Heinenoord, 6 september Geacht College,

OB RESEARCH

Aan het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Schiedam Postbus 1501 3100 EA Schiedam t.a.v. de heer A. G. van Vliet Afdeling Ruimtelijk Gebruik Onderwerp: Definitief rapport project Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam Uw Kenmerk:

Ons Kenmerk: GemSch-AgvV/ 110906 Heinenoord, 6 september 2011

Geacht College, Hierbij doe ik u conform afspraak, het definitieve rapport toekomen met betrekking tot bovengenoemd onderzoek. Een exemplaar van dit rapport is tevens, ter archivering, verzonden aan het BOOR en aan de RCE. Ik vertrouw er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Met vriendelijke groeten en de meeste hoogachting,

A.Wichers Office Manager

Bijlagen:

-Rapport 'Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam'; d.d. september 2011

CC: SOB Research, Instituut voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek Horweg 13, Heinenoord Postbus 5060 3274 ZK Heinenoord tel: 0186 604432 fax: 0575 476139 KvK nummer: 24346983 E-mail: [email protected]

OB RESEARCH

Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam J. Ras

IE *

i

1

.

pi

3

•

i

i • e

\\ A *\ \ \ \'\

!

\

1

i\

ï

1

' A N

t s

Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam J. Ras

Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam

J. Ras SOB Research, Instituut voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek © SOB Research Heinenoord, september 2011 ISBN/EAN: 978-90-5801-991-2 Proj ectnummer: 1884-1106

Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, Aanleg Watergan Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam Inhoud 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Inleiding Planontwikkeling Archeologisch onderzoek Opdrachtverlening Doel van het onderzoek Fasering Onderzoeksteam

3 3 3 4 4 5 5

2. 2.1 2.2 2.3

Onderzoekssysteem: gehanteerde methoden en technieken Archeologisch Verwachtingsmodel Veldonderzoek Uitwerking en rapportage

7 7 7 8

3. 3.1

Archeologisch Bureauonderzoek Archeologisch Bureauonderzoek BOOR

9 9

4. 4.1 4.2 4.3

Resultaten veldonderzoek Inleiding Booronderzoek IVO Geologische opbouw

15 15 15 17

5. 5.1 5.2

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting en conclusies Aanbevelingen

19 19 21

Literatuur

23

Verklarende woordenlijst

25

Bijlage 1:

Administratieve gegevens

27

Bijlage 2:

Archeologische en geologische tijdschaal

29

Bijlage 3:

Overzicht voor het Holocene gebied van de gebruikelijke lithostratigrafische indeling en de vertaling naar de lithostratigrafie naar De Mulder et. al, 2003

31

Bijlage 4:

Overzicht Boorgegevens

33

Bijlage 5:

SOB Research: Gegevens

49

1

1. Inleiding 1.1. Planontwikkeling Aanleiding voor het archeologisch onderzoek vormt de voorgenomen inrichting van een terrein langs het zandcunet van de A4 bij Schiedam (Gemeente Schiedam) als sportpark. Onderdeel van de inrichtingswerkzaamheden betreft het uitgraven van een lange en brede sloot aan de oostzijde van het terrein. De sloot wordt gegraven tot een diepte van 1.0 meter onder het polderpeil van 2.75 meter N A P . Er zal dus worden ontgraven tot een diepte van circa 2.25 meter onder het huidige maaiveld. De oppervlakte van het onderzoeksgebied bedraagt circa 1.2 hectare.

i

Afbeelding 1. Ligging van het onderzoeksgebied (rode stip) in Nederland.

1.2 Archeologisch onderzoek Als gevolg van de te voorziene bodemingrepen (graafwerkzaamheden) kunnen mogelijk archeologisch relevante horizonten worden verstoord. Op basis van het vigerende landelijke (Monumentenwet 1988/ Wet op de archeologische monumentenzorg 2007 en de K N A 3.2), provinciale en gemeentelijke beleid, zal daarom een verantwoorde afweging moeten worden gemaakt van de in het geding zijnde archeologische belangen. Door de Gemeente Schiedam is dan ook besloten dat in het kader van de planprocedure een archeologisch bureauonderzoek en een verkennend en een karterend archeologisch onderzoek moest worden uitgevoerd. Het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) treedt op als Archeologisch Adviseur van de Gemeente Schiedam. In het kader van dit project is door BOOR een Programma van Eisen (PvE) opgesteld , dat voldoet aan de geldende richtlijnen. Met nadruk wordt er op gewezen dat het bureauonderzoek en het verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek de eerste stappen zijn in het inventariseren van archeologische waarden in het plangebied. Indien nodig wordt de inventarisatie afgerond met een waarderend inventariserend veldonderzoek. 1

Schoonhoven, A. V.: Programma van Eisen voor een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen in het plangebied 'Sportpark A4' te Schiedam, BOOR-PvE nummer 2011011, het Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam (BOOR), afdeling Beheer en Beleid; Rotterdam: 2011 1

3

1.3 Opdrachtverlening Op basis van het door SOB Research opgestelde plan van aanpak (Aanvraag "Inventariserende Veldonderzoeken door middel van grondboringen Aanleg Watergang Sportpark A 4 , Schiedam, Gemeente Schiedam", d.d. 21 juni 2011) heeft het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Schiedam aan SOB Research opdracht verleend om een IVO door middel van grondboringen (verkennend en karterend) uit te voeren. Zie voor de afbakening van het onderzoeksgebied Afbeelding 3.

1

\

i-/

440

3

I

Woonwijk in

i.

aanle

\\: Vninfi

-v" \-V

V.

A M

S C H I Keth

439

1

•

uu

V •

s

1! 1

'nul

1=1= 1 r.;i

ÖUrl .1

c

438

u-ui

- O

1» F-'5

V* 83

85

84

86

Afbeelding 2. Ligging van het plangebied (rood omkaderd), ten noordwesten van de bebouwde kom van Schiedam, geprojecteerd op een uitsnede van de Topografische Kaart. Schaal 1: 25.000.

1.4 Doel van het onderzoek De opgave voor het onderzoek door SOB Research was (BOOR-PvE-nr. 2011011) om de mate van gaafheid van de bodem in het onderzoeksgebied vast te stellen en inzicht te krijgen in morfologische eenheden van de begraven oude landschappen, voor zover deze van invloed kunnen zijn op de locatiekeuze in het verleden. Het doel is kansarme zones uit te sluiten en kansrijke zones te selecteren voor de karterende fase van het inventariserend veldonderzoek. Vooruitlopend op een eventueel waarderend inventariserend veldonderzoek worden alvast zo veel mogelijk gegevens verzameld om de aard, diepteligging, omvang, datering, gaafheid, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de eventuele archeologische resten te kunnen vaststellen.

4

Hierdoor kan een inschatting worden gemaakt of en zo j a in welke mate bij de toekomstige bodemingrepen in het plangebied archeologische waarden zullen worden aangetast.

1.5 Fasering Op 27 juni 2011 is een archeologisch veldonderzoek uitgevoerd. Dit veldonderzoek bestond uit een verkennend en een karterend booronderzoek. Daarna is, op basis van de verkregen gegevens, een overzicht samengesteld van de aangetroffen archeologische, cultuurhistorische en aardkundige waarden. De verkregen gegevens, de daaraan verbonden conclusies, alsmede de op basis hiervan tot stand gekomen adviezen zijn uitgewerkt in het nu voorliggende eindrapport.

1.6 Onderzoeksteam Het onderzoek werd uitgevoerd door: F. A . van Meurs C. A . Prins J. Ras

veldwerk veldwerk, gegevensverwerking rapportage

Afbeelding 3 (zie pagina 6). De ligging van het onderzoeksgebied (rood omkaderd), geprojecteerd op een uitsnede van de G B K N . Het onderzoeksgebied was ten tijde van het veldonderzoek in gebruik als park met grasland, bomenrijen, een watergang en een bosperceel. Schaal 1: 2500. ©Topografische Dienst Kadaster, Emmen [2011].

5

84 •300

-

84.400

••4

«in

N 5

•'I

+

+

•

s

\

o

-

V

c

2

«3

is

:

\

+

:

<:nn, i

\3

l.iVI

.

nr

a

I I

fóntfrfrft

m m m Cl

\

\ •• T-

+

\ •j

\

V

I CS

+ 5*

+

A

O)

N SA ; •

6

2. Onderzoekssysteem: gehanteerde methoden en technieken 2.1 Archeologisch Verwachtingsmodel Door het B O O R is een Archeologisch Verwachtingsmodel opgesteld. Hierbij ging het vooral om een gespecificeerde verwachting ten aanzien van de mogelijk aanwezige archeologische vondstcomplexen (mogelijke aard, gaafheid en ouderdom) en de relatie (mogelijke diepteligging en context) met de geologische ondergrond. Op basis van het Archeologisch Verwachtingsmodel is door BOOR het Programma van Eisen voor het veldonderzoek uitgewerkt. 2

2.2 Veldonderzoek 2.2.1 Booronderzoek Op basis van het onderzoeksplan is het booronderzoek ter plaatse van het onderzoeksgebied uitgevoerd. Ten einde het op basis van de informatie van het bureauonderzoek opgestelde archeologische verwachtingsmodel te kunnen toetsen, is gekozen voor de uitvoering van een veldonderzoek door middel van grondboringen. Ten grondslag aan deze keuze ligt het gegeven dat relevante archeologische niveaus door sediment zijn afgedekt, waardoor het opsporen van archeologische vindplaatsen door middel van een oppervlaktekartering niet mogelijk was. De uitvoering van grondboringen was daarom in dit geval de minst destructieve methode, waarmee met voldoende betrouwbaarheid de kans op de aan- of afwezigheid van archeologische waarden kon worden aangetoond. Door middel van boringen kan de mate van intactheid van het geologisch profiel worden bepaald en kan inzicht worden verkregen in de geologische opbouw van een gebied. Dit is vooral van belang omdat de bewoningsmogelijkheden in Nederland tot de Romeinse tijd volledig afhankelijk waren van de landschappelijke situatie. Ook voor wat betreft de Romeinse tijd en de Middeleeuwen is er, ondanks de toegenomen mogelijkheden om door middel van bedijking, afdamming of kanalisering het landschap vorm te geven, nog steeds sprake van een sterke relatie tussen het natuurlijke landschap en de mogelijkheden tot bewoning. Soms kan de stratigrafie, de aard, de dikte, de omvang en de ouderdom van de archeologisch interessante grondlagen aan de hand van de boringen globaal worden bepaald en verder in kaart worden gebracht. Soms kunnen ook direct al archeologische indicatoren worden getraceerd. Indicatoren voor de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen zijn onder meer de aanwezigheid van houtskool, verbrand bot, aardewerkfragmenten, potgruis, vuursteen, puin of verstoorde grondlagen. 2.2.2 Oppervlaktekartering Bij een oppervlaktekartering wordt een terrein onderzocht op de aanwezigheid van archeologische vondsten aan het oppervlak. In gebieden waar archeologisch belangrijke lagen relatief dicht aan het oppervlak liggen (er is dan geen sprake van omvangrijke sedimentvorming op deze lagen) kan het uitvoeren van een oppervlaktekartering zinvol zijn. Vooral vers geploegde akkers lenen zich voor deze onderzoeksmethodiek. Binnen het onderzoeksgebied is geen oppervlaktekartering uitgevoerd omdat het hier een opgespoten terrein betrof.

2

Schoonhoven, 2011

2.3 Uitwerking en rapportage Na het veldonderzoek zijn de onderzoeksgegevens uitgewerkt en geanalyseerd. Hierbij is sprake geweest van terugkoppeling naar de uitkomsten van het archiefonderzoek (toetsing Archeologisch Verwachtingsmodel). Ter afronding van het archeologisch onderzoek is het nu voorliggende eindrapport samengesteld.

8

3. Archeologisch Bureauonderzoek 3.1 Archeologisch Bureauonderzoek B O O R Door het BOOR zijn de voor het onderzoeksgebied bestaande relevante gegevens geïnventariseerd, waarbij onder meer is gekeken naar archeologische, geologische en historisch-geografische aspecten: " A W K Schiedam (2008) Het plangebied maakt deel uit van een archeologisch kansrijk gebied. Op de Archeologische Waardenen Beleidskaart Schiedam (2008) wordt aan de locatie een redelijk hoge tot hoge archeologische verwachting toegekend. De noodzaak tot het uitvoeren van een archeologisch (voor)onderzoek dient te worden getoetst, indien bouw- en graafwerkzaamheden dieper reiken dan 1,0 m onder het maaiveld en tevens een oppervlak beslaan van meer dan 200 vierkante meter. Bekende historische waarden binnen het onderzoeksgebied Het cartografisch en historisch onderzoek heeft binnen het onderzoeksgebied geen aanwijzingen opgeleverd voor de mogelijke aanwezigheid van archeologische waarden. Geologische gegevens In 2003 is de nieuwe lithostratigrafische indeling van Nederland ingevoerd. In dit PvE wordt echter uitgegaan van de oude lithostratigrafische indeling zoals die door de toenmalige Rijks Geologische Dienst in 1975 is opgesteld. De voornaamste reden hiervoor is het voorkomen van verlies aan gedetailleerde stratigrafische informatie, wat het toepassen van de nieuwe indeling met zich mee zou brengen. 3

4

5

Afgaande op de Toelichtingen bij de Geologische Kaart van Nederland 1: 50.000, Kaartblad Rotterdam Oost (37 O) en op door het BOOR in de nabije omgeving verzamelde aardkundige informatie is de globale opbouw van de bodem in het plangebied als volgt: De ondergrond wordt gevormd door de klastische Afzettingen van Calais met Hollandveen. Op de Afzettingen van Calais rust een pakket veen dat eveneens tot het Hollandveen wordt gerekend. Op het Hollandveen liggen achtereenvolgens oudere Afzettingen van Duinkerke (Afzettingen van Duinkerke 0) en Afzettingen van Duinkerke I, gescheiden door Hollandveen. Vlakbij het plangebied bevindt zich een fossiele rivierloop met geulen oeverafzettingen, aan of onder het oppervlak. De aanwezigheid van dit geulsysteem geeft een grote kans op de aanwezigheid van archeologische waarden, ook in de directe omgeving, uit de Romeinse tijd. Iets ten zuiden van het onderzoeksgebied bevindt zich de fossiele rivierloop van het riviertje de Vlaarding. De oeverzones van de voormalige waterloop de Vlaarding zijn kansrijk voor het aantreffen van bewoningssporen uit de Middeleeuwen tot circa 1200. 6

De Afzettingen van Calais en de Afzettingen van Duinkerke worden in de nieuwe stratigrafische indeling (2003) van T N O aangeduid als respectievelijk het Laagpakket van Wormer en het Laagpakket van Walcheren. Deze pakketten vallen onder de Formatie van Naaldwijk (voorheen Westland Formatie). Het Hollandveen, nu Hollandveen Laagpakket, valt onder de Formatie van Nieuwkoop.

Westerhoff, Wong en De Mulder 2003. Zagwijn en Staalduinen 1975. Het B O O R streeft ernaar om in de toekomst in samenspraak met T N O tot een regionale lithostratigrafische indeling van de holocene afzettingen in het Maasmondgebied te komen, die enerzijds aansluit bij de nieuwe stratigrafische indeling van Nederland en anderzijds recht doet aan de mate van stratigrafische detaillering, die hier is te verwezenlijken. T N O - N I T G 1998. 3

4

5

6

9

Bekende archeologische waarden in het onderzoeksgebied Binnen het onderzoeksgebied zijn geen archeologische waarden bekend. Archeologisch onderzoek in (de omgeving van) het onderzoeksgebied De locatie betreft een spuitlocatie uit de jaren 70 van de vorige eeuw. Uit milieuboringen die op de planlocatie werden uitgevoerd blijkt, dat de opgespoten sliblaag hier 2-3 m dik kan zijn, maar dat de dikte van de laag lijkt te fluctueren. De resultaten van het milieuonderzoek zijn helaas niet heel goed te gebruiken, aangezien veel van deze boringen maar tot een diepte van 50 cm onder het maaiveld komen en/of in de bestaande verkavelingsloten werden gezet. Uit archeologisch onderzoek van Arcadis op en naast het talud van de A4 blijkt, dat in de raai die in het kader van dit onderzoek ten oosten van de A 4 (langs het plangebied) werd gezet, het oorspronkelijke veen al op 0,5-1,2 m onder het maaiveld kan voorkomen. De ontgraving van de nieuwe watergang gaat tot een diepte van 2,25 meter ten opzichte van het huidig maaiveld en vormt dus een bedreiging voor mogelijke archeologische waarden in de bodem (zie onder). Bekende archeologische waarden in de omgeving van het plangebied In de omgeving van het plangebied is een ruim aantal archeologische vindplaatsen bekend. Het gaat om vindplaatsen uit de Ijzertijd, de Romeinse tijd en de Middeleeuwen. Hieronder wordt in het kort voor elke periode een representatieve vindplaats besproken. Ijzertijd BOOR-vindplaats 04-89 (toponiem Kerklaan I) is representatief voor een aantal sites nederzettingsterreinen - met archeologische waarden uit de (Late) Ijzertijd in de top van het Hollandveen (Hollandveen Laagpakket). De vindplaatsen bevinden zich in het noorden van Schiedam, nabij het voormalige dorp Kethel. BOOR-vindplaats 04-89 (Archis-waarneming 24433) bevindt zich op circa 800 meter ten zuid-westen van het plangebied. In 1964 is hier bij het graven van een vijver in de top van het veen een deel van een huisplattegrond uit de Late Ijzertijd gelokaliseerd en gedocumenteerd. Het gaat om rijen paaltjes, met daartussen op enkele plaatsen vlechtwerk, die de wanden van het huis markeren. Twee rijen zware palen binnen het huis hebben het dak gedragen. De breedte van het huis bedroeg ongeveer 4,5 meter; de lengte kon niet worden bepaald. De binnen de constructie op het Hollandveen aangetroffen mest geeft aan dat we met de resten van een boerderij te maken hebben. BOOR-vindplaats 04-89 Archis-vondstmeldingsnummer(s) geen Archis-waarnemingsnummer(s) 24433 Ligt binnen Monumentnummer n.v.t. Toponiem Kerklaan I Plaats Kethel Gemeente Schiedam RD-coördinaten 85.740/439.140 Complextype(n) en datering(en) Op het Hollandveen is in 1964 bij het graven van een vijver een deel van een huisplattegrond uit de Ijzertijd gedocumenteerd. Het gaat om rijen paaltjes met op enkele plaatsen vlechtwerk daartussen die de wanden van het huis markeren. Twee rijen zware palen binnen het huis hebben het dak gedragen. De breedte van het huis bedroeg ongeveer 4,5 meter; de lengte kon niet worden bepaald. Vast staat echter dat de archeologische sporen zich buiten de waterpartij nog voortzetten. De binnen de constructie aangetroffen mest geeft aan dat we met de resten van een boerderij te maken hebben. Stratigrafische positie Op het Hollandveen (Hollandveen Laagpakket) Diepteligging 4,2 m - N A P Soort onderzoek Opgraving Bron(nen) Bijdrage van J. Paalman in Rapport betreffende de werkzaamheden verricht door de afdeling Oudheidkundig Onderzoek van de dienst van Gemeentewerken Rotterdam in het eerste en het tweede kwartaal van 1965

10

Romeinse tijd Naast bewoningssporen uit de Midden- en Late Ijzertijd werden bij onderzoek dat door het BOOR in 2003 werd uitgevoerd aan de Kandelaarweg, direct ten oosten van de spoorlijn richting Delft/Den Haag, resten van boerderijplaatsen, verkavelingssystemen (met name greppels) en een klein grafveld uit de Romeinse tijd aangetroffen. BOOR-vindplaats 04-199 (toponiem Kandelaarweg) betreft de vondst van een inheems-Romeinse boerderij plaats uit de 2 eeuw na Christus. De archeologische resten van de boerderij bevonden zich op een laag klei behorend tot de Afzettingen van Duinkerke I. De klei kan worden geïnterpreteerd als een oeverafzetting van een zuidelijke tak van een Duinkerke Igeulsysteem. Het zuidwestelijke uiteinde van de huisplattegrond ontbrak; deze was door de aanleg van een waterpartij reeds vergraven. De lengte van de nog resterende plattegrond bedroeg 26 meter. In de plattegrond konden drie samenstellende delen worden herkend: een smal noordoostelijk deel (4,8 m breed), een iets breder middendeel (5,8 m breed) en een nog breder zuidwestelijk deel (6,4 m breed, mogelijk een latere uitbreiding). Centraal in de noordoostelijke ruimte, het woondeel van de boerderij, bevond zich een haard. De ondergrond in het woondeel was opgebouwd uit kleien veenkluiten en - in tegenstelling tot de overige ruimtes - sporadisch mest. De afscheiding tussen het woon- en het aangrenzende stalgedeelte werd gevormd door uit een palenrij met vlechtwerk. Na beëindiging van de bewoning is het terrein afgedekt door een laag klei die waarschijnlijk ook tot de Afzettingen van Duinkerke I kan worden gerekend. 7

e

Interessant is vooral het inzicht dat door dit onderzoek is verkregen voor wat betreft de locatiekeuze voor huis/boerderijplaatsen in dit gebied. De boerderij is gesitueerd net naast de hier aangetroffen Duinkerke I-stroomrug, dus men vestigde zich hier in deze periode niet - zoals voorheen gedacht werd - pal op de top van stroomruggen, maar langs - sterk verlande - geulen. De verkavelingssystemen die in dit gebied werden aangetroffen strekten zich, in tegenstelling tot de huis/boerderijplaatsen, wel uit tot boven op de stroomruggen. Bijzonder was de ontdekking van een klein grafVeld uit de Romeinse tijd (BOOR-vindpIaatscode 04-197, Monumentnummer 16116), een nog altijd zelden voorkomend fenomeen. Het grafveld is behouden en er zijn conserverende maatregelen getroffen. BOOR-vindplaats 04-199 Archis-vondstmeldingsnummer(s) geen Archis-waarnemingsnummer(s) geen Archis-onderzoeksmeldingsnr. 3680 (afwijkende contouren) Ligt binnen Monumentnummer n.v.t. Toponiem Kandelaarweg Plaats Overschie Gemeente Rotterdam RD-coördinaten 86.573/440.392 Complextype(n) en datering(en) Tijdens de aanleg van de recreatiepias werd, mede door de oplettendheid van een amateur-archeoloog uit Schiedam, een nederzettingsterrein uit de Romeinse tijd ontdekt. Nadere inspectie van het terrein leerde dat hier de zeer goed geconserveerde resten van een boerderij uit genoemde periode aanwezig waren. De vindplaats kon echter onmogelijk behouden blijven en moest worden opgegraven. De lengte van de nog resterende plattegrond bedroeg 26 meter. In de plattegrond konden drie samenstellende delen worden herkend: een smal noordoostelijk deel (4,8 m breed), een iets breder middendeel (5,8 m breed) en een nog breder zuidwestelijk deel (6,4 m breed, mogelijk een latere uitbreiding). De in het midden en zuidwestelijk deel van de constructie aangetroffen mest geeft aan dat we met de resten van een boerderij te maken hebben. Stratigrafische positie Op/in de Afzettingen van Duinkerke I (Laagpakket van Walcheren) Diepteligging Niet vermeld Soort onderzoek Opgraving B O O R i.s.m. de AWN-afdeling 'Helinium' Bron(nen) Meirsman en Moree 2004; Bb 6 2010, 120.

7

Meirsman en Moree 2004.

11

Middeleeuwen In de omgeving van het onderzoeksgebied, en dan vooral ten oosten ervan, in de Polder Noord-Kethel, bevindt zich een ruim aantal woonheuvels of terpen uit de Late Middeleeuwen A en B. De dichtstbijzijnde (vermoede) terpen zijn BOOR-vindplaatsen 04-07 en 04-24 (Archis-waarnemingen 8585/16540 en 22769). Een representatief voorbeeld voor vindplaatsen van deze aard en uit deze periode is BOOR-vindplaats 04-27 (Archis-waarneming 21990/22718), een kleine woonheuvel gelegen op zo'n anderhalve km ten oosten van het plangebied. De woonheuvel kwam in meer dan één periode tot stand. De oudste fase betreft een ophoging van veenplaggen, die rond de heuvel zijn gestoken. In de top heeft zich een zwarte woonlaag gevormd. Het woonheuveltje meet aan de teen 15 bij 24 meter en is circa 1 meter hoog. In de ophoging komen standsporen voor van twee kleine over elkaar heen liggende houten huizen, het oudste met afmetingen van 11,5 bij circa 6,5 meter, het jongste met afmetingen van 13 bij circa 7 meter. Aan de hand van het aardewerk wordt het begin van de bewoning van de terp gedateerd kort na 1100. In het midden van de 12 eeuw werd het nieuwe huis gebouwd. Aan deze tweede bewoningsfase kwam een eind door de overstroming van het gebied in de winter van 1163-1164. N a de aanleg van de Oude Dijk omstreeks 1170 vindt opnieuw bewoning plaats. Hierbij werd de woonheuvel aanzienlijk opgehoogd en uitgebreid, ditmaal met klei in plaats van met veenplaggen. De afmetingen van de vergrote heuvel zijn 29 bij 36 meter, de ophoging, die op het overstromingsdek is aangebracht, bedraagt ongeveer 1,25 meter. De top is later afgegraven en rond het heuveltje uitgevlakt. Hierdoor valt over de laatste bewoningsfase weinig te zeggen, maar afgaande op het aangetroffen aardewerk lijkt de bewoning omstreeks 1300 te zijn beëindigd. e

BOOR-vindplaats 04-27 Archis-vondstmeldingsnummer(s) geen Archis-waarnemingsnummer(s) 21990/22718 (licht afwijkende coördinaten) Ligt binnen Monumentnummer n.v.t. Toponiem Polder Noord-Kethel V Plaats Kethel Gemeente Schiedam RD-coördinaten 85.910/440.080 Complextype(n) en datering(en) De waarnemingen op het terrein werden in 1973 gedaan, kort voor de opspuiting van het terrein. Op het perceel, gelegen tussen de Slimme Watering en de Groeneweg, bevindt zich een kleine woonheuvel, welke in meer dan één periode tot stand is gekomen. De woonheuvel werd, tot de overstromingen in de winter van 1163-1164, in twee fasen bewoond. Na de aanleg van de Oude Dijk omstreeks 1170 werd de heuvel verhoogd en uitgebreid en opnieuw bewoond. Afgaande op het aardewerk kwam omstreeks 1300 opnieuw een einde aan de bewoning. Stratigrafische positie Onder en op het overstromingsdek van 11631164 (Afzettingen van Duinkerke III, Laagpakket van Walcheren) Diepteligging Niet vermeld Soort onderzoek Opgraving B O O R n.a.v. melding van de AWN-afdeling 'Helinium' (?) Bron(nen) V O O G R 1973, 8-9

12

Archeologische verwachting Op grond van de bovenstaande informatie over de bodemopbouw ter plaatse en bekende archeologische gegevens kan de archeologische verwachting ervan als volgt worden aangegeven. Op de planlocatie is er een redelijke tot grote kans op de aanwezigheid van archeologische resten uit de (Late) Ijzertijd, Romeinse tijd en Late Middeleeuwen A tot de 12 eeuw. e

Archeologische sporen uit de Ijzertijd zijn te verwachten in de top van het Hollandveen (Hollandveen Laagpakket), die uit de Romeinse tijd en de Late Middeleeuwen A tot en met de 12 eeuw in/op de Afzettingen van Duinkerke 0-1 (Laagpakket van Walcheren). Voor alle genoemde perioden gaat het om nederzettingsterreinen/huisplaatsen en om sporen van inrichting en agrarische gebruik van het gebied. De nederzettingsterreinen kenmerken zich door het voorkomen van een veelal donker gekleurde, humeuze, vondstrijke 'vuile' laag. In het niveau kunnen aardewerk, verbrand en onverbrand bot, as, houtskool, fosfaat en mest en dergelijke voorkomen en worden opgehoord. e

Aantasting archeologische waarden De implementatie van de voorliggende plannen zal gepaard gaan met grondroerende activiteiten. Hierbij worden kansrijke niveaus tussen de top van het Hollandveen en maaiveld vergraven, waarbij archeologische waarden uit de Late Ijzertijd, Romeinse tijd en de Late Middeleeuwen kunnen worden aangetast. De dieper gelegen lagen - de Afzettingen van Calais - en eventueel op diepere niveaus aanwezige archeologische waarden, worden door de graafwerkzaamheden niet bedreigd. Advies Op grond van de archeologische verwachting van het gebied, alsmede de bodemverstorende aard van de werkzaamheden die in het kader van de toekomstige ontwikkeling van het plangebied zullen worden uitgevoerd, is een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen noodzakelijk. Het laten uitvoeren van dit onderzoek is verplicht volgens de Wet op de archeologische monumentenzorg (Wamz 2007) en de Erfgoedverordening van Schiedam (2008) " (Schoonhoven, 2011).

13

14

4. Resultaten veldonderzoek 4.1 Inleiding Het van van Het

onderzoeksgebied ligt ten noordwesten van de bebouwde kom van Schiedam. Het ligt ten oosten het zandlichaam van de A 4 , ter hoogte van de Munterweg. Het onderzoeksgebied was ten tijde het veldonderzoek in gebruik als park met grasland, bomenrijen, een watergang en een bosperceel. maaiveld lag op een hoogte tussen 1.15 meter -NAP en 2.13 meter -NAP.

4.2 Booronderzoek I V O Binnen het onderzoeksgebied zijn de verkennende boringen (Boring nr.: 1 tot en met 11) uitgevoerd in een grid waarbij de maximale afstand tussen de boringen 50 meter bedroeg. Omdat het hier een verkennend booronderzoek betreft, is dit een afdoende grid om inzicht te verkrijgen in de intactheid van de bodem en de landschapsgenese. In totaal werden tijdens het verkennend IVO 11 boringen uitgevoerd tot een diepte van minimaal 1.60 en maximaal 4.00 meter beneden het maaiveld. Per boorpunt is geboord met een Edelmanboor met een diameter van 7 centimeter tot maximaal 1.4 meter beneden het maaiveld. Vervolgens zijn de boringen verdiept met een gutsboor met een diameter van 3 centimeter. Vervolgens is, na overleg met de Archeologisch Adviseur van de Gemeente Schiedam, het BOOR, besloten om karterende boringen uit te voeren tussen Boring nr.: 1 en 2 en tussen Boring nr.: 6 en 8. Hierbij bedroeg de afstand tussen de boringen 15 meter. In totaal werden tijdens het karterend IVO zes boringen (Boring nr.: 12 tot en met 17) uitgevoerd tot een diepte van minimaal 2.50 en maximaal 4.00 meter beneden het maaiveld. Per boorpunt is geboord met een Edelmanboor met een diameter van 7 centimeter tot maximaal 1.2 meter beneden het maaiveld. Vervolgens zijn de boringen verdiept met een gutsboor met een diameter van 3 centimeter. Bij iedere afzonderlijke boring werden de in de boring te onderscheiden geologische afzettingen en archeologische sporen ten opzichte van het maaiveld ingemeten. De locatie van de boringen is bepaald met gebruikmaking van een meetlint. De bijbehorende hoogteliggingen van het maaiveld werden ten opzichte van het Normaal Amsterdams Peil (NAP) bepaald met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). De A H N kent een onnauwkeurigheid van 6 tot 10 centimeter (zie Bijlage 4).

Afbeelding 4 (zie pagina 16). De positie van de boorpunten van het verkennend en het karterend booronderzoek (blauw, genummerd), geprojecteerd op een uitsnede van de G B K N . Schaal 1: 2500. ©Topografische Dienst Kadaster, Emmen [2011].

15

84 400

3

84 500

84 600

V z •-j

+

+

7/ os/s

11 o •=•

\

+ 10

3

:

v.

r

v'

1

V

•Z

\

9

\

IP

: I

8

0t

;

•z

i

15 !

i

_ i

i

r

miiq

•

LU

bJnl

I

\

4

.-

J-

\

16

\

+

7'

AN ,;.4

17 •

•

I

V 84 400

t

\

-4

-..in

Ï4 600

4.3 Geologische opbouw Ter plaatse van het onderzoeksgebied werd een profiel aangetroffen dat grotendeels tot in het Hollandveen was verstoord. Deze verstoringen waren herkenbaar aan heterogene zand- en kleipakketten. Deze verstoringen kunnen worden gerelateerd aan de inrichting van het terrein in omstreeks 1975. Blijkbaar is het gebied toen niet alleen substantieel opgehoogd, maar ook deels afgegraven. In verkennende Boring nr.: 10 en 11 werd een profiel aangetroffen dat weliswaar substantieel opgehoogd was (circa 2 meter), maar dat voor het overige intact leek te zijn. Hier is sprake van grijze tot bruine klei, op veen, op grijze klei. De grijze tot bruine klei kan worden geïnterpreteerd als Afzettingen van Duinkerke IHb, waarbij niet kan worden uitgesloten dat er aan de basis van dit pakket sprake is van Afzettingen van Duinkerke 0/1 (allen Laagpakket van Walcheren). Een duidelijk onderscheid was er echter niet te maken. De Afzettingen van Duinkerke dekken het veen af, dat wordt geïnterpreteerd als Hollandveen. De top van het Hollandveen (Hollandveen Laagpakket) werd hier aangetroffen op een diepte tussen 4.07 en 4.45 meter - N A P (tussen 2.40 en 2.66 meter beneden het maaiveld). Direct onder het veen werd een grijze kleilaag aangetroffen. Dit betreffen Afzettingen van Calais IV (Laagpakket van Wormer). De top werd aangetroffen op een diepte van 4.89 meter - N A P (3.10 meter beneden het maaiveld). In verkennende Boring nr.: 6, 7, 8 en 9 werd een gelijkwaardig profiel aangetroffen, zij het dat de Afzettingen van Duinkerke hier grotendeels niet meer aanwezig waren. In Boring nr.: 1 en 2 werden geulafzettingen aangetroffen die het Hollandveen, en mogelijk ook een deel van de Afzettingen van Calais, hebben geërodeerd. In de overige verkennende boringen werden alleen maar subrecente ophooglagen aangetroffen. De oxidatie/reductie-zone werd aangetroffen op een diepte tussen 1.0 en 1.2 meter beneden het maaiveld. Na overleg met het BOOR werden tussen Boring nr.: 1 en 2 twee karterende boringen uitgevoerd, omdat hier sprake was van de mogelijke aanwezigheid van een Duinkerke I-geul. In de karterende Boring nr.: 16 werden wederom (geul-)Afzettingen van Duinkerke aangetroffen. Er werden geen archeologische indicatoren aangetroffen. Tussen Boring nr.: 6 en 8 werden, vanwege de aanwezigheid van mogelijk intact Hollandveen, vier karterende boringen uitgevoerd. In de boringen werd intact, en soms veraard, Hollandveen aangetroffen. Er werden geen archeologische indicatoren aangetroffen.

17

-0.84

i

16

17

I 54

4 2 14

n

2 64

13

121

14

5

15

10

8

11

n

- 3 14

:• 54

-4 14

6:

-5.14

5 64

-6 !4

•5 64

0

40

80

120

160

200

240

280

320

360

Afstand in meters

Afbeelding 5. Grafische weergave van de boringen. Legenda: Groen: zand en klei, subrecent opgebracht Rood: baksteen, subrecent Zandkleurig: klei grijs tot bruingrijs/bruin, Afzettingen van Duinkerke III of Duinkerke I (Laagpakket van Walcheren) Zwart: veen, veraard, Hollandveen (Hollandveen Laagpakket) Bruin: veen, Hollandveen (Hollandveen Laagpakket) Lichtblauw: klei, grijs, Afzettingen van Calais IV (Laagpakket van Wormer) Oranje lijn: maximaal te verstoren diepte

18

400

440

5. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 5.1 Samenvatting en conclusies Aanleiding voor het archeologisch onderzoek vormt de voorgenomen inrichting van een terrein langs het zandcunet van de A4 bij Schiedam (Gemeente Schiedam) als sportpark. Onderdeel van de inrichtingswerkzaamheden betreft het uitgraven van een lange en brede sloot aan de oostzijde van het terrein. De sloot wordt gegraven tot een diepte van 1.0 meter onder het polderpeil van 2.75 meter N A P . Er zal dus worden ontgraven tot een diepte van circa 2.25 meter onder het huidige maaiveld. De oppervlakte van het onderzoeksgebied bedraagt circa 1.2 hectare. Als gevolg van de te voorziene bodemingrepen (graafwerkzaamheden) kunnen mogelijk archeologisch relevante horizonten worden verstoord. Op basis van het vigerende landelijke (Monumentenwet 1988/ Wet op de archeologische monumentenzorg 2007 en de K N A 3.2), provinciale en gemeentelijke beleid, zal daarom een verantwoorde afweging moeten worden gemaakt van de in het geding zijnde archeologische belangen. Door de Gemeente Schiedam is dan ook besloten dat in het kader van de planprocedure een archeologisch bureauonderzoek en een verkennend en een karterend archeologisch onderzoek moest worden uitgevoerd. Het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) treedt op als Archeologisch Adviseur van de Gemeente Schiedam. In het kader van dit project is door BOOR een Programma van Eisen (PvE) opgesteld, dat voldoet aan de geldende richtlijnen. Op basis van dit PvE is door SOB Research, in opdracht van het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Schiedam, een Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, uitgevoerd. De opgave voor het onderzoek door SOB Research was om de mate van gaafheid van de bodem in het onderzoeksgebied vast te stellen en inzicht te krijgen in morfologische eenheden van de begraven oude landschappen, voor zover deze van invloed kunnen zijn op de locatiekeuze in het verleden. Het doel is kansarme zones uit te sluiten en kansrijke zones te selecteren voor de karterende fase van het inventariserend veldonderzoek. Vooruitlopend op een eventueel waarderend inventariserend veldonderzoek worden alvast zo veel mogelijk gegevens verzameld om de aard, diepteligging, omvang, datering, gaafheid, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de eventuele archeologische resten te kunnen vaststellen. Hierdoor kan een inschatting worden gemaakt of en zo ja in welke mate bij de toekomstige bodemingrepen in het plangebied archeologische waarden zullen worden aangetast. Binnen het onderzoeksgebied zijn 11 verkennende boringen uitgevoerd in een grid waarbij de maximale afstand tussen de boringen 50 meter bedroeg. Vervolgens is, na overleg met de Archeologisch Adviseur van de Gemeente Schiedam, het BOOR, besloten om karterende boringen uit te voeren tussen Boring nr.: 1 en 2 en tussen Boring nr.: 6 en 8. Op basis van het onderzoek kan worden aangenomen dat ter plaatse van het onderzoeksgebied sprake is (geweest) van een profiel van Afzettingen van Duinkerke III, mogelijk op Afzettingen van Duinkerke I, op Hollandveen, op Afzettingen van Calais IV. In het zuidelijke deel van het onderzoeksgebied werden geulafzettingen aangetroffen die het Hollandveen, en mogelijk ook een deel van de Afzettingen van Calais, hebben geërodeerd. Omstreeks 1975 is het maaiveld substantieel, circa 2 meter, opgehoogd. Tevens hebben er graafwerkzaamheden in het onderzoeksgebied plaatsgevonden. Hierdoor is er maar beperkt sprake van een intact profiel binnen het onderzoeksgebied. In geen van de boringen werden relevante archeologische indicatoren aangetroffen. Ook werden geen 'vuile' trajecten geconstateerd.

19

/

•1 so

1

T7Ï

/

•

rnfujitrttil

10

10

r

I /

/

i

I I I

--

r

\

1 \

r*y i

I I I I I I I I I

0e08L9

il

J /

CT>

/

I I I I —L I

j

gemeentegrens

I TIT TTT Til

J

E3

:

I

us,

TB-grens

-j

poldergrens te dempen water te graven water

2

u_J

1

bestaand water

1

zoekgebied

Park A *

SY Afbeelding 6.

Landschappelijk C A S C O , aanbrengen watergang A r c r t e o ' o g i s c h VOORVKMfZCMK

10-141 14-06-2011

De verkleinde plankaart met betrekking tot het onderzoeksgebied. Bron: opdrachtgever.

® 1 !0OC

5.2 Aanbevelingen In het kader van de werkzaamheden zal de bodem tot op een diepte van 3.75 meter - N A P worden verstoord. Dat betekent dat de top van het Hollandveen niet of nauwelijks zal worden aangetast. Alleen de Afzettingen van Duinkerke IIIb/I en de verstoorde pakketten zullen worden aangetast (zie Afbeelding 7). Hierin zijn geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische waarden aangetroffen. Daarom wordt de uitvoering van nader archeologisch onderzoek niet noodzakelijk geacht.

-0.84

16

17

1 'ü

10

11

8

15

2 14

.. '54

3 14

4.14

5.14

5 M

-6.14

0

40

60

120

160

200

240

280

320

360

400

440

Afstand in meters

Afbeelding 7. De maximale verstoringsdiepte (3.75 meter - N A P ) , weergegeven met een rode lijn, ten opzichte van het aangetroffen profiel.

21

22

Literatuur BOOR: Richtlijnen voor het uitvoeren van archeologisch bureauonderzoek en niet-gravend inventariserend veldonderzoek in de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht, Bernisse, Hellevoetsluis, Rotterdam, Schiedam en Westvoorne, versie 2,2; Rotterdam: 2010 BOOR: Archeologische Waardenkaart Schiedam; Rotterdam: 2008 Mulder, E. F. J. de, M . C. Geluk, I. L . Ritsema, W. E. Westerhof en T. E. Wong: De ondergrond van Nederland; Groningen: 2003 Schoonhoven, A . V . : Programma van Eisen voor een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen in het plangebied 'Sportpark A 4 ' te Schiedam, BOOR-PvE nummer 2011011, het Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam (BOOR), afdeling Beheer en Beleid; Rotterdam: 2011 SOB Research: Aanvraag "Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam"; Heinenoord: 2011

23

24

Verklarende woordenlijst antropogeen

door menselijk handelen

C14 datering

bepaling van het gehalte aan radioactieve koolstof ( C l 4) van organisch materiaal (hout, houtskool, schelpen, etc.) waaruit de ouderdom kan worden afgeleid. Deze ouderdom wordt opgegeven in jaren voor 1950 A . D .

differentiële klink

verschijnsel waarbij relatief hoog of laag liggende gebieden door geologische of fysische processen laag of hoog (andersom) komen te liggen. Ook wel omgekeerde klink of reliëfinversie genoemd

dy

organische afzetting, bestaande uit fijn verdeelde afgestorven plantenresten, in stilstaand water bezonken

erosie

verzamelnaam voor processen die het aardoppervlak aantasten en los materiaal afvoeren. Dit vindt voornamelijk plaats door wind, ijs en stromend water

estuarium

een min of meer trechtervormige monding van een rivier die binnen het bereik van getijdestromingen ligt

eutroof veen

veen dat in een voedselrijk milieu ontstaan is

fluviatiel

onder invloed van een rivier

geul

rivier- of kreekbedding

gorzenlandschap

gebied dat boven gemiddeld hoogwater ligt en pas bij de hoogste vloeden onderloopt

gyttja

organische afzetting, bestaande uit fijn verdeelde afgestorven plantenresten, in stilstaand water bezonken

HoHandveen

alle veenpakketten die gedurende het Holoceen zijn ontstaan met uitzondering van het basisveen. De definitie van 'Hollandveen' betreft dus in feite bijna alle veenpakketten die gedurende de afgelopen 8000 jaar zijn ontstaan

Holoceen

jongste geologisch tijdvak (vanaf de laatste Ustijd: circa 9000 jaar voor Chr. tot heden)

in situ

bewaard gebleven op de oorspronkelijke plaats. Dit met name met betrekking tot onverstoorde archeologische sporen en vondsten

klink

maaivelddaling van veen- en kleigronden door ontwatering, oxidatie van organisch materiaal en krimp

lagunair, lagune

ondiepe baai, beschermd tegen open zee door een strandwal of haf

marien

het milieu waar sedimentatie plaatsvindt die direct wordt beïnvloed door de zee

25

meanderen

zich bochtig door het landschap slingeren (van waterlopen)

mesotroof veen

veen, dat in matig voedselrijk milieu is ontstaan

modderklei

afzettingen in het perimariene gebied, bestaande uit kleiige venen en venige kleien

moernering

veenafgraving, hoofdzakelijk ten behoeve van zoutwinning en de winning van brandstof (turf)

oligotroof veen

veen, dat in voedselarm milieu is ontstaan

oxidatie

(traag) verbrandingsproces van organisch materiaal in reactie met zuurstof

perimarien

het milieu, waarin de sedimentatie wordt beïnvloed door de zee (via het rivieren kreekstelsel), maar waar mariene afzettingen van betekenis ontbreken

Pleistoceen

geologisch tijdperk dat ongeveer 2 miljoen jaar geleden begon. De tijd van de Ijstijden, maar ook van gematigd warme perioden. Het Pleistoceen eindigt met het begin van het Holoceen

pollenanalyse

statistische studie van stuiftneelkorrels en sporen, die in sedimenten gevonden worden. Doel is onder meer milieureconstructie

regressiefase

periode waarin de zee-invloed afneemt (als gevolg van een daling van de zeespiegel of als gevolg van sluiting van strandwallencomplex) na een transgressiefase

sediment

afzetting gevormd door bezinksel of neerslag

sondeerijzer

lange, dunne metalen 'prikstok', die onder meer wordt gebruikt om antropogene sporen te op te sporen

stroomrug

restant van een door zand- en klei-afzettingen verlande, oude stroomgeul. Door differentiële klink meestal hoger gelegen dan de omgeving

transgressiefase

fase waarin de invloed van de zee zich in het binnenland uitbreidt (als gevolg van stijging van de zeespiegel of als gevolg van erosie van het strandwallencomplex)

verlandingsklei

klei die aan het einde van een transgressiefase wordt afgezet

26

Bijlage 1 Administratieve gegevens Projectnaam:

Opdrachtgever:

Uitvoerder:

Bevoegde Overheid:

Archeologisch Adviseur Bevoegde Overheid:

Datum opdracht: Datum conceptrapport: Datum definitief rapport: Plaats: Gemeente: Provincie: Toponiem: Huidig grondgebruik: Toekomstige situatie: Kaartblad: Geologie: Geomorfologie: Bodemtype: Grondwatertrap: NAP-hoogte maaiveld: Coördinaten:

Inventariserend Veldonderzoek door middel van grondboringen, verkennend en karterend, Aanleg Watergang Sportpark A4, Schiedam, Gemeente Schiedam College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Schiedam Postbus 1501 3100EA Schiedam Tel.: 010-2191796 E-mail: am.nix(2),schiedam.nl Contactpersoon: mevrouw A . M . N i x SOB Research Hofweg 13, Heinenoord Postbus 5060, 3274 Z K Heinenoord Tel.: 0186 604432 Fax: 0575 476139 E-mail: sobresearch(2)wxs.nl College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Schiedam Postbus 1501 3100EA Schiedam Tel.: 010-2191796 E-mail: ag.v.vliet(5),schiedam.nl Contactpersoon: de heer A. G . van Vliet Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam (BOOR), afdeling Beheer en Beleid Ceintuurbaan 213b 3051 K C Rotterdam Contactpersoon: mevrouw A . V . Schoonhoven Tel.: 010-4898515 E-mail: av.schoonhoven(3)gw.rotterdam.nl 21 juni 2011 6 juli 2011 6 september 2011 Schiedam Schiedam Zuid-Holland Sportpark A 4 Grasland, groenzone Sloot 37E Afzettingen van Duinkerke Illb op oudere Afzettingen van Duinkerke op Hollandveen op Afzettingen van Calais IV bebouwing bebouwing Bebouwing/oppervlaktewater tussen 1.15 meter -NAP en 2.13 meter -NAP 84.445/439.963 84.282/440.074 84.418/439.727 84.461/440.136 84.528/439.777 84.287/440.032

27

Oppervlakte onderzoeksgebied: Kaart plangebied: C M A / AMK-status: C A A -nr.: C M A -nr.: ARCHIS -monument nr.: Vondstmeldingsnummer: ARCHIS -waarneming nr.: Onderzoeksmeldingsnummer: Deponering documentatie:

Deponering digitale documentatie:

circa 1.2 hectare zie Afbeelding 2 en Afbeelding 3 N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. 47.295 Provinciaal Depot Zuid-Holland Kalkovenweg 23 2401 L J Alphen aan den Rijn tel: 0172-421688 Documentalist: de heer F. Kleinhuis e-depot (www.edna.nl)

28

Bijlage 2 Archeologische en geologische tijdschaal C14 B.P

Kaïoünoiscr» tad koeler vochtiger Sututlanticum

Merovanache tijd

Mtaienjloirelnee tijd

YWag-rWITr8rtmJB IJzertJd Midden Uzerald Vroege Uzedild Late Bronstijd

Midden Bronst*)

vroeg» Brons

L^-NeolMhicum

vocntjg AttantJcum

Vraeo-NeoUthlcum

10.000 NwensDurg 10.000 Ttonger 11.000

12000

warmer Belling

Hamburg

12000 25 000

Weichsel ijstijd

50.000 100.000 150.000

Midden-Paieonhicurn

250.000 300IX» w.C

Op het hierbij geboden overzicht worden de geologische en archeologische hoofdperioden weergegeven. De dateringen in de linkerkolom (voor en na Chr.) zijn gekalibreerd en geven de betrouwbaarste dateringen. Bron: ROB, 1988.

29

30

Bijlage 3 Overzicht voor het Holocene gebied van de gebruikelijke lithostratigrafische indeling en de vertaling naar de lithostratigrafie naar De Mulder et. al, 2003 gebruikelijke terminologie

terminologie (naar De Mulder et al., 2003)

Afzettingen van Duinkerke 3(A, B)

Formatie Walcheren Formatie Walcheren Formatie Walcheren Formatie Walcheren

Afzettingen van Duinkerke 2 Afzettingen van Duinkerke 1 (A, B) Afzettingen van Duinkerke 0

van

Naaldwijk:

Laagpakket

van

van

Naaldwijk:

Laagpakket

van

van

Naaldwijk:

Laagpakket

van

van

Naaldwijk:

Laagpakket

van

Formatie van Nieuwkoop; Hollandveen Laagpakket Formatie van Nieuwkoop: Basisveen Laag

Hollandveen Basisveen Afzettingen van Afzettingen van Afzettingen van Afzettingen van

Calais 4 Calais 3 Calais 2 Calais 1

Formatie Formatie Formatie Formatie

van van van van

Naaldwijk: Laagpakket Naaldwijk: Laagpakket Naaldwijk: Laagpakket Naaldwijk: Laagpakket

van van van van

Wormer Wormer Wormer Wormer

Jonge Duin- en Strandafzettingen Oude Duin- en Standafzettingen

Formatie van Naaldwijk: Laagpakket van Schoorl Formatie van Naaldwijk: Laagpakket van Zandvoort

Formatie van Twente: dekzand

Formatie van Boxtel: Laagpakket van Wierden

Formatie van Boxtel: Laagpakket van Delwijnen Formatie van Kreftenheye: rivierduinen Formatie van Kreftenheye Formatie van Kreftenheye Formatie van Kreftenheye: Afzettingen van Formatie van Kreftenheye: Laag van Wijchen Wijchen Afzettingen van Afzettingen van Afzettingen van Afzettingen van

Tiel Tiel Tiel Tiel

Afzettingen Afzettingen Afzettingen Afzettingen

Gorkum 4 Gorkum 3 Gorkum 2 Gorkum 1

van van van van

3 2 1 (A, B) O


van van van van

Echteld Echteld Echteld Echteld


van van van van

Echteld Echteld Echteld Echteld

31

32

Bijlage 4 Overzicht Boorgegevens s.o.: scherpe overgang g.o.: geleidelijke overgang

Boring: 1

Coördinaten:

X: 84433,5 Y: 439742,

NAP: -1,5 Oxi/red: 0

Beschrijver: A M Boorder A M

Datum:

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00-0,30

zeer fijn zand, matig humeus

Kleur grijs

Horizont:

bruin

Graszode

Consistentie:

Lithologie: Opmerking:

s.o.

Boortype

Edelman 7 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,30 - 1,85

matig fijn zand

donker

Lithologie:

met kleibrokken

Opmerking:

s.o.

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

1,85 - 3,00

klei, uiterst lemig

licht

Lithologie:

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

blauw

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

Opmerking:

mogelijk Dk1 geul; g.o. 10 cm Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

3,00 - 4,00

klei, sterk lemig

Kleur licht

Lithologie:

met zandlaagjes

Opmerking:

geulvulling

Boortype

Guts 3

Interpretatie: Afz. van Duinkerke

Consistentie:

Boortype

Interpretatie: Opgebracht, (sub-)recent

Consistentie:

Kleur

Diepte:

Interpretatie:

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs


Consistentie:

Organische Inhoud:

33

27-06-2011

Boring: 2

Coördinaten: Opmerking

X: 84474,8 Y: 439760,

Grondsoort: matig fijn zand

Opmerking:

g.o. Edelman 7 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,05 - 0,20

klei, matig humeus

Consistentie:

Opmerking:

s.o. Edelman 7 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,20-1,00

klei, zwak zandig

licht

Organische Inhoud:

Horizont:

bruin

Opmen\ing:

s.o.

Boortype

Edelman 7

Matig gerijpt

Horizont:

grijs

Kleur

Opmerking:

cokeslaagje Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

1,05-1,10

zeer grof zand

Kleur

Horizont:

Interpretatie: Opgebracht, (sub-)recent Organische Inhoud:

Horizont:

geel

Lithologie:

Interpretatie:

Organische Inhoud:

Consistentie:

Boortype

Organische Inhoud:

Opgebracht, (sub-)recent

zwart

Lithologie:


Consistentie:

Lithologie:

Grondsoort:

Graszode

bruin

Lithologie:

Boortype

Datum:

Interpretatie:

Consistentie:

Boortype

stenen

Horizont:

bruin

Lithologie:

1,00-1,05

Beschrijver: KP Boorder KP

2,80 gestaakt, omdat boor leeg liep Kleur

Diepte: 0,00 - 0,05

Diepte:



Consistentie:

Opmerking: Boortype Diepte:

Grondsoort:

1,10-2,80

zand Lithologie:

Guts 3 Kleur donker met kleibrokken

Horizont:

grijs


Consistentie:

Opmerking: Boortype

34

27-06-2011

Boring: 3

Coördinaten.

X: 84502,4 Y: 439772,



Datum:

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00 - 0,05

zand

Kleur

Horizont:

bruin

Lithologie:

Interpretatie: Graszode Organische Inhoud:

Consistentie:

Opmerking: Boortype

Edelman 7 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,05 -1,38

matig grof zand

donker

Lithologie: OpmenXing:

asfalt, cokes Edelman 7

Grondsoort:

1,38- 1,65

klei

Kleur donker

Opmerking:

verontreinigd

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

1,65-3,80

klei

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

Kleur zwart

Lithologie:

met kleilaagjes met zandlaagjes

Opmeting:

houtrestjes

Boortype

Guts 3


Consistentie:

Lithologie:


Consistentie:

Boortype Diepte:

Horizont:

grijs

Horizont:


grijs

Organische Inhoud:

Consistentie:

35

27-06-2011

Boring: 4


Diepte:

Grondsoort:

0,00 - 0,07

klei

X: 84500 Y: 439814,



Datum:

wegens sterke verontreiniging boring niet dieper doorgezet. Kfeur

Horizont:

Interpretatie:

bruin

Lithologie:

Graszode

Consistentie:

Organische Inhoud:

Opmeri
Grondsoort:

0,07 - 0,68

klei

Edelman 7 Kleur

Horizont:

bruin

Lithologie:

Consistentie:


Sterk gerijpt

Organische Inhoud:


Grondsoort:

0,68 - 0,73

klei

Edelman 7 Kleur donker

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs


Consistentie:

Opmerking:

verontreiniging

Boortype

Edelman 7

Grondsoort:

Kleur

0,73 - 0,95 zand

donker

Lithologie:

Interpretatie:

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs


Consistentie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

0,95 - 1,60

klei

Guts 3 Kleur donker

Lithologie:

Horizont:

grijs

Opgebracht, (sub-)recent Organische Inhoud:

Consistentie:

Opmerking:

verontreiniging

Boortype

Guts 3

Interpretatie:

36

27-06-2011

Boring: 5


X: 84480,5 Y: 439860,


Grondsoort:

0,00 - 0,70

matig grof zand, matig humeus

Datum:

boring gestaakt wegens verontreiniging Kleur

Diepte:

Beschrijver: AM Boorder AM

bruin

Horizont:

Consistentie:

Lithologie:

Interpretatie: Graszode

grijs

Organische Inhoud:

Opmerking: Boortype

Edelman 7 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,70-1,25

zand, zwak kleiig

licht

bruin

Horizont:

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


grijs


Grondsoort:

1,25-1,65

zand


Opmerking:

havenslib; donkergrijs tot zwart

Boortype

Guts 3 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

1,65-2,00

matig grof zand

donker

met sliblagen; verontreiniging

Boortype

Guts 3

Grondsoort: klei

Horizont:

Kleur donker

bruin

Organische Inhoud:

Horizont:

Opmerking:

verontreiniging

Boortype

Guts 3


grijs

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


grijs

Opmerking:

Diepte:

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


Consistentie:

Lithologie:

2,00 - 3,00

Horizont:

grijs

37

27-06-2011

Boring: 6

Coördinaten:

X: 84462,6 Y: 439901,

NAP: -2 Oxi/red: 0


Datum:

27-06-2011

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

Kleur

0,00 - 1,00 matig grof zand

Horizont:

grijs

Lithologie:


Consistentie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

1,00-2,30

klei Lithologie:

Edelman 7 Kleur bruin met zandlaagjes

Opmerking:

havenslib, zwakke verontreiniging Guts 3

Grondsoort:

2,30-2,52

klei

Kleur donker


donkergrijs tot zwart Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

2,52 - 4,00

veen

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

Kleur

Horizont:

Opmen\ing:

houtpulp, op360 grijze kleilaag van 5 cm Guts 3

Interpretatie: Hollandveen

Consistentie:

Boortype

Interpretatie:

Organische Inhoud:

bruin

Lithologie:

hout (algemeen)


Consistentie:

Boortype


Consistentie:

Boortype Diepte:

Horizont:

grijs

Organische Inhoud:

38

hout (algemeen)

Boring: 7

Coördinaten:

X: 84444,8 Y: 439943,



Datum:

27-06-2011

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00 - 0,20

klei

Kleur

Horizont:

bruin

Graszode

Consistentie:

Lithologie:

Interpretatie:

Organische Inhoud:

OpmenXing: Boortype

Edelman 7 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,20 - 0,98

klei, matig zandig

licht

bruin

Horizont:

Consistentie:

Lithologie:


grijs

Organische Inhoud:

OpmenXing: Boortype Diepte:

Grondsoort:

0,98-1,63

klei Lithologie:

Edelman 7 Kleur donker met zandlaagjes

Horizont:


grijs

Organische Inhoud:

Consistentie:


Grondsoort:

1,63 -1,82

klei

Guts 3 Kleur donker

Opmerking:

verontreiniging

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

1,82-2,20

klei

Kleur donker bruin

OpmenXing:

sterk venige top, oude maaiveld Guts 3

Diepte:

Grondsoort: veen

Kleur

veen, sterk amorf

Opmerking:

g.o.

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

2,40-2,52

veen veen, sterk amorf

OpmenXing:

goGuts 3

Diepte:

Grondsoort:

2,52-2,90

klei

Horizont:

Organische Inhoud:

Horizont:

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs Consistentie:


Ca IV

Boortype

Guts 3


Consistentie:

Kleur


bruin

Lithologie:

Boortype

Organische Inhoud:

Consistentie:

Kleur

Interpretatie: Bouwvoor

zwart

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs

Boortype

2,20-2,40

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


Consistentie:

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs

Interpretatie: Afz. van Calais

Ongerijpt

39

Organische Inhoud:

plantenresten

Boring: 8

Coördinaten:

X: 84441,4 Y: 439987,



Datum:

27-06-2011

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00 - 0,50

matig grof zand

Kleur


s.o. Edelman 7

Diepte:

Grondsoort: zand

Kleur blauw


s.o. Edelman 7

Grondsoort:

1,25-2,35

klei Lithologie:

met zandlaagjes

OpmenXing:

verontreinigd havenslib; s.o.

Boortype

Guts 3

Horizont:

Grondsoort:

Kleur

veen, uiterst kleiig

bruin

Lithologie:

Organische Inhoud:

Horizont:

Organische Inhoud:

Horizont:

OpmenXing:

oude maaiveld; g.o. Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

Kleur

2,50 - 3,00

veen

bruin veen, sterk amorf

Organische Inhoud:

Horizont:


Consistentie:

Organische Inhoud:

OpmenXing: Boortype


Consistentie:

Boortype


Consistentie:

Diepte:

Interpretatie: Bouwzand

grijs

2,35 - 2,50

Lithologie:

Organische Inhoud:

grijs

Kleur bruin


Consistentie:

Boortype Diepte:

Horizont:

bruin

Consistentie:

Boortype

0,50-1,25

grijs

Guts 3

40

hout (algemeen)

Boring: 9

Coördinaten:

X: 84441,3 Y: 440032,

NAP: -2,02 Oxi/red: 100

Beschrijver: AM Boorder A M

Datum:

Opmerking Diepte: 0,00-0,05

Kleur

Grondsoort:

Horizont:

bruin

zand

Graszode Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:

Interpretatie:


Grondsoort:

0,05 -1,00

zeer grof zand

Edelman 7 Kleur bruin

Horizont:

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


grijs


Edelman 7 Kleur

Grondsoort: blauw

1,00 - 1,30 zeer grof zand

Horizont:

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


grijs


Grondsoort:

1,30-2,45

klei


Horizont:

Organische Inhoud:

Consistentie:


verontreinigd havenslib

Boortype

Guts 3 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

2,45 - 2,75

veen, uiterst kleiig

Horizont:

bruin

Opmerking:

oude maaiveld, venige klei/kleiig veen

Boortype

Guts 3

Interpretatie: Hollandveen Bouwvoor Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:


grijs

41

27-06-2011

Boring: 10

Coördinaten:

X: 84441,2 Y: 440077,



Datum:

Opmerking Kleur

Diepte:

Grondsoort:

0,00-0,12

klei, sterk humeus

Horizont:

bruin

Lithologie:

Interpretatie: Graszode

Consistentie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

0,12-0,40

zand

Edelman 7 Kleur grijs

Opmerking:

kiezels

Boortype

Edelman 7

Grondsoort:

0,40- 1,22

zand

Kleur donker

Lithologie:


Consistentie:

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

bruin

Organische Inhoud:

Horizont:


grijs Consistentie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

1,22-2,26

klei



verontreinigd baggerslib Guts 3

Diepte:

Grondsoort: klei

Kleur donker


venige top Guts 3

Diepte:

Gmndsoort:

2,66-2,95

veen

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

Kleur donker

Lithologie:

Organische Inhoud:

Horizont:

Consistentie:

Organische Inhoud:

Opmerking:

s.o., vanaf 285-290 klebandjes met schuine insteek Guts 3

Diepte:

Grondsoort: veen Lithologie:

Kleur

Horizont:

bruin veen, matig amorf


bruin

Boortype

2,95-3,10

Intenjretatie: Afz. van Duinkerke

Consistentie:

Boortype


Consistentie:

Boortype

2,26-2,66

Horizont:

grijs

Interpretatie: Hollandveen Organische Inhoud:

Consistentie:

OpmenXing: Boortype

Diepte:

Grondsoort:

3,10-3,70

klei

Guts 3

Kleur

Horizont:

grijs

Lithologie:

Consistentie:

Opmerking:

venige zwarte top

Boortype

Guts 3


Ongerijpt

42

Organische Inhoud:

27-06-2011

Boring: 11


Diepte:

Grondsoort:

0,00-1,00

klei

X: 84448,1 Y: 440118,



Datum:

intact profiel! Kleur

Horizont:

grijs


Consistentie:

Lithologie: OpmenXing: Boortype Diepte:

Grondsoort:

1,00-1,40

klei


Horizont:


grijs

Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie: Opmerking: Boortype Diepte:

Grondsoort:

1,40-1,95

klei

Guts 3 Kleur donker

Opmerking:

verontreiniging; donkergrijs tot zwart

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

1,95-2,22

klei


Consistentie:

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs

Kleur donker

Horizont:

bruin

Interpretatie: Afz. van Duinkerke Organische Inhoud:

Consistentie:

Lithologie:

sterk venig

Opmerking:

venige top van onderliggende laag; oude maaiveld; s.o.

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

2,22 - 2,30

klei

Kleur

Opmerking:

g.o.1

Boortype

Guts 3 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

2,30 - 2,40

klei, matig humeus

Opmerking:

DK1 ?; s.o.

Boortype

Guts 3

Grondsoort: veen

Organische Inhoud:

bruin

Horizont:

Kleur

Organische Inhoud:

Horizont:

bruin

Organische Inhoud:

Opmerking: Boortype


Consistentie:

Lithologie:


grijs

Consistentie:

Lithologie:

2,40-2,50

licht


Consistentie:

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs

Guts 3

43

27-06-2011

Boring: 12

Coördinaten:

X: 84450,8 Y: 439929,



Datum:

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00- 1,72

klei

Kleur bruin

Horizont:

Consistentie:

Lithologie:


grijs

Organische Inhoud:


Grondsoort:

1,72-1,98

klei

Guts 3 Kleur donker

bruin

OpmenXing:

oude maaiveld, sterk venige top; g.o.2

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

1,98 - 2,03

veen

Kleur

veen, sterk amorf veen, matig veraard

Opmerking:

go.2

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

2,03-2,11

veen

veen, matig amorf

OpmenXing:

go.1

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort: veen

OpmenXing:

g.o.1

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort: klei

Organische Inhoud:

Horizont:

Consistentie:

Organische Inhoud:

Horizont:

Organische Inhoud:

Horizont:

Consistentie:

OpmenXing:

plantenresten in top

Boortype

Guts 3


grijs

Lithologie:


Consistentie:

Kleur


bruin veen, zwak amorf


bruin

Kleur

Lithologie:

2,16-2,70

Horizont:

Consistentie:

Kleur donker

Lithologie:

2,11 - 2,16

Organische Inhoud:

zwart

Lithologie:


Consistentie:

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs

Ongerijpt

44

Organische Inhoud:

27-06-2011

Boring: 13

Coördinaten:

X: 84456,7 Y: 439915,



Datum:

27-06-2011

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00-1,91

klei

Kleur bruin

Opmerking:

pakket niet verder beschreven/uitgesplitst

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

1,91-2,20

klei


Kleur donker bruin

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

sterk venig

Opmerking:

oude maaiveld, venige top opgenomen in de klei

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort: veen

Consistentie:

Kleur donker

Lithologie:

veen, matig amorf

OpmenXing:

vanaf 230 riet

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

2,49-2,80

klei

Sterk gerijpt

Horizont:

bruin

Consistentie:

Horizont:


Ongerijpt

Opmerking: Boortype

Interpretatie:

Organische Inhoud:

grijs

Lithologie:

Organische Inhoud:

Hollandveen

Consistentie:

Kleur


Lithologie:

2,20-2,49

Interpretatie:

Consistentie:

Lithologie:

Diepte:

Horizont:

grijs

Guts 3

45

Organische Inhoud:

riet (wortels)

Boring: 14

Coördinaten:

X: 84441,4 Y: 439957,


Beschrijver: A M Boorder AM

Datum:

27-06-2011

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00- 1,85

klei

Kleur bruin

Lithologie: s.o.

Boortype

Guts 3

Grondsoort:

1,85- 1,90

klei Lithologie:


Consistentie:

OpmenXing:

Diepte:

Horizont:

grijs

Kleur

Organische Inhoud:

Horizont:

bruin sterk venig


Consistentie:

Organische Inhoud:

Opmerking:

uiterst tot sterk venige top van onderliggende kleilaag; s.o.

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

1,90-2,05

klei

Kleur donker


g.o.2 Guts 3

Diepte:

Grondsoort: klei

Kleur donker


go.2 Guts 3

Diepte:

Grondsoort: veen

Organische Inhoud:

Horizont:

grijs

Kleur

Organische Inhoud:

Horizont:

bruin

Lithologie:


Consistentie:

Organische Inhoud:

OpmenXing: Boortype


Consistentie:

Boortype

2,15-2,50

bruin


Consistentie:

Boortype

2,05-2,15

Horizont:

grijs

Guts 3

46

riet (wortels)

Boring: 15

Coördinaten:

X: 84441,4 Y: 439972,



Datum:

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00-0,30

zand

Kleur

Horizont:

Interpretatie:

bruin

Lithologie:

Graszode Organische Inhoud:

Consistentie:


Grondsoort:

0,30-1,20

zand

Edelman 7 Kleur

Horizont:

Interpretatie:

grijs

donker

Bouwzand

Consistentie:

Lithologie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

1,20 -1,60

klei


Lithologie:

Horizont:


grijs

Consistentie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

1,60-1,95

klei

Guts 3 Kleur licht

Lithologie:

Horizont:


bruin Consistentie:

Organische Inhoud:


Grondsoort:

1,95-2,30

klei Lithologie:

Guts 3 Kleur donker sterk venig

Opmerking:

oude maaiveld

Boortype

Guts 3

Diepte:

Grondsoort:

2,30 - 2,50

veen

Horizont:

Consistentie:

Kleur

Sterk gerijpt

Horizont:

bruin

Interpretatie:

Organische Inhoud:

Opmerking: Boortype

Organische Inhoud:

Hollandveen

Consistentie:

Lithologie:


bruin

Guts 3

47

27-06-2011

Boring: 16

Coördinaten:

X: 84447,2 Y: 439748,



Datum:

27-06-2011

Opmerking Diepte:

Grondsoort:

0,00-2,90

klei

Kleur bruin

Horizont:


grijs

Consistentie:

Lithologie:

Organische Inhoud:

OpmenXing: Boortype

Guts 3 Kleur

Diepte:

Grondsoort:

2,90 - 4,00

klei, sterk lemig

licht

Horizont:

Consistentie:

Lithologie:


grijs Ongerijpt

Organische Inhoud:

Opmerking: Boortype

Boring: 17

Guts 3


Diepte:

Grondsoort:

0,00-2,55

klei

X: 84461,0 Y: 439754,



Datum:

gestuit op houten plank? Kleur bruin

Lithologie:

Horizont:


grijs

Organische Inhoud:

Consistentie:


Grondsoort:

2,55-2,56

hout

Guts 3 Kleur



Horizont:

Organische Inhoud:

Consistentie: gestuit op hout

Boortype

48

27-06-2011

Bijlage 5 SOB Research: Gegevens OB R E S E A R C H

Naam: Bezoekadres:

SOB Research Instituut voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek B.V. Hofweg 13, Heinenoord

Postadres:

Postbus 5060 3274 Z K Heinenoord

Telefoon: Fax: E-Mail:

0186 604432 0575 476139 sobresearch(£>wxs.nl

Directeur: Raad van Advies:

Jhr. J. E. van den Bosch J. van de Erve (Voorzitter) Prof. dr. ir. J. T. Fokkema (Vice-Voorzitter) J. van Kerchove (Secretaris)

Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Rotterdam Inschrijvingsnummer Register: 24346983 B T W nummer: N L 8118.55.600.B.01 Bankrelatie: Rekeningcourant:

Rabobank Graafschap-Noord Nr.: 3543.43.181

49

Heinenoord, 6 september Geacht College,

Recommend Documents