk) - K - 97 min. - 2 * - Reg.: Allégret, Marc; Ulmer, Edgar, G. - Act.: Lamarr, Hedy; Serato, Massimo Eumeniden (1980-1989? - Duitsland) - K - 80 min. - Theater-registratie - Bewerking van Aischylos, Eumenides (458) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Bisschoppelijk College, Roermond Euripides. De Bacchanten (1987 - België) - K - 120 min. - Theater-registratie - Reg.: Van Hove, Ivo - Act.: Akt Vertikaal - Bewerking van Euripides, Bacchae (406?) in een vertaling van Adé, Georges (° 1936) - Video: LAGG M09/20/B-EURI-BACC (VHS) = LBIB AVM/LLIT/EURIv1 (VHS) Fantasia (1940 - USA) - K - 120 min. - Animatiefilm - 4 * - Reg.: Sharpsteen, Ben - Prod.: Disney Productions - Muz.: o.a. Beethoven, Ludwig von, Symfonie nr. 6, Pastorale (1811-1813) Fatiche di Ercole, Le (Hercules) (1957 - Italië) - K - 107 min. - 3 * - Reg.: Francisci, Pietro - Prod.: Levine, Joseph E. - Act.: Reeves, Steve; Koscina, Sylva; Canale, Gianna Maria - Bewerking van Euripides, Hercules (ca. 420) - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 152; Solomon, 1978, p. 74.75 Fedra (Phaedra) (1919 - Italië) - ZW - Bewerking van Euripides, Hippolytus (428) Femme de la foire, La (Desire under the elms) (1928 - Sovjetunie) - ZW - Reg.: Makarov, Guéorgui Bewerking van Euripides, Hippolytus (428); O'Neill, Eugene, Desire under the elms (1924) Filles, Les (1968 - Zweden) - K - Reg.: Zetterling, Mai - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411); Zetterling, Mai, Les filles Filo d'Arianna, Il (1920 - Italië) - ZW - Reg.: Caserini, Mario Filo d'Arianna, Il (1928 - Italië) - ZW - Reg.: Perego, Eugenio Giganti della Tessaglia, I (The giants of Thessaly - Jason and the Golden Fleece) (1960 - Italië) - K - 87 min. 1,5 * - Reg.: Freda, Riccardo - Act.: Carey, Roland; Girotti, Massimo; Rodann, Ziva Golden fleece, The (1918 - USA) - ZW - Prod.: Paramount Goldene Ding, Das (1971 - Duitsland) - K - 118 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Stöckl, Ula; Reitz, Edgar; Brustellin, Alf; Perakis, Nikos - Act.: Reitz, Christian; Jovine, Oliver Goliath e la schiava ribelle (Goliath and the rebel slave girl - Arrow of the avenger - Goliath und Herkules) (1963 - Italië / Frankrijk) - K - 79 min. - 2 * - Reg.: Caiano, Mario - Act.: Scott, Gordon; Colli, Ombretta; Serato, Massimo Gorgon, The (1964 - GB) - K - 83 min. - 2,5 * - Reg.: Fisher, Terence - Prod.: Hammer Films - Act.: Lee, Christopher - Video: in de handel Guerra di Troia, La (The Trojan war - The Trojan horse - The wooden horse of Troy - The mighty warrior) (1961 - Italië / Frankrijk) - K - 105 min. - 2,5 * - Reg.: Ferroni, Giorgio - Act.: Reeves, Steve; Barrymore, John Drew; Mayniel, Juliette - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 68 Guerriere dal seno nuda, Le (The Amazons) (1973 - Italië / Frankrijk / Spanje) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Young, Terence - Act.: Johnston, Alena; Sun, Sabine Heinrich Penthesilea von Kleist. Träumereien über eine Inszenierung (1983 - Duitsland) - K - 136 min. - 3 * Reg.: Neuenfels, Hans - Prod.: ZDF - Act.: Trissenaar, Elisabeth - Bewerking van Kleist, Heinrich von, Penthesilea (1806-1807) - Video: LBIB AVM/LLIT/KLEIv2 (Betamax) Heiratsfieber (Lysistrata) (1928 - Oostenrijk) - ZW - Reg.: Walther-Fein, Rudolf - Act.: Gibson, Vivian Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Helen of Troy (1955 - USA) - K - 118 min. - 2 * - Reg.: Wise, Robert; Walsh, Raoul - Prod.: Warner Brothers Act.: Podestà, Rossana; Bardot, Brigitte; Sernas, Jaques - Bewerking van Homeros, Ilias (8e eeuw v.C.) Afb.: Cary, 1974, p. 64.67.68.69.73.79.80-81.82 (2 x).83 (2 x); Solomon, 1978, p. 66; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 710
— 39 —
5. DE GRIEKSE WERELD Helena, der Untergang Trojas (Helena der Untergang von Troja) (1924 - Duitsland) - ZW - Reg.: Noa, Manfred - Act.: Darclea, Edith (Edy); Gaidarov, Vladimir - Bewerking van Homeros, Ilias (8e eeuw v.C.) Hercules (1896-1897 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Pirou, Eugène Hercules and the big stick (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaum; Kleine Ifigenia (Iphigenia - Iphigénie) (1976 - Griekenland) - K - 127 min. - 3,5 * - Reg.: Cacoyannis, Michael - Act.: Papas, Irene; Papamoskou Tatiana - Bewerking van Euripides, Iphigenia in Aulis (ca. 405) - Video: Handelsinstituut Hasselt - Afb.: MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 3; Winkler, 1991, p. 144-158 In Cupid's realm (1908 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph Insel der Seligen, Die (Isle of the blessed) (1913 - Duitsland) - ZW - Reg.: Reinhardt, Max - Prod.: Union Act.: Diegelmann, Wilhelm; Konstantin, Leopoldine - Afb.: Cherchi, 1990, p. 128.129 Inspiration (1931 - USA) - ZW - 74 min. - 2,5 * - Reg.: Brown, Clarence - Act.: Garbo, Greta; Montgomery, Robert - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Invincibili sette, Gli (The invincible seven) (1963 - Italië / Spanje) - K - 88 min. - 2 * - Reg.: De Martino, Alberto - Act.: Russell, Tony; Serato, Massimo; Liné, Helga; Lorenzon, Livio; Tichy, Gérard - Video: in de handel Ira di Achille, L' (Vengeance of Achilles - The fury of Achilles - Achilles - La colère d'Achille - De machtsstrijd tussen Achilles en Hector) (1962 - Italië) - K - 115 min. - 2 * - Reg.: Girolami, Mario - Act.: Mitchell, Gordon; Bergerac, Jacques - Bewerking van Homeros, Ilias (8e eeuw v.C.) - Video: in de handel Jason and the Argonauts (Jason et les Argonautes - Jason en de Argonauten - Jason en de duistere machten Jason en de duivelse machten) (1963 - GB) - K - 96 min. - 3 * - Reg.: Chaffey, Don - Prod.: Columbia Act.: Armstrong, Todd; Raymond, Gary; Kovack, Nancy; Blackman, Honor - Muz.: Hermann, Richard Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Cameron, 1973, p. 70 (3 x); Solomon, 1978, p. 71.73 Jupiter smitten (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaum; Kleine Griekse tragedie, Een (1985 - België) - K - 5 min. - Animatiefilm - Reg.: Van Goethem, Nicole King Oedipus (1910 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Cosmopolitan - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) Land of the Minotaur (Minotaur - The devil's men) (1976 - USA / GB) - K - 88 / 94 min. - 1,5 * - Reg.: Carayiannis, Costa - Act.: Pleasence, Donald Île de Calypso, L' (Ulysse et le géant Polyphème - Ulysses and the giant Polyphemus) (1905 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) Legend of Orpheus, The (1909 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: Pathé Lisistrati (Lysistrata) (1972 - Griekenland) - K - 82 min. - Reg.: Zervoulakos, Yorgos - Act.: Karezi, Jenni Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg; Bisschoppelijk College, Roermond Lysistrata (1910 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Gaumont - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Lysistrata (1976 - België) - K - 65 min. - 1 * - Reg.: Mich, Ludo - Act.: Denys, Denis - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Lysistrata (1984 - België) - K - 114 min. - Theater-registratie - Reg.: Doufexis, Stavros - Act.: NTG Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) in een bewerking van Claus, Hugo (1982) - Video: LBIB AVM/LLIT/ARISv1(1-2) (Umatic) Maciste all'inferno (Maciste in hell - The witch's curse - Maciste en enfer - Maciste contra de hellemonsters) (1962 - Italië) - K - 84 min. - 2 * - Reg.: Freda, Riccardo - Act.: Morris, Kirk - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 968 Maciste nella terra dei ciclopi (Maciste in the land of the cyclops - Atlas against the cyclops - Atlas in the land of the cyclops - The cyclops - Monster from the unknown world - Maciste contre le Cyclope - Maciste, der Sohn des Herkules) (1961 - Italië) - K - 95 min. - 1,5 * - Reg.: Leonviola, Antonio - Act.: Mitchell, Gordon; Alonso, Chelo Man who would be king, The (1975 - USA) - K - 129 min. - 3 * - Reg.: Huston, John - Act.: Connery, Sean; Caine, Michael; Plummer, Christopher; Jaffrey, Saeed; Caine, Shakira - Bewerking van Kipling, Rudyard (1865-1936), The man who would be king - Video: in de handel - Afb.: Daisne, 1978, p. 466; Solomon, 1978, p. 164 Marte, dio della guerra (1963 - Italië) - K - Reg.: Baldi, Marcello - Act.: Browne, Roger; Lane, Jackie Medea (1980-1989? - GB?) - K - 110 min. - Theater-registratie - Bewerking van Euripides, Medea (431) Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Boot, P., Amstelveen, 75 fl. Medea (Médée) (1970 - Italië / Frankrijk / Duitsland) - K - 118 min. - 2 * - Reg.: Pasolini, Pier Paolo - Act.: Callas, Maria; Gentile, Giovanni - Bewerking van Euripides, Medea (431) - Video: LAGG M09/22/V MEDE (VHS) (niet ondertiteld); in de handel in Italië - Afb.: Solomon, 1978, p. 175; MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 4 Medea-pakket (1980-1989? - Nederland) - K - Theater-registratie - Act.: Toneelgroep Amsterdam - Bewerking van Euripides, Medea (431) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Toneelgroep Amsterdam Mépris, Le (Il disprezzo) (1963 - Frankrijk / Italië) - K - 103 min. - 4 * - Reg.: Godard, Jean-Luc - Act.: Bardot, Brigitte; Lang, Fritz - Bewerking van Moravia, Alberto (°1907), Il disprezzo Metamorfeus (1969 - Tsjecho-Slowakije) - kleur? Midsummer night's dream, A (1909 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Blackton, J. Stuart - Prod.: Vitagraph Act.: Costello, Maurice - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595)
— 40 —
5. DE GRIEKSE WERELD Midsummer night's dream, A (1935 - USA) - ZW - 132 min. - 3 * - Reg.: Dieterle, William; Reinhardt, Max Prod.: Warner Brothers; Reinhardt, Max - Act.: Cagney, James; de Havilland, Olivia; Rooney, Mickey; Herbert, Hugh - Muz.: Mendelssohn, Felix, A midsummer night's dream (1827) - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595) Midsummer night's dream, A (1966 - USA) - K - 93 min. - 2,5 * - Reg.: Eriksen, Dan - Act.: The New York City Ballet - Muz.: Mendelssohn, Felix, A midsummer night's dream (1827) - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595) Midsummer night's dream, A (1968 - GB) - K - 124 min. - 2,5 * - Reg.: Hall, Peter - Act.: Royal Shakespeare Company; Warner, David - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (15941595) Minotaur, The (1910 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph Mittsommernachtstraum, Ein (1980-1989? - Duitsland) - K - 180 min. - Theater-registratie - Act.: Münchner kammerspiele - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595) - Video: LBIB AVM/LLIT/SHAKv3 (Betamax) Mort d'Empédocle, La (Der Tod des Empedokles) (1986 - Frankrijk / Duitsland) - K - 132 min. - 3 * - Reg.: Straub, Jean-Marie; Huillet, Danièle - Act.: Von Rauch, Andreas - Bewerking van Diogenes Laertios, 8, 5177 (ca. 200-250); Hölderlin, Friedrich, trilogie (1799-1802) Mourning becomes Electra (1947 - USA) - ZW - 173 / 105 min. - Bioscoopfilm naast televisiefilm - 2,5 * Reg.: Nichols, Dudley - Act.: Douglas, Kirk - Bewerking van Aischylos, Oresteia (Agamemnon Choephoroe - Eumenides) (458); O'Neill, Eugene, Mourning becomes Electra (1931) - Afb.: Solomon, 1978, p. 172 Naissance de Vénus, La (1900 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Caussade, Maurice Neptune et Amphitrite (1899 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges Night in paradise, A (1946 - USA) - K - 84 min. - Musical - 2,5 * - Reg.: Lubin, Arthur - Prod.: Universal Act.: Oberon, Merle Noir péché (Schwarze Sünde) (1989 - Frankrijk / Duitsland / Italië) - K - 40 min. - 3 * - Reg.: Straub, JeanMarie; Huillet, Danièle - Act.: Von Rauch, Andreas - Bewerking van Diogenes Laertios, 8, 51-77 (ca. 200250); Hölderlin, Friedrich, trilogie (1799-1802) Nostos - Il ritorno (1990 - Italië) - K - 87 min. - 3,5 * - Reg.: Pavioli, Franco - Act.: Mazzanotte, Luigi; De Comargo, Bianca; Agosti, Paolo - Video: in de handel Nyoka and the lost secrets of Hippocrates (Perils of Nyoka - Nyoka and the tigermen) (1942 - USA) - ZW 100 min. - 2,5 * - Reg.: Witney, William - Act.: Alridge, Kay; Gray, Lorna Odissea (1989 - Italië) - K - 400 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Rossi, Franco; Schivazappa, Piero Act.: Papas, Irene - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) Odissea, L' (L'odissea d'Homero - The Odyssey) (1912 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: De Liguoro, Giuseppe - Prod.: Milano - Act.: De Liguoro, Giuseppe - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) Oedipe roi (Oedipus rex) (1908 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Calmettes, André - Prod.: Film d'Art Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) Oedipoes (1992 - België) - K - 85 min. - Theater-registratie - Reg.: Cornelissen, Ignace - Act.: Zuidpooltheater - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Video: LBIB AVM/LLIT/SOPHv6 (VHS) Oedipus (1977 - Nederland) - K - 80 min. - Theater-registratie - Act.: Nieuw Rotterdams Toneel - Bewerking van Seneca, Oedipus (ca. 41-62) in een bewerking van Claus, Hugo (1971) - Video: LBIB AVM/LNEL/CLAUv3(1-2) (Umatic) Oedipus (1980-1989? - Duitsland) - K - 95 min. - Theater-registratie - Prod.: ZDF - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg Oedipus rex (1912 - GB) - ZW - Reg.: Bouwmeester, Theo (Frenkel, Theo Sr.) - Act.: Bouwmeester, Theo (Frenkel, Theo Sr.) - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) Oedipus rex (1912 - Nederland) - ZW - ca. 67 min. - Prod.: Hecla - Act.: Bouwmeester, Louis; MannBouwmeester, Theo; Bouwmeester, Frits - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) Oedipus rex (King Oedipus) (1957 - Canada) - K - 87 min. - 3 * - Reg.: Guthrie, Tyrone - Prod.: Kipnis, Leonid - Act.: Campbell, Douglas - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Afb.: MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 5 Oedipus the king (Oedipus rex - Koning Oedipus) (1967 - GB) - K - 97 min. - 2,5 * - Reg.: Saville, Philip Prod.: Crossroads; Universal; Luke, Michael - Act.: Plummer, Christopher; Palmer, Lilli; Welles, Orson Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Afb.: Solomon, 1978, p. 167 Oracle de Delphes, L' (1903 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges Orestie, L'. Agamemnon (1991 - Frankrijk) - K - 85 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Soble, Bernard - Act.: Strancar, Nadar; Marcon, André - Bewerking van Aischylos, Agamemnon (458) Orestie, L'. Les choéphores (1991 - Frankrijk) - K - 60 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Soble, Bernard Act.: Strancar, Nadar; Grimberg, Anouk - Bewerking van Aischylos, Choephoroe (458) Orestie, L'. Les Euménides (1991 - Frankrijk) - K - 55 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Soble, Bernard Act.: Casarès, Maria; Sandre, Didier - Bewerking van Aischylos, Eumenides (458) Orfeo (1985 - Italië / Frankrijk / Zwitserland / Canada) - K - 92 min. - Opera-registratie - 3 * - Reg.: Goretta, Claude - Act.: Quilico, Gino - Bewerking van Monteverdi, Claudio, La favola d'Orfeo (1607) (opera)
— 41 —
5. DE GRIEKSE WERELD Orfeu negro (Black Orpheus) (1959 - Frankrijk / Brazilië) - K - 105 min. - 3 * - Reg.: Camus, Marcel - Act.: Mello, Breno; Dawn, Marpessa - Bewerking van De Moraes, Vinicius, Orphée de la conception - Afb.: Daisne, 1971, p. 399; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 604 Orphée (1949 - Frankrijk) - ZW - 98 min. - 3,5 * - Reg.: Cocteau, Jean - Act.: Marais, Jean - Afb.: Cameron, 1973, p. 20 Parthenos, Ho (The virgin) (1966 - Griekenland) - K - Reg.: Dadiras, Dimis - Act.: Yannakas, Alkis; Notara, Sappho - Bewerking van Menandros, Dyskolos (317/316) Pascali's island (1988 - GB) - K - 104 min. - 3 * - Reg.: Dearden, Jamesen - Act.: Kingsley, Ben - Bewerking van Unsworth, Barry, Pascali's island - Video: in de handel Penthesilea (1982 - België) - K - 138 min. - Theater-registratie - Reg.: Goris, Alfons - Act.: studenten Literatuurwetenschappen - Bewerking van Kleist, Heinrich von, Penthesilea (1806-1807) - Video: LBIB AVM/LLIT/KLEIv1(1-4) (Umatic) Periander (1980-1989? - Nederland) - K - 42 min. - Televisiespel? - Prod.: VPRO - Bewerking van Herodotos, 1, 20-23. 3, 48-53. 5, 92-95 (ca. 440-425) (?) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg Perseo l'invincibile (Perseus the invincible - Medusa vs the son of Hercules - Perseus against the monsters Valle de los hombres de piedra - Valley of the stone men - Perseus de onoverwinnelijke) (1962 - Italië / Spanje) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: De Martino, Alberto - Act.: Harrison, Richard; Ranalli, Anna Perses, Les (1961 - Frankrijk) - K - Reg.: Prat, Jean - Bewerking van Aischylos, Persae (472) Persona (1966 - Zweden) - ZW - 81 min. - 4 * - Reg.: Bergman, Ingmar - Act.: Andersson, Bibi; Ullmann, Liv - Bewerking van Sophokles, Electra (ca. 412?) Phaedra (1962 - Griekenland / Frankrijk / USA) - ZW - 116 min. - 2 * - Reg.: Dassin, Jules - Act.: Mercouri, Melina; Perkins, Anthony; Vallone, Raf - Bewerking van Euripides, Hippolytus (428) - Afb.: Daisne, 1975, p. 505; MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 7 Phèdre (1957 - Spanje) - ZW - Reg.: Mur Oti, Manuel - Act.: Penella, Emma - Bewerking van Seneca († 65), Phaedra Phèdre (1968 - Frankrijk) - K - 90 min. - 2 * - Reg.: Jourdan, Pierre - Act.: Bell, Marie; Giraud, Claude Bewerking van Euripides, Hippolytus (428); Racine, Jean, Phèdre (1677) Phèdre (Phaedra) (1910 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Novelli, Enrico - Prod.: Itala - Bewerking van Euripides, Hippolytus (428); Racine, Jean, Phèdre (1677) Pink Ulysses (1990 - Nederland) - K - 98 min. - 2 * - Reg.: De Kuyper, Eric - Act.: Teunissen, José Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) - Video: in de handel Popeye. Greek mirthology (1954 - USA) - K - Animatiefilm - Reg.: Kneitel, Seymour - Afb.: Solomon, 1978, p. 188 Private life of Helen of Troy, The (1927 - USA) - ZW - Reg.: Korda, Alexander - Act.: Corda, Maria; Stone, Lewis - Bewerking van Homeros, Ilias (8e eeuw v.C.); Erskine, John, The private life of Helen of Troy (1925) Prométhée (1908 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Bewerking van Aischylos (ca. 525-456), Prometheus vinctus Promitheas se theftero prosopo (Prometheus second person, singular) (1975 - Griekenland) - K - 90 min. - 1 * Reg.: Ferris, Costas - Act.: Canoupakis, Yiannis - Bewerking van Hesiodos, Theogonia (ca. 700); Aischylos (ca. 525-456), Prometheus vinctus Promithefs dhesmotis (Prometheus in chains) (1927 - Griekenland) - ZW - Reg.: Gaziadis, Costas; Gaziadis, Demetrios - Bewerking van Aischylos (ca. 525-456), Prometheus vinctus Prophétesse de Thèbes, La (1908 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges Pursuit of Venus, The (1914 - USA) - ZW - Reg.: Collins, Edwin J. Regina delle Amazzoni, La (Queen of the Amazons - Love slaves of the Amazons - Colossus and the Amazons - Hercules en de koningin der Amazones) (1960 - Italië) - K - 86 min. - 2,5 * - Reg.: Sala, Vittorio - Act.: Taylor, Rod; Fury, Ed; Canale, Gianna Maria Regina di Sparta, La (The queen of Sparta) (1931 - Italië / USA) - ZW - Prod.: Itala Film Company di Hollywood Retour d'Ulysse, Le (The return of Ulysses) (1908 - Frankrijk) - ZW - ca. 9? min. - Reg.: Le Bargy, Charles; Calmettes, André - Prod.: Film d'Art - Act.: Mounet, Paul; Barthet, Julia; Lambert, Albert - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.); Lemaître, Jules (1853-1914), Le retour d'Ulysse Rivolta dei sette, La (La révolte de Sparte - The Spartan gladiators - The secret seven) (1965 - Italië) - K - 85 min. - 1,5 * - Reg.: De Martino, Alberto - Act.: Russell, Tony; Serato, Massimo; Liné, Helga; Lorenzon, Livio Saffo (1919 - Italië?) - ZW - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) (?) Saffo, Venere di Lesbo (Sappho, Vénus de Lesbos - Sappho, Venus of Lesbos - The warrior empress) (1960 Italië / Frankrijk) - K - Reg.: Francisci, Pietro - Act.: Louise, Tina; Mathews, Kerwin - Bewerking van Sappho (ca. 630 - na 595) Sapho (1934 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Perret, Léonce - Act.: Marquet, Mary - Muz.: Hahn, Reynaldo Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sapho (1970 - Frankrijk) - K - 85 min. - 2 * - Reg.: Farrel, Georges - Act.: Vlady, Marina; Verley, Renaud Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) - Afb.: Daisne, 1978, p. 445
— 42 —
5. DE GRIEKSE WERELD Sapho, l'histoire d'une passion (1943 - Argentinië) - ZW - Reg.: Christensen, Carlos Hugo - Act.: Ortiz, Mecha - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1908 - Italië) - ZW - Reg.: Novelli, Enrico - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1908 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Essanay - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1912 - USA?) - ZW - ca. 33 min. - Prod.: Atlas - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1913 - Frankrijk) - ZW - ca. 67 min. - Prod.: Éclair - Act.: Guyon, Cecile; Krauss, Charles Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1913 - USA) - ZW - ca. 50 min. - Prod.: Majestic - Act.: Roberts, Florence - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1917 - USA) - ZW - Reg.: Ford, Hugh - Act.: Frederick, Pauline; Meighan, Thomas - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Sappho (1921 - Duitsland) - ZW - Reg.: Boukhovietski, Dimitri - Act.: Negri, Paula - Bewerking van Daudet, Alphonse, Sapho (1884) Second greatest sex, The (1955 - USA) - K - 87 min. - Musical - 1,5 * - Reg.: Marshall, George - Act.: Crain, Jeanne - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Sendung der Lysistrata, Die (1961 - Duitsland) - K - 100 min. - 1,5 * - Reg.: Kortner, Fritz - Act.: Schneider, Romy - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Sette a Tebe, I (1963 - Italië / Frankrijk) - K - Reg.: Ferguson, Roy - Act.: Lawrence, André; Plesher, Burt Sette gladiatori, I (Los siete Espartanos - Gladiators seven - Les sept gladiateurs) (1962 - Spanje / Italië) - K 90 min. - 2 * - Reg.: Lazaga, Pedro - Act.: Harrison, Richard; Tichy, Gérard; Nusciak, Loredana - Afb.: Solomon, 1978, p. 193 Sfida dei giganti, La (The challenge of the giant) (1965 - Italië) - K - 77 min. - 1,5 * - Reg.: Lucidi, Maurizio Act.: Park, Reg; Amber, Audrey Socrate (Socrates) (1970 - Italië / Frankrijk / Spanje) - ZW - 120 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Rossellini, Roberto - Act.: Sylvère, Jean - Bewerking van Platon, Euthyphro - Apologia - Crito (399-385?) Phaedo (385-369?) Sommernachtstraum, Ein (A midsummer night's dream) (1925 - Duitsland) - ZW - Reg.: Neumann, Hans Act.: Gert, Valeska - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595) Sommernachtstraum in unserer Zeit, Ein (A midsummer night's dream) (1913 - Duitsland) - ZW - Reg.: Rye, Stellan - Act.: Berger, Grete - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (15941595) in een bewerking van Ewers, Hans Heinz Son of the immortals, A (1916 - USA) - ZW - Reg.: Turner, Otis Songe d'une nuit d'été, Le (A midsummer night's dream) (1909 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Le Lion - Act.: Footit; De Napierkowska, Stacia - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (1594-1595) Songe d'une nuit d'été, Le (A midsummer night's dream) (1959 - Tsjecho-Slowakije) - K - Animatiefilm (poppen) - Reg.: Trnka, Jirí - Bewerking van Shakespeare, William, A midsummer night's dream (15941595) Sophokles. Koning Oidipous, een queeste (1983 - België) - K - 115 / 140 min. - Theater-registratie - Reg.: Peyskens, Paul - Prod.: Stuc - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Video: LAGG M09/51/B-OIDI (VHS) = LBIB AVM/LLIT/SOPHv1(1-2) (Umatic) Star Trek. Is there in truth no beauty? (1968 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - goed 3 * Reg.: Senensky, Ralph - Act.: Shatner, William Star Trek. Plato's stepchildren (1968 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - gemiddeld 2 * Reg.: Alexander, David - Act.: Shatner, William Star Trek. Who mourns for Adonais? (1967 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - gemiddeld 2 * - Reg.: Daniels, Marc - Act.: Shatner, William Story of Diana, The (1914 - USA) - ZW - Reg.: Huntley, Fred W. Story of Venus, The (1914 - USA) - ZW - Reg.: Huntley, Fred W. Storyteller, The (De verteller. Griekse mythen. 1. Orpheus en Eurydice. 2. Perseus en Medusa. 3. Daedalus en Icarus. 4. Theseus en Minotaurus) (1988? - GB) - K - 25x4 min. - Televisiereeks - Reg.: Barron, Steve; Henson, Jim - Act.: Hurt, John (verteller) Supplice de Tantale, Le (1902 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Zecca, Ferdinand Suske en Wiske. De mottenvanger (1992 - België?) - K - 67 min. - Animatiefilm - Bewerking van Vandersteen, Willy, Suske en Wiske, De mottenvanger (1958) - Video: in de handel Szerelem, Elektra (Elektreia - Elektra Szerelem - Mon amour, Électre) (1974 - Hongarije) - K - 76 min. - 3 * Reg.: Jancsó, Miklós - Act.: Töröcsik, Mari - Bewerking van Sophokles, Electra (ca. 412?); Gyurkó, László, Mon amour, Électre - Afb.: MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 2 Temple of Venus, The (1923 - USA) - ZW - Act.: Boyd, William Teseo contro il Minotauro (Theseus against the Minotaur - The Minotaur - Warlord of Crete - The wild beast of Crete - Theseus, held von Hellas) (1959 - Italië) - K - 92 min. - 1,5 * - Reg.: Amadio, Silvio (Bonnard, Mario?) - Act.: Mathias, Bob; Schiaffino, Rosanna Thaïs (1916 - Italië) - ZW - Reg.: Bragaglia, Carlo Ludovico Thaïs (1917 - USA) - ZW - Reg.: Crane, Frank
— 43 —
5. DE GRIEKSE WERELD Theban plays by Sophocles, The. Antigone (1986 - GB) - K - 110 min. - Theater-registratie - Reg.: Taylor, Don - Prod.: BBC - Act.: The Endymion Ensemble; Guilgud, John - Bewerking van Sophokles, Antigone (ca. 441) - Video: LAGG M09/20/B-SOPH-ANTI-3 (VHS) = LBIB AVM/LLIT/SOPHv4 (Betamax) Theban plays by Sophocles, The. Oedipus at Colonus (1986 - GB) - K - 130 min. - Theater-registratie - Reg.: Taylor, Don - Prod.: BBC - Act.: The Endymion Ensemble; Guilgud, John - Bewerking van Sophokles, Oedipus in Colono (401) - Video: LAGG M09/20/B-SOPH-OIDI-2 (VHS) = LBIB AVM/LLIT/SOPHv3 (Betamax) Theban plays by Sophocles, The. Oedipus the king (1986 - GB) - K - 125 min. - Theater-registratie - Reg.: Taylor, Don - Prod.: BBC - Act.: The Endymion Ensemble; Guilgud, John - Bewerking van Sophokles, Oedipus rex (ca. 430?) - Video: LAGG M09/52/B-SOPH-OIDI (VHS) = LBIB AVM/LLIT/SOPHv2 (Betamax) Theseus and the Minotaurus (1908-1913? - USA) - ZW - Reg.: Blackton, J. Stuart Thyestes (1968 - USA?) - K - Reg.: Whitaker, Rod Time bandits (1981 - GB) - K - 110 min. - 3 * - Reg.: Gilliam, Terry - Act.: Connery, Sean; Cleese, John Video: in de handel Timon d'Athènes (1980 - Frankrijk) - K - 100 min. - Theater-registratie - Reg.: Brook, Peter - Act.: Bouffes du Nord, Paris - Bewerking van Shakespeare, William, Timon of Athens (1601-1608) - Video: LBIB AVM/LLIT/SHAKv2(1-2) (Umatic) Tiranno di Siracusa, Il (The tyrant of Syracuse - Damon and Pythias) (1962 - Italië / USA) - K - 97 min. - 1,5 * - Reg.: Bernhardt, Curtis; Cardone, Alberto - Act.: Williams, Guy; Burnett, Don - Bewerking van Schiller, Johann Christoph Friedrich von (1759-1805), ballade; Lytton, George Bulwer (1803-1873), Damon and Pythias Tonneau des Danaïdes, Le (1900 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges Tonnere de Jupiter, Le (La maison des Muses - Jupiter's thunderbolts) (1903 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges Triumph der Liebe (Lysistrata) (1948 - Oostenrijk) - ZW - Reg.: Stöger, Alfred - Act.: Holzmeister, Judith Maria; Fischer, Otto Wilhelm - Bewerking van Aristophanes, Lysistrata (411) Triumph of Venus, The (1918 - USA) - ZW - Reg.: Hesser, Edwin Bower - Prod.: Paramount Trois bacchantes (1900 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges - Bewerking van Euripides, Bacchae (406?) (?) Trojan women, The (Les Troyennes) (1972 - Griekenland / USA) - K - 105 min. - 2 * - Reg.: Cacoyannis, Michael - Prod.: Cacoyannis, Michael - Act.: Hepburn, Katharine; Redgrave, Vanessa; Papas, Irene - Muz.: Theodorakis, Mikis - Bewerking van Euripides, Troades (415) - Video: Handelsinstituut Hasselt (Duitse versie) - Afb.: Solomon, 1978, p. 169; MacKinnon, 1986, p. 66, pl. 8 Uliisses (1982 - Duitsland) - K - 94 min. - 2 * - Reg.: Nekes, Werner - Act.: Wölfl, Armin - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.); Joyce, James, Ulysses (1922) Ulisse contro Ercole (Ulysse contre Hercule - Ulysses against / vs Hercules - Hercules vs Ulysses - Ulysses against / vs the son of Hercules - Herkules, der Sohn der Götter - Hercules tegen Odysseus) (1962 - Italië / Frankrijk) - K - 105 min. - 2 * - Reg.: Caiano, Mario - Act.: Lane, Michael; Marchal, Georges Ulisse (Ulysse - Ulysses - Odyssee - Die Fahrten des Odysseus) (1954 - Italië) - K - 113 min. - 3 * - Reg.: Camerini, Mario - Prod.: Paramount; LUX; Ponti; Di Laurentiis, Dino - Act.: Douglas, Kirk; Mangano, Silvana; Quinn, Anthony; Silvestri, Umberto - Bewerking van Homeros, Odyssea (8e eeuw v.C.) - Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Cary, 1974, p. 65; Solomon, 1978, p. 69.70 Venere di Cheronea, La (Aphrodite, goddess of love - Goddess of love - The gardens of love?) (1957 - Italië / Frankrijk) - K - 88 min. - 1 * - Reg.: Rivolta, Giorgio - Act.: Lee, Belinda; Girotti, Massimo; Sernas, Jacques - Afb.: Solomon, 1978, p. 196 Vénus et Adonis (1901 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Guy, Alice Vièrge d'Argos, La (The maid of Argos) (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Prod.: Gaumont Act.: Carl, Renée; Andreyor, Yvette Voile des nymphes, Le (1909 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Bossetti, Romeo Vulcano, figlio di Giove (Vulcan, son of Jupiter) (1962 - Italië) - K - 78 min. - 1 * - Reg.: Salvi, Emimmo Act.: Mitchell, Gordon; Ilush, Rod 'Flash'; Cortez, Bella - Video: in de handel
— 44 —
6. De Romeinse wereld Met 455 films is dit hoofdstuk het meest uitgebreide van ons overzicht, maar dat is niet echt verwonderlijk. Niet alleen wordt meer dan 1500 jaar 'geschiedenis' van Rome behandeld, van de komst van Aeneas in Latium tot de regering van keizer Iustinianus in de 6e eeuw n.C., maar ook de vele verfilmingen van het leven van Jezus van Nazareth en van de lotgevallen van de eerste christenen vinden hier een plaats. Na de val van Troje konden een aantal Trojanen onder leiding van Aeneas ontvluchten; ze verbleven enige tijd bij koningin Dido in Karthago (Didone abbandonata 1910; in een modern kader Didone non è morta - 1987), maar kwamen uiteindelijk terecht bij de koning van Latium (La leggenda di Enea - 1962; Le avventure di Enea - 1974). Romulus en Remus stichtten Rome in 753 v.C. (Romolo e Remo - 1961; Remo e Romolo. Storia di due figli di una lupa - 1976). De roof van de Sabijnse meisjes onder leiding van Romulus werd verfilmd in Rape of the Sabine (1910) en Il ratto delle Sabine (1961); het thema kent tevens een moderne transpositie in de 'western' Seven brides for seven brothers (1954) en in Seven brides for seven brothers (1982); de opvoering van een theatervoorstelling over de Sabijnse maagdenroof is het onderwerp van Der Raub der Sabinerinnen (1936), Il ratto delle Sabine (1945) en Der Raub der Sabinerinnen (1953). Onder koning Tullus Hostilius stuurden Rome en Alba Longa de Horatii en de Curiatii in het strijdperk om een oorlog te beslechten (Orazi e Curiazi - 1961). Toen de laatste Romeinse koning Tarquinius in 507 v.C. verdreven werd, poogde hij met de hulp van de Etrusken van koning Porsenna zijn positie te heroveren (Le vergini di Roma - 1960; Il colosso di Roma 1964). De legendarische Coriolanus werd in 491 v.C. uit Rome verbannen en wilde met de hulp van de Volsci de stad aanvallen (Coriolano, eroe senza patria - 1964). In 390 v.C. werd Rome geplunderd door de Galliërs onder leiding van Brennus (Brenno, il nemico di Roma 1962). Een aantal films spelen zich af tegen de achtergrond van de tweede Punische oorlog waarin Rome en Karthago met wisselend succes om de macht strijdden (218-201): Lo schiavo di Cartagine (1910); La prêtresse de Carthague (1911); Salammbô (1911); Cabiria (1914); Salammbô (1914); Salammbô (1915); Salammbô (1925); Scipione l'Africano (1937); de musical Jupiter's darling (1955); Cartagine in fiamme (1958); Annibale (1959); Salammbò (1959); L'assedio di Siracusa (1960), over de dood van Archimedes; Revak, lo schiavo di Cartagine (1960); Scipione detto anche l'Africano (1971). Distruzione di Cartagine (1912) en Delenda Carthago (1914) beschrijven waarschijnlijk de verwoesting van Karthago in 146 v.C. in de derde Punische oorlog. Enkele komedies van Plautus worden bewerkt: de reeds vermelde Amphitryon (1910) en Amphitryon (1935) (cf. § 5); A funny thing happened on the way to the forum (1966) op basis van zijn Pseudolus; Miles gloriosus (1980-1989?); Rudens (1986?). In 146 v.C. nam Rome Korinthe in (Il conquistatore di Corinto - 1961). Gaius Sempronius Gracchus, de voorstander van grote veranderingen in de Romeinse republiek, pleegde zelfmoord in 121 v.C. (Cajo Gracco tribuno - 1911). In 73-71 v.C. kwam het onder leiding van Spartacus tot een slavenopstand (Spartaco - 1912; Spartaco - 1914; Spartaco - 1919; Spartak - 1926; Spartaco - 1952; Spartacus 1960, ongetwijfeld de meest bekende versie; Spartaco e i dieci gladiatori - 1965; Spartak 1975). In La vendetta di Spartacus (1965) verspreidt een senator het gerucht dat Spartacus
6. DE ROMEINSE WERELD niet dood is om zelf een opstand te kunnen organiseren. Over het grove anachronisme van Spartacus die keizer Nero helpt, hebben we reeds in de inleiding gesproken (Il gladiatore che sfidò l'impero - 1970). Een avonturenverhaal ontwikkelt zich tegen de achtergrond van de annexatie van de provincie Armenië in 66 v.C. (Roma contro Roma - 1963). Cicero bevecht Catilina in 63 v.C. (Catilina - 1910). De figuur van Iulius Caesar treedt op in ongeveer vijftig films. Giulio Cesare contro i pirati (1961) alludeert mogelijk op Caesars expeditie in 75 v.C. tegen de zeerovers die hem gevangen hadden genomen. In 53 v.C. liet Caesar zijn rivaal Crassus bespioneren door iemand die de zoon van de slavenleider Spartacus bleek te zijn (Il figlio di Spartacus - 1962). Marco Licinio (1907) en La vengeance de Licinius (1910) gaan waarschijnlijk over het leven van deze triumvir Marcus Licinius Crassus. Caesar veroverde Gallië en versloeg de Gallische leider Vercingetorix in 52 v.C. (The Gaul's honor - 1910; The triumph of the emperor - 1914; La schiava di Roma - 1961; Giulio Cesare, il conquistatore delle Gallie 1963; I giganti di Roma - 1964). Een kleine nederzetting in Gallië bleef echter moedig weerstand bieden en maakte het leven van de Romeinen in de omringende legerplaatsen bepaald niet gemakkelijk: Astérix le Gaulois (1967); Astérix et Cléopâtre (1968); Les 12 travaux d'Astérix (1976); Asterix en de helden (1976); Astérix et la surprise de César (1985); Astérix chez les Bretons (1986); Astérix et le coup du menhir (1989); Asterix en de Indianen (1994). Caesars verblijf in Egypte in 48-47 v.C. wordt in de film vooral gekenmerkt door zijn relatie met Kleopatra VII, de Ptolemaeïsche koningin van Egypte (Caesar in Egypt 1910; Cleopatra - 1917; Cleopatra - 1934; Caesar and Cleopatra - 1946; The story of mankind - 1957 (cf. § 2); Una regina per Cesare - 1962; Cleopatra - 1963; Caesar and Cleopatra - 1975); minder historische benaderingen zijn de komedie Carry on Cleo (1964), de zojuist vermelde animatiefilm Astérix et Cléopâtre (1968) en Deux heures moins le quart avant Jésus-Christ (1982). Caesars dood op 15 maart 44 en de nederlaag van zijn moordenaars Brutus en Cassius in de slag bij Philippoi in 42 zijn - al dan niet langs Shakespeares Julius Caesar - zeer vaak op het scherm gebracht: Shakespeare. La mort de Jules César (1907); Julius Caesar (1908 - Blackton); Julius Caesar (1908 - Ranous); Giulio Cesare e Brutus (1909); Giulio Cesare (1909); Bruto (1910); Julius Caesar (1910); Julius Caesar (1911); Bruto (1912); Caio Giulio Cesare (1914); Julius Caesar (1914); Julius Caesar (1917); Julius Caesar (1926); Julius Caesar (1945); Julius Caesar (1949); Julius Caesar (1953); The world's a stage. 1. Julius Caesar (1953) (cf. § 2); Julius Caesar (1971); Julius Caesar (1978); Julius Caesar (1985); Julius Caesar (1990). Naast een aantal van de reeds vermelde films over Iulius Caesar en Kleopatra behandelen nog heel wat andere films de romantische avonturen van Marcus Antonius met dezelfde koningin (41-30), al dan niet gebaseerd op Shakespeares Antony and Cleopatra: Antony and Cleopatra (1908); Cleopatra's lover (1909); Cléopâtre (1910 - Film d'Art); Cléopâtre (1910 - Pathé); Cleopatra (1913); Cléopâtre (1913); Marcantonio e Cleopatra (1913); Antony and Cleopatra (1914); Marcantonio e Cleopatra (1918); Cleopatra (1928); de parodie La vida intima de Marco Antonio y Cleopatra (1946); Antony and Cleopatra (1951); Due notti con Cleopatra (1953); Serpent of the Nile (1953); Le legioni di Cleopatra (1959); het onvoltooide Antony and Cleopatra (1963); de parodie Totò e Cleopatra (1964); Antony and Cleopatra (1973); Antony and Cleopatra (1974); Gli ultimi giorni di Cleopatra (1984?); Cleopatra, regina dell'amore (1985). In Totò all'inferno (1954) verdrinkt de Italiaanse komiek en komt hij in de hel terecht waar hij Kleopatra terugziet op wie hij in een vorig leven als Marcus Antonius verliefd was. Kleopatra reïncarneert in onze tijd en ontmoet
— 46 —
6. DE ROMEINSE WERELD een archeoloog (Errol Flynn Theatre. Anthony and Cleopatra - 1955-1958). Felix de kat onderzoekt het geheim van Kleopatra's schoonheid in Felix the cat. Cleopatra's beauty secrets (1960). De filmmakers kregen klaarblijkelijk niet genoeg van deze Egyptische koningin en verzonnen Il figlio di Cleopatra (1964), een film die ervan uitgaat dat Kaisarion, de zoon van Iulius Caesar en Kleopatra, is blijven leven. In The notorious Cleopatra (1970), A clockwork blue (1971-1979?) en Cleopatra, queen of sex (1972) verschijnt de koningin in een erotisch sfeertje. Een aantal films waar Kleopatra ter sprake komt zijn reeds vermeld (cf. § 4): haar graf wordt geschonden in Cléopâtre (1899); men gaat op zoek naar haar schat in Flight of the lost balloon (1961). Haar naam verschijnt waarschijnlijk uitsluitend om publicitaire redenen in de vertaalde titels van een drietal films: Il sepolcro dei re (Cleopatra's daughter) (1961) (cf. § 4); Sansone (Herkules im Netz der Cleopatra) (1962) (cf. § 7); Blood from the mummy's tomb (Exorcismus. Cleo, la dea dell'amore) (1972) (cf. § 4). Het leven van Jezus van Nazareth en andere verhalen uit de vier evangelies van het Nieuwe Testament werden vaak verfilmd: La vie et la passion de Jésus-Christ (1897 Hatot); La vie et la passion de Jésus-Christ (1897 - Lumière); Vie du Christ (1900); La vie et la passion de Jésus-Christ (1902); La vie du Christ (1906); Christus (1908); Jerusalem in the time of Christ (1908); Life of Christ (1910); Jésus de Nazareth (1911); The crimson cross (1913); From the manger to the cross (1913); The life of our saviour (1914); Christus (1915); The king of kings (1927); The great commandment (1942); Jesús de Nazaret (1942); L'uomo della croce (1943); Day of triumph (1954); King of kings (1961); Il vangelo secondo Matteo (1964); The greatest story ever told (1965); Godspell (1973), in een modern kader; Il Messia (1975); La vita di Gesù (1977); Jesus (1979); Sins of Jesus (1980-1982?); The last temptation of Christ (1988). Een bijzondere plaats verdient de komedie Monty Python's Life of Brian (1979). Soms worden alleen specifieke thema's behandeld: * Jezus' geboorte. The birth of Jesus (1909); The star of Bethlehem (1909); Herod and the newborn king (1910); La nativité (1910); The star of Bethlehem (1912); The nativity (1978). Over het hele leven van de Joodse koning Herodes (37-4) bestaat eveneens de film Erode il grande (1959). * Johannes de Doper wordt op vraag van Salome en van haar moeder Herodias door Herodes Antipas gedood in 29 n.C. (Salome - 1902; Tanz der Salome - 1906?; Salome - 1908 Frankrijk; Salome - 1908 - USA; Warwick cinephone films. The Salome dance music - 1909; Salome - 1910; Salomé - 1910; Herodias - 1911; Erodiade - 1912; Salomé - 1913 - Itala; Salomé - 1913 - Savoia; Salome - 1918; Salome - 1922 - Bryant; Salome - 1922 - Strauss; Salome - 1922 - Wiene; Salome - 1953; Salome - 1972; Last dance of Salome - 1988, waarin Salome integendeel danst om het leven van Johannes te sparen). Het leven van Johannes en dat van Simon Petrus komen aan bod in The big fisherman (1959). De figuur van Salome werd ook naar een modern kader getransponeerd (A modern Salome - 1920; Salome, where she danced - 1945; Salomé - 1986). Oscar Wildes Salome van 1893 moet in het begin van de eeuw een echte rage zijn geweest, want Salome mad (1909 - Coleby) toont een man die een door de wind weggeblazen poster van Salome achtervolgt tot onder zee en een tweede Salome mad (1909 - Bouwmeester) gaat over een man die geobsedeerd is door de 'Salome' dans. * Episoden uit Jezus' openbaar leven. De bruiloft van Kanaan is het tweede verhaal in Intolerance (1916) (cf. § 2). Jezus loopt over het water (Le Christ marchant sur les eaux 1899 - Méliès; Le Christ marchant sur les eaux - 1899 - Frankrijk?; mogelijk A passover
— 47 —
6. DE ROMEINSE WERELD miracle - 1914). Lazarus wordt uit de dood gewekt in The resurrection of Lazarus (1910). Het verhaal van de barmhartige Samaritaan wordt uitgebeeld in The good Samaritan (1903) en in de vorm van een moderne komedie in Good Sam (1948), de gelijkenis van de verloren zoon in The prodigal son (1911), The wanderer (1925) en in de pseudo-bijbelse spektakelfilm The prodigal (1955). Het levensverhaal van Maria Magdalena wordt verteld in Maria Magdalena (1945) en La spada e la croce (1958). * Jezus' laatste dagen. Passion de Jésus-Christ (1897 - USA); Passion de Jésus-Christ (1897 - Frankrijk); Passion of Christ (1897 - Duitsland?); Passion de Jésus-Christ (1898 Frankrijk); Passion de Jésus-Christ (1898 - Frankrijk?); Passion de Jésus-Christ (1898 Frankrijk?); Passion of Christ (?) (1900); La passion (1905); The kiss of Judas (1909); Le Christ en croix (1910); The last supper (1914), in een modern decor; in Blade a Satans Bog (1921) stimuleert Satan Judas tot verraad; I.N.R.I. (1923); Passion play (1924); Golgotha (1935); El mártir del Calvario (1952); Celui qui doit mourir (1956), in een moderne transpositie; Ponzio Pilato (1962); Pilatus und andere (1972), in een modern decor; de musical Jesus Christ, Superstar (1973); The day Christ died (1980); Jésus de Montréal (1989), over de opvoering van een passiespel; El evangelio segun San Marcos (1990), in een moderne transpositie; de poppenfilm La passion (1991); Le maître et Marguerite (19901993?), evenals het juist vermelde Pilatus und andere (1972) gebaseerd op Bulgakovs Der Meister und Margarita, maar het toneelstuk over Pontius Pilatus en Jezus is hier slechts een zijthema. Soms introduceert men elementen die niet als zodanig in het Nieuwe Testament staan. In The robe (1953) staat de Romein centraal die Jezus terecht moet stellen. The silver chalice (1954) gaat over de Griek die de beker van het laatste avondmaal ontwierp, de graal die uiteindelijk gevonden wordt door Indiana Jones in een rotstempel bij Alexandretta (immo Petra) (Indiana Jones and the last crusade - 1989). In Secondo Ponzio Pilato (1988) wordt Pilatus na de dood van Jezus op bevel van Tiberius onthoofd. Ook lotgevallen van de eerste christenen in de eerste decennia na Jezus' dood komen vaak aan bod. In 33 n.C. liet keizer Tiberius (14-37) een onderzoek uitvoeren waar het lichaam van Jezus was gebleven (L'inchiesta - 1987). The hour of execution (1911) en God's witness (1915) worden onder diezelfde keizer gesitueerd. Keizer Caligula (37-41) is in Demetrius and the gladiators (1954) - een vervolg op The robe (1953) - op zoek naar de magische mantel van Jezus van Nazareth. De handelingen van de apostelen worden weergegeven in Atta degli apostoli (1971?). Barabbas, de misdadiger die door de massa boven Jezus verkozen werd, bekeerde zich tot het christendom (Barabbas - 1953; het reeds vermelde La spada e la croce - 1958; Barabba - 1962). Paulus bekeerde zich eveneens en ging zelf op missionering (San Paolo - 1909; St Paul and the centurion - 1911; The daughter of the hills - 1913; E di Shaul e dei sicari sulle vie da Damasco - 1974). De evangelist Marcus komt aan bod in San Marco (1913), de evangelist Mattheus in Il crollo di Roma (1963). Het bekendste verhaal uit deze periode is ongetwijfeld dat van Ben-Hur (Ben-Hur 1907; Ben-Hur - 1925; het oscar-winnende Ben-Hur - 1959); de figuur van Ben-Hur komt ook voor in de reeds vermelde komedie Deux heures moins le quart avant Jésus-Christ (1982). Ergens in de christelijke tijd dienen Soldiers of the cross (1900), Aux lions les chrétiens (1911), Le martyre chrétien (1911), Though your sins be as scarlet (1911), In a Roman garden (1913), Veritas vincit (1919) en La vendetta dei gladiatori (1964) gesitueerd. De Iulisch-Claudische dynastie komt uitvoerig aan bod in de uitstekende reeks I, Claudius (1976), die de periode van Augustus tot de dood van Claudius beschrijft. De opname van een I, Claudius in 1937 is jammer genoeg afgebroken wegens de dood van een
— 48 —
6. DE ROMEINSE WERELD van de hoofdrolspeelsters. De opkomst van Octavianus, de latere keizer Augustus wordt beschreven in Roma rivuole Cesare (1973). De Romeinen consolideren onder Augustus hun positie in Brittannië in Shakespeares Cymbeline (Cymbeline - 1913; Cymbeline - 1984). De nederlaag in 9 n.C. van de Romeinse legioenen van Varus is het onderwerp van Hermann der Cherusker. Die Schlacht im Teutoburger Wald (1977). In I baccanali di Tiberio (1959) komen de chauffeur en de gids van een toeristenbus in de villa van Tiberius in Capri terecht in de tijd van keizer Tiberius. Vooral Caligula's gewelddadige en seksuele uitspattingen staan centraal in de films rond zijn persoon (Le calde notti di Caligula - 1976; Caligula 1980; Caligula et Messaline - 1981; Caligula, the untold story - 1982). Messalina was vanaf 39/40 n.C. de vrouw van de latere keizer Claudius (41-54) en haar uitspattingen zijn nog meer verfilmd dan die van Caligula (Messaline - 1909; Messalina - 1910; La moglie di Claudio - 1918; Messalina - 1923; Messalina - 1951; Gli amori di Messalina - 1959; Il gladiatore di Messalina - 1964, met de krachtpatser Maciste (cf. § 7); Messalina, Messalina - 1977; Bacanales Romanas - 1982). Onder keizer Claudius situeren zich The justice of Claudius (1911) en The viking queen (1967), een film met een enigszins misleidende titel over een druïdenopstand in Romeins Engeland. Een van de meest 'populaire' keizers is ongetwijfeld Nero (54-68). Naast de reeds vermelde I, Claudius (1937), The story of mankind (1957) (cf. § 2), I, Claudius (1976) en History of the world. Part 1 (1981) (cf. § 2) zijn ongeveer 50 films expliciet onder zijn regering geplaatst. Enkele films behandelen zijn hele bewind of een een niet specifiek gedateerde gebeurtenis: Néron essayant des poisons sur des esclaves (1896); Nerone (1910); In the days of Nero (1911); Nero (1922); de komedie Nero (1925); Nerone (1930); O.K. Nerone (1951); Afrodite, dea dell'amore (1958), over een beeld van Aphrodite door een Grieks koning gemaakt voor Nero; I dieci gladiatori (1964); het reeds vermelde Il gladiatore che sfidò l'impero (1970), over Spartacus en Nero; de komedie Satiricosissimo (1970); de parodie Nerone (1976). De moord op de jonge Britannicus in 55 n.C. is het thema van Britannicus (1908), Britannicus (1912) en Nero and Britannicus (1913). Nero komt in conflict met zijn moeder Agrippina en laat haar in 59 n.C. vermoorden (Agrippina - 1910; Nerone e Agrippina - 1913; de burleske film Mio figlio Nerone - 1955). Poppaea is Nero's maitresse vanaf ca. 58 n.C.; Nero's vrouw Octavia wordt in 62 verbannen en Poppaea wordt zijn echtgenote; in 65 veroorzaakt Nero de dood van de zwangere Poppaea (Poppea ed Ottavia - 1911; Nero's mistress - 1956; Le calde notti di Poppaea - 1971; Poppea, una prostituta al servizio dell'impero - 1972; Messalina II - 1981, over Poppaea als een 'tweede' Messalina [moeten we de titel Nerone e Messalina (1954) in dezelfde zin opvatten of gaat het over een anachronisme?]; Nerone e Popeia - 1981). Roman Holidays (1972-1973) is een animatiereeks van Hanna en Barbera over een ingenieursfamilie in het jaar 63 n.C. Nero's meest beruchte wapenfeit is ongetwijfeld de brand van Rome in 64 n.C. (Nero and the burning of Rome - 1908; Nerone - 1909 - Frusta; Nerone - 1909 - Maggi; Nero and the burning of Rome - 1953; L'incendio di Roma - 1965), die gevolgd werd door wrede christenvervolgingen (The sign of the cross - 1897; Quo vadis? - 1901; Quo vadis? - 1904; The sign of the cross - 1904; Quo vadis? - 1908; The way of the cross - 1909; Aux temps des premiers chrétiens - 1910; Quo vadis? - 1912; Quo vadis? - 1913 - USA; Quo vadis? - 1913 - USA?; The sign of the cross - 1914; The sign of the cross - 1918; Quo vadis? - 1924; Quo vadis? - 1929; The sign of the cross - 1932; Quo vadis - 1951; Quo vadis - 1989). Petronius' Satyricon tenslotte is geschreven onder de regering van Nero (Satyricon - 1968; Satyricon 1969).
— 49 —
6. DE ROMEINSE WERELD De kortstondige regering van keizer Othon (69 n.C.) wordt beschreven in Othon. Die Augen wollen sich nicht zu jeder Zeit schlieszen oder vielleicht wird Rom sich eines Tages erlauben seinerseits zu wählen (1970) en die van keizer Vitellius in hetzelfde jaar in Vitellius (1911). In Maciste, gladiatore di Sparta (1964) staat krachtpatser Maciste tegenover de laatstgenoemde keizer die daar de bijnaam draagt van 'de schrik van Rome' (cf. § 7). De Joodse opstand was reeds in 66 n.C. uitgebroken; pas in 73 n.C. onder keizer Vespasianus (69-79) viel de vesting Masada (Masada - 1981). Jean Racines Bérénice van 1670 behandelt de driehoeksrelatie tussen Berenike, koningin van Palestina, keizer Titus (79-81) en Antiochos van Kommagene (Bérénice - 1966). De bekendste gebeurtenis onder de regering van keizer Titus is ongetwijfeld de uitbarsting van de Vesuvius op 24-25 augustus 79 n.C. (The last days of Pompeii - 1900, waar in twee minuten getoond wordt hoe mensen uit een kamer met instortend plafond ontsnappen; Les martyres chrétiens (1905); The rivals. A love drama of Pompei - 1907; Gli ultimi giorni di Pompei - 1908 - Maggi; Gli ultimi giorni di Pompei - 1908 - Vitrotti; The christian martyres - 1909; The last days of Pompeii - 1909; Martire Pompeiana - 1909; The fall of Pompeii - 1913; Gli ultimi giorni di Pompei - 1913 Caserini; Gli ultimi giorni di Pompei - 1913 - Vidali; Gli ultimi giorni di Pompei - 1926; The last days of Pompeii - 1935; Gli ultimi giorni di Pompei - 1937; Les derniers jours de Pompéi - 1948; The last days of Pompeii - 1955; Gli ultimi giorni di Pompei - 1959; Anno 79, la distruzione di Ercolano - 1962; de sexy komedie Up Pompeii - 1971; The last days of Pompeii - 1984). Onder Domitianus (81-96) strijdt een Romeinse consul in Spanje met Kelten om een goudmijn (Oro per i Cesari - 1962). Dezelfde keizer wil in La rivolta dei pretoriani (1964) de bruid van de bevelhebber van de praetoriaanse wacht offeren. In the days of Trajan (1913) is een drama over Hunnen (!) onder keizer Traianus (98-117). Romeinse troepen trekken over de Donau en veroveren Dacië (Dacii - 1966). In Le schiave di Cartagine (1956) worden in 120 n.C. onder keizer Hadrianus (117-138) christenen gemarteld in Cilicië. Het verhaal van Androkles en de leeuw (Androclès - 1912; Androcles and the lion - 1952; Androcles and the lion - 1967) speelt zich af onder keizer Antoninus Pius (138-161). Apuleius' Metamorphoses werden bewerkt tot L'asino d'oro. Processo per fatti strani contro Lucius Apuleius cittadino romano (1970) het verhaal van Amor en Psyche ligt aan de basis van Cupid and Psyche (1897), L'Amour et Psyché (1908), Cupid et Psyché (1908), Cupid et Psyché (1912) en The story of Cupid (1914). Daphnis et Chloé (1929) en Mikres Afrodhitis (1963) zijn gebaseerd op de roman Daphnis et Chloe van Longos. De dood van Marcus Aurelius in 180 n.C. en de regering van zijn opvolger Commodus (180-192) vormen het decor van Ursus, il gladiatore ribelle (1962), I due gladiatori (1964) en The fall of the Roman empire (1964). Na Commodus komt keizer Pertinax (192-193) op de troon (Una spada per l'impero - 1964). Krachtpatser Maciste komt op voor de christenen onder keizer Caracalla (211-217) (Il gladiatore di Roma - 1963) (cf. § 7). Keizer Elagabalus (218-222) maakt even zijn opwachting in Necropolis (1970), de symbolische stad van leven en dood en zo van de geschiedenis. Onder keizer Aurelianus (270-275) komt de koningin van Syrië in opstand tegen Rome (Nel segno di Roma - 1959). Keizer Diocletianus (285-305) heeft te lijden van aanvallen van barbarenstammen (La rivolta dei barbari - 1965; Il ritorno dei gladiatori più forti del mondo - 1971). Christenen verbergen zich in de catacomben voor zijn vervolgingen in 303 n.C. (The sword and the cross - 1910; I misteri delle catacombe - 1913; Fabiola 1917; Fabiola - 1948; La rivolta degli schiavi - 1960). Derek Jarman geeft een homosexuele interpretatie van de christelijke martelaar Sebastianus (Sebastiane - 1976). Het christendom
— 50 —
6. DE ROMEINSE WERELD in de beginjaren van keizer Constantinus (306-337) is het onderwerp van In hoc signo vinces (1914) en Costantino il grande (1960). Het leven van Antonius van Egypte (251-356) wordt beschreven in La tentation de Saint Antoine (1896-1897), dat van kerkvader Augustinus (354-430) in Agostino di Ippona (1972) en dat van Simeon de pilaarheilige (ca. 390-459) in Simón del desierto (1965). In de laatste eeuw van het Westromeinse Rijk krijgen we de plundering van Rome door Alaric in 410 (La vendetta dei barbari - 1961) en de inval van de Hunnen onder leiding van Attila in 451 (Attila - 1910; Attila, il flagello di Dio - 1917; Attila, flagello di Dio - 1953; The sign of the pagan - 1954; Attila verschijnt even in het reeds vermelde Necropolis 1970). Het is onduidelijk of La presa di Roma (1905), The sacking of Rome (1910) en Il sacco di Roma (1920) in de 5e eeuw n.C. geplaatst dienen te worden. In het Oostromeinse Rijk van keizer Iustinianus (527-565) kreeg vooral keizerin Theodora ruime aandacht (Teodora, imperatrice di Bisanzio - 1909; Justinian and Theodora - 1911; Theodora - 1912; Teodora - 1913; Teodora - 1919; Teodora, imperatrice di Bisanzio - 1953). De inhoud van Les torches humaines de Justinien (1908) is ons onduidelijk. Kampf um Rom - Der Verrat (1968-1969), een film in twee delen, beschrijft de herovering van Italië op het Oostgotische Rijk (476-553). Iustinianus' conflicten met de Langobarden komen aan bod in Rosmunda e Alboino (1961). Kort na Iustinianus' dood wordt Verona in 568 overvallen door de Longobarden (Il terrore dei barbari - 1959) en kunnen de middeleeuwen definitief beginnen. Een aantal films zijn moeilijk historisch te plaatsen, maar horen waarschijnlijk thuis in de Romeinse wereld: Una Vestale (1908); The slave (1909); Amor di schiave (1910); Fidelité romaine (1910); The Roman (1910); Le fils de Locuste (1911); Flore et Zephyre (1911); L'orgie romaine (1911); Roma o morte! (1913); An elopement in Rome (1914); Manslaughter (1922), met een flashback vanuit een modern kader van een Romeinse orgie; de musical Roman scandals (1933) toont een 'dromer' die zwerft tussen het heden en het oude Rome; de komedie Matriphony (1942) 'featuring' keizer Octapus Grabus en The Three Stooges; in Fiddlers three (1944) worden drie mensen door een bliksem naar het oude Rome getransporteerd; Tizio, Caio e Sempronio (1952); de animatiefilm Bugs Bunny. Roman legion-hare (1955); een Romeins officier komt naar Armenië om een opstand van gladiatoren tegen een corrupte stadhouder te onderdrukken (La rivolta dei gladiatori - 1958); een regent wil de Romeinse 'kroonprins' en zijn zuster liquideren (Il gladiatore invincibile 1962); Solo contro Roma (1962); Erocle contro Roma (1964) (cf. § 7); I tre centurioni (1964); Il trionfo dei dieci gladiatori (1964); L'ultimo gladiatore (1964); een tribuun wordt naar Azië gezonden om toezicht te houden op de slaven bij de bouw van een aquaduct (Gli schiavi più forti del mondo - 1965); The arena (1973); een slaaf droomt van zijn vrijheid (Being human - 1994) (cf. § 2). Omdat Dante's Divina commedia zoveel verwijzingen bevat naar de oudheid, nemen we bij wijze van appendix ook de verfilmingen van dit werk op (L'inferno - 1909; Dante's Inferno - 1910; Dante's Inferno - 1911 - USA; Dante's Inferno - 1911 - USA?; L'inferno di Dante - 1911; Purgatory and paradise - 1911; Dante e Beatrice - 1912; Purgatorio - 1912; Dante aux enfers - 1921; Dante's Inferno - 1924; Dante's Inferno - 1935, in een moderne bewerking; Béatrice, visage d'un mythe - 1963; L'enfer - 1974; Le purgatoire - 1974; Dante, The inferno, cantos I-VIII - 1990). Een twintigtal moderne bewerkingen van oude thema's zijn reeds vermeld en we zullen ze hier niet herhalen. Rome blijft evenwel verder leven in het heden. Een oude Romein komt tot leven in het moderne Rome (Back to life after 2000 years - 1910?) en - een
— 51 —
6. DE ROMEINSE WERELD variatie op hetzelfde thema - een man wekt een Romeins soldaat tot leven en laat hem voor zich werken (2000 Years later - 1969). Een miljonair nodigt in 1914 een aantal mensen uit om de erotische roman Aphrodite van Pierre Louÿs van 1896 na te spelen, een roman die gesitueerd is in het Alexandreia van de 1e eeuw n.C. (Aphrodite - 1982). In het horror-genre vinden we 20 Million miles to earth (1957), waar een monster de ruïnes van Rome onveilig maakt, en het reeds vermelde The curse of the faceless man (1958), waar een 'mummie' verschijnt bij opgravingen in Pompei (cf. § 4). Een onderwijzer met numismatiek als hobby is op vakantie aan de Zwarte Zee (Die Antike Münze - 1965). De bemanning van de Enterprise bezoekt een planeet waar men leeft zoals in het Rome van Iulius Caesar, maar met de technische verworvenheden van de aarde in 1950; een arena met gladiatoren mocht niet ontbreken (Star Trek. Bread and circuses - 1968); een variante hierop biedt Star Trek. The gamesters of Triskellion (1968) waar het oude Rome in de ruimte geprojecteerd wordt als decor voor een gladiatorengevecht. Toeristen worden vermoord gevonden bij de tombe van een Etruskische 'god', zogezegd de vloek van een antieke demon (L'Etrusco uccide ancora 1972). Gladiatorenspelen worden in de toekomst opnieuw in Rome ingevoerd (Rome, 2072 A.D. The new gladiators - 1983). Interessant tenslotte zijn de films waar de Romeinse historiografie centraal staat. In de Hongaarse film Hannibál tanár úr (1956) publiceert een leraar een theorie die de visie op de Romeinse geschiedenis kan wijzigen, maar hij wordt beschuldigd van geschiedvervalsing en verraad. Geschichtsunterricht (1972) is gebaseerd op het werk Die Geschäfte des Herrn Julius Cäsar van Bertolt Brecht, waarin een Caesarbiograaf stelt dat de keizer een opportunist was; regisseur Jean-Marie Straub neemt daarnaast interviews af van 'de man uit de straat' over de figuur van Iulius Caesar.
— 52 —
6. DE ROMEINSE WERELD Filmografie - De Romeinse wereld 12 travaux d'Astérix, Les (Les douze travaux d'Astérix - De 12 werken van Asterix - Asterix verovert Rome) (1976 - Frankrijk) - K - 80 min. - Animatiefilm - 1,5 * - Reg.: Goscinny, René; Uderzo, Albert - Bewerking van het oeuvre van Goscinny, René - Uderzo, Albert 20 Million miles to earth (1957 - USA) - ZW - 82 min. - 2,5 * - Reg.: Juran, Nathan - Prod.: Columbia - Act.: Hopper, William 2000 Years later (1969 - USA) - K - 80 min. - 2 * - Reg.: Tenzer, Bert - Act.: Terry-Thomas (Hoare-Stevens, Thomas Terry); Horton, Edward Everett Afrodite, dea dell'amore (Slave women of Corinth) (1958 - Italië) - K - 103 min. - 2,5 * - Reg.: Bonnard, Mario - Act.: Corey, Isabelle; De Teffé, Antonio Agostino di Ippona (Augustine of Hippo) (1972 - Italië) - K - Reg.: Rossellini, Roberto - Act.: Barkani, Dary; Gazzolo, Virgilio Agrippina (1910 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico - Act.: Muccioli, Carlo; Rinaldi, Walter Amor di schiave (Love of the slaves) (1910 - Italië) - ZW - Prod.: Cines Amori di Messalina, Gli (Messalina, Venere imperatrice - Messalina) (1959 - Italië) - K - 85 min. - 2 * - Reg.: Cottafavi, Vittorio - Act.: Lee, Belinda; Fokas, Spiros; Giustini, Carlo; Sbragia, Giancarlo; Donnini, Giulio - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 43 Amour et Psyché, L' (1908 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Bossetti, Romeo - Bewerking van Apuleius (125-ca. 185), Metamorphoses, 4, 28-6, 24 Androcles and the lion (1967 - USA) - K - 78 min. - Televisiefilm; musical - gemiddeld 2 * - Reg.: Layton, Joe - Act.: Wisdom, Norman - Bewerking van Gellius, Aulus, Noctes Atticae (na 165); Shaw, George Bernard, Androcles and the lion (1912) Androcles and the lion (Androclo e il leone - Androcles und der Löwe - Androcles en de leeuw) (1952 - USA) - ZW - 98 min. - 3 * - Reg.: Erskine, Chester - Prod.: Radio-Keith-Orpheum - Act.: Simmons, Jean; Young, Alan; Mature, Victor - Bewerking van Gellius, Aulus, Noctes Atticae (na 165); Shaw, George Bernard, Androcles and the lion (1912) Androclès (Androcles) (1912 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Carl, Renée; Lyon, Raymond Bewerking van Gellius, Aulus, Noctes Atticae (na 165); Shaw, George Bernard, Androcles and the lion (1912) Annibale (Hannibal) (1959 - Italië) - K - 103 min. - 2 * - Reg.: Ulmer, Edgar G.; Bragaglia, Carlo Ludovico Prod.: Warner Brothers - Act.: Mature, Victor; Ferzetti, Gabriele - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 34 Anno 79, la distruzione di Ercolano (Seventy-nine A.D.) (1962 - Italië / Frankrijk) - K - 88 min. - 2 * - Reg.: Parolini, Gianfranco - Act.: Paget, Susan; Harris, Brad Antike Münze, Die (1965 - DDR / Bulgarije) - K - 95 min. - 0 * - Reg.: Jantsjev, Vladimir - Act.: Krug, Manfred Antony and Cleopatra (1908 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Blackton, J. Stuart; Kent, Charles - Prod.: Vitagraph - Act.: Costello, Maurice; Lawrence, Florence; Panzer, Paul - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Antony and Cleopatra (1914 - Frankrijk) - ZW - ca. 33 min. - Prod.: Pathé - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Antony and Cleopatra (1951 - GB) - K - Prod.: Parthian Prod. - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Antony and Cleopatra (1974 - GB) - K - 100 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Scoffield, Jon - Act.: Johnson, Richard - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Antony and Cleopatra (Anthony and Cleopatra- All'ombra delle piramidi - Antoine et Cléopâtre ) (1973 - USA) - K - 160 min. - 1,5 * - Reg.: Heston, Charlton - Act.: Heston, Charlton; Neil, Hildegard - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) - Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt Antony and Cleopatra (Antoine et Cléopâtre) [niet voltooid] (1963 - USA) - K - Act.: Mansfield, Jayne; Hargitay, Mickey - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Aphrodite (1982 - Frankrijk / Italië) - K - 96 min. - 2 * - Reg.: Fuest, Robert - Act.: Kaprisky, Valérie Bewerking van Louÿs, Pierre, Aphrodite (1896) - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 51 Arena, The (1973 - USA) - K - 83 min. - 2 * - Reg.: Carver, Steve - Act.: Grier, Pam; Markov, Margaret Asino d'oro, L'. Processo per fatti strani contro Lucius Apuleius cittadino romano (L'âne d'or. Procès pour actes étranges contre Lucius Apulée citoyen romain) (1970 - Italië) - K - 99 min. - 3 * - Reg.: Spina, Sergio Act.: Bouchet, Barbara; Pavel, Sami - Bewerking van Apuleius (125-ca. 185), Metamorphoses Assedio di Siracusa, L' (Archimede - Le siège de Syracuse - The siege of Syracuse) (1960 - Italië / Frankrijk) K - 97 min. - 2,5 * - Reg.: Francisci, Pietro - Act.: Brazzi, Rossano; Louise, Tina Astérix chez les Bretons (Asterix bei den Briten) (1986 - Frankrijk) - K - 78 min. - Animatiefilm - 1 * - Reg.: Van Lamsweerde, Joseph - Bewerking van Goscinny, René - Uderzo, Albert, Astérix chez les Bretons (1960)
— 53 —
6. DE ROMEINSE WERELD Asterix en de helden (1976 - Frankrijk / België?) - K - 80 min. - Animatiefilm - 1 * - Bewerking van het oeuvre van Goscinny, René - Uderzo, Albert - Video: in de handel Asterix en de Indianen (1994 - Duitsland) - K - 84 min. - Animatiefilm - Reg.: Hahn, Gerhard - Bewerking van Goscinny, René - Uderzo, Albert, Asterix. De grote oversteek (1975) Astérix et Cléopâtre (Asterix en Cleopatra) (1968 - Frankrijk / België) - K - 72 min. - Animatiefilm - 2,5 * Reg.: Belvision - Prod.: Leblanc, Maurice; Dargaud, Georges - Bewerking van Goscinny, René - Uderzo, Albert, Astérix et Cléopâtre (1965) - Video: in de handel Astérix et la surprise de César (Asterix. Sieg über Cäsar - Asterix contra Caesar) (1985 - Frankrijk) - K - 80 min. - Animatiefilm - 1 * - Reg.: Brizzi, Paul; Brizzi, Gaétan - Prod.: Gaumont; Dargaud; Productions René Goscinny - Bewerking van Goscinny, René - Uderzo, Albert, Asterix en de gladiatoren (1964) en Asterix en het 1ste legioen (1969) in een bewerking van Tchernia, Pierre - Video: in de handel - Afb.: Goscinny, René - Uderzo, Albert, Asterix en de verrassing van Caesar. Het boek van de film, Paris, 1985; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 110 Astérix et le coup du menhir (Asterix. Operatie Hinkelstein - Asterix en de knallende ketel) (1989 - Frankrijk / Duitsland) - K - 80 min. - Animatiefilm - 2 * - Reg.: Grimond, Philippe - Bewerking van het oeuvre van Goscinny, René - Uderzo, Albert - Video: in de handel, evenals op 16 mm (cf. van Hooff, 1994, p. 82) Astérix le Gaulois (Asterix de Galliër) (1967 - België / Frankrijk) - K - 80 min. - Animatiefilm - 1 * - Reg.: Goscinny, René; Uderzo, Albert; Belvision - Prod.: Leblanc, Raymond; Dargaud, Georges - Bewerking van Goscinny, René - Uderzo, Albert, Astérix le Gaulois (1961) - Video: in de handel Atta degli apostoli (Acts of the apostles) (1971? - Italië) - K - Reg.: Rossellini, Roberto Attila (1910 - Italië) - ZW - Reg.: Mari, Febo Attila, flagello di Dio (Attila - Attila, fléau de Dieu - Attila the Hun - Attila, de gesel Gods) (1953 - Italië / Frankrijk) - K - 90 min. - 2 * - Reg.: Francisci, Pietro - Prod.: Lux - Act.: Quinn, Anthony; Loren, Sophia; Papas, Irene; Vidal, Henri - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 65.128 Attila, il flagello di Dio (1917 - Italië) - ZW - Reg.: Mari, Febo Aux lions les chrétiens (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Navarre, Renée; Carl, Renée Aux temps des premiers chrétiens (Quo vadis?) (1910 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Calmettes, André - Prod.: Film d'Art - Act.: Lambert, Albert; Garnier, Philippe; Dorival; Greuze, Lilian - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Avventure di Enea, Le (1974 - Italië / Joegoslavië) - K - Reg.: Rossi, Franco - Act.: Brogi, Giulio; Karlatos, Olga - Bewerking van Vergilius, Aeneis (ca. 29-19) Bacanales Romanas (My nights with Messalina) (1982 - Spanje) - K - 81 min. - 0 * - Reg.: Most, Jacob - Act.: Evans, Raquel Baccanali di Tiberio, I (1959 - Italië) - K - 90 min. - 2 * - Reg.: Simonelli, Giorgio - Act.: Tognazzi, Ugo; Chiari, Walter Back to life after 2000 years (1910? - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé Barabba (Barabbas) (1962 - Italië / USA) - K - 134 min. - 3 * - Reg.: Fleischer, Richard - Prod.: Columbia Act.: Quinn, Anthony; Mangano, Silvana; Palance, Jack; Gassman, Vittorio - Bewerking van Lagerkvist, Pär, Barabbas (1950) - Video: in de handel - Afb.: Cameron, 1973, p. 75 (2 x); Cary, 1974, p. 73.102; Daisne, 1975, p. 405; Solomon, 1978, p. 126 Barabbas (1953 - Zweden) - K - Reg.: Sjöberg, Alf - Act.: Palme, Ulf; Waern, Inge - Bewerking van Lagerkvist, Pär, Barabbas (1950) Béatrice, visage d'un mythe (1963 - België) - ZW - Reg.: Degelin, Émile - Act.: Dulac, Elisabeth - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Paradiso (1300-1321) Ben-Hur (Ben Hur) (1907 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Olcott, Sidney; Vignola, Robert - Prod.: Kalem Act.: Rose, Frank Oakes; Gauntier, Gene - Bewerking van Wallace, Lewis, Ben-Hur (1880) Ben-Hur (Ben Hur - Ben-Hur. A tale of the Christ) (1925 - USA) - ZW - 133 min. - 3 * - Reg.: Niblo, Fred Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Novarro, Ramon; Bushman, Francis X.; Myers, Carmel - Bewerking van Wallace, Lewis, Ben-Hur (1880) - Afb.: Cary, 1974, p. 76.108; Wie is wie, 1987, p. 421 Ben-Hur (Ben Hur) (1959 - USA) - K - 212 min. - 4 * - Reg.: Wyler, William (oscar); Marton, Andrew; Canutt, Joe - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Heston, Charlton (oscar); Griffith, Hugh (oscar); Boyd, Stephen; Scott, Martha - Muz.: Rozsa, Miklos (oscar) - Bewerking van Wallace, Lewis, Ben-Hur (1880) Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Cameron, 1973, p. 11; Cary, 1974, kaft - p. 77.109.130.131-134; Daisne, 1975, p. 644; Solomon, 1978, p. 130.131.132.133.153; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 9; Wie is wie, 1987, p. 264 Bérénice (1966 - Frankrijk) - K - Reg.: Jolivet, Pierre-Alain - Act.: Gael, Anna - Bewerking van Racine, Jean, Bérénice (1670) Big fisherman, The (1959 - USA) - K - 180 min. - 2,5 * - Reg.: Borzage, Frank - Prod.: United Artists - Act.: Keel, Howard; Kohner, Susan - Bewerking van Douglas, Lloyd Cassel, The big fisherman - Afb.: Cary, 1974, p. 126; Solomon, 1978, p. 124 Birth of Jesus, The (1909 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: Pathé - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Blade af Satans Bog (Leaves fom Satan's Book) (1921 - Denemarken) - ZW - 130 min. - 3 * - Reg.: Dreyer, Carl Th. - Act.: Nissen, Helge; Hoff, Halvard Brenno, il nemico di Roma (Brennus, enemy of Rome - Battle of the Spartans) (1962 - Italië) - K - 91 min. 1,5 * - Reg.: Gentilomo, Giacomo - Act.: Mitchell, Gordon; Serato, Massimo; Kendall, Tony
— 54 —
6. DE ROMEINSE WERELD Britannicus (1908 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Calmettes, André - Act.: Mounet-Sully, Réjane - Bewerking van Tacitus, Annales, 12-13 (na 116); Racine, Jean, Britannicus (1669) Britannicus (1912 - Frankrijk) - ZW - Reg.: De Morlhon, Camille - Act.: Hervé, Jean - Bewerking van Tacitus, Annales, 12-13 (na 116); Racine, Jean, Britannicus (1669) Bruto (Brutus) (1910 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Guazzoni, Enrico - Prod.: Itala - Act.: Novelli, Amleto; Terribili-Gonzales, Gianna - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Bruto (Brutus) (1912 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: De Liguoro, Giuseppe - Prod.: Cines - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Bugs Bunny. Roman legion-hare (1955 - USA) - K - Animatiefilm - Reg.: Ferleng, Friz (sic) Cabiria (1914 - Italië) - ZW - 150 min. - 3 * - Reg.: Fosco, Piero (Pastrone, Giovanni) - Prod.: Italia Film Act.: Quaranta, Lidia; Manzini, Almirante; Pagano, Ernesto (Bartolomeo) - Bewerking van Livius, Ab urbe condita, 21-30 (27 v.C. - na 14 n.C.) - Afb.: Cameron, 1973, p. 45; Cary, 1974, p. 8.9.10-11.19; Solomon, 1978, p. 32.148.153.197 Caesar and Cleopatra (1975 - GB) - K - 74 min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Jones, James Cellan - Act.: Guinness, Alec - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Caesar; Shaw, George Bernard, Caesar and Cleopatra (1901) Caesar and Cleopatra (Cesare e Cleopatra - César et Cléopâtre) (1946 - GB) - K - 134 min. - 3 * - Reg.: Pascal, Gabriel - Prod.: Rank; Pascal, Gabriel - Act.: Rains, Claude; Leigh, Vivien; Granger, Stewart; Simmons, Jean - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Caesar; Shaw, George Bernard, Caesar and Cleopatra (1901) - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 44; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 127 Caesar in Egypt (1910 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: Pathé Caio Giulio Cesare (Gaius Julius Caesar) (1914 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico - Act.: Novelli, Amleto; Terribili-Gonzales, Gianna; Orlandini, Lea - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Cajo Gracco tribuno (1911 - Italië) - ZW - Prod.: Latium Film Calde notti di Caligola, Le (Caligula - Caligula's hot nights) (1976 - Italië) - K - Reg.: Montero, Roberto Bianchi - Act.: Colombo, Carlo; Romanazzi, Cinzia; Pascucci, Gastone - Bewerking van Vidal, Gore (°1925), Caligula Calde notti di Poppea, Le (Poppaea's hot nights - Hot nights of Poppaea - Poppea, die Kaiserin der Gladiatoren) (1971 - Italië) - K - 90 min. - 1 * - Reg.: Reed, James; Malatesta, Guido - Prod.: Latium - Act.: Bérová, Olinka; Harris, Brad Caligula (Caligola) (1980 - Italië / USA) - K - 210 min. - 1,5 * - Reg.: Brass, Giovanni Tinto - Prod.: Guccione, Bob - Act.: McDowell, Malcolm; O'Toole, Peter; Savoy, Teresa Ann - Video: in de handel Caligula et Messaline (Caligula e Messalina - Caligula and Messalina - Caligula und Messalina. Wilde Sexorgien) (1981 - Frankrijk / Italië) - K - 105 min. - 1,5 * - Reg.: Pass, Anthony (Passalia, Antonio) - Act.: Brajovic, Vladimir; Stanislas, Piotr; Passalia, Antonio; Turner, John; Roland, Betty - Video: in de handel Caligula, the untold story (Caligula II. Het verboden verhaal) (1982 - Italië / USA) - K - 110 min. - 0 * - Reg.: Hills, David - Act.: Gemser, Laura - Video: in de handel Carry on Cleo (Arrête ton char... Cléo - O.K. Cléo) (1964 - GB) - K - 92 min. - 2 * - Reg.: Thomas, Gerald Prod.: Adder - Act.: James, Sidney; Barrie, Amanda - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) en Antony and Cleopatra (1601-1608) - Afb.: Solomon, 1978, p. 186 Cartagine in fiamme (Carthage in flames - Carthago in vlammen) (1958 - Italië / Frankrijk) - K - 96 min. - 3 * Reg.: Gallone, Carmine - Act.: Heywood, Anne; Brasseur, Pierre; Gélin, Daniel - Video: in de handel Catilina (Catiline) (1910 - Italië) - ZW - Reg.: Caserini, Mario - Act.: Caserini Gasperini, Maria; Novelli, Amleto Celui qui doit mourir (1956 - Frankrijk) - ZW - 125 min. - 3 * - Reg.: Dassin, Jules - Act.: Servais, Jules; Mercouri, Melina - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies; Kazantzakis, Nikos, Le Christ recrucifié (1948) - Afb.: Daisne, 1971, p. 657; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 145 Christ en croix, Le (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Mme. Bourgeois, Gérard Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Christ marchant sur les eaux, Le (1899 - Frankrijk?) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus, 14, 22-33 Christ marchant sur les eaux, Le (1899 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges - Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus, 14, 22-33 Christian martyres, The (1909 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Turner, Otis - Prod.: Selig, William - Act.: Bosworth, Hobart; Leonard, Robert Z.; Harte, Betty - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Christus (1908 - Duitsland) - ZW - Reg.: Messter, Oskar - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies; Rubinstein, A. G., Christus (1888) ('opera') Christus (1915 - Italië) - ZW - Reg.: Antomoro, Giulio - Prod.: Cines - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Cleopatra (1913 - USA) - ZW - ca. 100 min. - Reg.: Blackton, J. Stuart; Gaskill, Charles L. - Prod.: Vitagraph Act.: Gardner, Helen; Gaillord, Robert; Knoles, Harley - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Sardou, Victorien (1831-1908), Cléopâtre
— 55 —
6. DE ROMEINSE WERELD Cleopatra (1917 - USA) - ZW - Reg.: Edwards, James Gordon - Prod.: Fox - Act.: Bara, Theda; Leiber, Fritz Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Caesar en Antonius - Afb.: Cary, 1974, p. 96-97; Solomon, 1978, p. 17 Cleopatra (1928 - USA) - K - Reg.: Neill, William - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer Cleopatra (1934 - USA) - ZW - 95 min. - 3,5 * - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Prod.: Paramount - Act.: Colbert, Claudette; Schildkraut, Joseph; Wilcoxon, Henry - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Cleopatra - Afb.: Cary, 1974, p. 40.98 (2 x).148; Solomon, 1978, p. 42 (2 x); Willis, 1986, p. 2; Eloy, 1987, p. 84; Wie is wie, 1987, p. 505; Perron, 1994, p. 46-47 Cleopatra (Cléopâtre) (1963 - USA) - K - 243 min. - 2 * - Reg.: Mankiewicz, Joseph L. - Prod.: 20th-CenturyFox; Skouras, Spyros P. - Act.: Taylor, Elizabeth; Burton, Richard; Harrison, Rex; McDowall, Roddy Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Caesar en Antonius; Franzero, Charles Marie, The life and times of Cleopatra - Video: in de handel - Afb.: Cameron, 1973, p. 7.77 (2 x); Cary, 1974, p. 94.99.109; Daisne, 1975, p. 492; Solomon, 1978, p. 49.50.51; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 164; Eloy, 1987, p. 23.84; Perron, 1994, p. 48 (2 x) Cleopatra, queen of sex (1972 - Japan) - K - Animatiefilm - Reg.: Tezuka, Osamu; Yamamoto, Eiichi Cleopatra, regina dell'amore (Cleopatra, the Egyptian queen - Les nuits chaudes de Cléopâtre) (1985 - Italië) K - Reg.: Tod, Cesar - Act.: Petri, Marcella Cleopatra's lover (1909 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Vitagraph - Bewerking van Gautier, Théophile, Une nuit de Cléopâtre (1845) Cléopâtre (Antony and Cleopatra) (1913 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Marlaud, Maurice - Prod.: Pathé Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius Cléopâtre (Cleopatra) (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Film d'Art - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Cléopâtre (Cleopatra) (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Andréani, Henry (?) - Prod.: Pathé - Act.: Roch, Madeleine; De Napierkowska, Stacia; Burgess, Dorothey - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Clockwork blue, A (1971-1979? - USA) - K - Reg.: Jeffrey, Eric Colosso di Roma, Il (Hero of Rome - Arm of fire) (1964 - Italië) - K - 94 min. - 2 * - Reg.: Ferroni, Giorgio Act.: Scott, Gordon; Serato, Massimo Conquistatore di Corinto, Il (La bataille de Corinthe - The centurion) (1961 - Italië / Frankrijk) - K - 77 min. - 2 * - Reg.: Costa, Mario - Act.: Sernas, Jacques; Grad, Geneviève; Barrymore, John Drew Coriolano, eroe senza patria (Coriolanus, hero without a country - Thunder of battle) (1964 - Italië / Frankrijk) - K - 101 min. - 2,5 * - Reg.: Ferroni, Giorgio - Act.: Scott, Gordon; Lupo, Alberto - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Coriolanus; Shakespeare, William, Coriolanus (1601-1608) Costantino il grande (Constantine the great - Constantine and the cross) (1960 - Italië) - K - 94 min. - 2,5 * Reg.: De Felice, Lionello - Act.: Wilde, Cornel; Lee, Belinda; Serato, Massimo Crimson cross, The (1913 - USA) - ZW - Prod.: Éclair - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Crollo di Roma, Il (Rome in flames) (1963 - Italië) - K - 85 min. - 2 * - Reg.: Dawson, Anthony M. (Margheriti, Antonio) - Act.: Möhner, Carl; Nusciak, Loredana Cupid and Psyche (1897 - USA) - ZW - Prod.: Edison, Thomas - Bewerking van Apuleius (125-ca. 185), Metamorphoses, 4, 28-6, 24 Cupid et Psyché (Cupid and Psyche) (1908 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Apuleius (125-ca. 185), Metamorphoses, 4, 28-6, 24 Cupid et Psyché (Cupid and Psyche) (1912 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Apuleius (125-ca. 185), Metamorphoses, 4, 28-6, 24 Curse of the faceless man, The (1958 - USA) - ZW - 66 min. - 0 * - Reg.: Cahn, Edward L. - Prod.: United Artists - Act.: Mara, Adele Cymbeline (1913 - USA) - ZW - ca. 33 min. - Reg.: Sullivan, Frederic - Prod.: Thanhouser - Act.: La Badie, Florence; Cruze, James; Russell, William; Garwood, William; Darnell, Jean - Bewerking van Shakespeare, William, Cymbeline (1608-1611) Cymbeline (1984 - GB) - K - 175 min. - Televisiefilm - gemiddeld? 2 * - Reg.: Moshinsky, Elijah - Act.: Johnson, Richard - Bewerking van Shakespeare, William, Cymbeline (1608-1611) Dacii (Les guerriers - The Dacians - The warriors) (1966 - Roemenië / Frankrijk) - K - 110 min. - 2 * - Reg.: Nicolaescu, Sergiu - Act.: Pellea, Amza; Brice, Pierre Dante aux enfers (1921 - Italië) - ZW - Reg.: Soldani, Valentino - Act.: Novelli, Amleto; Karenne, Diana Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Dante e Beatrice (Dante and Beatrice - Dante et Béatrice) (1912 - Italië) - ZW - Reg.: Caserini, Mario - Act.: Capozzi, Alberto; Bertini, Francesca - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Paradiso (13001321) Dante, The inferno, cantos I-VIII (TV Dante) (1990 - GB) - K - 98 min. - Televisiereeks in acht afleveringen gemiddeld 2 * - Reg.: Greenaway, Peter; Phillips, Tom - Act.: Gielgud, John - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Dante's Inferno (1910 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Edison - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Dante's Inferno (1911 - USA?) - ZW - ca. 33 min. - Prod.: Helios - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321)
— 56 —
6. DE ROMEINSE WERELD Dante's Inferno (1911 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Monopol - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Dante's Inferno (L'enfer) (1924 - USA) - ZW - Reg.: Otto, Henry - Act.: Starke, Pauline - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Dante's Inferno (L'enfer) (1935 - USA) - ZW - 88 min. - 2,5 * - Reg.: Lachman, Harry - Act.: Tracy, Spencer; Hayworth, Rita - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Daphnis et Chloé (1929 - Griekenland) - ZW - Reg.: Laskos, Orestis - Act.: Matli, Lyci; Marsya, Apollo Bewerking van Longos (2e eeuw n.C.), Daphnis et Chloe Daughter of the hills, The (1913 - USA) - ZW - Prod.: Famous Players - Act.: Sawyer, Laura; Peters, House Day Christ died, The (1980 - USA) - K - 150 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Jones, James Cellan Act.: Sarandon, Chris; Michell, Keith - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies; Bishop, Jim, The day Christ died Day of triumph (1954 - USA) - K - Reg.: Pichel, Irving; Coyle, John - Prod.: Friedrich, James K. - Act.: Wilson, Robert; Cobb, Lee J. - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Delenda Carthago (1914 - Italië) - ZW - Reg.: Maggi, Luigi Demetrius and the gladiators (I gladiatori - Demetrius en de gladiatoren) (1954 - USA) - K - 101 min. - 2,5 * Reg.: Daves, Delmer - Prod.: 20th-Century-Fox - Act.: Mature, Victor; Hayward, Susan; Paget, Debra; Bancroft, Anne; Robinson, Jay - Bewerking van Douglas, Lloyd Cassel, The robe (alleen de personages) Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 124; Solomon, 1978, p. 134.135 Derniers jours de Pompéi, Les (Gli ultimi giorni di Pompei - The last days of Pompeii) (1948 - Frankrijk / Italië) - K - Reg.: L'Herbier, Marcel - Act.: Presle, Micheline; Marchal, Georges; Herrand, Marcel Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) - Afb.: Cary, 1974, p. 108; Eloy, 1987, p. 74 Deux heures moins le quart avant Jésus-Christ (1982 - Frankrijk) - K - 105 min. - 1 * - Reg.: Yanne, Jean Act.: Serrault, Michel; Yanne, Jean; Coluche, Michel; Coutelier, Mimi Didone abbandonata (Dido forsaken by Aeneas) (1910 - Italië) - ZW - Prod.: Ambrosio - Bewerking van Vergilius, Aeneis, 1-6 (ca. 29-19) Didone non è morta (1987 - Italië) - K - 107 min. - 2 * - Reg.: Mangiacapre, Lina - Act.: Silverio, Daniela Bewerking van Vergilius, Aeneis, 1-6 (ca. 29-19) Dieci gladiatori, I (Ten gladiators - Ten desperate men) (1964 - Italië) - K - Reg.: Parolini, Gianfranco - Act.: Browne, Roger; Paget, Susan Distruzione di Cartagine (1912 - Italië) - ZW - Reg.: Caserini, Mario Due gladiatori, I (The two gladiators - Fight or die) (1964 - Italië) - K - 86 min. - 1,5 * - Reg.: Caiano, Mario Act.: Harrison, Richard; Orfei, Moira; Farnese, Alberto Due notti con Cleopatra (Two nights with Cleopatra - Deux nuits avec Cléopâtre) (1953 - Italië) - K - 95 min. 1,5 * - Reg.: Mattòli, Mario - Act.: Loren, Sophia; Sordi, Alberto; Manni, Ettore - Bewerking van Gautier, Théophile, Une nuit de Cléopâtre (1845) - Afb.: Perron, 1994, p. 48 E di Shaul e dei sicari sulle vie da Damasco (1974 - Italië) - K - Reg.: Toti, Gianni - Act.: Haber, Alessandro; Montinaro, Brizio Elopement in Rome, An (1914 - USA) - ZW - Reg.: Neilan, Marshall - Act.: Roland, Ruth; Brennan, John E. Enfer, L' (1974 - Hongarije) - K - Televisiefilm - Reg.: Rajnai, Andras - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Ercole contro Roma (Hercules against Rome - Hercules in Rome) (1964 - Italië) - K - 90 min. - 1 * - Reg.: Pierotti, Piero - Act.: Steel, Alan; Guida, Wandisa - Video: in de handel Ero e Leandro (Hero and Leander) (1910 - Italië) - ZW - Prod.: Ambrosio, Arturo - Bewerking van Ovidius, Heroides, 17-18 (2-8 n.C.) Erode il grande (Herod the Great - Herodes. Blut über Jerusalem - Herodes, de genadeloze) (1959 - Italië / Frankrijk) - K - 93 min. - 2 * - Reg.: Genoino, Amaldo - Act.: Purdom, Edmund; López, Sylvia - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 961 Erodiade (Herod the Great) (1912 - Italië) - ZW - Act.: De Labroy, Suzanne - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29 Errol Flynn Theatre. Anthony and Cleopatra (Anthony et Cléopâtre) (1955-1958 - USA) - K - Televisiefilm Reg.: Huntington, Laurence - Act.: Kirk, Phyllis; Howard, Ronald Etrusco uccide ancora, L' (The Etruscan kills again - The dead are alive) (1972 - Italië / Duitsland / Joegoslavië) - K - 98 min. - 2 * - Reg.: Crispi, Armando - Act.: Cord, Alex Evangelio segun San Marcos, El (The gospel according to St Mark) (1990 - Spanje) - K - 60 min. - Aflevering uit televisiereeks - goed 3 * - Reg.: Olivera Héctor - Act.: Soto, Hugo - Bewerking van Borges, Jorge Luis (1899-1986), El evangelio segun San Marcos Fabiola (1917 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico - Act.: Sangro, Elena; Novelli, Amleto; Pavanelli, Livio Bewerking van Wiseman, Nicholas Patrick Stephen, Fabiola; or, The church in the catacombs (1855) Fabiola (Fabiola and the fighting gladiator - The fighting gladiator - Fabulous Fabiola) (1948 - Italië / Frankrijk) - K - 165 min. - 2,5 * - Reg.: Blasetti, Alessandro - Prod.: Universalia - Act.: Morgan, Michèle; Vidal, Henri - Bewerking van Wiseman, Nicholas Patrick Stephen, Fabiola; or, The church in the catacombs (1855) - Afb.: Cary, 1974, p. 102 (2 x) Fall of Pompeii, The (The last days of Pompeii) (1913 - GB) - ZW - Prod.: Motograph - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834)
— 57 —
6. DE ROMEINSE WERELD Fall of the Roman empire, The (La caduta dell'impero romano - De val van het Romeinse rijk - De val van Rome) (1964 - USA) - K - 153 min. - 3,5 * - Reg.: Mann, Anthony; Marton, Andrew - Prod.: Paramount Act.: Loren, Sophia; Mason, James; Guinness, Alec; Boyd, Stephen; Quayle, Anthony - Video: in de handel - Afb.: Cameron, 1973, p. 85; Cary, 1974, p. 70-71.135-136; Solomon, 1978, p. 27.55.56.58.59; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 941; Wie is wie, 1987, p. 76.465 Felix the cat. Cleopatra's beauty secrets (1960 - USA) - K - 30 min. - Animatiefilm - Prod.: Oriolo, Joe Fiddlers three (1944 - GB) - ZW - 87 min. - 2 * - Reg.: Wat, Harry - Act.: Trinder, Tommy Fidelité romaine (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Carl, Renée; Perret, Léonce Figlio di Cleopatra, Il (The son of Cleopatra - El Kébir, fils de Cléopâtre) (1964 - Italië) - K - 102 min. - 2 * Reg.: Baldi, Ferdinando - Act.: Damon, Marc; Gabel, Scilla; Lupo, Alberto Figlio di Spartacus, Il (The son of Spartacus - The slave) (1962 - Italië) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Corbucci, Sergio; Geraldi, Franco - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Reeves, Steve; Canale, Gianna Maria; Sernas, Jacques - Afb.: Solomon, 1978, p. 196 Fils de Locuste, Le (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Carl, Renée Flore et Zephyre (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis From the manger to the cross (Jesus of Nazareth) (1913 - USA) - ZW - ca. 80 min. - Reg.: Olcott, Sidney Prod.: Kalem - Act.: Henderson-Bland, Robert; Gauntier, Gene - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Funny thing happened on the way to the forum, A (Dolci vizi dal foro) (1966 - USA) - K - 99 min. - 2,5 * Reg.: Lester, Richard; Simmons, Bob - Act.: Mostel, Zero; Keaton, Buster; Crawford, Michael - Bewerking van Plautus, Pseudolus (191); A funny thing happened on the way to the forum (Broadway-musical) - Afb.: Solomon, 1978, p. 182 (2 x).184 Galatée (1909 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges - Bewerking van Ovidius, Metamorphoses, 10, 243297 (8 n.C.) Gaul's honor, The (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Urban; Eclipse Geschichtsunterricht (1972 - Italië / Duitsland) - K - 88 min. - 2,5 * - Reg.: Straub, Jean-Marie; Huillet, Danièle - Act.: Bold, Gottfried; Unterpertimger, Johann - Bewerking van Brecht, Bertolt, Die Geschäfte des Herrn Julius Cäsar (1949) Giganti di Roma, I (The giants of Rome) (1964 - Italië) - K - 95 min. - 1 * - Reg.: Margheriti, Antonio - Act.: Harrison, Richard; Guida, Wandisa; Manni, Ettore Giulio Cesare contro i pirati (1961 - Italië) - K - 90 min. - 1,5 * - Reg.: Grieco, Sergio - Act.: Mitchell, Gordon; Rojo, Gustavo Giulio Cesare e Brutus (Giulio Cesare - Julius Caesar) (1909 - Italië) - ZW - Reg.: Pastrone, Giovanni - Prod.: Itala - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Giulio Cesare, il conquistatore delle Gallie (Caesar the conqueror) (1963 - Italië) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Anton, Amerigo (Boccia, Tanio) - Act.: Mitchell, Cameron; Battaglia, Rick Giulio Cesare (Julius Caesar) (1909 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico (?) - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Gladiatore che sfidò l'impero, Il (Challenge of the gladiator - Hercules tegen Spartacus) (1970 - Italië) - K 105 min. - 0 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Stevens, Rock; Serato, Massimo; Barnes, Walter Gladiatore di Messalina, Il (Gladiator of Messalina - Messalina against the son of Hercules) (1964 - Italië) - K Reg.: Lenzi, Umberto - Act.: Harrison, Richard; Alfonsi Gasboni, Lydia Gladiatore di Roma, Il (The gladiator of Rome - Battles of the gladiators - Maciste, gladiator van Rome) (1963 - Italië) - K - 99 min. - 2 * - Reg.: Costa, Mario - Act.: Scott, Gordon; Guida, Wandisa Gladiatore invincibile, Il (The invincible gladiator) (1962 - Italië / Spanje) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Momplet, Anthony (Antonio) - Act.: Harrison, Richard; Corey, Isabelle - Afb.: Solomon, 1978, p. 193 God's witness (1915 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Thanhouser - Bewerking van Wilson, Augusta Jane Evans, At the mercy of Tiberius Godspell (1973 - USA) - K - 103 min. - 2,5 * - Reg.: Greene, David - Act.: Garber, Victor - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies - Afb.: Solomon, 1978, p. 119 Golgotha (Ecce homo - Golgota) (1935 - Frankrijk) - ZW - 95 min. - 2 * - Reg.: Duvivier, Julien - Act.: Gabin, Jean; Le Vigan, Robert - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Good Sam (1948 - USA) - ZW - 113 min. - 2 * - Reg.: McCarey, Leo - Act.: Cooper, Gary - Bewerking van Nieuwe Testament, Lucas, 10, 30-37 Good Samaritan, The (1903 - GB) - ZW - ca. 4 min. - Prod.: Gaumont - Bewerking van Nieuwe Testament, Lucas, 10, 30-37 Great commandment, The (1942 - USA) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Greatest story ever told, The (La più grande storia mai raccontata) (1965 - USA) - K - 141 min. - 2,5 * - Reg.: Stevens, George - Prod.: United Artists - Act.: Von Sydow, Max; Heston, Charlton; Wayne, John - Muz.: Händel, Georg Friedrich, Messiah (1742) - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 126.127; Solomon, 1978, p. 116.117.119 Hannibál tanár úr (Professeur Hannibal) (1956 - Hongarije) - K - 92 min. - 2,5 * - Reg.: Fábri, Zoltán - Act.: Szabó, Ernö Hermann der Cherusker. Die Schlacht im Teutoburger Wald (Arminius the Terrible) (1977 - Duitsland / Italië) - K - 86 min. - 2 * - Reg.: Baldi, Ferdinando (Baldwin, Ferdy) - Act.: Lualdi, Antonella; Von Borsody, Hans; Mitchell, Cameron
— 58 —
6. DE ROMEINSE WERELD Herod and the newborn king (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus, 2 Herodias (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Éclair - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29 Hour of execution, The (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont I, Claudius (1976 - GB) - K - 50x13= 650 min. - Televisiereeks - 4 * - Reg.: Wise, Herbert - Act.: Jacobi, Derek - Bewerking van Graves, Robert, I Claudius - Claudius the god (1934) - Video: LAGG M09/22/VCLAU-1-9 (VHS); Handelsinstituut Hasselt I, Claudius [niet voltooid] (1937 - GB) - ZW - Reg.: Von Sternberg, Joseph (Josef () - Prod.: London Films; Korda, Alexander - Act.: Laughton, Charles; Oberon, Merle; Williams, Emlyn; Robson, Flora - Bewerking van Graves, Robert, I Claudius - Claudius the god (1934) - Afb.: Cary, 1974, p. 101; Solomon, 1978, p. 52 I.N.R.I. (Crown of thorns) (1923 - Duitsland) - ZW - Reg.: Wiene, Robert - Act.: Chmara, Gregor; Nielsen, Asta - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies - Afb.: Cherchi, 1990, p. 300 In a Roman garden (1913 - USA) - ZW - Reg.: Mr. McDonald - Prod.: Powers - Act.: August, Edwin; Macpherson, Jeanie In hoc signo vinces (The triumph of an emperor) (1914 - Italië) - ZW - Reg.: Oxilia, Nino In the days of Nero (1911 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: Gaumont In the days of Trajan (1913 - USA) - ZW - Reg.: Johnston, Lorimer - Prod.: American Film Company - Act.: Kerrigan, J. Warren; Periolat, George Incendio di Roma, L' (Fire of Rome - Fire over Rome - The great fire of Rome - Great fire over Rome) (1965 Italië) - K - 92 min. - 1,5 * - Reg.: Malatesta, Guido - Act.: Jeffries (Jeffreys), Lang; Gaioni, Christina (Cristina); Feliciani, Mario - Video: in de handel Inchiesta, L' (The inquiry - The investigation) (1987 - Italië) - K - 107 min. - 1,5 * - Reg.: Damiani, Damiano Act.: Keitel, Harvey; Carradine, Keith; Logan, Phyllis - Video: in de handel Indiana Jones and the last crusade (Indiana Jones et la dernière croisade - Indiana Jones und der letzte Kreuzzug) (1989 - USA) - K - 127 min. - 2,5 * - Reg.: Spielberg, Steven - Act.: Ford, Harrison; Conney, Sean - Video: in de handel Inferno di Dante, L' (Dante's Inferno) (1911 - Italië) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Milano - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (1300-1321) Inferno, L' (The inferno - L'enfer) (1909 - Italië) - ZW - ca. 9? min. - Reg.: De Liguoro, Giuseppe - Prod.: Milano - Act.: De Liguoro, Giuseppe - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Inferno (13001321) Jerusalem in the time of Christ (1908 - USA) - ZW - Prod.: Kalem - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Jesus (1979 - USA) - K - 117 min. - 2,5 * - Reg.: Sykes, Peter - Prod.: The Genesis Project - Act.: Kirsh, John Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Jesus Christ, Superstar (1973 - USA) - K - 103 min. - Musical - 3 * - Reg.: Jewison, Norman - Prod.: Universal - Act.: Neely, Ted - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies; Lloyd Webber, Andrew - Rice, Tim, Jesus Christ Superstar (1970) (Broadway-musical) - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 118.119; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 422; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 823 Jésus de Montréal (Jesus von Montreal) (1989 - Frankrijk / Canada) - K - 118 min. - 2,5 * - Reg.: Arcand, Denys - Act.: Bluteau, Lothaire - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 822 Jesús de Nazaret (1942 - Mexico) - ZW - 100 min. - 0,5 * - Reg.: Morales, José Díaz - Act.: Cibrián, José Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Jésus de Nazareth (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Calmettes, André - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Julius Caesar (1908 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Blackton, J. Stuart - Prod.: Vitagraph - Act.: Kent, Charles (?); Lawrence, Florence - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1908 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Ranous, William V. - Prod.: Lubin, Sigmund - Act.: Shea, William; Costello, Maurice - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1910 - GB) - ZW - Reg.: Bouwmeester, Theo (Frenkel, Theo Sr.) - Prod.: Kineto Film - Act.: Bouwmeester, Theo (Frenkel, Theo Sr.) - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1911 - GB) - ZW - ca. 17 min. - Theater-registratie - Reg.: Benson, Frank R. - Prod.: Cooperative Cinematograph Company - Act.: Benson, Frank R. - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1914 - USA) - ZW - ca. 67 min. - Prod.: Kleine - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1917 - USA) - ZW - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1926 - GB) - ZW - Reg.: Cooper, George A. - Prod.: DeForest Phonofilms - Act.: Gill, Basil; Keen, Malcolm - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1945 - GB) - ZW - 19 min. - Reg.: Bennett, Compton - Prod.: Theatrecraft - Act.: Aylmer, Felix; Genn, Leo - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Julius Caesar (1949 - USA) - ZW - Televisiefilm - Reg.: Bradley, David - Act.: Tasker, Harold; Heston, Charlton; Bradley, David - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) - Afb.: Solomon, 1978, p. 39
— 59 —
6. DE ROMEINSE WERELD Julius Caesar (1971 - USA / GB) - K - 117 min. - 2,5 * - Reg.: Burge, Stuart - Act.: Heston, Charlton; Robards, Jason; Gielgud, John - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) - Video: in de handel - Afb.: Solomon, 1978, p. 41 Julius Caesar (1978 - GB) - K - 170 min. - Theater-registratie - Reg.: Wise, Herbert - Prod.: BBC - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599), ondertiteling naar de vertaling van Courteaux, Willy - Video: LAGG M09/52/B-SHAK-JULI-1-3 (VHS) Julius Caesar (1985 - België) - K - 120 min. - Theater-registratie - Reg.: Peyskens, Paul - Prod.: Stuc Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) - Video: LBIB AVM/LLIT/SHAKv5(1-2) (Umatic) Julius Caesar (1990 - België) - ZW - 60 min. - Theater-registratie - Reg.: Lauwers, Jan - Prod.: Kaaitheater Act.: Needcompany - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) - Video: LBIB AVM/LLIT/SHAKv15 (VHS) Julius Caesar (Giulio Cesare - Julius Cäsar) (1953 - USA) - ZW - 120 min. - 3,5 * - Reg.: Mankiewicz, Joseph L. - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Brando, Marlon; Mason, James; Gielgud, John; Purdom, Edmund; Calhern, Louis - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) - Video: Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Daisne, 1978, p. 488; Solomon, 1978, p. 40 Jupiter's darling (1955 - USA) - K - 96 min. - Musical - 2,5 * - Reg.: Sidney, George - Prod.: Metro-GoldwynMayer - Act.: Williams, Esther; Keel, Howard - Bewerking van Sherwood, Robert Emmet, The road to Rome (1927) - Afb.: Solomon, 1978, p. 186 (2 x) Justice of Claudius, The (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé Justinian and Theodora (1911 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Turner, Otis - Prod.: Selig, William - Act.: Bosworth, Hobart; Harte, Betty; Daniels, Bebe - Bewerking van Lytton, George Bulwer (1803-1873), Justinian and Theodora Kampf um Rom - Der Verrat (La guerra per Roma - La calata dei barbari - Battle for Rome - The last Roman) (1968-1969 - Duitsland / Italië) - K - 103+84 min. - 2,5 * - Reg.: Siodmak, Robert - Act.: Welles, Orson; Harvey, Laurence; Andersson, Harriet King of kings (Il re dei re - Le roi des rois - Koning der koningen) (1961 - USA) - K - 168 min. - 3,5 * - Reg.: Ray, Nicholas - Prod.: Bronston - Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Hunter, Jeffrey; Bazlen, Brigid; Randell, Ron - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies - Afb.: Cary, 1974, p. 94 King of kings, The (Il re dei re - Koning der koningen) (1927 - USA) - ZW - 115 min. - 3 * - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount); Griffith, D. W. (David Lewelyn Wark) - Prod.: PDC - Act.: Warner, H. B. (Henry Byron); Logan, Jacqueline; Cummings, Dorothy - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies; MacPherson, Jeanie, The king of kings - Afb.: Daisne, 1975, p. 431; Solomon, 1978, p. 114 Kiss of Judas, The (1909 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Film d'Art - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Last dance of Salome (L'ultima Salomé) (1988 - GB) - K - Reg.: Russell, Ken - Act.: Jackson, Glenda Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Last days of Pompeii, The (1900 - GB) - ZW - ca. 2 min. - Reg.: Booth, Walter - Prod.: Paul, Robert William Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Last days of Pompeii, The (1909 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Raleigh - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Last days of Pompeii, The (1935 - USA) - ZW - 96 min. - 3 * - Reg.: Schoedsack, Ernst B.; Cooper, Merian C. - Prod.: Radio-Keith-Orpheum - Act.: Foster, Preston; Rathbone, Basil - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) - Afb.: Cary, 1974, p. 42-43.105 Last days of Pompeii, The (1955 - USA?) - K - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Last days of Pompeii, The (1984 - USA / Italië / GB) - K - 117x3= 350 min. - Televisiereeks - gemiddeld 2 * Reg.: Hunt, Peter - Act.: Beatty, Ned; Regehr, Duncan - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) - Video: LAGG M09/22/B-LAAT-1-6 (VHS) Last supper, The (1914 - USA) - ZW - Prod.: Universal - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Last temptation of Christ, The (L'ultima tentazione di Cristo) (1988 - USA) - K - 164 min. - 3,5 * - Reg.: Scorsese, Martin - Act.: Dafoe, Willem; Keitel, Harvey - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies; Kazantzakis, Nikos, The last temptation of Christ (1951) - Video: in de handel Légende de Daphnée, La (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Bewerking van Ovidius, Metamorphoses, 1, 452-567 (8 n.C.) Leggenda di Enea, La (La légende d'Enée - Conquérants héroïques -The legend of Aeneas - The last glory of Troy - War of the Trojans) (1962 - Italië / Frankrijk) - K - 95 min. - 2,5 * - Reg.: Rivalta, Giorgio - Act.: Reeves, Steve; Marlier, Carla - Bewerking van Vergilius, Aeneis (ca. 29-19) - Video: in de handel Legioni di Cleopatra, Le (La legione di Cleopatra - Les légions de Cléopâtre - Legions of Cleopatra - Legions of the Nile - Die Legionen des Cäsaren - De legioenen van de Nijl) (1959 - Italië / Frankrijk / Spanje) - K 100 min. - 3 * - Reg.: Cottafavi, Vittorio - Act.: Cristal, Linda; Marchal, Georges; Manni, Ettore - Video: in de handel - Afb.: Eloy, 1987, p. 75 Life of Christ (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Life of our saviour, The (1914 - Frankrijk) - ingekleurd - Prod.: Pathé - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies
— 60 —
6. DE ROMEINSE WERELD Maciste, gladiatore di Sparta (Maciste, (the) Spartan gladiator - Maciste and the hundred gladiators - Terror of Rome against the son of Hercules - Maciste, gladiator van Sparta) (1964 - Italië / Frankrijk) - K - 92 min. 2 * - Reg.: Caiano, Mario - Act.: Forest, Mark; Tolo, Marilù - Video: in de handel Maître et Marguerite, Le (1990-1993? - Joegoslavië) - K - 90 min. - Reg.: Petrovic, Alexandre - Act.: Tognazzi, Ugo; Farmer, Mimsy; Cuny, Alain - Bewerking van Bulgakov, Mikhail Afanasyevich (18911940), Der Meister und Margarita (1967, postuum) Manslaughter (1922 - USA) - ZW - ca. 111 min. - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Prod.: Famous Lasky Players; Paramount - Act.: Meighan, Thomas; Joy, Leatrice - Bewerking van Miller, Alice Duer, Manslaughter - Afb.: Cary, 1974, p. 26 Marcantonio e Cleopatra (Marcoantonio e Cleopatra) (1918 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Marcantonio e Cleopatra (Marcoantonio e Cleopatra - Antony and Cleopatra - Marc Antoine et Cléopâtre) (1913 - Italië) - ZW - ca. 133 min. - Reg.: Guazzoni, Enrico - Prod.: Cines - Act.: Novelli, Amleto; Terribili-Gonzales, Gianna - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Marco Licinio (Marcus Lycinius - Marcus Lycinious) (1907 - Italië) - ZW - Prod.: Ambrosio, Arturo Maria Magdalena (1945 - Mexico) - ZW - 76 min. - 0 * - Reg.: Torres, Miguel Contreras - Act.: Alcoriza, Luis - Bewerking van Nieuwe Testament, o.a. Lucas, 8, 2 Mártir del Calvario, El (1952 - Mexico) - ZW - 113 min. - 0 * - Reg.: Morayta, Miguel - Act.: Rambal, Enrique - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Martire Pompeiana (The martyr of Pompeii) (1909 - Italië) - ZW - Reg.: De Liguoro, Giuseppe - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Martyre chrétien, Le (The Christian martyr) (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont Martyres chrétiens, Les (1905 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Nonguet, Lucien - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834)? Masada (The antagonists) (1981 - USA) - K - 100x4= 400 min. - Televisiereeks naast bioscoopfilm gemiddeld 2 * - Reg.: Sagal, Boris - Act.: O'Toole, Peter; Strauss, Peter; Carrera, Barbara - Video: in de handel Matriphony (1942 - USA) - ZW - Act.: Fine, Larry; Howard, Moe; Howard, Shemp (The Three Stooges); Dent, Vernon Messalina (1910 - Italië) - ZW - Reg.: Caserini, Mario Messalina II (Poppea, la putana di Roma - La putana di Roma - Poppea, die Hure von Rom) (1981 - Italië) - K - 89 min. - 1 * - Reg.: Mueller, Wolfgang (Brescia, Alfonso) - Act.: Benussi, Femi Messalina, Messalina (Messalina, keizerin en hoer) (1977 - Italië) - K - 100 min. - 1,5 * - Reg.: Corbucci, Bruno - Act.: Di Lorenzo, Anneka; Caprioli, Vittorio - Video: in de handel Messalina (The affairs of Messalina) (1951 - Italië / Frankrijk) - K - 110 min. - 2,5 * - Reg.: Gallone, Carmine - Act.: Félix, Maria; Marchal, Georges; Tissier, Jean - Afb.: Cary, 1974, p. 13.101.103 Messalina (The fall of an empress) (1923 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico - Prod.: Guazzoni Films Act.: De Liguoro, Rina; Terribili-Gonzales, Gianna; Zanussi, Lucia - Afb.: Cary, 1974, p. 12.103; Solomon, 1978, p. 53.132 Messaline (Messalina) (1909 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Capellani, Albert Messia, Il (The Messiah) (1975 - Italië / Frankrijk) - K - 145 min. - 2 * - Reg.: Rossellini, Roberto - Act.: Rossi, Pier Maria; Ungaro, Mita; De Carvalho, Carlos; Bonasso, Anna - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Mikres Afrodhitis (Young Aphrodites - Jeunes Aphrodites) (1963 - Griekenland) - K - Reg.: Koundouros, Nikos - Act.: Rota, Kleopatra; Joanides, Vangelis; Emmanouel, Takis - Bewerking van Theokritos (ca. 305250), Idyllia; Longos (2e eeuw n.C.), Daphnis et Chloe - Afb.: Daisne, 1975, p. 427 Miles gloriosus (1980-1989? - Nederland) - K - Theater-registratie - Act.: studenten - Bewerking van Plautus, Miles gloriosus (ca. 205) - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: A.V.-centrum VU, Amsterdam Mio figlio Nerone (Nero's weekend) (1955 - Italië / Frankrijk) - K - 104 min. - 2 * - Reg.: Steno (Vanzina, Stefano) - Act.: Swanson, Gloria; Bardot, Brigitte; De Sica, Vittorio; Sordi, Alberto Misteri delle catacombe, I (Le mystère des catacombes) (1913 - Italië) - ZW - Reg.: Perego, Eugenio - Act.: Vidali, Emilia; Paradisi, Umberto; Ricci, Orlando - Bewerking van Wiseman, Nicholas Patrick Stephen, Fabiola; or, The church in the catacombs (1855) Modern Salome, A (1920 - USA) - ZW - Reg.: Perret, Léonce - Act.: Hampton, Hope; Standing Wyndham; Lincoln, E. K. - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Moglie di Claudio, La (1918 - Italië) - ZW - Reg.: Zambuto, Gero; Pastrone, Giovanni - Act.: Menichelli, Pina; Rossi-Pianelli, Vittorio Monty Python's Life of Brian (The life of Brian) (1979 - USA) - K - 93 min. - 3 * - Reg.: Jones, Terry - Act.: Chapman, Graham; Cleese, John; Gilliam, Terry; Idle, Eric; Jones, Terry; Palin, Michael - Video: in de handel Nativité, La (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Act.: Carl, Renée - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Nativity, The (1978 - USA) - K - 100 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Kowalski, Bernard L. - Act.: Stowe, Madeline - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies
— 61 —
6. DE ROMEINSE WERELD Necropolis (1970 - Italië) - K - 124 min. - 1,5 * - Reg.: Brocani, Franco - Act.: Audier, Viva Nel segno di Roma (Sign of the gladiator) (1959 - Italië / Frankrijk / Duitsland) - K - 92 min. - 2 * - Reg.: Brignone, Guido; Freda, Riccardo - Act.: Ekberg, Anita; Marchal, Georges - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1119 Nero (1922 - USA) - ZW - Reg.: Edwards, James Gordon Nero (1925 - USA) - ZW - Prod.: Universal Nero and Britannicus (1913 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé Nero and the burning of Rome (1908 - USA) - ZW - Reg.: Porter, Edwin S. - Prod.: Edison, Thomas Nero and the burning of Rome (1953 - USA?) - kleur Nero's mistress (1956 - Italië) - K - Prod.: Latium Néron essayant des poisons sur des esclaves (1896 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Promio, Alberto Nerone (1910 - Italië) - ZW - Reg.: Omegna, Roberto Nerone (1930 - Italië) - ZW - Reg.: Blasetti, Alessandro - Act.: Petrolini, Ettore; Del Rio, Grazia Nerone (1976 - Italië) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Castellaci, Pingitore - Act.: Montesano, Enrico; Franco, Pippo; Tedesco, Paola - Video: in de handel Nerone e Agrippina (1913 - Italië) - ZW - Reg.: Caserini, Mario - Act.: Pianelli, Vittorio Rossi; Bonnard, Mario Nerone e Messalina (1954 - Italië) - K - Reg.: Zeglio, Primo - Act.: Barbara, Paola; Cervi, Gino; Barclay, Steve Nerone e Popeia (Nero und die Huren des römischen Reiches) (1981 - Italië) - K - 89 min. - 0 * - Reg.: Dawn, Vincent; Pass, Anthony (Passalia, Antonio) - Act.: Polac, Zibi Nerone (Nero and the burning of Rome - Nero, or the fall of Rome) (1909 - Italië) - ZW - Reg.: Frusta, Arrigo - Act.: Capozzi, Alberto; De Roberti, Lidia Nerone (Nero, or the burning of Rome) (1909 - Italië) - ZW - Reg.: Maggi, Luigi - Prod.: Ambrosio, Arturo Notorious Cleopatra, The (Les orgies sexuelles de Cléopâtre) (1970 - USA) - K - Reg.: Stootsberry, A. P. Act.: Sonora O.K. Nerone (O.K. Nero) (1951 - Italië) - ZW - 95 min. - 2 * - Reg.: Soldati, Mario - Act.: Cervi, Gino; Pampanini, Silvana; Chiari, Walter Orazi e Curiazi (The duel of champions) (1961 - Italië / Spanje) - K - 105 min. - 2 * - Reg.: Baldi, Ferdinando; Young, Terence - Act.: Ladd, Alan; Bettoja, Franca - Video: in de handel Orgie romaine, L' (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis Oro per i Cesari (Gold for the Caesars) (1962 - Italië / Frankrijk / USA) - K - 92 min. - 2,5 * - Reg.: De Toth, André; Ciuffini, Sabatico; Freda, Riccardo - Act.: Hunter, Jeffrey; Manni, Ettore; Demongeot, Mylène Afb.: Cameron, 1973, p. 72 Othon. Die Augen wollen sich nicht zu jeder Zeit schlieszen oder vielleicht wird Rom sich eines Tages erlauben seinerseits zu wählen (Les yeux ne peuvent pas en tout temps se fermer ou peut-être qu'un jour Rome se permettra de choisir à son tour) (1970 - Duitsland / Italië) - K - 82 min. - 2,5 * - Reg.: Straub, Jean-Marie; Huillet, Danièle - Act.: Aprà, Adriano; Brumagne, Anne - Bewerking van Corneille, Pierre, Othon (1664) Passion de Jésus-Christ (1897 - USA) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion de Jésus-Christ (1898 - Frankrijk?) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion de Jésus-Christ (1898 - Frankrijk?) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion de Jésus-Christ (1898 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion de Jésus-Christ (La passion) (1897 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Hollaman (?) - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion, La (1905 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Jasset (?) - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion, La (1991 - België) - K - 60 min. - Animatiefilm (poppen) - gemiddeld 2 * - Reg.: Freddy Charles Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion of Christ (?) (1900 - Italië) - ZW - Reg.: Topi, Luigi - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion of Christ (Passion de Jésus-Christ) (1897 - Duitsland?) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passion play (1924 - Duitsland) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Passover miracle, A (1914 - USA) - ZW - Reg.: Olcott, Sidney - Act.: Leone, Henri; Lowett, Samuel Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus, 14, 22-33 Philémon et Baucis (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Danola, Georges - Bewerking van Ovidius, Metamorphoses, 8, 611-724 (8 n.C.) Pilatus und andere (1972 - Duitsland) - K - 94 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Wajda, Andrzej Act.: Pszoniak, Wojciech - Bewerking van Bulgakov, Mikhail Afanasyevich (1891-1940), Der Meister und Margarita (1967, postuum) - Afb.: Rotterdam, 1989, p. 85 Ponzio Pilato (Pontius Pilate - Pontius Pilatus) (1962 - Italië / Frankrijk) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Callegari, Gian Paolo; Rapper, Irving - Act.: Marais, Jean; Barrymore, John Drew; Serato, Massimo; Crain, Jeanne Poppea ed Ottavia (Poppea e Ottavia - Poppaea and Octavia) (1911 - Italië) - ZW - Prod.: Latium Film Poppea, una prostituta al servizio dell'impero (1972 - Italië) - K - Reg.: Brescia, Alfonso - Act.: Backy, Don; Benussi, Femi Presa di Roma, La (1905 - Italië) - ZW - Reg.: Alberini (?)
— 62 —
6. DE ROMEINSE WERELD Prêtresse de Carthague, La (A priestess of Carthage) (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Feuillade, Louis - Prod.: Gaumont Prodigal son, The (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Éclair - Bewerking van Nieuwe Testament, Lucas, 15, 1132 Prodigal, The (Tempel der verleiding - Tempel der Versuchung) (1955 - USA) - K - 114 min. - 1,5 * - Reg.: Thorpe, Richard - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Turner, Lana; Purdom, Edmund; Calhern, Louis Bewerking van Nieuwe Testament, Lucas, 15, 11-32 - Afb.: Cary, 1974, p. 125.155; Wie is wie, 1987, p. 462; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1286 Purgatoire, Le (1974 - Zweden) - K - Reg.: Meschke, Michael - Act.: Blomberg, Jan - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Purgatorio (1300-1321) Purgatorio (1912 - Italië) - ZW - Prod.: Milano - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Purgatorio (1300-1321) Purgatory and paradise (1911 - USA?) - ZW - ca. 67 min. - Prod.: Helios - Bewerking van Dante, Alighieri, Divina commedia, Purgatorio - Paradiso (1300-1321) Pygmalion et Galatée (1898 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges - Bewerking van Ovidius, Metamorphoses, 10, 243-297 (8 n.C.) Quo vadis? (1901 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Zecca, Ferdinand - Prod.: Pathé - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis? (1904 - Frankrijk) - ZW - ca. 9? min. - Reg.: Nonguet, Lucien - Prod.: Pathé - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis? (1908 - Frankrijk) - ZW - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis? (1912 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Guazzoni, Enrico - Prod.: Cines - Act.: Novelli, Amleto; Serena, Gustavo; Cattaneo, Carlo; Orlandini, Lea - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis? (1913 - USA) - ZW - ca.133 min. - Prod.: Kleine - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis? (1913 - USA?) - ZW - Prod.: Quo Vadis Film - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis? (1924 - Italië / Duitsland) - ZW - Reg.: Jacoby, George; D'Annunzio, Gabriellino (Gabriele) Prod.: Cines; UCI; Ambrosio, Arturo - Act.: Jannings, Emil; Hall-Davis, Lilian; De Liguoro, Rina Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) - Afb.: Cary, 1974, p. 7.8; Daisne, 1975, p. 573 Quo vadis? (1929 - USA) - ZW - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Quo vadis (1951 - USA) - K - 171 min. - 3 * - Reg.: LeRoy, Mervyn - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Taylor, Robert; Kerr, Deborah; Ustinov, Peter; Swinburne, Nora; Laffan, Patricia - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) - Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt Afb.: Cameron, 1973, p. 76 (2 x).125; Cary, 1974, p. 103.122 (2 x).123 (3 x).155; Daisne, 1978, p. 491; Solomon, 1978, p. 137; Wie is wie, 1987, p. 547 Quo vadis (1989 - Italië) - K - 360 (200) min. - Televisiefilm - goed 3 * - Reg.: Rossi, Franco (Rosi, Francesco) - Act.: Brandauer, Klaus Maria; Von Sydow, Max - Bewerking van Tacitus, Annales (na 116); Sienkiewicz, Henryk, Quo vadis? (1895) Rape of the Sabines (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé (?) Ratto delle Sabine, Il (Il professor Tromboni - The rape of the Sabines) (1945 - Italië) - ZW - 72 min. - 2,5 * Reg.: Bonnard, Mario - Act.: Totò (Antonio de Curtis Gagliardi Ducas Comnuno di Bisanzio); Matania, Clelia Ratto delle Sabine, Il (L'enlèvement des Sabines - Rape of the Sabines - The rape of the Sabine women Romulus and the Sabines) (1961 - Italië / Frankrijk) - K - 101 min. - 2 * - Reg.: Pottier, Richard - Act.: Moore, Roger; Demongeot, Mylène Raub der Sabinerinnen, Der (1936 - Duitsland) - ZW - 87 min. - 0,5 * - Reg.: Stemmle, Robert A. - Act.: Wildenhain, Bernard Raub der Sabinerinnen, Der (1953 - Duitsland) - ZW - 90 min. - 0,5 * - Reg.: Hoffmann, Kurt - Act.: Hörbiger, Paul Regina per Cesare, Una (Cléopâtre, une reine pour César - A queen for Caesar - De Venus van het Oosten) (1962 - Italië / Frankrijk) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Tourjansky, Viktor; Pierotti, Piero - Act.: Petit, Pascale; Ardisson, Giorgio - Afb.: Perron, 1994, p. 48 Remo e Romolo. Storia di due figli di una lupa (1976 - Italië) - K - 90 min. - 2,5 * - Reg.: Castellacci, Mario; Pingitore, Pier Francesco - Act.: Montesano, Enrico; Franco, Pippo; Ferri, Gabriella Resurrection of Lazarus, The (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Éclair - Bewerking van Nieuwe Testament, Johannes, 11,1-12, 17 Revak, lo schiavo di Cartagine (Revak, slave of Carthage - Revak the rebel - Freedom for rebel - The barbarian - Revak, der Sklave von Karthago) (1960 - Italië / USA) - K - 82 min. - 1 * - Reg.: Matè, Rudolph - Act.: Palance, Jack; Vitale, Milly; Willis, Austin; Rolfe, Guy
— 63 —
6. DE ROMEINSE WERELD Ritorno dei gladiatori più forti del mondo, Il (Il ritorno del gladiatore più forte del mondo - 3 Giants of the Roman empire) (1971 - Italië / Spanje) - K - 94 min. - 2 * - Reg.: Albertini, Adalberto - Act.: Harris, Brad; Barracuda, John - Video: in de handel Rivals, The. A love drama of Pompei (1907 - Italië) - zwart-wit Rivolta degli schiavi, La (Die Sklaven Roms - The revolt of the slaves - La révolte des esclaves) (1960 - Italië / Spanje / Duitsland) - K - 99 min. - 2,5 * - Reg.: Malasomma, Nunzio - Act.: Fleming, Rhonda; Jeffries (Jeffreys), Lang; Manni, Ettore; Guida, Wandisa - Bewerking van Wiseman, Nicholas Patrick Stephen, Fabiola; or, The church in the catacombs (1855) - Afb.: Cary, 1974, p. 103 Rivolta dei barbari, La (Revolt of the barbarians) (1965 - Italië) - K - Reg.: Malatesta, Guido - Act.: Carey, Roland; Antonini, Gabriele; Spina, Grazia Maria Rivolta dei gladiatori, La (The warrior and the slave girl) (1958 - Italië / Spanje) - K - 90 min. - 3 * - Reg.: Cottafavi, Vittorio - Act.: Marchal, Georges; Canale, Gianna Maria; Manni, Ettore Rivolta dei pretoriani, La (Revolt of the praetorians) (1964 - Italië) - K - 88 min. - 2 * - Reg.: Brescia, Alfonso - Act.: Gemma, Giuliano; Harrison, Richard; Orfei, Moira Robe, The (La tunica) (1953 - USA) - K - 135 min. - 3 * - Reg.: Koster, Henry - Prod.: 20th-Century-Fox Act.: Burton, Richard; Robinson, Jay; Simmons, Jean; Mature, Victor; Jagger, Dean - Bewerking van Douglas, Lloyd Cassel, The robe - Video: in de handel - Afb.: Cary, 1974, p. 124; Solomon, 1978, p. 120; Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 695; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1361 Roma contro Roma (Rome against Rome - War of the Zombies) (1963 - Italië) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Vari, Giuseppe - Act.: Barrymore, John Drew; Manni, Ettore; Andersen, Susy (Anderson, Susan); Galli, Ida Roma o morte! (Rome or death) (1913 - Italië) - ZW - Prod.: Vera Films Roma rivuole Cesare (Rome wants another Caesar) (1973 - Italië / Hongarije) - K - 100 min. - 3 * - Reg.: Jancsó, Miklós - Act.: Olbrychski, Daniel; Keller, Hiram Roman Holidays (1972-1973 - USA) - K - 30x13 min. - Animatiereeks - Reg.: Hanna, William; Barbera, Joseph Roman scandals (Il museo degli scandali) (1933 - USA) - ZW - 85 min. - Musical - 3 * - Reg.: Tuttle, Frank Prod.: United Artists - Act.: Cantor, Eddie; Ball, Lucille; Etting, Ruth - Bewerking van Berkeley, Busby (1895-1976), Roman scandals (musical) - Afb.: Solomon, 1978, p. 185 Roman, The (1910 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Turner, Otis - Prod.: Selig, William - Act.: Bosworth, Hobart; Harte, Betty; Santschi, Tom - Bewerking van Lytton, George Bulwer (1803-1873), The Roman Rome, 2072 A.D. The new gladiators (1983 - Italië) - K - 90 min. - 0 * - Reg.: Fulci, Lucio - Act.: Martin, Jared - Video: in de handel Romolo e Remo (Duel of the titans - Romulus et Rémus - Romulus und Remus - Romulus en Remus) (1961 Italië) - K - 88 min. - 2,5 * - Reg.: Corbucci, Sergio - Act.: Reeves, Steve; Scott, Gordon; Lisi, Virna Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Solomon, 1978, p. 79 Rosmunda e Alboino (Sword of the conqueror) (1961 - Italië) - K - 85 min. - 1,5 * - Reg.: Campogalliani, Carlo - Act.: Palance, Jack; Rossi-Drago, Eleonora; Madison, Guy Rudens (1986? - België) - K - Theater-registratie - Bewerking van Plautus (ca. 250-184), Rudens - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 81: Fundatio Melissa, Brussel, 3800 BF (VHS - Pal) Sacco di Roma, Il (1920 - Italië) - ZW - Reg.: Guazzoni, Enrico - Act.: Magrini, Ida; Van Riel, Raimondo Sacking of Rome, The (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Éclair Salammbô (Salambo) (1911 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Ambrosio, Arturo - Bewerking van Polybios (ca. 201-120), Historiae; Flaubert, Gustave, Salammbô (1862) Salammbô (Salambo) (1914 - Italië) - ZW - ca. 67 min. - Prod.: Pasquali - Bewerking van Polybios (ca. 201120), Historiae; Flaubert, Gustave, Salammbô (1862) Salammbô (Salambo) (1915 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: World - Bewerking van Polybios (ca. 201120), Historiae; Flaubert, Gustave, Salammbô (1862) Salammbô (Salambô - Salambo) (1925 - Frankrijk / Oostenrijk) - ZW - Reg.: Marodon, Pierre - Act.: De Balzac, Jean; Normann, Rolla - Bewerking van Polybios (ca. 201-120), Historiae; Flaubert, Gustave, Salammbô (1862) Salammbò (The loves of Salammbô) (1959 - Italië / Frankrijk) - K - 93 min. - 2 * - Reg.: Grieco, Sergio - Act.: Valérie, Jeanne; Purdom, Edmund; Sernas, Jacques - Bewerking van Polybios (ca. 201-120), Historiae; Flaubert, Gustave, Salammbô (1862) Salome (1902 - Duitsland) - ZW - Reg.: Messter, Oskar - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Salome (1908 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: SCAGL - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Salome (1908 - USA) - ZW - ca. 9? min. - Reg.: Blackton, J. Stuart - Prod.: Vitagraph - Act.: Lawrence, Florence; Costello, Maurice - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Salome (1910 - GB) - ZW - Prod.: Brockliss - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Flavius Iosephos, Antiquitates Iudaicae, 14-18 (37-100); Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) Salome (1918 - USA) - ZW - Reg.: Edwards, James Gordon - Prod.: Bara, Theda - Act.: Bara, Theda; Roscoe, Albert - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Flavius Iosephos, Antiquitates Iudaicae, 1418 (37-100); Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) - Afb.: Cary, 1974, p. 13
— 64 —
6. DE ROMEINSE WERELD Salome (1922 - Duitsland) - ZW - Reg.: Wiene, Robert; Kozma, Ludwig; Metzner, Ernö - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) Salome (1922 - USA) - ZW - Reg.: Bryant, Charles - Act.: Nazimova, Alla; Lewis, Mitchell; De Brulier, Nigel - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) - Afb.: Solomon, 1978, p. 122 Salome (1922 - USA) - ZW - Reg.: Strauss, Malcolm - Act.: Allen, Diana; Coleman, Vincent - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) Salomé (1986 - Frankrijk) - K - 97 min. - 2 * - Reg.: D'Anna, Claude - Act.: Champa, Jo - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Salome mad (1909 - GB) - ZW - ca. 10 min. - Reg.: Bouwmeester, Theo (Frenkel, Theo Sr.) - Prod.: Hepworth, Cecil Salome mad (1909 - GB) - ZW - ca. 9 min. - Reg.: Coleby, A. E. - Prod.: Cricks & Martin Salomé (Salome) (1910 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 1429; Flavius Iosephos, Antiquitates Iudaicae, 14-18 (37-100); Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) Salomé (Salome) (1913 - Italië) - ZW - Prod.: Itala - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Flavius Iosephos, Antiquitates Iudaicae, 14-18 (37-100); Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) Salomé (Salome) (1913 - Italië) - ZW - Prod.: Savoia - Act.: De Labroy, Suzanne; Siga. Costamegno Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Flavius Iosephos, Antiquitates Iudaicae, 14-18 (37100); Wilde, Oscar, Salome (1893); Strauss, Richard, Salome (1905) Salome (Salomè) (1972 - Italië) - K - 72 min. - 2,5 * - Reg.: Bene, Carmelo - Act.: Veruschka; Luna, Donyale; Bene, Carmelo - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Video: in de handel Salome (Salomè - Salome, de priester van Galilea) (1953 - USA) - K - 103 min. - 2,5 * - Reg.: Dieterle, William - Prod.: Columbia - Act.: Hayworth, Rita; Granger, Stewart - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) - Afb.: Cary, 1974, p. 94.156-157; Solomon, 1978, p. 123.124 Salome, where she danced (Salomé) (1945 - USA) - K - 90 min. - 0 * - Reg.: Lamont, Charles - Act.: De Carlo, Yvonne - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 712 San Marco (1913 - Italië) - ZW - Reg.: Maggi, Luigi San Paolo (1909 - Italië) - ZW - Reg.: De Liguoro, Giuseppe Satiricosissimo (1970 - Italië) - K - 90 min. - 2,5 * - Reg.: Laurenti, Mariano - Act.: Franchi, Franco; Ingrassia, Ciccio; Fenech, Edwige; Badessi, Giancarlo Satyricon (1968 - Italië) - K - 122 min. - 1,5 * - Reg.: Polidoro, Gianluigi - Act.: Backy, Don; Antonelli, Laura; Aumont, Tina - Bewerking van Petronius, Satyricon (ca. 54-66) Satyricon (Fellini Satyricion - Satiricon) (1969 - Italië / Frankrijk) - K - 129 min. - 3,5 * - Reg.: Fellini, Federico - Prod.: United Artists - Act.: Potter, Martin; Keller, Hiram - Bewerking van Petronius, Satyricon (ca. 54-66) - Video: LAGG M09/22/B-PETR (VHS) - LBIB AVM/LNEL/PETRv1(1-2) (Umatic) - Afb.: Solomon, 1978, p. 176.177.178 Schiava di Roma, La (The slave of Rome - Blood of the warriors - The Roman slave girl) (1961 - Italië) - K Reg.: Grieco, Sergio - Act.: Podestà, Rossana; Madison, Guy Schiave di Cartagine, Le (The sword and the cross) (1956 - Italië) - ZW - 98 min. - 1 * - Reg.: Brignone, Guido - Act.: Canale, Gianna Maria; Mistral, Jorge; Allasio, Marisa Schiavi più forti del mondo, Gli (Seven slaves against the world - Seven slaves against Rome) (1965 - Italië) K - 96 min. - 0 * - Reg.: Lupo, Michele - Act.: Browne, Roger; Mitchell, Gordon; Gabel, Scilla Schiavo di Cartagine, Lo (The slave of Carthage) (1910 - Italië) - ZW - Reg.: Frusta, Arrigo - Prod.: Ambrosio, Arturo - Act.: Capozzi, Alberto; Tarlarini, Mary Cleo Scipione detto anche l'Africano (Scipio, also called Africanus) (1971 - Italië / Frankrijk) - K - 100 min. - 2,5 * Reg.: Magni, Luigi - Act.: Mastroianni, Marcello; Mangano, Silvana; Gassman, Vittorio Scipione l'Africano (Scipio Africanus - Scipion l'Africain) (1937 - Italië) - ZW - 108 min. - 3 * - Reg.: Gallone, Carmine - Prod.: Consorzio Scipione - Act.: Ninchi, Annibale; Lombardi, Carlo - Afb.: Cameron, 1973, p. 108 Sebastiane (1976 - GB) - ZW - 86 min. - 2 * - Reg.: Jarman, Derek; Humfress, Paul - Act.: Treviglio, Leonardo; James, Barney; Kennedy, Neil; Warwick, Richard Secondo Ponzio Pilato (1988 - Italië) - K - 116 min. - 1 * - Reg.: Magni, Luigi - Act.: Manfredi, Nino Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Serpent of the Nile (The loves of Cleopatra - Le serpent du Nil) (1953 - USA) - K - 81 min. - 1,5 * - Reg.: Castle, William - Prod.: Columbia; Katzman, Sam - Act.: Fleming, Rhonda; Burr, Raymond; Lundigan, William - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Antonius; Shakespeare, William, Antony and Cleopatra (1601-1608) Seven brides for seven brothers (1954 - USA) - K - 103 min. - Musical - 4 * - Reg.: Donen, Stanley - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Keel, Howard; Powell, Jane - Muz.: Deutsch, Adolph (oscar); Chaplin, Saul (oscar) - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Romulus; Benét, Stephen Vincent (1898-1943), The Sobbin' women
— 65 —
6. DE ROMEINSE WERELD Seven brides for seven brothers (1982 - USA) - K - 74+50x21 min. - Televisiefilm, pilootfilm voor reeks gemiddeld 2 * - Reg.: Sheldon, James - Act.: Anderson, Richard Dean - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Romulus; Benét, Stephen Vincent (1898-1943), The Sobbin' women Shakespeare. La mort du Jules César (La mort de Jules César - Le rêve de Shakespeare - The death of Julius Caesar) (1907 - Frankrijk) - ZW - ca. 9? min. - Reg.: Méliès, Georges - Act.: Méliès, Georges - Bewerking van Shakespeare, William, Julius Caesar (1597-1599) Sign of the cross, The (1904 - GB) - ZW - ca. 12 min. - Reg.: Haggar, William - Prod.: Haggar - Act.: Haggar, Will Jr. - Bewerking van Barrett, Wilson, The sign of the cross Sign of the cross, The (1914 - USA) - ZW - ca. 83 min. - Reg.: Zukor, Adolph - Prod.: Famous Players - Act.: Farnum, Dustin; Farnum, William - Bewerking van Barrett, Wilson, The sign of the cross Sign of the cross, The (1918 - USA) - ZW - Prod.: Paramount - Bewerking van Barrett, Wilson, The sign of the cross Sign of the cross, The (Il segno della croce) (1932 - USA) - ZW - 118 min. - 2,5 * - Reg.: DeMille, Cecil B. (Blount) - Prod.: Paramount - Act.: March, Fredric; Laughton, Charles; Colbert, Claudette; Landi, Elissa Bewerking van Barrett, Wilson, The sign of the cross - Afb.: Cary, 1974, p. 41 (2 x).94.103.108.110 (2 x).111.158; Solomon, 1978, p. 139; Willis, 1986, p. 2 Sign of the cross, The (Le signe da la croix) (1897 - GB) - ZW - Reg.: Haggar, William - Bewerking van Barrett, Wilson, The sign of the cross Sign of the pagan, The (Il re dei barbari) (1954 - USA) - K - 92 min. - 2 * - Reg.: Sirk, Douglas - Prod.: Universal - Act.: Chandler, Jeff; Palance, Jack - Afb.: Cameron, 1973, p. 79 (2 x); Cary, 1974, p. 113; Solomon, 1978, p. 61 Silver chalice, The (Il calice d'argento) (1954 - USA) - K - 144 min. - 2 * - Reg.: Saville, Victor - Prod.: Warner Brothers - Act.: Mayo, Virginia; Newman, Paul; Palance, Jack - Bewerking van Costain, Thomas Bertram, The silver chalice - Afb.: Cary, 1974, p. 129.159 Simón del desierto (Simon de pilaarheilige) (1965 - Mexico) - K - 45 min. - 4 * - Reg.: Buñuel, Luis - Act.: Brook, Claudio - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1467 Sins of Jesus (1980-1982? - Canada?) - kleur? - Reg.: Frank, Robert - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Slave, The (1909 - USA) - ZW - Reg.: Griffith, D. W. (David Lewelyn Wark) - Act.: Pickford, Mary; Lawrence, Florence Soldiers of the cross (1900 - Australië) - ZW - Reg.: Perry, J. H. Solo contro Roma (Alone against Rome - Vengeance of the gladiators) (1962 - Italië) - K - Reg.: Wise, Herbert; Freda, Riccardo - Act.: Podestà, Rossana; Jeffries (Jeffreys), Lang; Tinti, Gabriele Spada e la croce, La (The sword and the cross - Mary Magdalene) (1958 - Italië) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Bragaglia, Carlo Ludovico - Act.: De Carlo, Yvonne; Mistral, Jorge - Bewerking van Nieuwe Testament, o.a. Lucas, 8, 2 Spada per l'impero, Una (A sword for the empire) (1964 - Italië) - K - 82 min. - 1,5 * - Reg.: Grieco, Sergio Act.: Jeffries (Jeffreys), Lang; Greci, José; Tarascio, Enzo Spartaco e i dieci gladiatori (Spartacus and the ten gladiators - Day of vengeance) (1965 - Italië / Spanje / Frankrijk) - K - Reg.: Nostro, Nick - Act.: Vadis, Dan; Liné, Helga - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 na 120), Crassus Spartaco (Spartacus) (1914 - Italië) - ZW - Reg.: Vidali, Vittorio - Prod.: Cines - Act.: Capozzi, Alberto Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Crassus Spartaco (Spartacus) (1919 - Italië) - ZW - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Crassus Spartaco (Spartacus - Spartacus the gladiator - Sins of Rome) (1952 - Italië / Frankrijk) - ZW - 100 min. - 2,5 * - Reg.: Freda, Riccardo - Act.: Girotti, Massimo; Tcherina, Ludmilla - Muz.: Rosselini, Renzo - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Crassus Spartaco (Spartacus - The revolt of the gladiators) (1912 - Italië) - ZW - Reg.: Pasquali, Ernesto Maria - Act.: Asconia, Mario; Ruspoli, Christina - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Crassus Spartacus (Spartakus, der Rebell von Rom - Spartacus, de bevrijder der slaven) (1960 - USA) - K - 196 min. 3,5 * - Reg.: Kubrick, Stanley - Prod.: Universal International - Act.: Douglas, Kirk; Olivier, Laurence; Curtis, Tony; Ustinov, Peter (oscar); Simmons, Jean - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Crassus; Fast, Howard, Spartacus (1952) - Video: in de handel; Handelsinstituut Hasselt - Afb.: Cameron, 1973, p. 78; Cary, 1974, p. 62; Solomon, 1978, p. 35.36.37.38; Putseys, 1980, p. 42.44.48; Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1506 Spartak (1926 - Sovjetunie) - ZW - 69 min. - 2 * - Reg.: Mushin-Bey, Ertugral - Act.: Lyarov, M. - Bewerking van Giovagnoli, Spartak Spartak (Spartacus) (1975 - Sovjetunie) - K - Reg.: Grigorovich, Yuri; Derbenyov, Vadim - Act.: Liepa, Maris; Vasiliev, Vladimir - Bewerking van Ploutarchos (ca. 46 - na 120), Crassus St Paul and the centurion (1911 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Urban; Eclipse Star of Bethlehem, The (1909 - USA) - ZW - Prod.: Edison, Thomas - Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus, 1-2 Star of Bethlehem, The (1912 - USA) - ZW - Reg.: Marston, Theodore - Prod.: Thanhouser - Act.: Russel, William; La Badie, Florence - Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus, 1-2 Star Trek. Bread and circuses (1968 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - gemiddeld 2 * - Reg.: Senensky, Ralph - Act.: Shatner, William
— 66 —
6. DE ROMEINSE WERELD Star Trek. The gamesters of Triskellion (1968 - USA) - K - 50 min. - Aflevering uit televisiereeks - gemiddeld 2 * - Reg.: Nelson, Gene - Act.: Shatner, William Story of Cupid, The (1914 - USA) - ZW - Reg.: Huntley, Fred W. - Act.: Newburg, Frank - Bewerking van Apuleius (125-ca. 185), Metamorphoses, 4, 28-6, 24 Sword and the cross, The (1910 - Frankrijk) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Gaumont - Bewerking van Wiseman, Nicholas Patrick Stephen, Fabiola; or, The church in the catacombs (1855) Tanz der Salome (1906? - Duitsland) - ZW - Reg.: Messter, Oskar - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) - Afb.: Cherchi, 1990, p. 53 Tentation de Saint Antoine, La (1896-1897 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Pirou, Eugène Teodora, imperatrice di Bisanzio (Theodora, empress of Byzantium) (1909 - Italië) - ZW - Reg.: Pasquali, Ernesto Maria - Bewerking van Sardou, Victorien, Théodora (1884) Teodora, imperatrice di Bisanzio (Theodora - Theodora, queen of Byzantium - Theodora, the slave empress Teodora, de Byzantijnse keizerin) (1953 - Italië / Frankrijk) - K - 92 min. - 2,5 * - Reg.: Freda, Riccardo Act.: Canale, Gianna Maria; Marchal, Georges; Papas, Irene - Bewerking van Sardou, Victorien, Théodora (1884) Teodora (Theodora) (1913 - Italië) - ZW - ca. 50 min. - Prod.: Aquila - Act.: Tarlarini, Mary Cleo - Bewerking van Sardou, Victorien, Théodora (1884) Teodora (Theodora) (1919 - Italië) - ZW - Reg.: Carlucci, Leopoldo; Vitrotti, Giovanni - Prod.: Ambrosio, Arturo - Act.: Jolivet, Rita; Maupré, René; Biancini, Ferruccio - Bewerking van Sardou, Victorien, Théodora (1884) - Afb.: Cary, 1974, p. 6-7 Terrore dei barbari, Il (Goliath and the barbarians - Goliath en de barbaren) (1959 - Italië) - K - 83 min. - 1,5 * - Reg.: Campogalliani, Carlo - Act.: Reeves, Steve; Cabot, Bruce; Alonso, Chelo Theodora (1912 - Frankrijk) - ZW - ca. 33 min. - Reg.: Pouctal, Henri - Prod.: Film d'Art - Act.: Mlle. SaharyDjeli; Garnier, Philippe - Bewerking van Sardou, Victorien, Théodora (1884) Though your sins be as scarlet (1911 - USA) - ZW - Prod.: Vitagraph - Act.: Kent, Charles; Swayne Gordon, Julia Tizio, Caio e Sempronio (1952 - Italië) - ZW - Reg.: Metz, Vittorio; Marchesi, Marcello - Act.: Taranto, Nino; Riento, Virgilio Torches humaines de Justinien, Les (1908 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Méliès, Georges Totò all'inferno (1954 - Italië) - ZW - 88 min. - 2,5 * - Reg.: Mastrocinque, Camillo - Act.: Totò (Antonio de Curtis Gagliardi Ducas Comnuno di Bisanzio); Frau, Maria; Franco, Fulvia Totò e Cleopatra (1964 - Italië) - K - 95 min. - 3 * - Reg.: Cerchio, Fernando - Act.: Totò (Antonio de Curtis Gagliardi Ducas Comnuno di Bisanzio); Noel, Magalì Tre centurioni, I (1964 - Italië) - K - Reg.: Mauri, Roberto; Cambret, Georges - Act.: Browne, Roger; Gastoni, Lisa; Palmara, Mimmo Trionfo dei dieci gladiatori, Il (Triumph of the ten gladiators) (1964 - Italië / Spanje) - K - Reg.: Nostro, Nick Act.: Vadis, Dan; Kent, Stanley; Liné, Helga Triumph of the emperor, The (1914 - Italië) - ZW - Prod.: Savoia Ultimi giorni di Cleopatra, Gli [niet voltooid?] (1984? - Italië / Frankrijk) - K - Reg.: Di Silvestro, Rino - Act.: Silva, Rita Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii) (1908 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Maggi, Luigi - Prod.: Ambrosio, Arturo - Act.: De Roberti, Lydia; Principi, Mirra - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii) (1908 - Italië) - ZW - Reg.: Vitrotti, Giovanni Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii) (1913 - Italië) - ZW - ca. 67 min. - Reg.: Caserini, Mario - Prod.: Pasquali - Act.: Stefano, Ubaldo; Negri-Pouget, Fernanda; Tettoni, Eugenia - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii) (1926 - Italië) - ZW - ca. 82 min. - Reg.: Gallone, Carmine; Palermi, Amleto - Prod.: Fert; Pittaluga - Act.: Corda, Maria; Varconi, Victor - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) - Afb.: Cary, 1974, p. 104; Solomon, 1978, p. 54 Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii) (1937 - Italië) - ZW - Reg.: Mattòli, Mario - Act.: Viarisio, Enrico; Pilotto, Camillo - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii) (1959 - Italië / Spanje / Monaco) - K - 105 min. - 2,5 * - Reg.: Bonnard, Mario - Prod.: United Artists - Act.: Reeves, Steve; Kaufmann, Christine - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Ultimi giorni di Pompei, Gli (The last days of Pompeii - The priest of Isis) (1913 - Italië) - ZW - ca. 67 min. Reg.: Vidali, Enrico - Prod.: Ambrosio - Act.: Novelli, Giovanni V. (Vidali, Enrico); De Labroy, Suzanne; Melidoni, Ines - Bewerking van Lytton, George Bulwer, The last days of Pompeii (1834) Ultimo gladiatore, L' (1964 - Italië) - K - Reg.: Lenzi, Umberto - Act.: Harrison, Richard; Tolo, Marilù; Gastoni, Lisa Uomo della croce, L' (1943 - Italië) - ZW - Reg.: Rossellini, Roberto - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Up Pompeii (Sexy Pompeï) (1971 - GB) - K - 90 min. - 1 * - Reg.: Kellett, Bob - Act.: Howerd, Frankie Ursus, il gladiatore ribelle (Ursus, gladiatore ribelle - The rebel gladiators - Ursus en de gladiatoren) (1962 Italië) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Vadis, Dan; Greci, José
— 67 —
6. DE ROMEINSE WERELD Vangelo secondo Matteo, Il (The gospel according to St Matthew - Het evangelie volgens Mattheus) (1964 Italië) - ZW - 135 min. - 3,5 * - Reg.: Pasolini, Pier Paolo - Act.: Irazoqui, Enrique; Socrate, Mario Bewerking van Nieuwe Testament, Mattheus - Afb.: Solomon, 1978, p. 115 Vendetta dei barbari, La (The revenge of the barbarians) (1961 - Italië) - K - Reg.: Vari, Giuseppe - Act.: Rocca, Daniella; Steel, Anthony; Alda, Robert; Greci, José Vendetta dei gladiatori, La (1964 - Italië) - K - 100 min. - 1,5 * - Reg.: Capuano, Luigi - Act.: Greci, José; Lorenzon, Livio; Hargitay, Mickey Vendetta di Spartacus, La (The revenge of Spartacus - Revenge of the gladiators) (1965 - Italië) - K - 100 min. - 2 * - Reg.: Lupo, Michele - Act.: Browne, Roger; Mitchell, Gordon; Gabel, Scilla - Afb.: Cary, 1974, p. 13 Vengeance de Licinius, La (1910 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Capellani, Albert Vergini di Roma, Le (Amazons of Rome - Warrior women) (1960 - Italië / Frankrijk) - K - 90 min. - 2,5 * Reg.: Cottafavi, Vittorio; Bragaglia, Carlo Ludovico - Act.: Jourdan, Louis; Manni, Ettore; Syms, Sylvia Veritas vincit (1919 - Duitsland) - ZW - Reg.: May, Joe - Prod.: May Film - Act.: May, Mia; Riemann, Johannes - Afb.: Cherchi, 1990, p. 255 (2 x).508 Vestale, Una (One Vestal virgin) (1908 - Italië) - ZW - Reg.: Capellani, Alberto - Prod.: Itala Vida intima de Marco Antonio y Cleopatra, La (La vie intime de Marc Antoine et Cléopâtre - Folies romaines) (1946 - Mexico) - ZW - 87 min. - 0 * - Reg.: Gavaldón, Roberto - Act.: Sandrini, Luis; Pons, Maria Antonieta; Baviera, José Vie du Christ (1900 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Vie du Christ, La (The life of Christ) (1906 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Gaumont - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Vie et la passion de Jésus-Christ, La (1897 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Hatot, Georges - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Vie et la passion de Jésus-Christ, La (1897 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Lumière, Louis - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Vie et la passion de Jésus-Christ, La (La passion) (1902 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Zecca, Ferdinand; Nonguet, Lucien - Prod.: Pathé - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies Viking queen, The (De Viking koningin) (1967 - GB) - K - 91 min. - 2 * - Reg.: Chaffey, Don - Prod.: Hammer Films - Act.: Murray, Don; Carita - Bewerking van Bellini, Vincenzo, Norma (1831) (opera) (tekst van Romani, Felice, gebaseerd op de tragedie van Soumet, Alexandre) Vita di Gesù, La (Life of Jesus - Jesus of Nazareth - Jésus de Nazareth - Jezus van Nazareth) (1977 - Italië / GB) - K - 90x4= 360 / 280 min. - Televisiereeks naast bioscoopfilm - goed 3 * - Reg.: Zeffirelli, Franco Act.: Powell, Robert; Borgnine, Ernest; Cardinale, Claudia - Bewerking van Nieuwe Testament, de Evangelies - Video: in de handel Vitellius (1911 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Pouctal, Henri - Act.: Polin Wanderer, The (1925 - USA) - ZW - ca. 90 min. - Reg.: Walsh, Raoul - Prod.: Paramount - Act.: Torrence, Ernest; Collier, William Jr.; Nissen, Greta - Bewerking van Nieuwe Testament, Lucas, 15, 11-32; Samuel, Maurice V., The wanderer Warwick cinephone films. The Salome dance music (1909 - GB) - ZW - Bewerking van Nieuwe Testament, Marcus, 6, 14-29; Wilde, Oscar, Salome (1893) Way of the cross, The (1909 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Reg.: Blackton, J. Stuart - Prod.: Vitagraph - Act.: Tapley, Rose; Costello, Maurice - Bewerking van Barrett, Wilson, The sign of the cross
— 68 —
7. Een onduidelijk historisch kader De 102 titels in dit overzicht kunnen opgedeeld worden in twee groepen. De eerste groep bevat de films over de god van de zee, over Amazonen en over Atlantis; deze thema's hadden oorspronkelijk directe banden met de oudheid, maar die worden in de films zelf slechts zelden geëxpliciteerd. Met de tweede groep gaat het om films waarin de regisseur vooral bekommerd was om de spektakelwaarde en geen - of een onmogelijk - historisch kader creëerde, waarbij hij soms vrij anachronistisch Griekse, Romeinse en andere elementen met elkaar verweefde. Deze groep van films wordt vaak omschreven als peplumof sandalen-films, naar de (zogezegd) typische kledingstukken uit de oudheid. De god van de zee - Poseidon, Neptunus of Triton - en andere 'zeewezens' hadden oorspronkelijk duidelijke banden met de Griekse mythologie, maar zijn die in de loop der eeuwen grotendeels verloren: Neptune et Amphitrite (1899) (cf. § 5); Goddess of the sea (1909) over Poseidon en Cupido; Siren's necklace (1909); Tryton (1917); Felix the cat. Neptune's nonsense (1936); Felix the cat. King Neptune's S.O.S. (1960); The little mermaid (1989); The little mermaid. Whale of a tale (1992). Een waternimf die huwt met een sterveling, krijgt een ziel en de bijbehorende pijnen (Undine - 1910 - Italië; Undine - 1910 USA; Neptune's daughter - 1912; Neptune's daughter - 1914; Undine - 1915; Undine 74 1974). De Amazonen onder leiding van koningin Penthesilea zijn we reeds tegengekomen bij de Trojaanse verhalencyclus (cf. § 5). In een andere Griekse context vinden we ze ook in Gli amori di Ercole (1960), in Legendary journeys of Hercules. Hercules and the Amazon women (1993) en in de Duitse titel Herkules und die Königin der Amazonen van Ercole e la regina di Lidia (1959) (cf. § 4). De term 'Amazonen' is echter een algemene uitdrukking geworden voor een groep krijgszuchtige vrouwen, ook buiten een Griekse context en als zodanig verschijnt de term in een aantal andere films: Le gladiatrici (1962); Amazzoni donne d'amore e di guerra (1974); Gold of the Amazon women (1979); Amazons (1986); in de Engelse titel Amazons of Rome van Le vergini di Roma (1960) (cf. § 6). Heel wat films alluderen op het legendarische Atlantis van Platon, de vergeten beschaving op het verloren continent, dat zich volgens sommigen diep onder water bevindt en volgens anderen ver in de Noordafrikaanse woestijn: Atlantis (1913); L'Atlantide (19201921); L'Atlantide (1931); Die Herrin von Atlantis (1932); Sharad of Atlantis (1936); Undersea kingdom (1936); Siren of Atlantis (1948); Desert legion (1953); Antinea, l'amante della città sepolta (1961); Atlantis, the lost continent (1961); Ercole alla conquista di Atlantide (1961); Il conquistatore dell'Atlantida (1965); L'Atlantide (1972); Warlords of Atlantis (1978); Raiders of Atlantis (1983); Sirens (1994). In de vele verhalen uit de oudheid zijn een aantal mannen gekend die door hun gestalte en hun kracht boven de andere stervelingen uitstaken. De bekendste is mogelijk Herakles (Hercules), de zoon van Zeus en Alkmene (cf. § 5). In de invloedrijke film Cabiria (1914) over de tweede Punische oorlog heeft de Romeinse held een zeer sterke dienaar Maciste (cf. § 6). Uit bijbelse context kennen we zowel Samson als de Filistijnse reus Goliat, die door David verslagen werd (cf. § 4). In Quo vadis? (1912) ten tijde van de christenvervolgingen van Nero verschijnt de sterke en trouwe slaaf Ursus (cf. § 6). In meer dan honderd films speelden deze vijf krachtpatsers de hoofdrol - het is opmerkelijk dat de
7. EEN ONDUIDELIJK HISTORISCH KADER figuur van de Olympische kampioen Atlas (Atlas - 1961) zo weinig navolging heeft gekregen -, maar zij verloren allen al snel hun oorspronkelijke identiteit en hun oorspronkelijk kader. Wanneer films uitgebracht werden in een ander land, ging het zelfs zo ver dat de oorspronkelijk naam van de held om commerciële redenen bijna systematisch veranderd werd in een naam waarvan men meende dat hij vertrouwder overkwam bij het publiek; om diezelfde reden maakte men van Maciste en Ursus vaak de zoon van Hercules of van Samson. De vijf namen verliezen als het ware hun karakter van eigennaam en worden meer en meer een soortnaam die toepasselijk is op iedere krachtpatser. Op alle mogelijke plaatsen en tijdstippen in de menselijke geschiedenis - voorzover het kader al duidelijk was! - doken hun namen op. De films met een min of meer historisch of mythisch kader zijn reeds hoger opgenomen in ons overzicht; behalve voor de bijbelse Samson en Goliat overlopen we hier voor alle volledigheid in chronologische orde de films waar de krachtpatsers in optreden, ongeacht het tijdskader; in de filmografie bij dit hoofdstuk staan alleen de films die hoger nog niet vermeld zijn. De titels spreken voor zichzelf. * Herakles: Hercules (1896-1897) (cf. § 5); Hercules in the regiment (1909); Les douze travaux d'Hercule (1910) (cf. § 5); Hercules and the big stick (1910) (cf. § 5); Le fatiche di Ercole (1957) (cf. § 5); Ercole e la regina di Lidia (1959) (cf. § 5); Gli amori di Ercole (1960); La vendetta di Ercole (1960); Ercole al centro della terra (1961) (cf. § 5); Ercole alla conquista di Atlantide (1961); La furia di Ercole (1961); Ercole contro Moloch (1962); Hecules in the vale of woe (1962); The Three Stooges meet Hercules (1962); Ulisse contro Ercole (1962) (cf. § 5); Ercole l'invincibile (1963); L'eroe di Babilonia (1963) (cf. § 4); Ercole contro i figli del sole (1964); Ercole contro i tiranni di Babilonia (1964) (cf. § 4); Erocle contro Roma (1964) (cf. § 6); Ercole sfida Sansone (1964), 'featuring' Odysseus (cf. § 5); Il gladiatore di Messalina (1964) (cf. § 6); Hercules, prisoner of evil (1964); Il magnifico gladiatore (1964); Il trionfo di Ercole (1964); Il conquistatore dell'Atlantida (1965); Ercole contro il gigante Golia (1965); Ercole e la principessa di Troia (1965) (cf. § 5); Ercole, Sansone, Maciste e Ursus gli invincibili (1965); Hercules the avenger (1965); La sfida dei giganti (1965) (cf. § 5); La valle dell'eco tonante (1965); Il vendicatore dei Mayas (1965); Il gladiatore che sfidò l'impero (1970) (cf. § 6); Hercules in New York (1970); Ercole (1983); Hercules II (1984); The legendary journeys of Hercules. Hercules and the lost kingdom (1993); The legendary journeys of Hercules. Hercules and the Amazon women (1993); The legendary journeys of Hercules. Hercules and the circle of fire (1994); The legendary journeys of Hercules. Hercules in the underworld (1994); The legendary journeys of Hercules. Hercules in the maze of the Minotaur (1994) (cf. § 5). De figuur van Herakles wordt in animatiefilms geassocieerd met de spinazie-etende zeeman Popeye (Popeye. Greek mirthology - 1954) (cf. § 5) en met Asterix de Galliër (Les douze travaux d'Astérix - 1976) (cf. § 6). Zijn naam wordt ook gebruikt in de Engelse of Nederlandse titels van La regina delle Amazzoni (1960) (cf. § 5), Golia e il cavaliere mascherato (1963), Sansone contro il corsaro nero (1963), Maciste contro i Mongoli (1964), Maciste e la regina di Samar (1964) en Maciste nell'inferno di Gengis Khan (1964). * Maciste: Cabiria (1914) (cf. § 6); Maciste (1915); Maciste Alpino (1916); Maciste bersagliere (1916); Maciste contre la mort (1916); Maciste contro Maciste (1917); Maciste supera Maciste (1917); Maciste in the liberator (1918); Maciste in vacanza (1920); Maciste detective (1923); Maciste imperatore (1924); Maciste all'inferno (1925); Maciste e la regina dell'argento (1925); Maciste contro lo sceicco (1926); Maciste nella gabbia dei leoni (1926). Een tweede 'bloeiperiode' kende deze krachtpatser tussen 1960 en 1966: Maciste nella Valle dei re (1960) (cf. § 4); Maciste alla corte del Gran Khan (1961); Maciste contro il vampiro
— 70 —
7. EEN ONDUIDELIJK HISTORISCH KADER (1961); Maciste, l'uomo più forte del monde (1961); Maciste nella terra dei ciclopi (1961) (cf. § 5); Totò contro Maciste (1961) (cf. § 4); Il trionfo di Maciste (1961) (cf. § 4); Hercules in the vale of woe (1962), Maciste samen met Herakles; Maciste all'inferno (1962) (cf. § 5); Maciste contro i mostri (1962) (cf. § 3); Maciste contro lo sceicco (1962); Maciste, il gladiatore più forte del mondo (1962); Il gladiatore di Roma (1963) (cf. § 6); Maciste contro i tagliatori di teste (1963); Maciste, l'eroe più grande del mondo (1963) (cf. § 4); Zorro contro Maciste (1963); Il gladiatore di Messalina (1964) (cf. § 6); Maciste alla corte dello zar (1964); Maciste contro i Mongoli (1964); Maciste e la regina di Samar (1964); Maciste, gladiatore di Sparta (1964) (cf. § 6); Maciste nell'inferno di Gengis Khan (1964); Maciste nelle miniere di re Salomone (1964) (cf. § 4); Ercole, Sansone, Maciste e Ursus gli invincibili (1965); Gli invincibili fratelli Maciste (1966). * Samson: Sansone (1962); Sansone contro i pirati (1963); Sansone contro il corsaro nero (1963); Ercole sfida Sansone (1964) (cf. § 5); Sansone contro i sette Sarracini (1964); Sansone e il tesoro degli Incas (1964); Ercole, Sansone, Maciste e Ursus gli invincibili (1965). Zijn naam wordt ook gebruikt in de Engelse titels van Maciste alla corte del Gran Khan (1961), Zorro contro Maciste (1963) en Maciste nelle miniere di re Salomone (1964) (cf. § 4). Ook de Mexicaanse worstelaar Santo krijgt in de Engelse titel van de films Santo contra las mujeres vampiros (1961) en Santo en el museo de cera (1963) de naam Samson, maar de reeks van Santo heeft in ieder geval niets met de oudheid te maken. * Goliat: Goliath contro i giganti (1961); Golia e il cavaliere mascherato (1963); Goliath e la schiava ribelle (1963) (cf. § 5); Golia alla conquista di Bagdad (1964); Ercole contro il gigante Golia (1965); The seven magnificent gladiators (1985). Zijn naam wordt ook gebruikt in de Engelse, Duitse of Nederlandse titels van Il terrore dei barbari (1959) (cf. § 6), La vendetta di Ercole (1960), Maciste alla corte del Gran Khan (1961), Maciste contro il vampiro (1961), L'eroe di Babilonia (1963) (cf. § 4), Maciste, l'eroe più grande del mondo (1963) (cf. § 4), Il Vecchio Testamento (1963) (cf. § 4) en Ercole contro i tiranni di Babilonia (1964) (cf. § 4). * Ursus: Quo vadis? (1912 e.a.) (cf. § 6); Ursus (1961); Ursus e la ragazza tartara (1961); Ursus nella valle dei leoni (1961); La vendetta di Ursus (1961); Ursus, il gladiatore ribelle (1962) (cf. § 6); Ursus, il terrore dei Kirghisi (1962); Ursus nella terra di fuoco (1963); Gli invincibili tre (1964); Ercole, Sansone, Maciste e Ursus gli invincibili (1965).
— 71 —
7. EEN ONDUIDELIJK HISTORISCH KADER Filmografie - Een onduidelijk historisch kader Amazons (1986 - USA / Argentinië) - K - 76 min. - 0 * - Reg.: Sesso, Alex - Act.: Randolph, Windsor - Video: in de handel Amazzoni donne d'amore e di guerra (Barbarian women) (1974 - Italië / Spanje) - K - 95 min. - 0 * - Reg.: Bradley, Al (Brescia, Alfonso) - Act.: Tate, Lincoln; Love, Lucretia Amori di Ercole, Gli (The loves of Hercules - The love of Hercules) (1960 - Italië / Frankrijk) - K - 95 min. 1,5 * - Reg.: Bragaglia, Carlo Ludovico - Act.: Mansfield, Jayne; Hargitey, Mickey - Video: in de handel Antinea, l'amante della città sepolta (L'Atlantide - End of Atlantis - De heerseres van Atlantis) (1961 - Italië / Frankrijk) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Ulmer, Edgar George; Borzage, Frank; Masini, Giuseppe - Act.: Harareet, Haya; Trintignant, Jean-Louis - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) - Video: in de handel Atlantide, L' (1920-1921 - Frankrijk) - ZW - 140 min. - 3,5 * - Reg.: Feyder, Jacques - Act.: Melchior, Georges; De Napierkowska, Stacia - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) Atlantide, L' (1972 - Frankrijk) - K - Televisiefilm - Reg.: Kerchbron, Jean - Act.: Tchérina, Lioudmila Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) in een bewerking van Lanoux, Armand Atlantide, L' (De heerseres van Atlantis) (1931 - Frankrijk / Duitsland) - ZW - 95 min. - 3,5 * - Reg.: Pabst, Georg Wilhelm - Act.: Helm, Brigitte; Blanchar, Pierre - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) Afb.: Daisne, 1971, p. 259 Atlantis (1913 - Denemarken) - ZW - ca. 100 min. - Reg.: Blom, August - Prod.: Nordisk - Act.: Fönss, Olaf Bewerking van Hauptmann, Gerhart Johann Robert, Atlantis (1912) Atlantis, the lost continent (Siren of Atlantis - Slavenopstand in Atlantis) (1961 - USA) - K - 90 min. - 1,5 * Reg.: Pal, George - Prod.: Metro-Goldwyn-Mayer - Act.: Taylor, Joyce; Hall, Anthony - Bewerking van Hargreaves, Gerald, Atalanta, a story of Atlantis - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1986, p. 60 Atlas (1961 - USA) - ZW - 84 min. - 2 * - Reg.: Corman, Roger - Act.: Forrest, Michael; Wolff, Frank - Video: in de handel - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 112 Conquistatore dell'Atlantida, Il (Il conquistatore di Atlantide - Kingdom in the sand) (1965 - Italië / Egypte) K - 84 min. - 2 * - Reg.: Brescia, Alfonso - Act.: Morris, Kirk; Gilli, Luciana Desert legion (1953 - USA) - K - 86 min. - 2 * - Reg.: Pevney, Joseph - Act.: Ladd, Alan - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) Ercole alla conquista di Atlantide (Hercule à la conquête de l'Atlantide -Hercules and the conquest of Atlantis Hercules conquers Atlantis - Hercules and the captive woman - Hercules erobert Atlantis - Hercules verovert Atlantis) (1961 - Italië / Frankrijk) - K - 98 min. - 3 * - Reg.: Cottafavi, Vittorio - Act.: Park, Reg; Spain, Fay; Manni, Ettore - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) - Afb.: Cameron, 1973, p. 72 Ercole contro i figli del sole (Hercules against the sons of the sun - Hercules tegen de zoon van de zon) (1964 Italië / Spanje) - K - 98 min. - 1,5 * - Reg.: Civirani, Osvaldo - Act.: Forest, Mark; Gemma Giuliano; Pace, Anna Maria Ercole contro il gigante Golia (1965 - Italië) - K - Reg.: Malatesta, Guido - Act.: Morris, Kirk; Paoli, Luciana Ercole contro Moloch (La conquista di Micene - Conquest of Mycenae - The conquest of Moloch - Hercules attacks - Hercules' challenge - Hercules tegen de Moloch) (1962 - Italië / Frankrijk) - K - 98 min. - 2,5 * Reg.: Ferroni, Giorgio - Act.: Scott, Gordon; Neri, Rosalba - Video: in de handel Ercole (Hercules - Les aventures d'Hercule I) (1983 - Italië / USA) - K - 98 min. - 2 * - Reg.: Cozzi, Luigi (Coates, Lewis) - Act.: Ferrigno, Loe - Video: in de handel Ercole l'invincibile (Hercules the invincible) (1963 - Italië) - K - Reg.: Mancori, Alvaro - Act.: Vadis, Dan; Clark, Ken Ercole, Sansone, Maciste e Ursus gli invincibili (Hercules, Maciste, Samson and Ursus vs the universe Samson and the mighty challenge) (1965 - Italië) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Capitani, Giorgio - Act.: Steele, Alan; Ross, Red; Park, Reg; Baltimor, Nadir; Larvor, Yann Felix the cat. King Neptune's S.O.S. (1960 - USA) - K - 30 min. - Animatiefilm - Prod.: Oriolo, Joe Felix the cat. Neptune's nonsense (1936 - USA) - ZW - Animatiefilm Furia di Ercole, La (The fury of Hercules - Hercules, de held van de Olympus) (1961 - Italië / Frankrijk) - K 96 min. - 2 * - Reg.: Parolini, Gianfranco - Act.: Harris, Brad; Gainsbourg, Serge; Corey, Brigitte Gladiatrici, Le (The Amazon women - Women gladiators) (1962 - Italië) - K - 95 min. - 2 * - Reg.: Leonviola, Antonio - Act.: Andersen, Susy (Anderson, Susan); Robinson, Joe Goddess of the sea (1909 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Le Lion Gold of the Amazon women (L'or des Amazones) (1979 - USA) - K - 100 min. - Televisiefilm - zwak 1 * Reg.: Lester, Mark L. - Act.: Ekberg, Anita; Pleasence, Donald Golia alla conquista di Bagdad (Goliath against Bagdad - Goliath against the Arabs - Goliath verovert Damascus) (1964 - Italië) - K - 99 min. - 2 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Stevens, Rock; Liné, Helga - Video: in de handel Golia e il cavaliere mascherato (Golia contro il cavaliere mascherato - Hercules and the masked rider Hercules and the black knight - Goliath en de gemaskerde ridder) (1963 - Italië / Spanje) - K - 80 min. - 1,5 * - Reg.: Pierotti, Piero - Act.: Steel, Alan; Manni, Ettore; Greci, José - Video: in de handel Goliath contro i giganti (Goliath against the giants) (1961 - Italië / Spanje) - K - 93 min. - 1 * - Reg.: Malatesta, Guido; Parolini, Gianfranco - Act.: Harris, Brad; Milland, Gloria; Rey, Fernando
— 72 —
7. EEN ONDUIDELIJK HISTORISCH KADER Hercules II (The adventures of Hercules - Ercole II - Les aventures d'Hercule II) (1984 - USA / Italië) - K - 89 min. - 0 * - Reg.: Coates, Lewis (Cozzi, Luigi) - Prod.: Cannon - Act.: Ferrigno, Lou - Afb.: Willis, 1986, p. 129 Hercules in New York (Hercules goes bananas - Hercule à New York - Herkules in New York) (1970 - USA) K - 93 min. - 0 * - Reg.: Seidelman, Arthur A. - Act.: Schwarzenegger (Strong), Arnold Hercules in the regiment (1909 - Frankrijk) - ZW - Prod.: Pathé Hercules in the vale of woe (1962 - Italië) - kleur Hercules, prisoner of evil (1964 - Italië?) - K - Act.: Park, Reg Hercules the avenger (1965 - Italië?) - K - Act.: Park, Reg Herrin von Atlantis, Die (De heerseres van Atlantis) (1932 - Duitsland) - ZW - 88 min. - 3 * - Reg.: Pabst, Georg Wilhelm - Act.: Helm, Brigitte - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) - Video: in de handel Invincibili fratelli Maciste, Gli (Maciste brothers) (1966 - Italië) - K - 86 min. - 1 * - Reg.: Mauri, Roberto Act.: Lloyd, Richard; Lange, Claudie Invincibili tre, Gli (The three avengers) (1964 - Italië) - K - 97 min. - 2 * - Reg.: Parolini, Gianfranco - Act.: Steel, Alan; Gastoni, Lisa Legendary journeys of Hercules, The. Hercules and the Amazon women (Herkules und das Amazonenheer) (1993 - USA) - K - 120 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Norton, Bill L. - Act.: Sorbo, Kevin; Quinn, Anthony Legendary journeys of Hercules, The. Hercules and the circle of fire (1994 - USA) - K - 110 min. Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Norton, Bill L. - Act.: Sorbo, Kevin; Quinn, Anthony Legendary journeys of Hercules, The. Hercules and the lost kingdom (Herkules und das vergessene Königreich) (1993 - USA) - K - 120 min. - Televisiefilm - zwak 1 * - Reg.: Cokeliss, Harley - Act.: Sorbo, Kevin; Quinn, Anthony Legendary journeys of Hercules, The. Hercules in the underworld (1994 - USA) - K - 110 min. - Televisiefilm - gemiddeld 2 * - Reg.: Norton, Bill L. - Act.: Sorbo, Kevin; Quinn, Anthony Little mermaid, The (1989 - USA) - K - 84 min. - Animatiefilm; musical - 2,5 * - Reg.: Musker, John; Clemente, Ron - Prod.: Disney Productions - Muz.: Menken, Alan (oscar); Ashman, Howard (oscar) Bewerking van Andersen, Hans Christian (1805-1875), Den lille Havfrue Little mermaid, The. Whale of a tale (Ariel's nieuwe avonturen) (1992 - USA) - K - 44 min. - Animatiefilm; pilootfilm voor reeks; musical - goed 3 * - Reg.: Mitchell, Jamie - Video: in de handel Maciste all'inferno (Maciste en enfer) (1925 - Italië) - ZW - Reg.: Brignone, Guido - Act.: Pagano, Bartolomeo Maciste alla corte del Gran Khan (Maciste at the court of the Great Khan - Goliath and the golden city Samson and the 7 miracles of the world) (1961 - Italië / Frankrijk) - K - 89 min. - 2 * - Reg.: Freda, Riccardo - Act.: Scott, Gordon Maciste alla corte dello zar (1964 - Italië) - K - 87 min. - 1 * - Reg.: Boccia, Tanio - Act.: Morris, Kirk; Serato, Massimo; Colli, Ombretta Maciste Alpino (1916 - Italië) - ZW - Reg.: Pastrone, Giovanni - Prod.: Itala; Pittaluga - Act.: Pagano, Bartolomeo Maciste bersagliere (1916 - Italië) - zwart-wit Maciste contre la mort (1916 - Italië?) - zwart-wit Maciste contro i Mongoli (Hercules against the Mongols) (1964 - Italië) - K - 89 min. - 2 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Forest, Mark; Greci, José Maciste contro i tagliatori di teste (1963 - Italië) - K - 75 min. - 1 * - Reg.: Malatesta, Guido - Act.: Morris, Kirk Maciste contro il vampiro (Maciste contro Maciste - Maciste vs the vampires - Goliath and / against the vampires - The vampires - Maciste contre le fantôme) (1961 - Italië) - K - 91 min. - 2 * - Reg.: Gentilomo, Giacomo; Corbucci, Sergio - Act.: Scott, Gordon; Canale, Gianna Maria; Sernas, Jacques - Afb.: Cary, 1974, p. 14; Solomon, 1978, p. 198 Maciste contro lo sceicco (1926 - Italië) - zwart-wit Maciste contro lo sceicco (1962 - Italië) - K - 95 min. - 1,5 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Fury, Ed Maciste contro Maciste (1917 - Italië) - zwart-wit Maciste detective (1923 - Italië) - zwart-wit Maciste e la regina dell'argento (1925 - Italië) - zwart-wit Maciste e la regina di Samar (Maciste contro gli uomini della luna - Hercules against the moon men - Hercules fights the moon men - Maciste vs the stone men - Maciste contre les hommes de pierre) (1964 - Italië) - K 84 min. - 1,5 * - Reg.: Gentilomo, Giacomo - Act.: Steel, Alan; Clair, Jany Maciste, il gladiatore più forte del mondo (Maciste, the strongest gladiator in the world - Colossus of the arena - Death in the arena) (1962 - Italië) - K - 98 min. - 2 * - Reg.: Lupo, Michele - Act.: Forest, Mark; Gabel, Scilla Maciste imperatore (1924 - Italië) - zwart-wit Maciste in the liberator (1918 - Italië?) - zwart-wit Maciste in vacanza (1920 - Italië) - zwart-wit Maciste, l'uomo più forte del mondo (The strongest man in the world - Molemen against / versus the son of Hercules - The mole men battle the son of Hercules - Maciste and the night queen) (1961 - Italië) - ZW - 97 min. - 0,5 * - Reg.: Leonviola, Antonio - Act.: Forest, Mark; Orfei, Moira
— 73 —
7. EEN ONDUIDELIJK HISTORISCH KADER Maciste nell'inferno di Gengis Khan (Hercules against the barbarian) (1964 - Italië) - K - 91 min. - 1 * - Reg.: Paolella, Domenico - Act.: Forest, Mark; Greci, José Maciste nella gabbia dei leoni (1926 - Italië) - zwart-wit Maciste supera Maciste (1917 - Italië) - zwart-wit Maciste (The marvelous Maciste) (1915 - Italië) - ZW - Reg.: Pastrone, Giovanni Magnifico gladiatore, Il (The magnificent gladiator) (1964 - Italië) - K - Reg.: Brescia, Alfonso - Act.: Forest, Mark; Tolo, Marilù; Lionello, Oreste Neptune's daughter (1912 - USA) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Essanay - Act.: Bushman, Francis X. - Bewerking van Fouqué, Friedrich de la Motte, Undine (1811) Neptune's daughter (1914 - USA) - ZW - Reg.: Brenon, Herbert; Turner, Otis - Act.: Kellerman, Annette; Welsh, William - Bewerking van Fouqué, Friedrich de la Motte, Undine (1811) Raiders of Atlantis (The Atlantis interceptors) (1983 - USA / Philippijnen) - K - 92 min. - 0,5 * - Reg.: Franklin, Roger - Act.: Connolly, Christopher - Video: in de handel Sansone contro i pirati (Samson and the sea beasts) (1963 - Italië) - K - 90 min. - 0,5 * - Reg.: Anton, Amerigo (Bocca, Tonio) - Act.: Morris, Kirk Sansone contro i sette Sarracini (1964 - Italië) - kleur Sansone contro il corsaro nero (Hercules and the black pirate) (1963 - Italië) - K - 90 min. - 1 * - Reg.: Capuano, Luigi - Act.: Steel, Alan; Neri, Rosalba Sansone e il tesoro degli Incas (Samson and the treasure of the Incas - The last treasure of the Aztecs) (1964 Italië / Duitsland) - K - 95 min. - 0 * - Reg.: Pierotti, Piero - Act.: Steel, Alan; Cressoy, Pierre Sansone (Herkules im Netz der Cleopatra - Samson) (1962 - Italië / Duitsland / Frankrijk) - K - 100 min. - 1,5 * - Reg.: Parolini, Gianfranco - Act.: Harris, Brad; Gainsbourg, Serge; Corey, Brigitte Santo contra las mujeres vampiros (Samson vs the vampire women) (1961 - Mexico) - ZW - 87 min. - 0,5 * Reg.: Corona Blake, Alfonso - Act.: Santo Santo en el museo de cera (Samson in the wax museum) (1963 - Mexico) - ZW - 80 min. - 3 * - Reg.: Corona Blake, Alfonso - Act.: Brook, Claudio Seven magnificent gladiators, The (1985 - USA) - K - 86 min. - Reg.: Mattei, Bruno - Prod.: Cannon - Act.: Ferrigno, Lou Sharad of Atlantis (1936 - USA) - ZW - 100 min. - 1,5 * - Reg.: Eason, B. Reeves; Kane, Joseph - Act.: Corrigan, Ray 'Crash' Siren of Atlantis (1948 - USA) - ZW - 75 min. - 0 * - Reg.: Tallas, Gregg G.; Ripley, Arthur - Act.: Montez, Maria - Bewerking van Benoit, Pierre, L'Atlantide (1919) Siren's necklace, The (1909 - USA) - ZW - Reg.: Brook, Van Dyke Sirens (1994 - Australië / GB) - K - 94 min. - 3 * - Reg.: Duigan, John - Act.: Grant, Hugh; Neill, Sam - Afb.: Speelfilmencyclopedie, 1995, p. 1823 Three Stooges meet Hercules, The (1962 - USA) - ZW - 89 min. - 2 * - Reg.: Bernds, Edward - Act.: Fine, Larry; Howard, Moe; Howard, Shemp (The Three Stooges) Trionfo di Ercole, Il (The triumph of Hercules - Hercules and / vs the giant warriors - Hercules and the ten avengers) (1964 - Italië) - K - 90 min. - 1,5 * - Reg.: De Martino, Alberto - Act.: Cressoy, Pierre; Vadis, Dan; Orfei, Moira Tryton (1917 - Frankrijk) - ZW - Reg.: Deésy, Alfréd Undersea kingdom (1936 - USA) - ZW - 250 min. - Reeks in twaalf hoofdstukken - 3 * - Reg.: Eason, B. Reeves; Kane, Joseph - Prod.: Republic; Levine, Nat - Act.: Corrigan, Ray Undine (1910 - Italië) - ZW - ca. 17 min. - Prod.: Cines - Bewerking van Fouqué, Friedrich de la Motte, Undine (1811) Undine (1910 - USA) - ZW - ca. 33 min. - Prod.: Thanhouser - Bewerking van Fouqué, Friedrich de la Motte, Undine (1811) Undine (1915 - USA?) - ZW - ca. 83 min. - Prod.: Bluebird - Bewerking van Fouqué, Friedrich de la Motte, Undine (1811) Undine 74 (1974 - Duitsland) - K - 84 min. - 1 * - Reg.: Thiele, Rolf - Act.: Von Radloff, Angela - Bewerking van Fouqué, Friedrich de la Motte, Undine (1811) Ursus e la ragazza tartara (Ursus and the Tartar princess - Ursus gesel der Tartaren) (1961 - Italië / Frankrijk) K - 82 min. - 1,5 * - Reg.: Del Grosso, Remigio - Act.: Manni, Ettore; Spina, Maria Grazia Ursus, il terrore dei Kirghisi (Ursus, de schrik der Kirghisen) (1962 - Italië) - K - 86 min. - 1,5 * - Reg.: Margheriti, Antonio - Act.: Park, Reg; Manni, Ettore; Fury, Ed; Granelli, Mireille Ursus (Mighty Ursus) (1961 - Italië / Spanje) - K - 98 min. - 1 * - Reg.: Campogalliani, Carlo - Act.: Fury, Ed; Orfei, Moira Ursus nella terra di fuoco (Ursus in the land of fire - Son of Hercules in the land of fire - Ursus in de vuurvallei) (1963 - Italië) - K - 86 min. - 2 * - Reg.: Simonelli, Giorgio - Act.: Fury, Ed; Mori, Claudia Ursus nella valle dei leoni (Ursus in the valley of the lions - Ursus de leeuwenkoning) (1961 - Italië) - K - 91 min. - 1,5 * - Reg.: Bragaglia, Carlo Ludovico - Act.: Fury, Ed; Orfei, Moira Valle dell'eco tonante, La (The valley of the resounding echo - Hercules of the desert) (1965 - Italië) - K - 90 min. - 1,5 * - Reg.: Anton, Amerigo (Boccia, Tanio) - Act.: Morris, Kirk; Chanel, Hélène Vendetta di Ercole, La (The vengeance of Hercules - Goliath and the dragon) (1960 - Frankrijk / Italië) - K - 88 min. - 2,5 * - Reg.: Cottafavi, Vittorio - Act.: Forest, Mark; Crawford, Broderick - Video: in de handel Afb.: Solomon, 1978, p. 199
— 74 —
7. EEN ONDUIDELIJK HISTORISCH KADER Vendetta di Ursus, La (The mighty warrior) (1961 - Italië) - K - 88 min. - 1,5 * - Reg.: Capuano, Luigi - Act.: Burke, Samson; Guida, Wandisa Vendicatore dei Mayas, Il (1965 - Italië) - K - 84 min. - 1 * - Reg.: Malatesta, Guido - Act.: Morris, Kirk Warlords of Atlantis (Atlantis, de verzonken stad) (1978 - GB) - K - 96 min. - 2,5 * - Reg.: Connor, Kevin Act.: McClure, Doug - Video: in de handel Zorro contro Maciste (Zorro vs Maciste - Samson and the slave queen - Maciste contre Zorro - Zorro gegen Maciste) (1963 - Italië / Spanje) - K - 86 min. - 1,5 * - Reg.: Lenzi, Umberto - Act.: Brice, Pierre; Steel, Alan; Orfei, Moira; Serato, Massimo
— 75 —
8. Verwijzingen naar de oudheid Zonder de minste pretentie van representativiteit of exhaustiviteit leek het me een leuk idee een aantal titels en passages uit films kort te overlopen waarin gealludeerd wordt op de oudheid zonder dat het thema van de film als zodanig expliciete banden heeft met die oudheid. Het geeft een mooie indicatie van het aantal en de aard van verwijzingen naar het verleden die enerzijds leven bij de filmmakers en waarvan anderzijds verwacht wordt dat het publiek ze onmiddellijk begrijpt zonder verdere uitleg, met andere woorden: het 'Nachleben' van de oudheid in actie. We schikken de films op dezelfde manier als in de vorige hoofdstukken. Wanneer een titel voor zichzelf spreekt, geven we geen verdere toelichting. De prehistorische mens Het horror-verhaal The Neanderthal man (1953); Slave girls (Prehistoric women) (1967). De oosterse wereld The new Adam and Eve (1915); Adam had four sons (1941); Adam's rib (1949); Adán, Eva y el diablo (1944); ... Et Dieu créa la femme (1956); Adam's woman (1970). E Dio disse a Caino (1969); Kane & Abel (1985); 'Heb je mij gemist?' 'Miste Abel Kaïn?', een gesprek in Mrs parker and the vicious circle (1995). L'arche de Noë (1946); Das Arche Noah Prinzip (1984); Noah Delta II (1985); Vale Abraão (1993); Jacob's ladder (1990); Genesis II (1973); De wording (Genesis) (1988); The neon bible (1995). Een jongetje beschrijft enthousiast zijn les op school over Egypte ('het waren de uitvinders van het toilet-papier en van de balseming', 'zonder hen bestonden we niet') en demonstreert hoe men Egyptisch moet 'lopen' (To kill a mockingbird - 1962); Gekko's overnamebod wordt vergeleken met de ondernemingen van de Egyptische koningen (Wall Street - 1987); Indiana Jones geeft les over de opgravingen van Petrie in het Egyptische Naukratis (Indiana Jones and the last crusade - 1989); Le phénix (1990); Sfinks (1990); de Egyptische piramiden staan symbool voor de vakantie van een gepensioneerde (Don Juan 1995). Cathy verwijt John dat hij zijn plannen als een Mozes doorzet (Shock corridor 1963); de stemmen in het hoofd van de schizofrene Matthew worden vergeleken met de stem die Mozes hoorde op de berg (The saint of Fort Washington - 1993); William Wallace snijdt zich een weg door zijn vijanden zoals Mozes door de Rode Zee (Braveheart - 1995). Il grido della terra (Exodus) (1949); Exodus (1960); Exothus (1976). Jéricho (1945); The walls came tumbling down (1946); The walls of Jericho (1948); Gideon's trumpet (1980); The sword of Gideon (1986); het verhaal van David en Goliat in Ladyhawke (1985); Jona che visse nella balena (1993). Star Trek. Journey to Babel (1967); Babylon (1980); By the rivers of Babylon (1989); Babylone (1990); Das Babylon Komplott (1992); de spreekwoordelijke ontucht in Babylon pink (1979) en Babylon blue (1984).
8. VERWIJZINGEN NAAR DE OUDHEID Ishtar (1987); de spreekwoordelijke rijkdom van Kroisos in Crésus (1960); Ema maakt zich op als het ware om Holophernes te verleiden (Vale Abraão - 1993). De Griekse wereld Napoleon wordt vergeleken met Saturnus (Kronos) die zijn eigen kinderen opat (Immortal beloved - 1994); Zeus - 'as in fucking lightning throwing Zeus' - is een hoofdpersoon in Die hard with a vengeance (1995); een koppel zoekt lachend een naam voor hun kind: 'Zeus, Prometheus, Agamemnon, Iulius Caesar, Augustus ('Augie')?' [het wordt Brian] (My life - 1994); Athena (1954); de geschiedenis van Cyprus in Ho viasmos tis Aphrodites (1985); de geboorte van Aphrodite à la Botticelli in The adventures of Baron Munchhausen (1989); Meeting Venus (1991); de naam Venus dekt vaak een sexuele lading [Butterfield 8 (Venus in nerts) (1960); Vénus impériale (1962); Venusberg (1963); Playgirl (Venusdiertje) (1966); Venus im Pelz (1969); Venus in furs (1970); Griechische Feigen (Venus zonder vijgeblad) (1976); Mayra (La Venus negra) (1976); Venus de fuego (1978); Goddess of love (1988); Die Venusfalle (1988)]; zwarte magie en kinder'verslinding' in Hécate (1982); de filosoof Georg Hermes en drie godinnen in Der Philosof (1989); Neptune's daughter (1949); Les nymphettes (1960); Die Büchse der Pandora (1929). Tomas schreef een gecensureerd Oidipous-verhaal (The unbearable lightness of being - 1988); de schoolopvoering van een lesbische Oedipus rex (Threesome - 1994); Black Narcissus (1946); het Oedipus-complex is het onderwerp van Ödipussi (1988) en van New York Stories. Oedipus wrecks (1989); Le pillole di Ercole (1960); Riviera (Das goldenen Vlies) (1991); de opvoering van Shakespeares A midsummer night's dream in Tatort. Ein Sommernachtstraum (1992); Orpheus descending (1990); Riccardo Broschi componeert een opera Orfeo (Farinelli, il castrato - 1994); nymfomanen worden Amazonen genoemd in Shock corridor (1963); zeeman Nikos vertelt een Griekse mythe (Between the devil and the deep blue see - 1995); het levensverhaal van Don Juan heeft volgens zijn psychiater de structuur van een Griekse mythe (Don Juan - 1995); monsters in The cyclops (1957), Kronos (1957), Gorgo (1961). Le crépuscule des loups. Le cheval de Troie - Dans le labyrinthe (1987); Achilles heel (1991); homosexueel Diego noemt onder zijn beroemde 'voorgangers' Achilleus en Patrokles, Alexander de Grote en Herakles (Fresa y chocolate - 1993); een jongetje op een bank in een park beschrijft Thomas de inhoud van Homeros' Odyssea (Amateur - 1994); Le regard d'Ulysse (1995). De sexuele lusten van koningin Marie-Antoinette worden vergeleken met die van Sappho en Messalina (Jefferson in Paris - 1995); Go tell the Spartans (1978); Aischylos' Agamemnon in de berijmde vertaling van Browning (The Browning version - 1951; The Browning version - 1994); Catherine roept de paradox van Zenon van Elea in om te bewijzen dat ze nooit bij Ed zal kunnen geraken (I.Q. - 1994); Euripides-citaat bij het begin en het einde van de film: 'Wie de goden willen vernietigen, maken ze eerst krankzinnig' (Shock corridor - 1963); in dezelfde film roept Cathy uit dat ze er als een Grieks koor bij staat zonder de situatie te kunnen veranderen; The sword of Damocles (1920); de rechter beschrijft ter verklaring van zijn vlucht hoe de Atheners in de 5e eeuw v.C. een verdreven tiran terug in hun stad haalden en hoe die daarop de bestuurders vermoordde (High noon 1952); 'eerst het Atheense rijk, dan de renaissance en nu het rijk van de kont' roept de hoofdpersoon uit bij het zien van de nieuwe onderbroek van zijn vrouw (Pierrot le fou 1966).
— 77 —
8. VERWIJZINGEN NAAR DE OUDHEID Op een seminarie Griekse literatuur in Oxford rond 1910 wordt een passage gelezen uit Platons Phaedrus (Maurice - 1987); The butcher's wife (1991), Vale Abraão (1993), Only you (1994) en Don Juan (1995) alluderen op Platons androgyne wezen; de trailer van Judge Dredd (1995) citeert Platon over de rechtvaardige staat; het raadsel van The name of the rose (1986) draait rond Aristoteles' De risu; een dichter biedt zijn zelfmoord aan een reclamebureau aan in Herostratus (1967), waarschijnlijk zoals Herostratos de tempel van Artemis in Ephesos in brand stak om beroemd te worden; O'Megalexandros (1980). Don't change your husband (1919) bevat een bal in zogezegd Griekse stijl met levende (vrouwelijke) standbeelden; Delos wordt bezocht in Summer lovers (1982); New York Stories. Life without Zoe (1989) toont een concert op de Akropolis; Beethovens 9e symfonie wordt opgevoerd met een pseudo-Grieks tempeltje in het decor (Immortal beloved - 1994); een architect gaat prat op de Griekse zuiltjes in zijn ontwerp (06 - 1994); een gesprek naast een Griekse tempel in Une femme française (1995). De Romeinse wereld Susan Alexandra, de tweede vrouw van Charles Kane, flopt in de opera Salammbo (Citizen Kane - 1941). Een ex-leraar mijmert bij de eerste verzen van Vergilius' Aeneis en doet de Commentarii van Iulius Caesar lichtjes over met mini-soldaatjes, maar zijn leerling wil met 'Vercinge-dinges' het spel winnen (The man without a face - 1994); verwachte economische successen worden vergeleken met de overwinneningen van Iulius Caesar (The road to Welville - 1994); een charmeur begroet zijn collega's met Shakespeare's 'friends, Romans, countrymen' (The shop around the corner - 1940). Zoals Ovidius' beeldhouwer Pygmalion verliefd werd op zijn eigen beeldhouwwerk, zo verliest de professor in Shaw's Pygmalion zijn hart aan de bloemenverkoopster die hij had omgetoverd tot een dame (Pygmalion - 1935; Pygmalion - 1937; Pygmalion - 1938). In Anna und Elisabeth (1933), gesitueerd in het hedendaagse Duitsland, staat Anna voor de moeder van Maria en Elisabeth voor de moeder van Johannes de Doper; de vergeten filmster Norma Desmond schreef een filmscenario voor een Salome (Sunset Boulevard 1950); The Jesus trip (1971); The fable of the one Samaritan who got paralysis of the helping hand (1914); L'ultima cena (1976); William Wallace wil geen Judas zijn (Braveheart - 1995); een staljongen heeft een Jezus-fixatie (Equus - 1977). Dorothy Parker vergelijkt haar Hollywood-buur omwille van zijn fuiven met Caligula (Mrs Parker and the vicious circle - 1995); op de excessen van Messalina wordt gealludeerd in het reeds vermelde Jefferson in Paris (1995); een student studeert de rol in van Britannicus (Britannicus mustard - 1990); op het landgoed 'Vesuvio' wordt gealludeerd op de uitbarsting van 79 n.C. (Vale Abraão - 1993). Resten van het oude Rome zijn als decor te bewonderen in Viaggio in Italia (1954), The belly of an architect (1987), Voyage à Rome (1992) en Only you (1994); Carrington beschouwt het vijvertje naast het huisals hun eigen Romeinse bad (Carrington - 1995); een 'toga-party' is een geliefkoosde studentenactiviteit in National Lampoon's Animal house (1978); een psychiater stelt dat autisten '2000 jaar geleden' als goden werden vereerd (Silent fall - 1995).
— 78 —
8. VERWIJZINGEN NAAR DE OUDHEID Verwijzingen binnen een film naar films over de oudheid De reeds vermelde Norma Desmond bezoekt Cecil B. DeMille tijdens zijn opnamen van Samson and Delilah van 1949 (Sunset Boulevard - 1950); Fellini's Roma (1972) bevat een pastiche op de Italiaanse epische films; de creatie van het decor van Intolerance van 1916 wordt weergegeven in Good morning Babilonia (1987); ter 'sublimatie' van een erectie van Frank Drebin volgt een collage filmfragmenten, met o.a. het oprichten van de Egyptische obelisk uit The ten commandments van 1956 (The naked gun 2 1/2. The smell of fear - 1991); in een horror-programma op televisie kondigt Vampira de film The mummy's curse van 1944 aan (Ed Wood - 1994); een would-be actrice oefent een tekst in met gezichtsmaquillage op en bekijkt tegelijk op TV een 'sandalenfilm' over een krachtpatser, een knap meisje en een centurion (Somebody to love - 1994); een psychiater kalmeert een autist door een woordenvloed met daarin de vermelding van de film Spartacus van 1960 (Silent fall - 1995); affiches van The ten commandments van 1956 hangen in de hal van een bioscoop (Brylcream boulevard - 1995). Namen Bij sommige namen van personages kan men zich afvragen om welke reden de cineast juist die naam gekozen heeft. Is de naam karakteristiek voor een bepaalde bevolkingsgroep, vond hij het gewoon een mooie naam of is de keuze bedoeld als een impliciete verwijzing naar de oudheid? Een greep uit het aanbod, alfabetisch gesorteerd op de naam in de oorspronkelijke spelling: Personen: Abrahams gold (1990); Achille (1975); Les filles d'Adam (1990); Fanny och Alexander (1982); Archimède le clochard (1959); de prinses Aurora in Sleeping beauty (1959); Le festin de Balthazar (1911); Oliver Gideon in By the rivers of Babylon (1989); The strongest man in the world (Der Retorten-Goliath) (1975); Back to Hanniball. The return of Tom Sawyer and Huckleberry Finn (1990); de atleet Hercules in Freaks (1932); Schiaffoni e karate (Mr Hercules against karate) (1973); I... comme Icare (1979); Little Caesar (1930); Jericho Jackson in Dark sands (1937) [de plaatsnaam als persoonsnaam gebruikt]; de paardrijdster Kleopatra in Freaks (1932); Cléo de cinq à sept (1961); Cleopatra Jones (1973); Cleopatra Jones and the casino of gold (1975); Captain Kronos. Vampire hunter (1972); Star Trek. Requiem for Methuselah (1969); Nero Wolfe (1977); Penelope (1966); Samson (1961); Samson og Sally (1984); L'instit. Samson l'innocent (1994). Plaatsen: Vavilon-XX (Babylon-XX) (1980); Babylon 5 (1993); Rough night in Jericho (1967); The Jericho mile (1979). Andere namen: de ezel Abraham in Ladyhawke (1985); het virus in The Andromeda strain (1971); een schip in Tsjortovo koleso (De matroos van de Aurora) (1926); een planeet in Star Trek. The mark of Gideon (1969); het paard Goliath in Ladyhawke (1985); een schip in Goliath awaits (1979); een schip in The Neptune factor. An undersea odyssey (1973); een schip in The Poseidon adventure (1972); het paard Samson in Sleeping beauty (1959).
— 79 —
9. Documentaires We geven hier een alfabetische lijst van de 114 documentaires over de oudheid die we aangetroffen hebben in de facultaire videotheken, in de handel, in het Vademecum voor de leraar klassieken van van Hooff of in de lijst van video's van de Secundaire School van het Provinciaal Hoger Handelsinstituut van Hasselt. Indien we zelf over de informatie beschikken, is toegevoegd of het om videotapes van het VHS-, het Betamax- of het Umaticsysteem gaat; vooral voor de laatste twee systemen is het niet evident dat elke instelling de juiste apparatuur heeft om deze tapes af te spelen. 2000 Jahre später. Ein archäologisch Experiment (1990? - Duitsland) - K - 20 min. - Documentaire - Reg.: Spiegl, Lynn; Keh, Johannes - Bewerking van Junkelmann, Marcus - Video: LAGG M09/20-22? (VHS) (in bestelling) Acropolis (1980-1989? - GB) - K - 11 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Focal Point, Portsmouth, 40 BP Acropolis now. The public face of the state (1990 - GB) - K - 24 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Open University, Stony Stratford, A294/05V, 135 BP Andere kijk op Ostia (1980-1989? - Nederland?) - K - 25 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Valk Visuals, Amsterdam, 130 fl. Antieke wereld, De. Het Oude Egypte. 1-4 (1982 - Nederland) - K - 30x4= 120 min. - Documentaire - Prod.: Teleac - Video: LAGG M09/20/A-ANTI-1-2 (Umatic) Antieke wereld, De. Het Oude Griekenland. 5. Attica. 6. De acropolis van Athene. 7. Delphi. 8. De Olympische spelen (1982 - Nederland) - K - 30x4= 120 min. - Documentaire - Prod.: Teleac - Video: LAGG M09/20/BANTI-GR-5-8 (Video 2000 Philips) = LAGG M09/20/B-ANTI-GR-7-8 (VHS) = LAGG M09/20/A-ANTI3-4 (Umatic) Antieke wereld, De. Het Oude Rome. 9. Salve lucrum. 10. Vita Pompeiana. 11. De natura deorum. 12. Panem et circenses (1982 - Nederland) - K - 30x4= 120 min. - Documentaire - Prod.: Teleac - Video: LAGG M09/20/B-ANTI (VHS) = LAGG M09/20/B-ANTI-5 (VHS) = LAGG M09/20/A-ANTI-5-6 (Umatic) Ars legendi (Lenaers). Lectuurmethode voor Klassieke Talen. Theorie en praktijk in verband met het lezen van Latijnse teksten op school (1984 - België) - K - 25 min. - Documentaire - Reg.: Bosteels, Raf - Video: LAGG M09/22/A-ARS (Umatic) Art of commerce. Between gods and men (1990 - GB) - K - 24 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Open University, Stony Stratford, A294/07V, 135 BP Au-delà de l'histoire. Les gaulois nos ancêtres (De Galliërs) (1983 - Frankrijk) - K - Documentaire - Video: LAGG M09/10/A-GAUL (Umatic) Aus dem Alltag des römischen Legionärs (1980-1989? - Duitsland) - K - 16 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 82: 16 mm, Institut für Weltkunde in Bildung und Forschung, Hamburg, bestelnr. 1060 Avontuur van de Griekse teksten, Het - Het avontuur van Latijnse teksten (1986? - België) - K - Documentaire - Reg.: Tournoy, Gilbert - Prod.: BRT Schooltelevisie. De klassieke Oudheid - Video: LAGG M09/20/BAVON (VHS - Betamax) Bijou grec, Le (Griekse juwelen) (1982 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie. Europalia - Video: LAGG M09/21/A-BIJO (Umatic) Buried cities. Pompeii and Herculaneum (1980-1989? - GB) - K - 14 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Focal Point, Portsmouth, 40 BP Calvisius (1980-1989? - Duitsland) - K - 30 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg Chefs-d'oeuvre de l'art antique (Meesterwerken van de oude kunst) (1982 - België) - K - 30 min. Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie. Europalia - Video: LAGG M09/21/A-JEUX (Umatic) (vanaf teller 470) Civilisations et langues anciennes. La Provence romaine (Oude beschavingen en talen. De Provence in de Romeinse Tijd) (1985 - België) - K - Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie - Video: LAGG M09/21/B-CIVI-PROV (Betamax) Cousteau Odyssee, The. 2. Duiken naar Romeinse buit (1978 - Frankrijk?) - K - 58 min. - Documentaire Reg.: Cousteau, Jacques - Video: in de handel Crète témoigne pour Homère, La (Kreta en Homeros) (1982 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Europalia - Video: LAGG M09/21/A-CRET (Umatic) D'une Grèce... à l'autre (1982 - België) - K - 80+20=100 min. - Documentaire - Reg.: Dansoy, Philippe; Cogniaux, Jacques - Prod.: RTBF - Video: LAGG M09/21/A-GREC-1-2 (Umatic) Eeuw van Pericles, De. 1-4 (1987 - België) - K - Documentaire - Prod.: BRT - Video: LAGG M09/20/BEEUW (VHS) = LAGG M09/10/B-EEUW (Betamax)
9. DOCUMENTAIRES Efese (1980-1989? - Duitsland) - K - 60 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Emmauscollege, Rotterdam Egyptenaren, De. Goden en Farao's. Geschiedenis en cultuur (1980-1989? - Nederland) - K - 60 min. Documentaire - Prod.: Schooltelevisie - Video: LAGG M09/20/A-EGYP (Umatic) Erasmus (1990-1995? - België) - K - 30? min. - Documentaire - Act.: IJsewijn, J.; Gerlo, A. - Video: Handelsinstituut Hasselt Etruscan tombs of Volterra (1980-1989? - USA) - K - 11 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: The Roland Collection, Peasmarsh, 69 $, (VHS - Betamax) Etrusker, Die. Ein Volk vor den Römern (1985 - Duitsland) - K - 65 min. - Documentaire - Reg.: Magnani, Franca - Prod.: ARD - Video: LAGG M09/10/B-ETRU (Betamax) Europese culturen. 4. Rome (1988 - België) - K - 60 min. - Documentaire - Prod.: BRT Schooluitzendingen Video: LAGG M09/10/B-EUCU-1 (VHS) Europese culturen. 5. Byzantium (1988 - België) - K - 55 min. - Documentaire - Prod.: BRT Schooluitzendingen - Video: LAGG M09/10/B-EUCU-2 (VHS) Fin d'une démocratie, La. Démosthène (1982 - België) - K - 25 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Europalia Video: LAGG M09/21/A-BYZA (Umatic) (vanaf teller 540) Germanen, Die. 2-3-4-5 (1984 - Duitsland) - K - 300 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/10/B-GERM1-2 (Betamax) Geschiedenis van de landbouw. 1. Van de oudheid tot de 16e eeuw. 2. Van de 16e eeuw tot nu (1982 - België) - K - Documentaire - Prod.: BRT Schooltelevisie - Video: LAGG M09/10/A-LAND (Umatic) Grèce byzantine (Byzantijns Griekenland; religieuze architectuur uit de 4e eeuw) (1982 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Europalia - Video: LAGG M09/21/A-BYZA (Umatic) Greek papyri. The rediscovery of the ancient world (1962 - GB) - K - 43 min. - Documentaire - Reg.: Dohnal, Mirek - Video: LAGG M09/20/B-GREE (VHS) = LAGG M09/20/A-GREEK PAPYRI (Umatic) Greek pottery (1980-1989? - USA) - K - 19 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: The Roland Collection, Peasmarsh, 79 $, (VHS - Betamax) Griekse drieluik, Het - Griekse beeldhouwkunst (1980-1989? - België) - K - 30x2 = 60 min. - Documentaire Prod.: BRT Schooltelevisie - Video: LAGG M09/21/B-DRIE (Betamax) Griekse kunstschatten van het Louvre, De (1990-1995? - Frankrijk?) - K - 30? min. - Documentaire - Video: Handelsinstituut Hasselt Griekse schilders in Campanië (1980-1989? - België) - K - 22 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Emmauscollege, Rotterdam Heil Caesar (1980-1989? - Nederland?) - K - 90 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg Heimat für Vergangenheit. Toscana: Etruskerland (1981 - Duitsland) - K - 45 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/20/B-HEIM (VHS) = LAGG m09/10/B-Heim (Betamax) = LAGG M09/20/A-HEIM (Umatic) Hidden treasures of Cappadocia (1984? - USA) - K - 28 min. - Documentaire - Prod.: Unesco - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 83: 16 mm, Unesco, Amsterdam Iceman, The. Het vinden en het wetenschappelijk onderzoek van een door een gletsjer bewaard lichaam uit ca. 4000 v.C. (1991 - GB) - K - Documentaire - Video: LAGG M09/20/V-ICEM (VHS) Iedereen maakt wel eens een fout. Klassieke-mythologie spel. Toneelstuk naar een Grieks-Romeins verhaal (1980 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Reg.: Cuisinier, Kristien - Prod.: Centrum voor Aggregatie Paridaensinstituut, Leuven - Video: LAGG M09/20/A-ZZ-IEDE (Umatic) Interrogating the past. Challenging the present (1990 - GB) - K - 25 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Open University, Stony Stratford, A294/08V, 135 BP Jeux olympiques, Les (Olympos. Het onstaan van de Olympische Spelen) (1982 - België) - K - 30 min. Documentaire - Prod.: RTBF Europalia - Video: LAGG M09/21/A-JEUX (Umatic) Kelten, De. 1-2 (1984 - België) - K - ca. 30x2=60 min. - Documentaire - Prod.: BRT Schooltelevisie - Video: LAGG M09/10/V-KELT-DOOR (VHS) = LAGG M09/10/A-KELT (Umatic) Kelten, De. 1-2 en 4-5 (1987-1992 - Nederland) - K - 55x2=110 min. - Documentaire - Reg.: Richardson, David - Prod.: BBC Scotland; Delaney, Frank - Teleac - Video: LAGG M09/10/B-KELT-1-2-4-5 (VHS) Koningen te Rome, De. De Etruskische invloed tijdens de Romeinse keizertijd (sic) (1981 - België) - K - 24 min. - Documentaire - Reg.: Hermans, Mark - Prod.: BRT - Video: LAGG M09/22/V-KONI (VHS) = LAGG M09/22/A-KONI (Umatic) Koningen van Macedonië (1980-1989? - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Emmauscollege, Rotterdam en Bisschoppelijk College, Roermond Kreta (1980-1989? - Nederland?) - K - 30 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 79: Bisschoppelijk College, Roermond Laat-antieke wereld, De. Ravenna (1984 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: LAGG M09/10/B-LAAT (Betamax) = LAGG M09/40/B-LAAT (Betamax) Longobardi, I (De Longobarden) (1981 - Italië) - K - Documentaire - Video: LAGG M09/10/A-LONG (Umatic) Lyon, hoofdstad van de Galliërs (1980-1989? - België) - K - 26 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Emmauscollege, Rotterdam Mittelmeer, Das (De Middellandse Zee). 11. Auf Leben und Tod (Op leven en dood. Romeinse veroveringen) (1982 - Duitsland) - K - 45 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/10/A-MITT-11 (Umatic)
— 81 —
9. DOCUMENTAIRES Mittelmeer, Das (De Middellandse Zee). 9. Rom und die Römer (1982 - Duitsland) - K - 45 min. Documentaire - Video: LAGG M09/10/A-MITT-9 (Umatic) Nationale archeologie. Romeins België. 1. De verovering. 2. Pax Romana. 3. Het naderende einde. 4. Van Romeinen naar Franken en Merovingers (1989 - België) - K - Documentaire - Prod.: BRT Schooltelevisie Video: LAGG M09/20/B-ARCH (VHS) Nefertari. For whom the sun shines (De opgravingen van de tempel (sic) van koningin Nefertari) (1980-1989? GB) - K - 43 min. - Documentaire - Prod.: BBC - Video: LAGG M09/20/B-NEFER (VHS) Nichts als Ruinen (1980-1989? - Duitsland) - K - 15 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Ook wij spreken Grieks en Latijn (1980-1989? - België) - K - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Ons Middelbaar Onderwijs, Tilburg Op zoek naar de Trojaanse oorlog. 1. Heinrich Schlieman. Het tijdperk der helden. 2. Het beleg van Troje. 3. De verhalenzanger (1989 - GB) - K - 60x3=180 min. - Documentaire - Prod.: BBC - Teleac - Video: LAGG M09/21/V-TROJ (VHS); Handelsinstituut Hasselt Op zoek naar Romeinse schatten (1980-1989? - Nederland?) - K - 50 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Or de Mycènes, L' (Het goud van Mycenae) (1982 - België) - K - 25 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie. Europalia - Video: LAGG M09/21/A-BIJO (Umatic) (vanaf teller 545) Oude beschavingen en talen. 1. De Merovingers. 2. De Romeinen veroveren België (1986 - België) - K Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie - Video: LAGG M09/10/B-MERO (VHS - Betamax) Oudheid kijkt in de toekomst, De (1994 - België) - K - 32 min. - Documentaire - Reg.: Verreth, Herbert - Act.: De Rynck, Patrick (verteller) - Video: LAGG M09/20/V-ORAK (VHS) Paestum. Les grecs en Italie (Paestum. Grieken in Italië) (1982? - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Europalia - Video: LAGG M09/21/A-PAES (Umatic) Pompeii, city of painting (1980-1989? - USA) - K - 12 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: The Roland Collection, Peasmarsh, 69 $, (VHS - Betamax) Present in the past. Authenticity in Greek drama (1990 - GB) - K - 24 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Open University, Stony Stratford, A294/02V, 135 BP Project Egypte. 1. Lotus en papyrus. 2. Rood en zwart. 3. Goden en mensen. 4. Infitah (1980-1989? - België) K - Documentaire - Prod.: BRT Schooltelevisie - Video: LAGG M09/20/B-EGYP (VHS) Pylos. Het paleis van Nestor? (1982 - België) - K - 25 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: LAGG M09/21/A-GREC-2 (Umatic) (vanaf teller 385) Rhodus en Lindus (1980-1989? - België) - K - 25 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Emmauscollege, Rotterdam Rom / Das Mittelalter (300 v.Chr. - 1400 n.Chr.) (1980-1989? - Duitsland) - K - 60 min. - Documentaire Reg.: Schaeffer, F. - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Leisenberg, Hamburg, 59 DM (VHS) Roman provincial society (1980-1989? - GB) - K - 25 min. - Documentaire - Reg.: Magnusson, Magnus Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Viewtech, Brislington, 49 BP Roman wall, The (1980-1989? - GB) - K - 16 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Viewtech, Brislington, 34 BP Roman world, The (1980-1989? - GB) - K - 23 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Focal Point, Portsmouth, 40 BP Romans in Britain (1980-1989? - GB) - K - 21 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Focal Point, Portsmouth, 40 BP Romeinen bij ons, De. 1-3 (1990 - België) - K - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: BRT Romeinen en de techniek, De (1982 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Reg.: Podolski, Alexandre Prod.: BRT Schooltelevisie; RTBF - Video: LAGG M09/22/B-TECH (VHS - Betamax) = LAGG M09/22/A-TECH (Umatic) Romeinen in Brittannië, De. 1. Verovering en organisatie. 2. De romanisering (1986 - België) - K - 30x2= 60 min. - Documentaire - Prod.: BRT Schooltelevisie - Video: LAGG M09/22/B-BRIT (Betamax) Romeinen in Numidia, De (1980-1989? - Nederland?) - K - 25 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Romeinse keizerrijk, Het (1980-1981 - België) - K - Documentaire - Reg.: De Keyser, Raf - Video: AV-dienst? Romeinse limes tussen Rijn en Donau, De. 1. Militaire en politieke betekenis. 2. De romanisering (1984 België) - K - 30x2=60 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: LAGG M09/22/A-LIME (Umatic) Romeinse weg Boulogne-Keulen, De (1980-1989? - Nederland) - K - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Thermenmuseum, Heerlen, nr. 110, 60 fl. Römer am Limes zwischen Donau und Rhein, Die (1980-1989? - Duitsland) - K - 13 min. - Documentaire Video: cf. van Hooff, 1994, p. 82: 16 mm, Institut für Weltkunde in Bildung und Forschung, Hamburg, bestelnr. 1050 Römisch-Germanische Museum Köln, Das (1980-1989? - Duitsland) - K - 45 min. - Documentaire - Reg.: Borger, Hugo - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Klett, 78 DM (VHS) - Stabrechtcollege Römischer Kaufmann nördlich der Alpen, Ein (1980-1989? - Duitsland) - K - 13 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 82: 16 mm, Institut für Weltkunde in Bildung und Forschung, Hamburg, bestelnr. 1055
— 82 —
9. DOCUMENTAIRES Salve Auguste. Ein Stück Wirklichkeit (1985? - Duitsland) - K - 20 min. - Documentaire - Reg.: Spiegl, Lynn; Keh, Johannes - Bewerking van Junkelmann, Marcus - Video: LAGG M09/20-22? (VHS) (in bestelling) Save the Acropolis (1977 - USA) - K - 27 min. - Documentaire - Prod.: Unesco - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 84: 16 mm, Unesco, Amsterdam Schatten van Toetanchamon, De (1982 - Frankrijk) - K - 55 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/20/BTUTA (VHS) = LAGG M09/40/A-TUTA (Umatic) Seize the fire (1990 - GB) - K - 29 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Open University, Stony Stratford, A294/01V, 175 BP Sicile grecque, La (Grieks Sicilië) (1982 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Europalia Video: LAGG M09/21/A-PAES (Umatic) (vanaf teller 500) Silver. A source of power for the state (1990 - GB) - K - 24 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Open University, Stony Stratford, A294/04V, 135 BP Slag bij Salamis, De (1980-1989? - Nederland?) - K - 25 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Sport in Griekenland (1980-1989? - België) - K - 24 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Stadt und Staat (1980-1989? - Duitsland) - K - 15 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Steinere Spuren (1980-1989? - Duitsland) - K - 15 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 80: Bisschoppelijk College, Roermond Stenen van goud. Methode om de herkomst van verschillende marmersoorten te bepalen (1988 - België) - K 45 min. - Documentaire - Prod.: BRT - Act.: Mores, Stephan (presentator) - Video: LAGG M09/20/BSTEN (VHS) Tausend Jahre Byzanz. Mosaiken und Fresken als Zeugen der Geschichte. 1. Zerfall des weströmischen Imperiums 2. Justinian (1982 - Duitsland) - K - 60 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/10/A-1000 JAHR-1-2 (Umatic) Tempel bouwen, Een (1980-1989? - Nederland?) - K - 25 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 81: Bisschoppelijk College, Roermond Tempel, stadion, theater (1980-1989? - Nederland?) - K - 15 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 81: Bisschoppelijk College, Roermond Theatre and the state. Archaeological reconstruction (1990 - GB) - K - 24 min. - Documentaire - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 81: Open University, Stony Stratford, A294/03V, 135 BP Theâtres grecs (Het Griekse theater) (1982 - België) - K - 25 min. - Documentaire - Prod.: BRT Schooltelevisie; RTBF - Video: LAGG M09/21/A-THEAT (Umatic) = LAGG M09/21/A-CRET (Umatic) (vanaf teller 530) Triomf van het westen. 5-9. 5. Byzantium en het Slavische christendom in Rusland (1989 - Nederland?) - K 50x5=250 min. - Documentaire - Reg.: Roberts - Video: LAGG M09/10/V-WEST-5-6-7-8-9 (VHS) Tutankhamun live forever (Toetankamon) (1983 - GB?) - K - 50 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/20/A-TUTA (Umatic) Tutankhamun's Egypt. Part 1-9 (Graven voor de Farao. Ancient lives. Inleiding en delen 1-8) (1972 - GB) - K Documentaire - Act.: Romer, John - Video: LAGG M09/20/B-GRAV-Inleiding-1-8 (VHS) Typeles. De Romeinse republiek (1981 - België) - ZW - 40 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/20/ARORE (Umatic) Typeles Latijn. Aeneas. De filiis regis Procae. Ascensus, I, 11, ed. R. Verdoolaeghe (1976? - België) - ZW - 50 min. - Documentaire - Video: LAGG M09/22/A-ZZ-AENA-1 (Umatic) Typeles Latijn. Auteurs. Horatius, Carmina, 2, 14 (1980 - België) - ZW - 28 min. - Documentaire - Reg.: Bosteels, Raf - Act.: Van Melkebeek, W.; St.-Pieterscollege vijfde Latijnse - Video: LAGG M09/22/A-ZZHORA-1 (Umatic) Typeles Latijn. Auteurs. Horatius, Carmina, 3, 2 (1980? - België) - ZW - 28? min. - Documentaire - Video: LAGG M09/22/A-ZZ-HORA-2 (Umatic) Typeles Latijn. Crustula, VII (1976 - België) - ZW - 50 min. - Documentaire - Act.: Vandermeulen, L. - Video: LAGG M09/22/A-ZZ-CRUS-1 (Umatic) Typeles Latijn. H. Oerberg, cap. X, vocabularium (1980 - België) - ZW - 29 min. - Documentaire - Reg.: Bosteels, Raf - Act.: Janssen, R.; St.-Pieterscollege eerste Latijnse A - Video: LAGG M09/22/A-ZZ-OERB1 (Umatic) Typeles Latijn. H. Oerberg, fabella XI (1980 - België) - ZW - 25 min. - Documentaire - Reg.: Bosteels, Raf Act.: Janssen, R.; St.-Pieterscollege eerste Latijnse A - Video: LAGG M09/22/A-ZZ-OERB-2 (Umatic) Vie quotidienne au Moyen-age, La. Les Merovingiens (1984 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie - Video: LAGG M09/10/B-VIE-Q-MO (Betamax) Vie quotidienne dans la Belgique romaine, La (1984 - België) - K - 30 min. - Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie - Video: LAGG M09/10/B-VIE-Q (Betamax) Vie quotidienne, La. Les hommes à l'age de la pierre. Paléolithique inférieur (2.000.000-100.000) (Het dagelijkse leven in het Stenen Tijdperk) (1986 - België) - K - Documentaire - Prod.: RTBF Schooltelevisie Video: LAGG M09/10/B-VIE-Q-PA (Betamax)
— 83 —
9. DOCUMENTAIRES Weight of the evidence. The trial of Socrates (1990 - GB) - K - 25 min. - Documentaire - Bewerking van Platon, Apologia (na 399)? - Video: cf. van Hooff, 1994, p. 81: Open University, Stony Stratford, A294/06V, 135 BP
— 84 —
