Heijmans Jaaroverzicht duurzaamheid DE CONTOUREN VAN MORGEN

Heijmans Jaaroverzicht duurzaamheid

DE CONTOUREN VAN MORGEN

Jaaroverzicht duurzaamheid

Titel hoofdstuk

De eerste overspanning van deze omvang op basis van kunststof in Nederland

Composieten brug A27 2

Jaaroverzicht duurzaamheid 2013 - Heijmans


Titel hoofdstuk


3


Titel hoofdstuk

Samenvatting Al vanaf 2006 staat duurzaamheid hoog op de agenda bij Heijmans. Sindsdien is er flinke voortgang gemaakt in het vergroenen van de bedrijfsvoering, de keten en de diensten en producten. Zo ondernam Heijmans de afgelopen jaren het initiatief om alleen nog maar met duurzaam hout te werken, bereikte zij de hoogste trede van de duurzaamheidsladder van Prorail, investeerde Heijmans in kennisontwikkeling met Nyenrode en is duurzaamheid in alle processen verankerd via het inkoopbeleid en de doorvoering van ISO 14001 bij alle bedrijfsonderdelen. Ook de markt ontwikkelt zich op vlak van duurzaamheid. Aan de vraagzijde is steeds meer behoefte aan energiezuinige producten, die bij voorkeur gebruik maken van alternatieve energiebronnen. Ook kijken consumenten en opdrachtgevers steeds meer naar levensduur van producten en de kosten die daarmee gemoeid zijn, waardoor vervanging door groenere producten steeds meer haalbaar wordt. Duurzaamheid vormt daarmee een vast onderdeel van de vraag van opdrachtgevers. In 2013 heeft Heijmans, mede op basis van de marktontwikkelingen, de strategie met betrekking tot duurzaamheid herijkt. Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen zijn sinds 2008 dusdanig gewijzigd, dat de mogelijkheden sterk verruimd zijn. Er is opnieuw een impactanalyse gedaan om de relevantie van de doelstellingen en de impact als bouwer te beoordelen. Dit heeft geleid tot nieuwe doelstellingen die een stap verder gaan. Zo stellen we ons niet meer tot doel energieverbruik te reduceren, maar op termijn juist gebouwen energieleverend te laten zijn via nieuwe technologie en design. Veel van onze producten en diensten kunnen juist waarde toevoegen, in plaats van onttrekken of reduceren van grondstoffen, energie of ruimte. Dat is de basis. Deze nieuwe set aan doelstellingen noemen we ‘contouren van morgen’, deze zullen vanaf 2014 geïmplementeerd worden. De organisatie van duurzaamheid is in 2013 via eenzelfde structuur als voorgaande jaren gelopen. Er is een programmamanager, verankering in de raad van bestuur en via verschillende werkgroepen wordt gewerkt aan informatiedeling en kennisopbouw. Ook is het beleid via verschillende stakeholdersbijeenkomsten getoetst en meegenomen in de herijkte doelstellingen voor 2014.

4


De voortgang op vlak van duurzaamheid, en dan specifiek met betrekking tot de doelstellingen is als volgt. Op vlak van de footprint nam de CO2-uitstoot, meer dan de gestelde 6% af, namelijk met 11%. Het aandeel leaseauto’s met een A of B klasse nam toe naar 94%. De gemiddelde energieprestatiecoëfficiënt van de woningportefeuille nam meer dan de gestelde eis af, waarmee de woningen energiezuiniger zijn dan vereist vanuit het Lenteakkoord. De scheidingspercentages van het bouwafval op bouwplaatsen bedroeg ook in 2013, net als in 2012, ruim 60%. Heijmans streeft naar minimaal 50% afvalscheiding. Het hergebruikpercentage na de afvoer van het afval bedraagt 90%. Alle bedrijfsonderdelen zijn FsC en PEFC gecertificeerd. Inmiddels heeft ook 88% (tegen 75% in 2012) van de voorkeursleveranciers in de keten, een convenant duurzaam inkopen ondertekend. Wat betreft het item veiligheid en gezondheid is dit jaar een programma gestart om de doelstellingen intern onder de aandacht te krijgen en uiteindelijk minder ongevallen en verzuim te realiseren. Het totaal aandeel vrouwen in het senior management is dit jaar toegenomen tot ruim 9%, het totaal aandeel vrouwen in de hele organisatie is met 10% gelijk gebleven aan 2012. Het streefcijfer van 15% is niet gehaald, mede ook door reorganisaties en krimp van de organisatie. Vooruitkijkend naar 2014 zal duurzaamheid met de doelstellingen ‘contouren van morgen’ een nog prominentere rol in de organisatie krijgen, waarin de technologische mogelijkheden en vraag van de klant verder worden opgerekt. Dit zal nog steeds het nodige van de organisatie vragen.


Titel hoofdstuk

Inhoudsopgave

Profiel heijmans

Visie, missie en strategie duurzaamheid

11

Duurzaam inkopen

20

24

Interactie met stakeholders

27

7

Trends en impact

30

Organisatie

33

40

Planet

43

Profit

46

48

Vooruitblik

Totstandkoming verslag

49

56

People

Uitdagingen en dilemma’s

60 Begrippen en afkortingen

Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant

Meer informatie

61


5

2.0 In 2006 startte Heijmans met het programma duurzaamheid. Het eerste duurzaamheidsverslag verscheen in 2008. Ondertussen is er veel veranderd. Heijmans heeft stevige stappen gezet: in vrijwel alle projecten speelt duurzaamheid een rol. Zo ondernam Heijmans de afgelopen jaren het initiatief om vrijwel alleen maar met duurzaam hout te werken, bereikte zij de hoogste trede van de duurzaamheidsladder van Prorail, investeerde Heijmans in kennisontwikkeling met Nyenrode en won zij diverse duurzaamheidsawards zoals de Passief Huis Award. Om duurzaamheid in alle processen te verankeren werd ISO 14001 ingevoerd bij alle bedrijfsonderdelen. Ondertussen staat ook de markt niet stil. Ook voor consumenten die op basis van lagere onderhoudskosten steeds duurzamere producten kiezen. Bezuinigingen en de financiële crisis zetten geen streep door duurzaamheid, maar hebben deze ontwikkeling juist aangejaagd. Meer dan ooit is het nodig slimme oplossingen te bedenken voor klanten die al rekening houden met energiereductie, materiaalrecycling of andere aspecten van duurzaamheid. Deze oplossingen betreffen het productieproces, manier van

6


samenwerking en de producten zelf. Het item veranderde van verplichte kost naar een manier om onderscheidend te zijn en waarde te creëren.

De introductie van de smart highway, dat duurzame technieken combineert met hoogstaand design, comfort en beleving, heeft aangetoond dat oplossingen een veel groter bereik kunnen hebben. Dit heeft ertoe geleid dat het duurzaamheidsprogramma in 2013 een nieuw fundament heeft gekregen. Kern van dit fundament en overtuiging is dat duurzaamheid niet alleen meer gaat over het vergroenen van de eigen keten en bedrijfsvoering, maar over het initiëren en bedenken van oplossingen die een verschil gaan maken voor de leefomgeving. Dat vergt een aanscherping van doelen en onderliggende doelstellingen, die los van eigen keten en bedrijfsvoering ook betrekking gaan hebben op innovaties, klanttevredenheid en de mate van initiatief. Deze doelen zullen voor 2014 de basis van reporting gaan vormen. In dit verslag staan de oude doelstellingen nog Roland de Waal Concerndirecteur Wegen centraal, maar bieden wij u tegelijkertijd Portefeuillehouder een kwalitatieve doorkijk naar het nieuwe duurzaamheid fundament.


Titel hoofdstuk

PRO FI EL H EI JMA N S

Niet meer en groter, maar slim en efficiënter

Hydrea thermpipe

Visie In 2020 is bouwen nog steeds een vak: iets dat kennis en kunde vereist. Maar meer dan ooit wordt dit vak in 2020 niet meer bepaald door het ‘maken’, maar door het ‘bedenken’. En de klanten die deze producten en diensten afnemen zijn niet meer alleen gedreven door bezit, maar steeds vaker door het delen van bezit. Of het nu wonen, werken of verbinden betreft. Heijmans bouwt aan de ruimtelijke contouren van morgen. Deze contouren worden meer en meer bepaald door het schaarser worden van ruimte, grondstoffen en andere resources. Dat vergt verandering, creativiteit en integratie van systemen. Ruimtelijke oplossingen van morgen gaan niet zozeer over meer en groter, maar over slimmer en efficiënter.

Missie Het is onze missie om een voortrekkersrol te vervullen in het slimmer en efficiënter maken van de bouw door duurzaamheid toe te passen in de samenwerkingen die we aangaan, de processen die we doorlopen en de producten die we realiseren. Wij nemen hierbij de verantwoordelijkheid om verandering en innovatie te

realiseren, partnerships aan te gaan en klanten zo van de beste inzichten te voorzien. Teneinde de op margegroei gefocuste strategie te realiseren en continueren, streeft Heijmans op termijn naar een EBIT-marge in de realiserende sectoren van tussen de 3 en 4 %. In de ontwikkelende sectoren, met name Vastgoed, is de streefmarge circa 8%.

Strategie en ambitie 2012-2016 Ons doel is om de beste en daarmee meest vernieuwende onderneming in onze sector te worden. Dat bereiken we door te sturen op continue verbetering van onze kernactiviteiten via bundeling van inkoopkracht, eenduidigheid in commercie en tendermanagement en uitmuntend projectmanagement. Daarnaast zullen wij ons marktaandeel in bestaande markten verder vergroten door kwaliteit toe te voegen en in nieuwe markten aan positie winnen door te innoveren, om deze ambitie te realiseren.

Toegevoegde waarde Heijmans onderscheidt zich door vroegtijdig in het ontwerpproces samen met partners oplossingen te bedenken en deze vanuit de integratie van kennis en


7


kunde te realiseren en te onderhouden. Ons werk begint aan de tekentafel en strekt zich steeds vaker uit tot beheer en onderhoud. Wij combineren high tech kennis en creativiteit tot vernieuwende producten en concepten die we breed toepassen. Met telkens een andere lokale verschijningsvorm, maar allemaal vanuit dezelfde expertise bedacht. Heijmans positioneert zich als een uitgesproken vernieuwende speler in de markt.

Geschiedenis De historie van Heijmans gaat terug tot het jaar 1923, toen Jan Heijmans in Rosmalen zijn stratenmakersbedrijf startte. In die tijd was Heijmans al vernieuwend door als één van de eersten te starten met bitumineuze wegverhardingen. De naoorlogse wederopbouw geeft hem volop de kans te groeien, door het herstellen en aanleggen van wegen en vliegvelden. De eerste bedrijfsovername is in deze periode een feit en markeert het begin van een enorme groei en veelzijdigheid. In 1993 krijgt Heijmans een GESCHIEDENIS notering aan de OPRICHTING VAN HEIJMANS Amsterdam Exchanges. Daarmee boort het bedrijf een nieuwe bron van kapitaal aan, die verdere groei en overnames mogelijk maakt. De koers van de onderneming is vanaf medio 2008 ingrijpend gewijzigd en kent tegenwoordig een sterke focus op toegevoegde waarde vanuit de integraliteit van bedrijfsonderdelen. Door elke dag de processen en efficiency te verbeteren, financieringsverhoudingen te verbeteren en te desinvesteren creëert Heijmans ruimte om vernieuwende ideeën te lanceren en kleur te bekennen in de markt. De Smart Highway is daarvan een goed voorbeeld.

1923

Marktgebieden en thema’s Heijmans richt zich op een drietal gebieden: wonen, werken en verbinden. Binnen die gebieden zijn we actief in diverse marktsegmenten zoals landelijke en regionale infra, water, zorg, enzovoorts. Heijmans is georganiseerd in een vijftal bedrijfsstromen, te weten Vastgoed en Woningbouw (wonen), Utiliteit (werken), Wegen en Civiel (verbinden). Alle bedrijfsstromen worden centraal aangestuurd zodat samenwerking, synergie, schaal, kennis en kunde optimaal benut worden. Daarnaast zorgt het geheel aan activiteiten voor een integrale propositie aan klanten, van idee tot realisatie, onderhoud en service.

8


Profiel Heijmans

Activiteiten Vastgoed Vastgoed richt zich in Nederland op gebiedsontwikkeling van zowel grootschalige als kleinere projecten in binnen- en buitenstedelijke gebieden en is daarbij actief als initiator, ontwikkelaar en verkoper van voornamelijk woningen. Dit gebeurt vanuit het vastgoedbedrijf, dat bestaat uit een drietal vestigingen met een centrale aansturing. Hoogwaardige kennis van gebiedsontwikkeling is gebundeld in één gebiedsontwikkelingsorganisatie waarin accounts van grote klanten zijn ondergebracht. Daarmee wordt ingespeeld op zowel nieuwbouwopgaven als (binnenstedelijke) transformatieopgaven. Woningbouw Realisatie van woningen is de kernactiviteit van Woningbouw. Dit betreft verschillende typen woningen. De activiteiten omvatten primair nieuwbouw, maar ook de segmenten herstel, verbouw en renovatie van woningen. Onderhoud en service maken hier in toenemende mate onderdeel van uit Woningbouw werkt vanuit een drietal regionale vestigingen met een centrale aansturing. Tevens vinden bouwactiviteiten in België plaats. Utiliteit Utiliteit ontwerpt, realiseert en onderhoudt hoogwaardige elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Utiliteit realiseert grootschalige en complexe bouwopgaven in de klanten marktsegmenten gezondheidszorg, (semi-) overheid, commercieel vastgoed, high tech clean industrie (zoals laboratoria) en datacenters. Uniek is de integrale aanpak van bouw en installatietechniek en steeds vaker worden opdrachten gekoppeld aan langdurig beheer, onderhoud en service. Wegen Wegen richt zich op het aanleggen, in stand houden en verbeteren van infrastructuur gericht op mobiliteit voor de weggebruiker en het netwerk van wegen in Nederland, België en Duitsland, maar ook de inrichting van de openbare ruimte. Dit kunnen wegen en ondergrondse infra betreffen, maar ook alle installaties en techniek (zoals verlichting, camera- en verwijssystemen) in en om wegen en openbare ruimte heen. Wegen kent een aantal kennisvelden en ondersteunende specialismen. Het betreft ingenieursdiensten, gericht op engineering en design&construct, asset management en specialismen. Infra België richt zich vooral op wegenbouw, onderhoudscontracten en integrale contracten. De Duitse werkmaatschappij Oevermann is gespecialiseerd in wegenbouw voornamelijk voor het Duitse hoofdwegennet.


Titel hoofdstuk

Eikenflats Leeuwarden


9


Op wegenbouwgebied wordt over de landsgrenzen heen optimaal gebruik gemaakt van technologische kennisuitwisseling, inzet van specialistische materieel en inkoopkracht. Civiel Civiel richt zich op de locatiegebonden, boven- en ondergrondse infrastructuur, zoals viaducten, tunnels, kabels, leidingen, energievoorzieningen, sluizen, waterzuiveringen enzovoorts. Focus ligt op ontwerp, realisatie en beheer & onderhoud van zowel de objecten

10


Profiel Heijmans

als de bijbehorende installaties. De ontwikkeling van smart grids in Nederland ziet Heijmans als een kans om zich als ‘smart builder’ verder te onderscheiden. Franki, de Duitse onderneming versterkt de integrale kwaliteit van Civiel door samenwerking op gespecialiseerde funderingsonderdelen en projecten. Van den Berg voornamelijk actief in het Belgische marktgebied, is gespecialiseerd in service- en nieuwbouwcontracten op het gebied van de energie-, water-, elektriciteit- en infrastructuur.


Titel hoofdstuk

VIS IE, MI SSI E EN STRATE G I E DU U R Z AAM HEI D

Toevoegen in plaats van onttrekken

Admiraliteitlaan ‘s-Hertogenbosch

Visie De maatschappij verandert in een rap tempo. Klanten vragen om oplossingen die daarop inspelen. Grondstoffen en fossiele brandstoffen raken op en het ruimtegebruik staat onder druk. Facetten waar een bouwer bij uitstek het verschil in kan maken. Daarbij is het niet genoeg de eigen processen en toeleveranciers te vergroenen, maar de lat simpelweg in de keten veel hoger te leggen.

kennis en ervaring. En wij hebben een traditie als het gaat om vernieuwing. Van ZOAB tot smart highway, Heijmans zet de toon in de markt en durft te experimenteren.

Missie duurzaamheid Heijmans is het verschil voor de leefomgeving.

Ambitie en strategisch speerpunt Alleen partijen die daadwerkelijk bijdragen aan het oplossen van ruimtelijke vraagstukken, die iets toevoegen in plaats van onttrekken zijn in staat gebruikers echt tevreden te stellen. Dat kan door gebouwen energie op te laten leveren, in gebiedsontwikkeling natuur toe te voegen en materialen volledig te hergebruiken. Bovendien kan het toevoegen van trendsettende techniek de leefomgeving veraangenamen, het gebruik versimpelen en het energieverbruik doen dalen. Dit vergt kennis en kunde die Heijmans in huis heeft. Wij zijn integraal georganiseerd en verbinden daardoor

Heijmans heeft als grote onderneming een serieuze impact op de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Vanwege haar omvang, maar ook vanuit de aard van haar activiteiten. Dat geldt niet alleen voor alle sectoren afzonderlijk, maar ook voor integrale projecten waarin kennis en kunde uit de hele organisatie samenkomen.

Definiëring Duurzaamheid is het voortdurend zorgen voor producten, oplossingen en diensten die niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst, van de juiste kwaliteit zijn. De manier waarop Heijmans dat realiseert is door maatschappelijk


11


verantwoord te ondernemen. Ondernemerschap waarin economische prestaties (profit), met respect voor sociale aspecten (people) en binnen ecologische randvoorwaarden (planet) gerealiseerd worden. Dit dient te leiden tot betere resultaten voor zowel de onderneming als de samenleving. In feite is duurzaamheid de continue balans tussen mens, klimaat en economie. Niemand wordt er slechter van, maar juist allemaal beter. Waarom duurzaamheid? 1. Klanten vragen er om, niet alleen via contracten en branchebrede initiatieven, ook in projecten is er een nadrukkelijke vraag naar efficiënt ruimtegebruik, comfort en lage energielasten, duurzaam ontwerp en lage onderhoudskosten. 2. Duurzaamheid heeft een groot effect op cultuur. Het inspireert mensen om te vernieuwen en veranderen. 3. Duurzaamheid heeft een stuwende werking op innovatie. Door de technische mogelijkheden en de vraag van klanten te combineren. 4. Duurzaamheid draagt bij aan kwaliteitsverbetering. Daarmee draagt duurzaamheid bij aan het onderscheidend en innoverend vermogen van ons bedrijf en de technologische voorsprong die wij willen nemen op onze concurrenten.

Strategie De strategie is in 2013 herijkt, want technologische en maatschappelijke ontwikkelingen gaan razendsnel en leiden ertoe dat duurzaamheid veel meer omvat dan het eigen handelen.

TOEPASSING DUURZAAM HOUT

94,6% duurzaam 2012: 92%

12

Zo kun je in 2020 je eigen huis printen en daarmee dus ook zelf ontwerpen. Je huis verandert al naar gelang je voorkeuren, in de winter licht en warm, in de zomer koel en donkerder. Elk huis van Heijmans kun je kopen, of huren, net wat je wilt. Een energierekening heb je niet meer, simpelweg omdat je zelf energie opwekt en verdeelt met je buren. Scholen, ziekenhuizen, musea en andere gebouwen waar je werkt of dagelijks komt, zijn in 2020 ook zelfredzaam wat betreft energie. Veel



gebouwen zijn niet meer nieuw gebouwd, maar gerenoveerd. Tijdens die renovatie houdt het gebouw bovendien gewoon zijn deuren open. Door techniek en bouw volledig te integreren is de vernieuwbouw niet alleen net zo goed als nieuwbouw, maar authentieker bovendien. Het comfort leidt tot een aantoonbaar gezonde en aangename werkplek. Onze wegen, tunnels, viaducten en bruggen brengen je ook in 2020 veilig en snel van A naar B. Hoe je ook reist. Terwijl je rijdt, laadt de auto zich vanzelf op, en het licht overdag zorgt voor automatische verlichting ’s nachts. Mobiliteitsinformatie zorgt ervoor dat je een filevrije reis kunt plannen. Wegonderhoud staat doorstroming niet meer in de weg, nieuwe materialen zorgen voor snelle afbouw en fraai design.

In 2020 kun je zelf je huis ontwerpen en printen Heijmans heeft deze visie (‘Contouren van Morgen’) en de gevolgen ervan in het bestuur en senior management gedeeld. De ‘Contouren van Morgen’ zullen vanaf 2014 leiden tot nieuwe doelen en doelstellingen. Kern van de herziening heeft betrekking op het vergroten van de impact en rol van Heijmans door niet alleen naar de eigen bedrijfsvoering en keten te kijken, maar juist ook veel meer initiatief te nemen in de markt. Uiteindelijk kunnen ideeën en oplossingen meer betekenis en dus waarde genereren voor klanten, en tegelijkertijd sterk inspelen op de maatschappelijke ontwikkelingen. Het samenbrengen van die doelen: maatschappelijke relevantie en waarde vergroting, is de basis geweest voor het nieuwe fundament. Veel van onze producten en diensten kunnen juist waarde toevoegen, in plaats van onttrekken of reduceren van grondstoffen, energie of ruimte. Dat is de basis. De relatie tussen de bestaande en nieuwe doelstellingen is nadrukkelijk aanwezig, echter de nieuwe doelstellingen gaan een stap verder. Zo stellen we ons niet meer tot doel energieverbruik te reduceren, maar op termijn juist gebouwen energieleverend te laten zijn via nieuwe technologie en design. Bijvoorbeeld het concept IRWES. Deze verticale windturbine kan op daken worden geplaatst en zorgt ervoor dat de aanwezige windenergie benut wordt voor de verwarming en elektra van het gebouw zelf.


Materialiteitsanalyse De materialiteitsanalyse is een analyse van de impact van de bouw op de duurzame omgeving. Vanuit deze analyse ontstaat een beeld van maatschappelijke factoren waarop de bouw, en Heijmans als bijzonder, meer of minder invloed kan hebben. Vervolgens is het een keuze deze invloedssfeer wel of juist niet mee te nemen in de doelstellingen die voor duurzaamheid worden gehanteerd. In die keuze spelen de gesprekken met stakeholders een belangrijke rol. De stakeholdergesprekken worden uitgebreid behandeld in een apart deel van het verslag. In totaal zijn in de analyse zo’n 120 impactfactoren geïdentificeerd. Deze 120 impactfactoren zijn gebundeld in 16 impactgebieden. Vervolgens zijn de impactgebieden gecategoriseerd naar de aspecten van de GRI

Economisch


(economisch, milieu en sociaal). In tabel 1. is het resultaat hiervan weergegeven. De analyse is dit jaar voor het eerst op deze manier uitgevoerd en zal jaarlijks worden geactualiseerd en vastgesteld in de concerndirectie. De analyse leidt uiteindelijk tot een keuze voor de relevante doelstellingen.

Conclusie materiële impactgebieden Op basis van de interne en externe bronnen en dialogen is een prioriteitenmatrix opgesteld. Er wordt onderscheid gemaakt in 4 kwadranten, opgedeeld door een hoog en een laag intern belang en een hoog en een laag extern belang. Opgemerkt moet worden dat het hier gaat om een relatieve indeling. Een laag belang wil niet zeggen dat aan deze aspecten geen aandacht moet worden geschon ken, het geeft alleen aan dat de hoog belang impactfacto ren een hogere prioriteit zouden moeten krijgen.

Milieu

Sociaal

Economische prestaties

Materialen

Arbeidsomstandigheden

Financieel gezond zijn

Grondstoffen, materialen en recycling

Veiligheid en Gezondheid

Innovaties toepassen

Energie

Mensenrechten

Beste prijs/kwaliteit leveren (continu verbeteren)

Natuur beschermen

Sociaal ondernemen

Lobbywerk bouwsector

Emissies

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Inkooppraktijken

Oplossingen bieden voor klimaatbescherming

Bijdragen aan kennisontwikkeling

Ketensamenwerking en ketenverantwoordelijkheid

Afval en Lozingen

Duurzaam Leiderschap

Duurzaam Leiderschap

Duurzame energie oplossingen bieden

Product verantwoordelijkheid

Transparantie, monitoring en verslaglegging

Ruimtelijke kwaliteit ontwikkelen Tevreden klanten/gebruikers

Tabel 1. Impactgebieden duurzaamheid 2013


13


Meander Medisch Centrum, Amersfoort 14


Titel hoofdstuk



Extern Laag Belang

Extern Hoog Belang

Intern Hoog Belang

• Financieel gezond zijn • Innovatie toepassen • Veiligheid en Gezondheid

• Beste prijs/kwaliteit leveren (continu verbeteren) • Grondstoffen, materialen en recycling • Oplossingen bieden voor klimaatbescherming • Duurzame energie oplossingen bieden • Ruimtelijke kwaliteit ontwikkelen • Tevreden klanten/gebruikers

Intern Laag Belang

• Lobbywerk bouwsector • Natuur beschermen • Bijdragen aan kennisontwikkeling

• Transparantie, monitoring en verslaglegging • Ketensamenwerking en -verantwoordelijkheid • Sociaal ondernemen • Duurzame leiderschap en bedrijfsvoering

Tabel 2. Materialiteitsmatrix

Uit de materialiteitsmatrix volgen de volgende impactfactoren met een hoog intern en extern belang: 1. Beste prijs/kwaliteit leveren (continu verbeteren) 2. Grondstoffen, materialen en recycling 3. Oplossingen bieden voor klimaatbescherming 4. Duurzame energie oplossingen bieden 5. Ruimtelijke kwaliteit ontwikkelen 6. Tevreden klanten/gebruikers Hiermee zijn de volgende GRI aspecten het meest relevant: 1. Economische prestaties (Beste prijs/kwaliteit leveren continu verbeteren) 2. Product verantwoordelijkheid (Tevreden klanten/ gebruikers, Ruimtelijke kwaliteit ontwikkelen) 3. Materialen, Afval en Lozingen (Grondstoffen, materialen en recycling) 4. Energie en emissies (Oplossingen bieden voor klimaatbescherming, Duurzame energie oplossingen bieden)

De belangrijkste impactgebieden zoals hierboven beschreven, keren terug in de doelstellingen die geformu leerd zijn en de veranderingen van die doelstellingen vanuit de toekomstvisie ‘Contouren van Morgen’.

Bestaande doelstellingen en doorkijk Vanuit de beschreven visie en ambitie op het gebied van duurzaamheid is een aantal doelstellingen te formuleren die expliciet onderdeel uitmaken van ons beleid. In de onderstaande tabel zijn deze doelstellingen genoemd met in de kolom daarachter de motivatie waarom het een belangrijke doelstelling betreft. Daarmee wordt tevens de relevantie voor de gebouwde omgeving van de onderwer pen aangegeven.

Externe stakeholders zijn een belangrijke doelgroep van het duurzaamheidsverslag. De volgende GRI aspecten worden door onze externe stakeholders als hoog relevant aangemerkt: 1. Economisch prestaties (transparantie, monitoring en verslaglegging) 2. Inkooppraktijken (ketensamenwerking en ketenverant woordelijkheid) 3. Mensenrechten (Sociaal ondernemen) 4. Maatschappelijke Verantwoordelijkheid (Duurzame Leiderschap en bedrijfsvoering)


15



Doelstelling

Motivatie

Bijdrage aan oplossen klimaatproblematiek door verkleinen eigen CO2-footprint Doorkijk 2020: gebouwen kunnen gebruik maken van water, wind of zonne-energie en zo energie opleveren in plaats van onttrekken.

De gebouwde omgeving verbruikt ongeveer 40% van de energie in Nederland. Daarnaast hebben onze bedrijfsactiviteiten energie nodig en kost het maken en producten en het transporteren ervan naar bouwwerken energie

Effectievere grondstofketens door verminderen van de hoeveelheid afval Doorkijk 2020: Materialen kunnen zo worden ingezet en hergebruikt dat er een circulair patroon ontstaat. Sloop, renovatie en nieuwbouw kan gaan bestaan uit hergebruikte materialen

40% van al het afval bestaat uit bouwafval. Deels is dat afkomstig uit nieuwbouw en renovatie. Recycling kan uitputting van grondstoffen tegengaan en energie besparen

Voorkomen uitputting grondstoffen en verlies aan biodiversiteit door duurzame sourcing Doorkijk 2020: Volledig hergebruik van materialen en koppeling van functies waardoor gemiddeld ruimtebeslag sterk kan afnemen

Bouwactiviteiten kunnen leiden tot uitputting van bepaalde grondstoffen en verlies aan biodiversiteit. Met name gebruik van een aantal basisstoffen zoals hout, steen, staal en beton is in de sector van belang

Duurzaamheid een rol laten spelen in de keten Doorkijk 2020: is vast onderdeel van de bedrijfsvoering, maar geen aparte doelstelling meer

60-70% van de omzet is ingekocht in de vorm van diensten of producten. Door duurzaamheid een rol te laten spelen wordt impact gecreëerd in de gehele keten.

Zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving Doorkijk 2020: gezondheid en veiligheid zijn basisvoorwaarden. Kennisontwikkeling biedt uiteindelijke voorsprong en leidt tot aantrekkelijkheid als werkgever.

De bouw is een relatief onveilige branche als het gaat om ongevallen en arbeidsongeschiktheid. Als werkgever wil Heijmans hier verbetering in aanbrengen

Vergroten maatschappelijk rendement Doorkijk 2020: alle doelstellingen zullen uiteindelijk maatschappelijk én financieel rendement moeten genereren.

Als grote werkgever in de branche willen we investeren in maatschappelijk verantwoord ondernemen door onderwerpen aan te pakken zoals diversiteit van medewerkers en door in projecten sociale en maatschappelijke doelstellingen te betrekken (Klanttevredenheid, medewerkertevredenheid, SROI-projecten en diversiteit)

Tabel 3. Doelstellingen en motivatie

Met de aanpassing van de doelen in 2014- 2020 wordt een groter bereik of impact gecreëerd op de leefomgeving. Dat betekent dat verdere ketenintegratie benodigd is en issues als ruimtegebruik en biodiversiteit onderdeel gaan vormen van de nieuwe doelstellingen. Daarnaast is er de overtuiging dat deze doelstellingen samen kunnen en moeten gaan met zowel maatschappelijk als financieel rendement, waardoor klanttevredenheid een belangrijk item wordt. Evenwel is voor de doelstellingen in 2013 beperkt rekening gehouden met dit perspectief, waardoor de genoemde issues deels buiten de scope vallen maar er wel research en inzet verricht is. Zo heeft Heijmans op vlak van biodiversiteit een aantal stappen gezet, waaronder deelname aan de Green Deal Community of Practice Biodiversiteit.

16


Doelstellingen Contouren van Morgen Met de aanpassing van de doelen in 2014 wordt een groter bereik of impact gecreëerd op de leefomgeving. Concreet is dit vertaald in de volgende doelstellingen voor 2014: • In 2020 leveren onze producten energie op, in plaats van dat ze energie kosten. • In 2020 zijn onze gebouwen, kunstwerken en wegen 100% recyclebaar. • In 2020 dragen onze objecten en oplossingen bij aan een betere ruimtelijke kwaliteit. Dit bereiken we door onze expertise intern nog beter te ontsluiten, ons ten doel te stellen opgedane kennis via licenties en concepten te verkopen, samenwerkingsverbanden met kennispartners af te sluiten en de tevredenheid van klanten jaarlijks te meten.



Producten/diensten

Samenwerking

Bedrijfsvoering

People

• WoonzorgFlex • Adaptieve bouw in Epe • Zorgcomplex

• Kid’s Climate Conference • Stakeholderbijeenkomsten • Avans Minor

• Gezondheidscheck-up • Vlootschouw • GO (géén ongevallen)

Planet

• Luchtzuiverende verf in Koningstunnel Den Haag • Zero Ready woningen • Bright House concept

•C o-creatie bewoners Dico Terrein in Uden en Wiener in Amsterdam •T ijdelijke functies GZG terrein Den Bosch • Transformatie Wijnhaven • Nationaal Militair Museum

• Excellent duurzaamheidsfabrikaat Timmerhuis Rotterdam • PEFC certificaat woningbouw • Samenwerking DSM composite toepassingen

Profit

• Energieprestatie woningen Voerendaal • Bioscherm in Helmondse kasteeltuin • Passiefhuis award Nimmerdor-Grijpskerke • SEAC Zonnepanelen • Smart Highway • IRWES • Hydrea Thermpipe • Self healing asfalt Enschede

• Duurzaamheidslessen basisscholen • Samenwerkingsverband inkoop duurzaam hout bouwbranche • Bestuur De Groene Zaak

• Participatie in Lenteakkoord • Slimme energiemeters op bouwplaatsen

Tabel 4. Projecten en referenties naar People, Planet en Profit

Producten, diensten, samenwerking en bedrijfsvoering Het thema duurzaamheid valt in hoofdzaak in te delen in de thema’s People, Planet en Profit. In de volgende hoofdstukken worden deze thema’s verder uitgewerkt. Daarnaast wordt binnen Heijmans een indeling gebruikt die gericht is op de ontwikkeling van duurzame producten en diensten, het verduurzamen van de bedrijfsvoering en keten. Onderstaand een overzicht van de behandelde voorbeelden in dit verslag. Het programma duurzaamheid realiseert en bewaakt de uitvoering van de duurzaamheidsdoelstellingen, door: 1. Kennis- en informatieuitwisseling: matchen van vraag en aanbod in de organisatie via online platform Yammer, reguliere nieuwsbrieven, lunchlezingen en een duurzaamheidsdesk waar initiatieven gemeld kunnen worden. Thema’s die aan bod zijn gekomen zijn onder meer: De Energieneutrale stad, subsidiemogelijkheden en de Gedragscode Flora & Fauna. 2. Toepassing en vertaling naar projecten. Toepassing van nieuwe technieken in pilots, in samenspraak met innovatiemanagers en opdrachtgevers. In 2013 resulteerde dit in de hierboven opgenomen en verder te bespreken voorbeelden.

3. Partnerships en profilering in de markt, ter bevordering van kennis, innovatie en ontwikkelen van nieuwe markten. In 2013 resulteerde dit onder andere in de hierboven opgenomen en verder te bespreken voorbeelden. 4. Cultuuromslag: opnemen van duurzaamheid als item en leerdoel in alle opleidingen en in management development. In 2013 resulteerde dit in het opnemen van duurzaamheid in de opleidingen van onder andere HAPP (Heijmans Allround Professional Programma) waar bijvoorbeeld een Business Case voor Duurzame openbare verlichting is uitgewerkt en een workshop voor 25 ambassadeurs van duurzaamheid om het nieuwe programma te bepalen. 5. Rapportage van de KPI’s aan de stuurgroep duurzaamheid. In 2013 kwam de stuurgroep onder leiding van concerndirecteur Roland de Waal vier keer bijeen en besloot de stuurgroep over onderwerpen zoals: participatie in duurzaamheidactiviteiten, communicatie over duurzaamheid, bijdragen aan onderzoeken, lidmaatschappen van relevante organisaties, de opzet en uitwerking van de contouren van morgen.


17



Doel

KPI

Score 2012

Doelstelling 2013

Bijdrage aan oplossen klimaatproblematiek door verkleinen eigen CO2 footprint

Totale footprint CO2-uitstoot

60.800 ton CO2

Daling van 6% in 2016 t.o.v. 2012

Aandeel energiezuinige leaseauto's

97%

80% AB-label in 2013

Energieverbruik ontwikkelde woningen

3,5% lager t.a.v. eis

Gemiddelde energieprestatie (EPC) lager dan Lenteakkoord

Totale hoeveelheid afval

25.426 (-0,1%)

(-)5% (gewicht)

Scheidingspercentage bouwplaats

61,1% (volume), 63,1% (gewicht)

>50% (volume)

Hergebruikpercentage na afvoer

89% (volume)

>75%

Toepassing duurzaam hout

100% ontwikkelde woningen en 92% van het direct ingekocht hout duurzaam

100% van alle ingekochte houtproducten duurzaam hout

FSC en PEFC-Certificering alle relevante bedrijven

100% FSC in 2012

Alle relevante bedijven gecertificeerd

Duurzaamheid een rol laten spelen in de keten

Percentage ondertekende gedragscodes van voorkeursleveranciers

49,30%

75%

Zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving

Totaal ziekteverzuim

4,66%

<4,5%

Aantal ongevalsincidenten

8

<7

Dodelijke ongevallen (eigen medewerkers en onderaannemers)

2 (onderaannemers)

0 (incusief onderaannemers)

Veiligheid in de keten

81%

90%

Totaal aandeel vrouwen

10,40%

15% (bijgesteld tot 13%)

Totaal aandeel vrouwen in topfuncties

8,0%

6%

Efficiëntere grondstofketens door verminderen afval en verhogen scheidingsperscentages

Voorkoming uitputting grondstoffen en verlies aan biodiversiteit door duurzame sourcing

Vergroten maatschappelijk rendement

Tabel 5. KPI’s

KPI’s ten opzichte van vorig jaar In de overgang naar nieuwe KPI’s die beter passen bij de strategie van “De Contouren van morgen” is een aantal KPI’s niet meer apart gerapporteerd. Het betreft energiegebruik kantoorpanden (wel onderdeel van totale footprint), percentage gerecyclede materialen in gebruikte grondstoffen, aantal contracten waarbij duurzaamheid een rol speelt en gemiddelde GPR van de woningen. Diversiteit: de gebruikte cijfers voor diversiteit betreft alleen Nederland. Ziekteverzuim: het ziekteverzuimcijfer is inclusief het personele bestand in België en Duitsland.

18




Score 2013

Toelichting

Doelstelling 2014>

56.465 ton

Gebaseerd op SKAO CO2-prestatieladder en GHG-protocol. Zie bijlage 1 van duurzaamheidsverslag. Organisatiegrenzen volgens Enrgiemanagementplan

6% daling t.o.v. 2012 in 2016

94%

Opgave Leaseplan

90% AB-labels in 2014 (nieuwe categorie-indeling)

6,3% lager t.o.v. eis

Gemmiddelde van door Heijmans ontwikkelde woningen in vergelijking met de EPC eis (0,6), gemeten op moment van bouwaanvraag (DO)

Gemiddelde EPC-prestatie lager dan Lenteakkoord

20.368 ton

Methodiek en definities volgens ENCORD Construction Waste Measurement Guide.

5% daling t.o.v. 2013

63,7% (volume) en 63,6% (gewicht)

Methodiek en definities volgens ENCORD Construction Waste Measurement Guide. Betreft alleen bouwafval (incl bedijfsafval). Volgens ENCORD-methodiek 59,9%.

65% (gewicht) in 2015

90%

Op basis van afvalprofielen SITA en Van Gansewinkel. Gerapporteerd in tonnage. Waarbij duurzaam hergebruik wordt gedefinieerd als hergebruik als grondstof of voor opwekking groene energie. Alleen gestorte fractie is 2%

90%

94,6%

Monitoring volgens Bouw- en Houtconvenant 2013 (TPAS definities). Dit is een verruiming van de scope omdat niet alleen direct ingekocht hout wordt meegenomen maar alle ingekochte houtproducten

100%

Alle relevante bedrijven gecertificeerd

Aantoonbaarheid van certificaten van bedrijven waar substantiele hoeveleheden hout worden ingekocht

Allen

88%

A-leveranciers waar raamcontracten mee zijn afgesproken (inclusief 2 partijeen die zelf een verdergaande verklaring hebben (Shell en Exxon) waarvan dit ook goedgekeurd is, anders was het 79%)

100%

4,51%

Richtlijnen Arbodienst voor meting verzuimpercentages

<4,0%

6

Incidentie Frequentie (IF) volgens meetmethodiek Veiligheidskunde

<6

1

Gegevens Arbodienst. Alle personeel op projecten in eigen dienst of in onderaanneming

0

91%

Opsomming A-leveranciers met VCA of VCU certificaat naar rato van omzet van het totaal.Verloop van certificaat uiterlijk in Q4 van 2013. Onderaannemers met explicite directieontheffing zijn niet meegerekend.

100%

10,0%

Uitdraai personeelssyteem aantal medewerkers en aandeel vrouwen

13% in 2014

9,40%

Percentage vrouwen in RvC, RvB Concerndirectie en de directielaag direct daaronder (schaal K of hoger)

14% in 2014


19


Titel hoofdstuk

D U U RZA A M I N KOPEN

Impact op de bouwketen

Orion, Wageningen University

Rol van de leveranciers Heijmans streeft naar het in de keten zoveel mogelijk beperken van nadelige gevolgen van haar activiteiten. Dit in samenspraak met haar opdrachtgevers en andere partners. Door het betrekken van onze opdrachtnemers bij het nemen van deze verantwoordelijkheid, draagt Heijmans bij aan verbeteringen van sociale aspecten, zoals arbeidsomstandigheden en veiligheid, gezondheid en milieu, zowel binnen ons bedrijf als bij onze opdrachtnemers en in de ketens van onze opdrachtnemers.

Scope Het kader voor duurzaam inkopen bestaat uit verschillende beleidsuitspraken en notities. Zo ondertekende Heijmans in 2011 het Manifest “Maatschappelijk Verantwoord Inkopen en Ondernemen” van het NEVI (inkoopvereniging), waarin vooraanstaande private en publieke bedrijven hun streven naar verankering van duurzaam ketenmanagement hebben vastgelegd. Maar ook andere convenanten hebben direct invloed op het inkoopbeleid (bijvoorbeeld Green Deal Beton). Daarnaast zijn er door de groep vastgestelde duurzaamheidcriteria

20


en bijbehorende prestatie-indicatoren (KPI’s) op gebied van deelthema’s zoals duurzaam hout, afval en energie. Verder wordt door Inkoop actief invulling gegeven aan specifieke duurzaamheideisen die door opdrachtgevers van Heijmans voor bepaalde projecten zijn benoemd. Voor de inkoop van Heijmans zelf, op het vlak van facilitaire dienstverlening, is sprake van een productgeoriënteerde aanpak, gericht op inkoop van duurzame producten en diensten. Een voorbeeld hiervan is de inkoop van groene energie, maar ook een aanbod van duurzame producten in het bedrijfsrestaurant.

Duurzaam inkoopbeleid Heijmans 1. Algemene Inkoop- en Onderaannemingsvoorwaarden (AIOV): Hierin zijn diverse duurzaamheidaspecten geborgd, zoals integriteit, veiligheid, gezondheid, milieu, enz. Raam- en projectcontracten worden door Inkoop vrijwel uitsluitend afgesloten op basis van deze voorwaarden.


2. Verklaring Duurzaamheid van Leveranciers en Onderaannemers: Deze MVO-verklaring wordt standaard ter ondertekening meegezonden naar opdrachtnemers ingeval van raamcontracten. De door opdrachtnemers voor akkoord getekende verklaringen worden na retourontvangst bij de betreffende partijen als zodanig geregistreerd in het leveranciersmanagementsysteem van Heijmans. Het systeem wordt ook uitgebreid naar projectcontracten. Er wordt actief follow-up uitgevoerd op niet van de opdrachtnemers retour ontvangen verklaringen. Daar waar opdrachtnemers een vergelijkbare eigen nog verdergaande gedragscode hanteren, wordt deze eigen gedragcode geaccepteerd en geregistreerd als MVOverklaring binnen het leveranciersmanagementsysteem. Wanneer leveranciers de verklaring niet ondertekenen kan dat zijn omdat ze zelf een vergelijkbare of zelfs aan strengere eisen voldoen (vaak grote concerns zoals onder andere Shell) dit wordt na toetsing ook geaccepteerd. Wanneer er leveranciers zijn die niet willen tekenen wordt altijd een gesprek aangegaan over de redenen waarom dit niet het geval is. Mocht uit deze gesprekken blijken dat de aangedragen redenen niet valide zijn, wordt besloten de leveranciers uit het register te schrappen. 3. VCA-gecertificeerde onderaannemers: Veiligheid is een van de speerpunten van Heijmans en dit speerpunt wordt doorgezet in het inkoopbeleid. In principe doet Inkoop enkel zaken met VCAgecertificeerde onderaannemers. Uitzonderingen zijn enkel toegestaan voor situaties waarin een principaal een onderaannemer voorschrijft of er sprake is van een door de directie van Heijmans ondertekende uitzonderingsverklaring. Inkoopsupport zuivert stap voor stap het crediteurenbestand van willens en wetens niet-gecertificeerde onderaannemers. 4. Duurzaam hout: Sinds mei 2011 voert Heijmans het beleid dat aan al het direct en indirect ingekochte hout de eis gesteld wordt dat dit allemaal FSC, dan wel PEFC gecertificeerd hout dient te zijn. De relevante bedrijfsonderdelen zijn FSC en PEFC gecertificeerd. 5. Afvalscheiding, afvalreductie en hergebruik van afval: Vanuit de inkoopcontracten met enkele grote afvalverwerkende bedrijven wordt er actief gestuurd op maximale afvalscheiding op de bouwlocaties. Zo wordt er bij Woningbouw voor 2013 gestuurd op een afvalscheidingpercentage van minimaal 75%, voor Wegen en Civiel op minimaal 50%. Ook wordt er gekeken naar meer diversiteit in de grootte van de op de bouwplaats

Duurzaam inkopen

aanwezige containers, hetgeen leidt tot forse reductie in het aantal noodzakelijke transportbewegingen.



Op projecten waar dit relevant is, wordt koper- en staalafval separaat ingezameld. Waar mogelijk RECYCLING wordt actief gestuurd op reductie van het gebruik van pallets en verpakkingsmaterialen, door meer gebruik te maken van bulkverpakkingen of de producten zonder verpak2012: 1.916 miljoen kingen al om te pakken in rolcontainers. Bij zowel Wegen als Civiel wordt er gestuurd op minimaal 75% hergebruik van afval. Ook wordt hier actief gezocht naar hergebruik van bouwmaterialen die overgebleven zijn op projecten en via een soort interne marktplaats als nieuw ingezet kunnen worden op andere locaties. Voor Wegen is het hergebruik van herwonnen bitumen uit gerecyclede tapijttegels en dakbedekkingmaterialen onderzocht als vervanging van normale bitumen voor de asfaltproductie. Voor de kantoorlocaties wordt gestuurd op een afvalscheidingpercentage van 100%.

2.318 miljoen

6. Afvalmanagementrapportages / ISO 14001: Daar waar Heijmans of de principaal de eis stelt om afvalmanagement rapportages te ontvangen van haar opdrachtnemers, dient dit eenduidig conform de voorschriften van ISO 14001 te worden uitgevoerd, zonder de eis ook echt in het bezit te zijn van het certificaat. Dit geldt voor de in dit kader als kritisch te beoordelen opdrachtnemers, zoals afval- en sloopbedrijven, betonmortelproducenten, schoonmaakbedrijven enz. In 2014 wordt onderzocht of aan deze bedrijven de eis gesteld moet gaan worden om als opdrachtnemer van Heijmans verplicht in het bezit te zijn van een geldig ISO 14001 certificaat. Registratie in het leveranciersmanagementsysteem van het bezit van een ISO 14001 certificaat door een leverancier is in voorbereiding. 7. Terugdringing CO2-uitstoot: De belangrijkste opdrachtnemers van Wegen en Civiel zijn verplicht om jaarlijks hun CO2-footprint ter beschikking te stellen. Enkele partijen zal gevraagd gaan worden om CO2-reductieprogramma’s met betrekking tot hun bedrijfsvoering. Heijmans voert jaarlijks ook


21


ketenanalyses uit. Voor de inkoop van betonmortel door Wegen en Civiel worden de mogelijkheden onderzocht om minimaal 50% van het volume in te gaan kopen met CO2-arme bindmiddelen en/of minimaal 20% secundaire materialen. Facilitaire diensten worden per definitie CO2-neutraal ingekocht. Voor het jaar 2013 is door afvalscheiding een besparing van 6.782 ton CO2 gerealiseerd. 8. Beperking transportbewegingen en bouwplaatslogistiek: Binnen de organisatie werkt Inkoop aan bewustwording bij collega’s om bij de korte termijn planning van projecten rekening te houden met mogelijkheden tot reductie van het aantal transportbewegingen door de leverancier. Voor een toenemend aantal projecten wordt ook concreet gekeken naar de mogelijkheden tot logistieke samenwerking. Ook andere samenwerkingsvormen met technische groothandelsbedrijven en de bouwmaterialenhandel worden onderzocht, met eventuele koppelingen van leveranciers en onderaannemers. Er lopen succesvolle pilotprojecten, waarbij de bouwplaatslogistiek wordt georganiseerd en uitgevoerd door bijvoorbeeld een elektrotechnische groothandel of een bouwmaterialenhandel. Het aantal vrachtwagenbewegingen voor de aanvoer van producten wordt drastisch beperkt, terwijl de tijdige beschikbaarheid van de producten sterk verbetert en veel gebruikelijke faal- en stilstandkosten voorkomen kunnen worden. Voor projecten wordt ook gekeken naar prefab oplossingen, hetgeen uiteraard het aantal transportbewegingen ook zeer sterk reduceert. Voor binnenstedelijke projecten eisen meer en meer gemeenten een gecombineerde levering van de benodigde materialen vanuit een overslagpunt aan de rand van de stad. Hiervoor zoekt Inkoop naar partners om dit zo duurzaam mogelijk te organiseren. 9. Energiegebruik en –verbruik: Ten behoeve van de energievoorziening van de eigen kantoor- en bouwlocaties wordt groene elektriciteit en gas ingekocht. Er wordt gestuurd op 15% reductie van het verbruik op de kantoorlocaties, in absolute zin en per werkplek. Bij aanschaf van nieuwe kantoorapparatuur speelt energiezuinigheid een zeer vooraanstaande rol. Er wordt gewerkt aan een innovatieve werkwijze om op kleinere locaties zonder “slimme” meters toch effectief data te verzamelen, waarmee sturing op reductie van energieverbruik mogelijk gemaakt gaat worden. Op de eigen locaties die lang in gebruik zullen blijven en waarvoor het rendabel is, is het beleid om op deze locaties op de daken zoveel mogelijk zonnepanelen te installeren, waardoor de hoeveelheid in te kopen energie aanzienlijk wordt teruggedrongen. Op de

22


Duurzaam inkopen

kantoorlocaties Hoogeveen en Veenendaal is dit reeds gerealiseerd. Ook voor de asfaltcentrales wordt door Inkoop een belangrijke bijdrage geleverd bij de inkoop van groene energie en reductie van het energieverbruik. 10. Social Return On Investment: Dit betreft het beleid om mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt te betrekken in de projecten. Waar mogelijk wordt er gezocht naar de mogelijkheden om eisen van principalen ook door te kunnen gaan leggen naar leveranciers en onderaannemers. Het Regionaal Sociaal Antwoord laat zien dat oplossingen op vlak van social return heel goed op regionaal niveau gevonden kunnen worden. Niet op een traditionele manier waarbij de overheid vraagt en de ondernemer draait, maar door de rollen om te draaien. Werkgevers nemen de verantwoordelijkheid en gemeenten en het onderwijs helpen en ondersteunen. Heijmans laat bijvoorbeeld op het project Wijnhaven zien, dat de verantwoordelijkheid voor een goed functionerende arbeidsmarkt niet voor niks naar het regionale niveau gedelegeerd is, door op maat mensen aan te trekken en perspectief te bieden.

Social return gaat om het bieden van perspectief Specifieke inkoopeisen vanuit opdrachtgevers Los van de eigen standaarden en procedures op gebied van duurzaamheid kunnen opdrachtgevers op deelgebieden verdergaande eisen stelen die doorwerken in de inkoop van onze producten. Heijmans juicht deze ontwikkeling toe. Het is een duidelijk gegeven dat opdrachtgevers blijvend en in toenemende mate aandacht vragen voor duurzaamheid en deze ook omzetten in EMVI gunningscriteria. CO2-Prestatieladder, BREAAM, AgentschapNL criteria, ISO 26000, de Energie Prestatie Norm in de woningbouwsector, bestekseisen en aanvullende eisen van opdrachtgevers dragen er in sterk toenemende mate toe bij, dat Inkoop op zoek moet naar meer duurzamere oplossingen voor inkoopvraagstukken. Doordat niet alle leveranciers in staat zijn te voldoen aan deze eisen, vallen deze buiten de leveranciersselectie voor het betreffende project. Vanuit overwegingen op vlak van ‘total cost of ownership’ en life cycle benadering raken opdrachtgevers ondanks het bestek of aanvullend op het bestek in toenemende mate geïnteresseerd in LED verlichting, installatie van zonnepanelen, energiezuinige liften en installaties, enzovoorts.


Duurzaam inkopen

Verdere verduurzaming inkoop producten

Inkoop en ketenintegratie

Ontwikkelingen staan niet stil. Zo zal Heijmans het duurzaamheidsprogramma in 2014 in zijn geheel vernieuwen. Dit zal ook scherpere eisen ten gevolge hebben voor inkoop. Voor de komende tijd wordt aan de productgroepkaart “duurzaamheid” toegevoegd, waarmee voor de daarvoor geschikte productgroepen ook stap voor stap meegewogen wordt in de inkoopstrategie van de betreffende productgroep. Voor de facilitaire inkoop wordt hier al volledig op gestuurd, binnen de algemene economische kaders. Instanties en handelsbedrijven ontwikkelen programma’s waarmee op eenvoudige wijze duurzamere bouwmaterialen kunnen worden geselecteerd voor de uitvoering van een project. Voor de inkoop van natuursteen wordt een begin gemaakt naar verduurzaming van de keten door keuze voor handelskanalen die maatregelen treffen om met name voor de winninglocaties van natuursteen meer te gaan sturen op partijen die ter plaatse actief werken aan onder andere verbetering van de arbeidsomstandigheden en/of kiezen voor groeves op veel kortere afstand van Nederland.

Ketenintegratie vergroot de greep van Heijmans op het verduurzamen van de ketens waarin ze actief is. Voorbeelden zijn recycling van kalkzandsteen en steenwol in nauwe samenwerking met de betreffende producenten. Bij de inkoop van beton wordt in samenwerking met constructeurs en producenten onderzoek gedaan naar nieuwe samenstellingen die er toe kunnen leiden dat betonconstructies lichter (en dus met minder volume) kunnen worden uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor de samenwerking om stiller asfalt te realiseren. Met enkele leveranciers zijn innovatieprojecten opgestart die antwoorden bieden op vragen van opdrachtgevers naar duurzamere oplossingen voor hun projecten. Dergelijke vormen van nauwe samenwerking met innovatieve leveranciers zullen de komende jaren zeker gaan toenemen.

VESTIGINGSLANDEN

Nederland

• Vastgoed • Woningbouw • Utiliteit

België

• Wegen • Civiel


• Bouw

Duitsland


• Bouw


23


Titel hoofdstuk

T R ENDS EN I MPA CT

Van Mission Zero naar positive impact

GZG terrein ‘s-Hertogenbosch

Trend 1: MVO wordt serious business De toenemende urgentie van duurzaamheidsproblemen dwingt tot een versnelling van MVO inspanningen. MVO verliest daarmee zijn vrijblijvende karakter en wordt ‘serious business’. Wonen, werken en verbinden: duurzaamheid is via de EPC normering, het bouwbesluit, de Prorail Prestatieladder en het Lenteakkoord al een aantal jaren een vast onderdeel voor de business. Daarmee verlegt de scope van duurzaamheid zich de laatste jaren steeds meer van onderscheidend naar een noodzakelijk karakter. Duurzaamheid is binnen de bouwbranche dagelijkse kost.

Trend 2: Het bedrijf van de toekomst is een glazen huis Het bedrijf van de toekomst is een glazen huis waar iedereen naar binnen kan kijken. Wie in zijn glazen huis goed voor de dag wil komen, handelt zelf vanuit maatschappelijke waarden. Voor alle activiteiten van Heijmans geldt dat sociale media en de snelheid en impact van informatie die

24


daarmee ontstaat, leidt tot een enorme stap wat betreft transparantie. Klachten, ongevallen of vermoedens worden razendsnel gedeeld en opgepikt. Heijmans ziet sociale media als een cruciaal platform om de interactie met stakeholders te verbeteren. Dat doen we via Twitter, LinkedIn, Yammer, Pinterest, Youtube en via het eigen blog ‘_overruimte’. Op webcasts wordt ook gebruik gemaakt van sociale kanalen zodat direct vragen kunnen worden gesteld.

Trend 3: Ontwikkelingslanden groeimarkt voor Nederlands bedrijfsleven Een groeiend aantal Nederlandse bedrijven waagt de sprong en gaat ondernemen in ontwikkelingslanden. Logisch, want dit zijn de opkomende economieën van de toekomst. Heijmans richt zich op thuismarkt Nederland, aangevuld met infra-activiteiten in België en Duitsland. Echter, een concept als de smart highway gooit hoge ogen op internationaal gebied en kan Heijmans in de positie


brengen kennis te gaan verkopen buiten Nederland. Dit kan tot nieuwe uitdagingen leiden op het vlak van maatschappelijke verantwoord ondernemen.

Trend 4: Niet-financiële waarden worden geld waard Steeds vaker klinkt de roep om onze economie anders in te richten: door niet-financiële en maatschappelijke factoren mee te nemen in de berekening van kosten. De eerste bedrijven pakken de handschoen op en starten met impactmeting. Bij Heijmans wordt het instrument van de GPR gehanteerd bij de woningbouw. Daardoor wordt bij het ontwerp van nieuwe woningen ook gelet op onderwerpen zoals flexibiliteit en toekomstwaarde.

Trend 5: Klein is het nieuwe groot Wie niet sterk is moet slim zijn. En dat zijn ze, de talloze kleine lokale initiatieven die overal opkomen. De oude gedachte ‘think global, act local’ zit in een stroomversnelling. Decentrale energieopwekking is technisch mogelijk. Heijmans is in 2013 met verschillende lokale initiatieven gestart. Zoals de SEC proeftuin in Goes en Gorinchem gericht op energiewinning door particulieren. Daarnaast bieden de concepten IRWES, Bright House en de Hydrea Thermpipe de mogelijkheid om alternatieve energiewinning ook op lokale schaal op te zetten.

Trend 6: Bedrijven voeren ‘Mission Zero’ aan

CO2-UITSTOOT

56.465

De gevolgen van klimaatverandering waren dit jaar duidelijker dan ooit. We zullen onze CO2-uitstoot drastisch terug moeten brengen. Bedrijven nemen hierin het voortouw en gaan over op ‘Mission Zero’.

Deze ontwikkeling is de basisgedachte om het duurzaamheidsprogramma te herzien en aan te 7% 2012: 60.800 ton scherpen. In plaats van een ‘zero’ beleid zet Heijmans vanaf 2014 de stap om juist naar waardecreatie te gaan, geen onttrekking van middelen, maar creatie van duurzame middelen. Zodat maatschappelijk en financieel rendement hand in hand gaan. Dit heeft betrekking op grondstoffen, fossiele brandstoffen en ruimtegebruik. Voor 2013 heeft dit als

ton

Trends en impact

gevolg gehad dat er een workshop en haalbaarheidsanalyse heeft plaatsgevonden op die veronderstelling. Concepten als het energieleverende Bright House, IRWES, Zero Ready en het stroomopwekkend geluidsscherm, als mede betonrecycling tonen aan dat de mogelijkheden er zijn.

Trend 7: De samenleving is klaar voor de circulaire economie In de samenleving ontwikkelt zich een trend gericht op delen en hergebruiken in plaats van bezitten en weggooien. De stijgende grondstofprijzen helpen ook een handje mee. Dit maakt de circulaire economie steeds aantrekkelijker voor bedrijven. Deze trend is voor de bouwbranche nadrukkelijk zichtbaar. Naast decentrale energie, dat niet alleen het lokale initiatief stimuleert, maar ook zorgt voor het opslaan en gezamenlijk delen van overcapaciteit, gaat deling van middelen nog verder. Dat zal in de eerste plaats impact hebben op mobiliteit. Daarnaast heeft deze trend ook impact op het gebruik van woningen. Alhoewel koop zeker interessant blijft, is huren van woonruimte in de huidige crisistijd ook zeker interessant. Daarnaast is tijdelijke huisvesting, zowel op woongebied als voor leegstaande gebouwen ook een antwoord op deze ontwikkeling. Zo speelt Heijmans in op tijdelijkheid van gebouwen voor de projecten Timmerhuis in Rotterdam, het GZG terrein in ’s-Hertogenbosch en het Wijnhavengebied in Rotterdam. wordt de levendigheid en veiligheid ook in aanloop naar de definitieve functie geborgd. Maar ook de circulaire economie heeft flinke gevolgen voor de bouw. Afval krijgt een andere betekenis. Onder andere de Hydrea Thermpipe van Heijmans haalt energiewinning uit het riool, maar ook restmaterialen kunnen steeds meer een volwaardig alternatief zijn voor ‘nieuwe’ materialen. Met name op vlak van beton en asfalt worden hier stappen gezet. Daarnaast onderzoekt Heijmans de mogelijkheden van alternatieve materialen, zodat waardevolle restmaterialen elders kunnen worden hergebruikt. Tevens kan een materiaal als bijvoorbeeld composiet gunstige gevolgen hebben voor het gewicht en de belasting en daarmee bouwflexibiliteit opleveren. Samenwerking met complementaire partners is voor deze trend cruciaal.

Trend 8: Ontwikkeling op de arbeidsmarkt verandert relatie werkgever en werknemer Ook al is de werkloosheid nu hoog, de beroepsbevolking zal naar verwachting straks fors dalen. Een dilemma voor ondernemers. Tegelijkertijd transformeert werk zich steeds


25


meer tot een ‘way of life’. Dit heeft allerlei gevolgen voor onze manier van werken en leven. Heijmans speelt hier op in door ‘het nieuwe werken’ op verschillende locaties te testen. Daarnaast leent de bouw, zeker in uitvoerende zin, zich niet altijd voor dit concept.

Trend 9: ‘Gezonde’ bedrijven zijn in opkomst De transitie naar een toekomstbestendig zorgsysteem is alleen mogelijk als we meer inzetten op preventie en gezondheid in plaats van op ziekte en genezing. Daarom zal het thema gezondheid een steeds grotere rol gaan spelen binnen bedrijven. Heijmans startte in 2011 met acties gericht op duurzame inzetbaarheid. Kern hiervan is HR-beleid, gericht op het benutten van aanwezige kwaliteit en het creëren van flexibiliteit. De koppeling tussen inzetbaarheid en vitaliteit is daarvoor cruciaal. Via duurzame inzetbaarheid wordt een tweeledige doelstelling bereikt. Ten eerste wordt talent beter benut, zodat lager verzuim en hogere kwaliteit wordt bereikt. Voorwaarde hiervoor is een actieve vertaling van talent, competenties naar concrete mogelijkheden. Dit kan door te sturen op jobrotation, management development en persoonlijke ontwikkeling en (om)scholing. Ten tweede bereikt duurzame inzetbaarheid flexibiliteit van het medewerkersbestand en kan zo ook worden geanticipeerd op veranderingen in de arbeidsmarkt. Tot slot startte

26


Trends en impact

Heijmans in 2013 met het GO! (geen ongevallen) programma, om veiligheid op een veel hoger niveau te krijgen.

Trend 10: Nederlandse duurzame innovatiekracht voedt straks de wereld Wereldwijd lijden 870 miljoen mensen honger. Nederlandse bedrijven hebben veel kennis over de grootschalige productie, verwerking, distributie en verpakking van voedsel. Zij kunnen daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van de voedselproblematiek. Voor Heijmans is nog geen vertaling gemaakt van deze trend, noch heeft deze op dit moment sterke impact op onze bedrijfsvoering.

Impact van de trends op de keten Duurzame innovatie kun je niet alleen, daarvoor zijn partners nodig. Integratie in de ‘keten’ ofwel de bouwkolom is daarvoor nodig, zowel op het gebied van processen, materialen als kennis. Samenwerking gaat echter uitdrukkelijk verder dan de branche alleen. Ook andere branches kunnen de bouw veel opleveren en leren. In deze afbeelding is de waardeketen van Heijmans weergegeven. Dit levert tevens een beeld op van onze stakeholders. In de volgende paragraaf wordt aangegeven hoe we de interactie met deze stakeholders hebben georganiseerd.


Titel hoofdstuk

INT ERA CTI E MET STA K EHO LDE R S

In gesprek met de achterban

Timmerhuis Rotterdam

Stakeholdergroepen en verantwoordelijkheden Heijmans 1. Opdrachtgevers/klanten Verantwoordelijkheid Heijmans: Een passend aanbod van producten en diensten, helderheid over verantwoordelijkheden, risico’s en andere condities in de uitvoering van projecten.

2. Medewerkers Verantwoordelijkheid Heijmans: Goede en veilige arbeidsomstandigheden en concurrerende arbeidsvoorwaarden: mogelijkheden voor persoonlijke groei, benutten van ieders capaciteiten en gelijke kansen.

3. Aandeelhouders en andere kapitaalverschaffers Verantwoordelijkheid Heijmans: Een gezonde financiële basis en een goed rendement, gericht op de continuïteit van de onderneming. Daarbij wordt onder meer gestreefd naar het creëren van aandeelhouderswaarde op de lange termijn.

4. Ketenpartners (zoals toeleveranciers en onderaannemers) Verantwoordelijkheid Heijmans: Een professionele samenwerking en een faire manier van zaken doen, niet alleen op basis van prijs, maar ook op basis van kwaliteit, professionaliteit en duurzaamheid.

5. Bedrijfstak Verantwoordelijkheid Heijmans: Medeverantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de branche, gericht op vooruitgang en vernieuwing, ontwikkeling van vakmanschap en het aantrekkelijk houden van de branche voor jongeren.

6. Samenleving (waaronder overheden, kennis- en onderwijsinstellingen en maatschappelijke groeperingen) Verantwoordelijkheid Heijmans: Oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken, producten en diensten met een maatschappelijke meerwaarde. Goed burgerschap (met de wet als minimumnorm) en het verantwoordelijk omgaan met de footprint van onze organisatie en onze projecten.


27


Natuurlijke, sociale en economische omgeving

Branchevereniging

Titel hoofdstuk

Partners

Aandeelhouders

Banken/ verzekeraars

Waardeketen Leveringsketen Subleveranciers A

Klanten A

Leveranciers A Klanten B

Subleveranciers B

Distributeurs

Leveranciers B

Consumenten

Grondstoffen Afvalverwerking

Overheid

Benchmarks

NGO’s

Media

Stakeholdersdialoog In 2013 heeft Heijmans op een aantal wijzen de dialoog met stakeholders geïntensiveerd, onder andere via:

aandeelhouders, maar ook via zogenaamde conferenties waarin individuele gesprekken en bijeenkomsten plaatsvinden met bestaande en nieuwe aandeelhouders. • Analistenbijeenkomst: begin oktober heeft Heijmans alle analisten die het aandeel en de onderneming volgen uitgenodigd voor een projectbezoek en toelichting van het project Timmerhuis in Rotterdam. • Projectbijeenkomsten voor aandeelhouders: afgelopen jaar heeft Heijmans een aantal projecten met verschillende groepen aandeelhouders bezocht, waaronder een bezoek aan het Nationaal Militair Museum voor alle geïnteresseerde aandeelhouders. • OR-bijeenkomsten: de bestuurders binnen Heijmans hebben regulier overleg met de ondernemingsraden binnen het bedrijf.

Stakeholdersbijeenkomsten: • Roadshows en conferenties: ten behoeve van de dialoog met aandeelhouders heeft Heijmans op verschillende momenten contact met haar aandeelhouders. Niet alleen via de algemene aandeelhoudersvergadering en reguliere meetings met grote

Transparantie en interactie Technologische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen zorgen ervoor dat informatie en communicatie steeds sneller gaat en voor velen toegankelijk is. Via bijvoorbeeld Twitter en Facebook wordt informatie geplaatst, gedeeld binnen groepen en zo publiek gemaakt.

Het duurzaamheidsverslag van Heijmans wordt in diverse benchmarks opgenomen. Voorbeelden hiervan zijn de Transparantiebenchmark (plaats 39 met 176 punten in 2013) van het Ministerie van Economische Zaken en de benchmark van de Vereniging van Beleggers in Duurzame ontwikkeling (VBDO) 9e plaats met 38 punten. Ook participeert Heijmans in het internationale Carbon Disclosure project. Al deze benchmarks hebben andere invalshoeken en peer-groups en daarom verschillen de uiteindelijke posities in de vergelijkingen sterk.

28

Burgers



Het inspelen en aansluiting hebben op deze sociale media is cruciaal voor ondernemingen om transparantie en interactie te betrachten. Dit doet Heijmans onder andere via de volgende instrumenten: Webinars: de analisten- en persbijeenkomsten die Heijmans houdt ter toelichting van halfjaar- en jaarcijfers zijn online en live, via audio- en videostreaming, te volgen voor geïnteresseerden. Ook kan men op dat moment live vragen stellen die in de bijeenkomst aan bod komen. Live stream: Tevens is de toelichting van de jaar- en halfjaarcijfers ook voor alle medewerkers te volgen via een live stream. Yammer: via dit interne gesloten systeem kunnen Heijmans medewerkers elkaar opzoeken om informatie te halen en te brengen. Ook is yammer een levendig discussieplatform voor issues als gedrag en cultuur. Ruim 1.500 medewerkers zijn aangesloten op dit netwerk. Twitter: via dit digitale netwerk is Heijmans direct aangesloten op meer dan 18.000 volgers, bestaande uit media, potentiële werknemers, belangenorganisaties, klanten en andere geïnteresseerden. Twitter stelt Heijmans in staat snel haar achterban te bereiken te anticiperen op geruchten en haar reputatie te beheren. Blog: eind 2011 is Heijmans gestart met een blog (‘overruimte’) om verschillende thema’s binnen haar werkveld uit te diepen en in dialoog te gaan met stakeholders. Het betreft thema’s als duurzaamheid, gebiedontwikkeling, productinnovatie, diversiteit en mobiliteit. Het blog is in 2013 meer dan 40.000 keer bezocht.

Stakeholdersbijeenkomsten Heijmans houdt ieder jaar een aantal stakeholderbijeenkomsten waar diverse actuele vraagstukken binnen het thema duurzaamheid ter discussie worden voorgelegd. Ook dit jaar is weer een aantal stakeholderbijeenkomsten gehouden. Wegen en civiel Afgelopen 3 december 2013 vond een stakeholderbijeenkomst plaats met een brede vertegenwoordiging vanuit de infra-sector (onder andere Schiphol, Rijkswaterstaat, ProRail en andere publieke opdrachtgevers). Onderwerpen die aan de orde zijn gekomen waren onder meer ambities en dilemma’s voor de sector. De genodigden gaven aan dat een stip aan de horizon, zoals Heijmans deze met de ‘Contouren van Morgen’ geformuleerd heeft, positief is. Echter, de lat kan misschien te hoog liggen op dit

Interactie met steakholders

moment, zo oordeelden de stakeholders. Ook is gesproken over projectsamenwerking versus ketensamenwerking en wat de manier van samenwerken betekent voor het realiseren van duurzame ambities. Hierbij werd geconcludeerd dat herhaalAANTAL BIJEENKOMSTEN delijk samenwerken niet alleen leidt tot een snellere leercurve voor de partners, maar ook leidt tot meer ruimte voor innovatie. EMVI criteria zouden, op basis hiervan, nog meer een rol mogen spelen bij de gunning van nieuwe projecten, omdat deze criteria bij uitstek inspelen op kwalitatieve aspecten als innovatie en kennis.



7.890

Studenten Daarnaast is een stakeholderbijeenkomst gehouden waarbij de nieuwe strategie ‘Contouren van Morgen’ is voorgelegd aan studenten van diverse hogescholen en universiteiten. Hen is gevraagd de inhoud en haalbaarheid van de visie te beoordelen. De groep oordeelde dat er nog meer gecommuniceerd mag worden over de voorbeelden die aansluiten op de visie. Daarnaast werd aangegeven om na te gaan hoe biobased-materials een rol kunnen spelen in de verdere innovatie. De groep vond de betrekking van studenten bij de totstandkoming van strategie uiterst positief. Vastgoed en woningbouw Op 27 mei 2013 kwamen vertegenwoordigers van de vastgoed en woningbouwsector bijeen om een aantal actuele issues op gebied van innovatie en duurzaamheid te bespreken. Deelnemers waren onder andere een architect, het kadaster, een energiebedrijf, een vastgoedbelegger en tot slot enkele lokale overheden en corporaties. Centrale onderwerp vormde toenemende woonlasten in relatie tot energiebesparende technieken en concepten. Het in kaart brengen van de energiekosten en deze ook koppelen aan garanties werd daarbij gezien als belangrijke eerste stap. Ook vond men dat verdere focus op de eindgebruiker van belang is in deze strategie. Tenslotte werd aangegeven dat Heijmans door haar omvang en positie in de markt, volgens de groep, heel geschikt is om samen te werken met innovatieve en kleinere bedrijven en zo duurzaamheid te stimuleren.


29


Titel hoofdstuk

O R GA N I SATI E

Integraal georganiseerd

Buurtsporen Utrecht

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn binnen Heijmans integraal georganiseerd en worden aanvullend gestimuleerd via een programma. Dat betekent dat het onderwerp verankerd is in de primaire strategie en dat er op alle niveaus in de organisatie aan gewerkt wordt. Elke medewerker heeft binnen zijn takenpakket een eigen rol en verantwoordelijkheden. Van de bestuurder tot en met de bouwplaatsmedewerker.

Raad van Commissarissen Duurzaamheid en innovatie zijn onderwerpen die afgelopen jaar expliciet aan de orde zijn gekomen in de overleggen tussen de Concerndirectie en de Raad van Commissarissen. Het cv en de samenstelling is te vinden in het jaarverslag en op www.heijmans.nl.

Concern/Raad van Bestuur Naast Bert van der Els als integraal eindverantwoordelijke en pleitbezorger van het onderwerp, is op concernniveau Roland de Waal (concerndirecteur Wegen) verantwoordelijk voor de portefeuille duurzaamheid. Binnen de

30


concerndirectie is een stuurgroep gevormd bestaande uit Roland de Waal, Ton Hillen en Bert van der Els. Hiermee is verankering op het hoogste niveau geborgd. De stuurgroep is verantwoordelijk voor de strategische agenda en de beleidsmatige vertaling voor het bereiken van de doelstellingen.

Remuneratie Een algemeen verslag van het remuneratiebeleid is opgenomen in het jaarverslag over 2013 van Heijmans NV. In dit beleid is het onderwerp duurzaamheid één van de thema’s. In de kwalitatieve targets voor de variabele beloning zijn targets op het gebied van duurzaamheid opgenomen, zoals bijvoorbeeld targets op het gebied van veiligheid en Lean6Sigma.

Integriteitscommissie Net als in 2012 is ook in 2013 een integriteitcommissie actief die halfjaarlijks issues, dilemma’s en thema’s bespreekt en op basis daarvan aanbeveling doet ter aanpassing van beleid of het instellen van trainingen.


Programma De uitwerking van de doelstellingen is georganiseerd in het duurzaamheidsprogramma. Dit programma wordt aangestuurd via een programmamanager. De programmamanager initieert, coördineert en bundelt de voortgang op deze doelstellingen. Dit gebeurt in overleg met duurzaamheidcoördinatoren die in iedere sector zijn aangesteld.

Sectoren Daarnaast wordt elke sector ondersteund door een K&V (Kwaliteit & Veiligheid) manager, business development en HRM. Hierin worden verschillende acties uitgevoerd, zoals het bijhouden en bewaken van gegevens, verzameling van nieuwe technieken en uitwerking van het diversiteitsbeleid.

Projecten Gezien de verschillende kernactiviteiten waarin Heijmans actief is, komt duurzaamheid op verschillend vlak concreet aan bod. In vastgoed-, bouw-, infra- en techniekprojecten. Steeds vaker zijn deze projecten geïntegreerd en is duurzaamheid daarbinnen een sectoroverstijgend item. Bij prijsvragen of unsollicited proposals werken de sectoren met elkaar samen en zoeken zij aanvullende kennis via het duurzaamheidsprogramma.

Integrale kennisontwikkeling Goede ondersteunende (kennis)systemen zijn onontbeerlijk bij het ontwikkelen van de organisatie op dit thema. Om duurzaamheid als onderneming bij de eigen medewerkers te verankeren, is een duurzaamheidsdesk actief waar medewerkers vragen kunnen stellen en antwoorden kunnen vinden op het gebied van duurzaamheid. Ook wordt er een aantal keer per jaar een digitale duurzaamheidskrant uitgegeven waarin de laatste ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid met de medewerkers wordt gecommuniceerd.

Gedragscode Heijmans hecht grote waarde aan het integer handelen door haar medewerkers. Openheid is daarvoor een basisvoorwaarde. Een meer open werkhouding wordt gestimuleerd door onder andere voorbeeldgedrag van management en directie, het bespreken van grote en complexe werken in de wekelijkse bestuursvergadering en de reviewmeetings met directie en concerndirectie. In 2011 is een nieuwe gedragscode ‘de kracht van Heijmans, een kwestie van karakter’ geïntroduceerd. Deze gedragscode sluit aan op ontwikkelingen in de branche, de leidende principes van Bouwend Nederland en de gedragscode van de NEPROM. De gedragscode is naar alle medewerkers gestuurd, er is een website geopend en wekelijks worden via intranet en Yammer stellingen over gedrag

Organisatie

gepubliceerd. Dit heeft geleid tot toenemende discussie over de juistheid van handelen. Voorafgaand aan deze campagne is het management getraind en is de nieuwe gedragscode nogmaals toegelicht. Doel is om dilemma’s te delen, grenzen te stellen en openheid te stimuleren.

Integriteit Integriteit is vastgelegd in een aantal regelingen en richtlijnen: • Training: hierin is met name gestuurd op het delen van dilemma’s, openheid en het stellen van grenzen. • Reviews: integriteitskwesties worden in de raad van bestuur besproken en in managementteams (op anonieme basis) gedeeld. De commissie integriteit ziet toe op vertaling van meldingen en issues naar passend beleid. • Gedragscode: onder het motto ‘een kwestie van karakter’ is het gewenste gedrag vastgelegd in de Heijmans Gedragscode. Deze code handelt over veiligheid, integriteit en mededinging en legt medewerkers van Heijmans de verplichting op, zich volgens de gedragscode te gedragen en te handelen. Aan de gedragscode is een sanctioneringbeleid gekoppeld. Van managers wordt voorbeeldgedrag vereist. • Integriteit is een vast onderwerp bij sollicitatiegesprekken en introductieprogramma’s. Het item is in het functioneringsbeoordelingssysteem opgenomen als competentie. • Ter bevordering van de integriteit in de projectontwikkeling heeft Heijmans Vastgoed, aanvullend op haar kwaliteitsmanagementsysteem en de Heijmans Gedragscode, in 2009 een Transactieregister opgezet conform de NEPROM-Gedragscode.

Compliance organisatie Compliance officer Heijmans heeft een compliance officer aangesteld als centraal aanspreekpunt en meldpunt van integriteitskwesties. Anonimiteit van meldingen is geborgd en de compliance officer bekijkt per melding de benodigde acties gezien de aard van de kwestie en de reglementen die daarbij gelden. In veel gevallen worden kwesties op de werkvloer opgelost, via bijvoorbeeld een gesprek tussen medewerker en leidinggevende, echter dat is niet in alle gevallen zo. Commissie integriteit De commissie houdt zich bezig met de uitwerking en invoering van verbeteringen of aanvullende maatregelen op het integriteitsbeleid. De meldstructuur voorziet in een compliance functie en een vertrouwensfunctie. Om de drempel voor melders te verlagen en om beter op


31


eventuele meldingen te kunnen inspelen, is besloten tot een eigen vertrouwenspersoon per sector. De functie van de vertrouwenspersoon is het faciliteren van, adviseren over en bemiddelen bij eventuele meldingen.

Naleving Ter naleving en implementatie van de gedragscode is voor de businessunits en op holdingniveau een aantal vertrouwenspersonen benoemd. Deze kunnen adviseren bij dilemma’s waarmee medewerkers tijdens de dagelijkse werkzaamheden worden geconfronteerd. Al jaren verlangt Heijmans van leveranciers en onderaannemers dat zij de gedragscode van Heijmans, Bouwend Nederland dan wel een eigen (branche)code onderschrijven. De deelnemingen van Heijmans zijn opgenomen in het register van de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (SBIB). Tweejaarlijks worden (eventuele) overtredingen van de gedragscode gerapporteerd aan deze stichting met vermelding van de wijze waarop deze overtredingen door Heijmans zijn afgedaan. Aanvullende en afzonderlijke reglementen Op sommige plaatsen zijn waarden uit de gedragscode in aanvullende en afzonderlijke reglementen vastgelegd: • Dossierverklaring De Heijmans Gedragscode is nader uitgewerkt in de zogenaamde dossierverklaring. Deze verklaring wordt geëist bij iedere uitgebrachte offerte. Hiermee wordt verklaard dat bij het tot stand komen van die offerte geen sprake is geweest van concurrentiebeperkend gedrag. • Transactieregister Heijmans Vastgoed werkt met een Transactieregister waarin de relevante gegevens van elke business-tobusiness vastgoedtransactie vooraf onderzocht, vastgelegd en gedocumenteerd worden opdat de transacties achteraf kunnen worden getoetst op correctheid, integriteit en wettelijkheid. • Klokkenluidersregeling Voor situaties waarin het vinden van een oplossing binnen de dagelijkse werksituatie lastig of onmogelijk is, heeft Heijmans een klokkenluidersregeling geïntroduceerd. In de klokkenluidersregeling staan de te nemen stappen voor het indienen van een melding van een misstand. Daarnaast wordt beschreven hoe een onderzoek naar een melding verloopt. Voorts geeft de regeling weer wat de rol van het management is in

32


Organisatie

geval van een melding. De klokkenluidersregeling biedt medewerkers de mogelijkheid om een misstand mondeling of schriftelijk te melden aan het centraal meldpunt (de compliance officer) of vertrouwenspersoon, zonder dat de medewerkers daarmee hun arbeidsrechtelijke positie in gevaar brengen. • Reglement Voorwetenschap Heijmans N.V. Dit reglement is ter naleving van de Wet op het financieel toezicht (Wft) ingevoerd. Leden van het management die participeren in het kapitaal van Heijmans N.V. zijn onderworpen aan dit reglement. • Reglement privébeleggingen Er is een Reglement privébeleggingen voor de raad van bestuur en raad van commissarissen. De voorzitter van de raad van bestuur is compliance officer voor transacties in (certificaten van) aandelen en opties. De voorzitter van de raad van commissarissen fungeert als compliance officer voor de voorzitter van de raad van bestuur.

Gedragscode extern Een groot deel van de omzet (60 tot 70%) wordt bepaald door de inkoop van materialen en diensten. Hierdoor spelen leveranciers en onderaannemers een zeer belangrijke rol bij het realiseren van onze duurzaamheiddoelstellingen. Heijmans streeft er naar, in de keuze en afspraken met deze partners , om de nadelige gevolgen van onze activiteiten in de keten zoveel mogelijk te beperken. In de code zijn tevens “De Lerende Principes” verwerkt zoals die door een aantal grote bouwers met onder andere branchevereniging Bouwend Nederland zijn opgesteld. Deze richtlijnen gaan over de manier waarop in de keten met elkaar wordt omgegaan. Duurzaamheid is daarmee dus een essentieel selectiecriterium voor onze inkoop.

Verklaring Duurzaamheid Gekoppeld aan onze recent vernieuwde Algemene Inkoop- en Onderaannemingsvoorwaarden introduceert Heijmans een door haar voorkeurleveranciers en onderaannemers te onderschrijven “Verklaring Duurzaamheid”: een gedragscode waarin een aantal principes en eisen vastgelegd zijn m.b.t. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, waaraan de opdrachtnemer zich conformeert en waarbij zij ook hun eigen leveranciers en onderaannemers weer zullen verzoeken om overeenkomstig te handelen.


Titel hoofdstuk

PEO PLE

Talent en flexibiliteit benutten

Köhlbrandbrücke, Hamburg

Visie en beleid Heijmans voert een duurzaam HR-beleid, gericht op het benutten van aanwezige kwaliteit en het creëren van flexibiliteit. Kern hiervan is duurzame inzetbaarheid van medewerkers. De koppeling tussen inzetbaarheid en vitaliteit is daarvoor cruciaal. Via duurzame inzetbaarheid wordt een tweeledige doelstelling bereikt. Ten eerste wordt talent beter benut, zodat lager verzuim en hogere kwaliteit wordt bereikt. Voorwaarde hiervoor is een actieve vertaling van talent, competenties naar concrete mogelijkheden. Dit kan door te sturen op jobrotation, management development, persoonlijke ontwikkeling en (om)scholing. Daarnaast wordt door duurzame inzetbaarheid flexibiliteit van het medewerkersbestand bereikt en kan zo worden geanticipeerd op veranderingen in de vraag vanuit opdrachtgevers om flexibele inzet van arbeid. Ook kan zo worden ingespeeld op verandering in de arbeidsmarkt. Om duurzame inzetbaarheid te realiseren, kent het HR-beleid een viertal speerpunten:

1. Lerende organisatie Heijmans wil haar medewerkers hun talenten laten ontwikkelen. Leren en talentontwikkeling kan op

verschillende manieren. Uitgaande van het feit dat het leren de verantwoordelijkheid is van de individuele medewerker, faciliteert Heijmans het leerproces. Het liefst dicht bij het werk. Training on the job, job rotation en traineeprogramma’s waarin je niet meeloopt, maar daadwerkelijk verantwoordelijk bent voor de invulling van een concrete functie. Liever elkaar helpen bij het leren dan mensen snel naar een cursus sturen. Opleidingen organiseren we het liefst “in company”, zodat deze zoveel mogelijk aansluiten bij de Heijmans praktijk met herkenbare voorbeelden en Heijmanscasussen. Dit geldt ook voor onze eigen opleidingen in het kader van Management Development. Denk hierbij aan het Heijmans Management Programma, het Heijmans Allround Professional Programme en de Heijmans Leergang Hoger Management. We streven ernaar dat er gewerkt wordt met Heijmans collega’s als co-trainer, expert of gast om de directe koppeling aan de praktijk te waarborgen. Door het hogere management als docent in te zetten, wordt het belang benadrukt en wordt verbinding gecreëerd. Zo wordt ook een gemeenschappelijke visie gecreëerd.


33


In 2013 heeft Heijmans op verschillende manier geïnvesteerd in kennisontwikkeling. Ten eerste via verschillende afstudeer- en meeloopstages. Daarnaast zijn er verschillende overeenkomsten met onderwijsinstellingen ter bevordering van kennisontwikkeling. Het betreft onder andere Businessuniversiteit Nyenrode, Avans Hogeschool, de Technische Universiteit Eindhoven en de Technische Universiteit Delft. Specifiek voor academisch toptalent organiseerde Heijmans in 2013 de zevende editie van de masterclass. Ook startte Heijmans in 2013 met een samenwerking met de Hogeschool Utrecht voor wat betreft een opleidingsprogramma op het vlak van asset management. Met asset management streven we naar een betere samenwerking en kennisdeling tussen opdrachtgever én alle bedrijfsstromen van Heijmans. Hierdoor is een nieuwe behoefte ontstaan om medewerkers betrokken bij onderhoudscontracten te ondersteunen en uit te dagen om het partnership te helpen realiseren. In samenwerking met de Hogeschool Utrecht wordt met het nieuwe opleidingsprogramma een bijdrage geleverd om in deze behoefte te voorzien.

Heijmans investeert jaarlijks 2,8 miljoen aan opleidingen in Nederland Opleidingen Heijmans investeert jaarlijks in Nederland € 2,8 miljoen in opleidingen en € 3,7 miljoen premie in opleidings- en ontwikkelingsfondsen. Deze bedragen vertegenwoordigen 2,3% (2012: 2,9%) van de bruto loonsom en gemiddeld € 1.187,- per medewerker (2012: € 1.437). Van het gemiddelde aantal van 5432 medewerkers in Nederland volgden in 2013 circa 3.042 medewerkers (56%) een opleiding of training. In 2013 volgden 230 leerlingen hun vakopleiding bij Heijmans (2012: 244). Van de Heijmans medewerkers in Nederland kwalificeren 214 zich als ‘leermeester’ (2012: 195). In 2013 zijn er in Nederland 346 stage- en afstudeerplaatsen ingevuld (2012: 323). Streven is de komende jaren het intern opleidingspotentieel te verbeteren, waarmee een groot deel van de opleidingsbehoefte door collega’s zelf kan worden ingevuld.

2. Management Development Management development draait om het ontwikkelen, trainen, behouden en binnenhalen van talent in de organisatie. Hiermee wil Heijmans enerzijds komen tot een scherper beeld van de gewenste profielen en competenties van nieuwe medewerkers en anderzijds de

34


People

doorstroming en ontwikkeling van kennis en kunde bevorderen. Management development speelt daarmee in op de vraag naar het leiderschap dat nodig is om de strategie te realiseren. Om dit doel te behalen wordt een aantal instrumenten gebruikt. Te denken valt aan opleiding en training (programma’s zoals HAPP, HMP, HLHM en MT trainees), managementreviews (vlootschouwsessies), coaching, mentoring en kennisuitwisseling in talentlunches. Het afgelopen jaar zijn hiervoor per afdeling en door het management reviews (vlootschouwen) opgesteld, waardoor het potentieel binnen de onderneming in beeld is gebracht. Op basis van deze vlootschouwen zijn gesprekken met medewerkers gevoerd en is beoordeeld welke mogelijkheden tot doorgroei er zijn. Hierbij wordt bewust gekeken naar competenties, teamdiversiteit en leiderschapsprofielen, zodat bedrijfs- en teamuitdagingen ook onderdeel zijn van management development. De vlootschouwanalyse wordt voortdurend vergeleken met de verwachte vrij te komen functies, waardoor er snel geschakeld kan worden. Deze aanpak leidt tot meer interne doorstroming van medewerkers, ook naar senior management posities. Zo is het afgelopen jaar een aantal medewerkers intern doorgestroomd naar directiefuncties. Het managementtrainee programma is in 2013 wat betreft doorlooptijd verkort naar 1 jaar en uitgebreid met een ‘challenge’ waarin een voor de organisatie relevante opgave door de trainees werd opgepakt. De resultaten worden mogelijk direct toegepast in het bedrijf. Daarnaast richt het traineeprogramma zich, meer dan voorheen, op de persoonlijke ontwikkeling van deelnemers. Hiervoor wordt intervisie en mentorschap ingezet.

3. Diversiteit Heijmans kiest binnen het brede thema diversiteit voor een gefaseerde aanpak en streeft allereerst naar een organisatie waarin vrouwen beter vertegenwoordigd zijn in alle geledingen van de organisatie. Om dit te bereiken, zijn acties nodig ter bewustwording en verandering. Uiteindelijk past in het diversiteitsbeleid een bredere inzet van diverse medewerkers. In 2013 is via een aantal manieren, zoals PR, trainingen en specifieke benoemingen, diversiteit gestimuleerd: • Minimaal de helft van de deelnemers aan de masterclass is vrouw. • Deelname via alle bedrijfsstromen aan Girlsday. • Minimaal de helft van de nieuwe managementtrainees is vrouw. • Opname van ‘diversiteit’ in management development.


• Deelname van rolmodellen aan bijeenkomsten van Stichting Talent naar de Top en Femmetech via interviews en presentaties. • Inzet van een diversiteitstool (gericht op diversiteit van competenties) als pilot bij project start ups van tender- en uitvoeringsteams. • Inzet van Female Leadership trainingen voor talentvolle vrouwelijke medewerkers. • Benoeming van enkele senior managementrollen door vrouwen, waaronder directiefuncties binnen wegen en inkoop. • In 2013 is Heijmans verkozen tot ‘aansprekend voorbeeld’ door Stichting Talent naar de Top. Het aandeel vrouwen in het senior management is juist toegenomen naar 9,4% (2012: 8,0%). Bedrijfsbreed is het aandeel vrouwen licht afgenomen van 10,4% in 2012 naar 10,0% in 2013. Het aandeel vrouwen in het middenmanagement is eveneens afgenomen van 9,2% in 2012 naar 8,7% in 2013. Belangrijkste oorzaak voor deze afname is de reorganisatie binnen woningbouw, waarbinnen een relatief groot deel van de ondersteunende functies is afgenomen. Deze functies werden meer dan evenredig bezet door vrouwen.

2012 Totaal % aantal vrouwen

2013

Target 2014

Target 2015

10,4%

10,0%

13,0%

13,5%

% vrouwen in het middenmanagement (schaal H, I & J)

9,2%

8,7%

14,0%

20,0%

% vrouwen in het senior management (schaal ≥ K)

8,0%

9,4%

14,0%

20,0%

Tabel 6. Diversiteit* * De gebruikte cijfers betreft alleen Nederland.

4. Flexibiliteit, veiligheid en gezondheid van de werkomgeving Flexibilisering De trend tot flexibilisering van arbeid is niet meer weg te denken. Zo paste Heijmans in 2011 en 2012 al de werkomgeving aan. Een groot deel van haar kantoorruimte werd omgebouwd naar flexibele werkplekken. Maar uiteindelijk gaat voor ons vak flexibilisering veel verder. Klanten vragen om uitvoering van wegaanpassingen tijdens ‘daluren’. Het slopen of renoveren van een terminal, ziekenhuis of anderszins gebeurt ook steeds meer buiten kantoortijden. De overkoepelende CAO voor

People

de bouw zal ook steeds meer moeten gaan inspelen op flexibilisering, aangezien klanten vragen om flexibele inzet van arbeid en een flexibilisering van de weten regelgeving. De aanpassing van de nacht- en weekendregeling is een voorbeeld van het afgelopen jaar waarin Heijmans stappen heeft gezet om tot die flexibiliteit te komen. In de onderhandeling naar een nieuwe bouw CAO ziet Heijmans verder dat bij de stijging van de kosten voor personeel, juist in deze moeilijke tijd in de bouw, ook gekeken moet worden naar manieren om kosten juist te reduceren. Het opgeven van vrije dagen, in ruil voor loonstijging, is daarbinnen wat Heijmans betreft mogelijk. Veiligheid Heijmans ondertekende in 2013 de intentie om te komen tot een governance code op het gebied van veiligheid. Begin 2014 is deze governance code definitief gemaakt en ondertekend. In de code spreken de ondertekenaars, bestaande uit zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers, de ambitie uit om zich gezamenlijk in te spannen om veiligheidsrisico’s te minimaliseren bij het tot stand brengen en gebruiken van infrastructurele werken, installaties en gebouwen en zo ongevallen en onveilige situaties te voorkomen. In 2013 is Heijmans gestart met het programma GO! (‘Géén Ongevallen’) dat zich richt op verbetering van de veiligheid en het veiligheidsbesef onder medewerkers. Het veiligheidsprogramma is gestoeld op drie belangrijke pijlers. De eerste pijler is de verandering van houding en gedrag ten aanzien van veiligheid. De tweede een eenduidig en uniform veiligheidsniveau en –beeld binnen Heijmans. De derde AANDEEL VROUWEN pijler is samenwerking aan SENIOR MANAGEMENT veiligheid in de bouwketen. Het programmateam, samengesteld met de focus op uitvoering en afgespiegeld naar de vier werkstromen van Heijmans, heeft het veiligheidsprogramma GO! 2012: 8% opgesteld.

9,4%


35


Binnen het GO! programma gelden 6 gedrags- en houdingsregels. 1. Ik neem verantwoordelijkheid voor mijn eigen en andersmans veiligheid. 2. Ik neem direct actie bij een onveilige situatie. 3. Ik spreek mijn collega’s aan op onveilig werken. 4. Ik waardeer dat collega’s mij aanspreken op onveilig werken. 5. Ik meld onveilige situaties zodat collega’s daarvan kunnen leren. 6. Ik bespreek veiligheidsdilemma’s met mijn leidinggevende. In 2013 zijn GO! workshops georganiseerd om het veiligheidsprogramma binnen Heijmans te toetsen en tegelijkertijd draagvlak te creëren binnen de organisatie. Tijdens deze workshops zijn dominante patronen in denken en doen op het gebied van veiligheid binnen Heijmans gedeeld. Een van de uitkomsten is dat leidinggevenden het voorbeeld moeten geven, niet alleen in woorden maar vooral ook in daden en dat zij zichtbaar moeten zijn op de bouwplaatsen. Leidinggevenden moeten een positie durven in te nemen bij een veiligheidsdilemma en de medewerkers steunen in het maken van de juiste keuzes. Binnen het programma zijn een aantal acties uitgezet: Ten eerste wordt iedereen binnen Heijmans via een nieuwsflits op de hoogte gesteld van ernstige ongevallen. Hierin wordt het ongeval omschreven, de toedracht en de verbetermogelijkheden. Daarnaast is het besluit genomen om op een aantal kantoorlocaties actuele veiligheidscijfers in loges te plaatsen om meer bewustzijn te creëren. Ook zijn de veiligheidsmaatregelen rond het hoofdkantoor verscherpt via toegangscontrole en standaardisering van processen rondom bezoekers. Daarnaast zullen alle bouwplaatsmedewerkers tijdens scholingsdagen in het eerste kwartaal van 2014 kennisnemen van het veiligheidsprogramma. Zij zullen worden opgeleid in het herkennen van onveilige situatie en het elkaar aanspreken hierop. Tot slot wordt in 2014 een app gelanceerd om mobiel een melding te kunnen doen van een onveilige situatie. Voor Heijmans Nederland zijn de trendmatige ongevallenindexcijfers weergegeven in de onderstaande tabel. De indexcijfers zijn gebaseerd op het aantal ongevallen met verzuim onder het eigen personeel (inclusief inleenpersoneel) gerelateerd aan het aantal gewerkte uren.

People

Ongevallenindexcijfers

2013

2012

2011

2010

2009

IF

6,0

8,0

9,9

9,7

12,3

ID

236

184

184

205

151

IP

0,15

0,15

0,18

0,21

0,18

IF: Aantal ongevallen met verzuim van minimaal een dag per miljoen arbeidsuren. ID: Gemiddelde verzuimduur per ongeval in verloren arbeidsuren IP: Aantal verloren arbeidsuren, door ongevallen met verzuim van minimaal een dag, als percentage van het totaal aantal arbeidsuren. Berekeningen conform de VGM Checklist Aannemers. Tabel 7. Ongevallenindex

In 2013 zijn 67 ongevallen met verzuim onder het eigen en inleen personeel van Heijmans geregistreerd (in 2012 – 98 ongevallen). Het aantal ongevallen onder eigen en inleenpersoneel is in absolute en in relatieve zin nadrukkelijk gedaald. In 2013 is helaas één dodelijk ongeval te betreuren. Gezondheid Beleid en aanpak Het Heijmans eigen Arbo Service Centrum adviseert, begeleidt en ondersteunt de leidinggevende om de inzetbaarheid en beschikbaarheid en daarmee de productiviteit van de medewerker te behouden. Door kortere communicatielijnen en een adequate dienstverlening op individueel niveau kan er snel naar een oplossing voor het verzuim gezocht worden. Dit betekent dat de medewerker sneller het werk kan hervatten. Het Arbo Service Centrum verzorgt ook de preventie van verzuim en levert een bijdrage aan het optimaliseren van arbeidsomstandigheden. Hiermee wordt de inzetbaarheid en de arbeidsgeschiktheid van de medewerkers behouden en bevorderd. Vertrekpunt is de werknemer en op welke wijze hij ondanks zijn klacht inzetbaar is. Heijmans stuurt medewerkers met gezondheidsklachten direct door naar het door haar opgebouwde netwerk van specialisten. Hierdoor worden mensen sneller geholpen en is sneller inzichtelijk voor medewerker en werkgever wat de diagnose en behandeling is. Dit heeft bovendien een gunstig effect op het ziekteverzuim. Preventie Alle medewerkers van Heijmans kunnen gebruik maken van een periodiek arbeidsomstandigheden onderzoek bij

36



de Arbodienst. Vervolginterventies vanuit het periodiek geneeskundig onderzoek zoals werkplekbezoeken, ergonomisch onderzoek en vitaliteitgesprekken worden ondersteund door Heijmans. Voor het UTA (uitvoerend technisch administratief) personeel van Heijmans is er een werkdrukpreventietraject waar medewerkers gebruik van kunnen maken. Het gaat hier om begeleiding via coaching resulterend in advies en ondersteuning hoe om te gaan met inspanning en ontspanning, ofwel het (terug) vinden van de juiste werkbalans. Afgelopen jaar heeft een onderzoek plaatsgevonden bij Wegen om de bekendheid van alle preventieve maatregelen te toetsen onder medewerkers. Hieruit bleek dat de onbekendheid toch nog groot is, waardoor vervolgmaatregelen in 2014 worden ingezet om de bekendheid te vergroten. Het verzuimpercentage in 2013 van 4,51% is gedaald ten opzichte van 2012 (4,66%).

Ziekteverzuim sinds 2003

Indirect personeel

Direct personeel

Totaal

2003

3,04%

7,24%

5,36%

2004

3,14%

6,45%

4,97%

2005

2,97%

7,07%

5,21%

2006

2,42%

6,36%

4,50%

2007

2,29%

5,78%

4,27%

2008

2,39%

5,67%

4,20%

2009

2,24%

6,23%

4,45%

2010

2,20%

6,09%

4,36%

2011

2,36%

6,45%

2012

2,50%

2013

2,41%

People

ondernemingsraad, verschillende advies- en instemmingsaanvragen en de integrale medezeggenschap geweest. In 2013 heeft de COR zich getransformeerd naar een integraal orgaan waarin aanwezige kennis en kunde binnen de onderneming gemakkelijker gebruikt kan worden. Voordeel van deze structuur is ook dat er meer aansluiting over en weer ontstaat. De COR verleende in 2013 onder andere instemming aan de volgende regelingen: pensioenregeling IBC, de excedent pensioenregeling, de IT gedragscode, het invoeren van een periodiek medisch onderzoek (‘PAGO’) voor alle medewerkers en de aanpassing van de nacht- en weekendregeling. De COR adviseerde de bestuurder in 2013 onder andere over het volgende: • Uitbesteding van enkele onderdelen van de materieeldienst en catering. • De herbenoeming van bestuurslid en CFO Mark van den Biggelaar. • Organisatiewijzigingen binnen Wegen. • Adviesaanvraag Organisatie-aanpassing Wegen en HIP. • De verwerving van Brinck Groep. Cijfers personeelsbestand Ultimo 2013 waren 7.424 medewerkers in dienst (2012: 8.142) met de volgende geografische verdeling: 2013

% totaal

2012

% totaal

Nederland

5.297

71%

5.862

72%

4,66%

België

1.036

14%

1.116

14%

6,37%

4,66%

Duitsland

1.091

15%

1.164

14%

6,25%

4,51%

Totaal

7.424

100%

8.142

100%

Tabel 8. Ziekteverzuim*

Land

Tabel 9. Personeelsbestand

*Het zietkteverzuimcijfer is inclusief het personele bestand in België en Duitsland.

Medezeggenschap De Europese Ondernemingsraad (EOR) is in 2013 tweemaal bijeen geweest, waarvan beide keren in overleg met de voorzitter van de raad van bestuur. De Centrale Ondernemingsraad (COR) kwam in 2013 elf keer bijeen, waarvan zes keer voor overleg met de voorzitter van de raad van bestuur. Bij deze overlegvergaderingen is tweemaal ook een lid van de raad van commissarissen aanwezig geweest. Onderwerpen van gesprek zijn hierbij onder andere de verkiezingen van de


37


Bijna alle medewerkers in Nederland vallen onder de werking van een collectieve arbeidsovereenkomst.

Medewerkers in Nederland vallend onder de werking van een collectieve arbeidsovereenkomst CAO Bouwnijverheid

67%

CAO Metaal & Techniek

30%

CAO Hoveniersbedrijf

2%

Overige

1%

Totaal

2013

2012

% medewerkers t/m 24 jaar

16%

26%

% medewerkers 25 t/m 39 jaar

48%

53%


34%

19%

2%

2%

100%

100%

% medewerkers 55 jaar en ouder Totaal Tabel 12. Instroom naar leeftijd

100%

Tabel 10. Medewerkers CAO

Van de werknemers in Nederland is 90% man en 10% vrouw (2012: 90% man en 10% vrouw). Van de werknemers in Nederland werkt 91% op fulltime en 9% op parttime basis (2012: 90% fulltime en 10% parttime). In de directie functies (productie door bouwplaatsmedewerkers) in Nederland werkt 49%. In indirecte functie (een administratieve of managementfunctie) werkt 51% (2012: 50% respectievelijk 50%). Circa 94% van de werknemers in Nederland heeft een contract voor onbepaalde tijd en 6% werkt op tijdelijke contractbasis (2012: 93% respectievelijk 7%). Bijgehouden wordt of de verhouding fulltimers/ parttimers en vrouw/man binnen Heijmans voldoende de arbeidsmarkt buiten Heijmans weerspiegelt. De werknemers in Nederland zijn verdeeld over de volgende leeftijdscategorieën:

2013

2012

3%

4%


36%

36%


43%

42%

% medewerkers 55 jaar en ouder

18%

18%

100%

100%

% medewerkers t/m 24 jaar

Totaal Tabel 11. Leeftijdscategorieën

Doelstelling is om de huidige leeftijdsopbouw van het personeelsbestand, ondanks de toenemende vergrijzing in de bouwbranche, te handhaven.

38

People


Uitstroom In 2013 zijn 1060 medewerkers uit dienst gegaan ofwel 14% (11% in 2012). Hiervan waren 260 medewerkers actief buiten Nederland. In Nederland beëindigde de werkgever in 612 gevallen het dienstverband, 188 werknemers vertrokken op eigen initiatief. De instroom bedroeg 425 medewerkers ofwel 6% (9% in 2012), waarvan 196 werkzaam buiten Nederland. Mensenrechten Door de Nyenrode Business University is in 2012 een inventarisatie gemaakt van de relatie tussen Heijmans als bouwbedrijf en het brede mensenrechtenspectrum. Hiervoor is een aantal interviews in de organisatie gehouden. Doel van de inventarisatie is de bekendheid met het thema, de impact ervan en mogelijke acties te bezien. Uit dit onderzoek kwamen aan aantal conclusies naar voren, die exemplarisch zijn voor de bouwbranche. De eerste reactie op het thema is er vaak een op basis van een negatieve connotatie. Mensenrechten worden gezien in samenhang met de term ‘schendingen’. dit terwijl veel onderwerpen die met het thema te maken hebben, dagelijks onder de aandacht zijn van het management en standaard onderdeel uitmaken van het Hr-beleid en/of inkoop-beleid. Het gaat dan om zaken als het zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, vrijheid van vereniging (vakbonden), het toepassen eerlijke beloning en rekening houden met duurzaamheidsaspecten bij inkoop. Heijmans ondersteunt door het tekenen van bepaalde convenanten (bijvoorbeeld de green deal beton) verschillende internationale kaders rondom mensenrechten zoals de ILO richtlijnen, millennium doelen, OESO richtlijnen en ISO 26000. Geconstateerd is ook dat, als het gaat om ketenverantwoordelijkheid en inkopen, er een verschil is tussen de wettelijke- en morele verantwoordelijkheid voor de gevolgen van het inkopen. dit vergt naast een inhoudelijke analyse van de risico’s die samenhangen met de ingekochte producten, een discussie met stakeholders over de reikwijdte en de diepgang van de monitoring.


Titel hoofdstuk

Pipe cracking project Eerdshaag, Beek

In 2013 zijn gesprekken gevoerd met grotere toeleveranciers en is het onderwerp integraal aan de orde gekomen zoals ook beschreven staat in ons duurzaam inkoopbeleid. ‘Kids Climate Conference’ (samenwerking/keten) Op 20 tot en met 22 september heeft voor de tweede keer Kids Climate Conference plaatsgevonden. Deze 2013editie, met als credo ‘Your future is my concern’, was wederom een initiatief van het WNF, Center Parcs en Eneco, die natuur en milieu hoog op de prioriteitenlijst hebben staan. Naast deze partijen was ook Heijmans sponsor, er is materiaal en materieel geleverd en er zijn workshops gegeven. Het doel van de ‘junior’ klimaatconferentie was om de Nederlandse en Vlaamse jeugd tussen 8 en 14 jaar en hun families op een actieve manier bij te laten dragen aan een schonere en betere toekomst. Het weekend was opgebouwd rondom de hoofdthema’s ‘Energie’, ‘Afval en Recycling’ en ‘Biodiversiteit’. Avans Minor Dit minor programma, ontwikkeld door Avans en Heijmans, geeft studenten de kans zich te verdiepen in de

praktijk van de Civiele Techniek aan de hand van een concrete case en met intensieve begeleiding van Heijmans experts. Gedurende 5 maanden hebben zij in drie teams fulltime gewerkt aan een fictieve aanbesteding ‘Verbreding A27 Oosterhout’, het ontwerpen en realiseren van de verbreding van het tracé A27 – Rustplaats Kalix Berna, knooppunt Hooipolder. De A27 verbindt de A58 met de A59 en loopt verder door naar Utrecht. Momenteel ondervindt het verkeer veel hinder van Knooppunt Hooipolder omdat deze bestaat uit een gelijkvloerse kruising met een verkeersregelinstallatie. Om de doorstroming te verbeteren wordt de A27 tussen Oosterhout en Raamsdonksveer verbreed van 2x2 rijstroken naar 2x3 rijstroken. Gezondheidscheck-up Voor alle medewerkers van Heijmans is een periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek mogelijk. Oftewel: onderzoek naar gezondheid in relatie tot werk. Iedereen in de bouw heeft vanuit de CAO recht op dit onderzoek. Het voordeel van vroegtijdig onderzoek is dat veelal eerder mogelijke knelpunten gesignaleerd worden.


39


Titel hoofdstuk

PLANET

Alternatieven zijn beschikbaar

Timmerhuis Rotterdam

In dit hoofdstuk wordt een aantal voorbeelden behandeld die het onderwerp ‘planet’ illustreert. Het gaat hierbij om hoe de organisatie omgaat met de milieu-effecten. Veel voorkomende onderwerpen op de Planet-dimensie zijn gevolgen van producten, processen en diensten voor lucht, water, bodem en biodiversiteit, maar ook thema’s als Cradle to Cradle, CO2-compensatie, afval en hergebruik, duurzame mobiliteit, duurzame producten en diensten vallen onder de dimensie Planet.

Energieprestatie woningen Voerendaal Heijmans is in 2013 gestart met de renovatie van circa 380 huizen van de Woningstichting Voerendaal. Met deze renovatie wordt het energielabel verbeterd naar minimaal energielabel C. Nadat een pilot van 40 woningen van de corporatie succesvol is uitgevoerd door Heijmans, is de opdracht voor nog eens 380 huizen nu ook aan Heijmans gegund door Woningstichting Voerendaal. De pilot was onderdeel van het programma ‘Meer met Minder in Voerendaal’. Woningstichting Voerendaal heeft om en nabij 700 huizen met een energielabel minder dan C. Heijmans neemt niet alleen de technische realisatie van

40


het verbeteren van de huizen op zich, maar eveneens de communicatie met bewoners en de nazorg.

Bioscherm in Helmondse kasteeltuin Heijmans is in opdracht van Gamma Holding N.V. gestart met de aanleg van een 275 meter breed ondergronds bioscherm om het grondwater te reinigen onder de historische Kasteeltuin in Helmond. Het water is op een diepte van 15 tot 45 meter sterk verontreinigd met chloorkoolwaterstoffen van de nabijgelegen textielfabriek Vlisco en vloeit van daaruit richting de Helmondse binnenstad. Dit is het grootste bioscherm ooit toegepast, het ontwerp is van Heijmans Bodemspecialismen. Het helpt om bodemvervuiling op een natuurlijke wijze af te breken door middel van bacteriën. Daartoe wordt een ondergrondse installatie aangelegd, die het grondwater op vijf punten via leidingen en filters naar boven pompt vanuit een diepte van 45m. In een bovengrondse doseerunit worden voedingsstoffen voor de bacteriën toegevoegd. Vervolgens wordt het water via 18 infiltratiebronnen weer de grond in gepompt.


Planet

PassiefBouwen award

Hydrea Thermpipe

Het zeer duurzame woon-zorgcomplex Nimmerdor in Grijpskerke heeft de PassiefBouwen Award 2013 gewonnen. Passief bouwen combineert warmte van zonlicht, restwarmte van huishoudelijke apparatuur en een slimme manier van bouwen en isoleren waardoor er geen traditionele verwarmings- of koelsystemen meer nodig zijn. Het project Nimmerdor is als eerste in Nederland volledig passief gebouwd, waarmee het vrijwel energieneutraal is. Onderscheidend is de isolatie van keramiek en harde isolatieplaten, waarmee de hoge isolatienorm bereikt wordt. Desalniettemin is geen sprake van ‘dikke kasteelmuren’ vanwege de toepassing van deze innovatieve materialen. ‘Nimmerdor’ bestaat uit drieëntwintig comfortabele huurappartementen en zeven koopappartementen. Verder bestaat het complex uit een dorpshuis met een theater/gymzaal, een jeugdhonk en een aantal verhuurbare eenheden voor maatschappelijke voorzieningen op de begane grond.

De Hydrea Thermpipe is een rioolbuis met warmtewisselaar die het mogelijk maakt om met minimale investeringen energie te onttrekken aan rioolwater en warmte terug te leveren aan bijvoorbeeld woningen. Deze energieboorbuis kan energie onttrekken aan rioolwater van ongeveer 18ºC (riothermie), dat normaliter warmer is dan het oppervlaktewater of de bodem zelf. Om dit mogelijk te maken is de Hydrea Thermpipe opgebouwd uit een kunststof buis met daaromheen een kunststof leiding: samen fungeren ze als een warmtewisselaar. Het gehele kunststof samenstel is ingestort in beton voor constructieve sterkte en toepassing als boorbuis of mogelijk als toekomstige traditionele legbuis. De buis kan door middel van een gesloten front boring van 300 meter twee warmtewisselaarsystemen aanbrengen van ieder 150 meter per stuk. Deze 300 meter leiding inclusief ondergronds geplaatste technische voorzieningen (warmtepomp, leidingverdeelunit en overig leidingwerk richting eindgebruiker) kan naar verwachting 300 woningen voorzien in de basisbehoeften van warmte met minimale extra investeringen en met een levensduur van meer dan 100 jaar, wat alle huidige materialen ruim overstijgt.

Duurzaamheidslessen basisscholen regio ’s-Hertogenbosch Heijmans gaat komend schooljaar (2013-2014) meewerken aan duurzaamheidslessen op basisscholen in de regio ’s-Hertogenbosch. De duurzaamheidslessen van Heijmans en De Groene Poort zijn gericht op basisschoolgroep 3 t/m 8. Doel is de kinderen begrip bij te brengen voor de waarde van natuur voor de kwaliteit van de leefomgeving. Slim bouwen maakt het mogelijk dat wegen en gebouwen de natuur niet in de weg hoeven te zitten. Zo kunnen vleermuiskasten in gebouwen worden geïntegreerd, zijn natuurgebieden waar snelwegen doorheen lopen met elkaar te verbinden via wildtunnels of ecoducten en kan gebiedsontwikkeling met oog voor de biodiversiteit bijdragen aan een hogere kwaliteit van de natuur nabij een bouwproject.

Self healing asfalt (in onder andere) Enschede Self-healing asfalt is een vinding van Heijmans die het mogelijk maakt kleine beschadigingen op een eenvoudige manier te herstellen, door middel van inductieve verwarming. Dit kan de levensduur van de weg met 50% tot 100% verlengen ten opzichte van traditioneel asfalt. Met de toepassing van het Self-healing asfalt verwacht de gemeente Enschede niet alleen een kostenreductie van ongeveer 40% te behalen, maar ook de CO2- uitstoot op dit project met ongeveer 40% te verminderen. Bovendien blijft de overlast voor het verkeer beperkt, doordat veel minder onderhoud en reparaties nodig zijn tijdens de gehele levensduur. De totale lengte van het traject met Self-healing asfalt in Enschede bedraagt ongeveer een kilometer.

Op deze manier kan de Hydrea Thermpipe een belangrijke bijdrage leveren aan het energieneutraal maken van bijvoorbeeld een woonwijk. De Hydrea Thermpipe vormde afgelopen najaar de pitch van Heijmans voor TEDxBinnenhof, waarmee Heijmans zich voor de longlist selecteerde.

Luchtzuiverende verf Koningstunnel Den Haag Heijmans is partner in een samenwerking van bedrijven die afgelopen jaar een luchtzuiverende verf heeft getest om luchtvervuiling in de Koningstunnel in Den Haag te reduceren. Heijmans is betrokken voor de aanleg van de verlichtingsinstallatie in de tunnel, die een belangrijke rol speelt in de afbraak van luchtvervuiling. Voor deze proef is een speciale verf met ultrafijn titaandioxide (TiO2) in de tunnel aangebracht. Dankzij een speciale verlichtingsinstallatie zorgt UV-licht ervoor dat de verf verontreinigende stoffen zoals stikstofoxiden (NOx) afbreekt. Luchtvervuiling bij tunnels is een bekend en veel voorkomend probleem. De vervuiling die in tunnels ontstaat door uitlaatgassen kan - zonder inzet van dure afzuiginstallaties - alleen weg via de uiteinden van de tunnel. Daar worden dan ook hogere concentraties luchtvervuiling aangetroffen die, zeker in binnenstedelijke gebieden, een nadelig effect hebben op de leefbaarheid en vaak niet in overeenstemming zijn met de geldende milieunormen. Deze oplossing biedt een duurzaam en kostenbesparend alternatief en kan snel en relatief eenvoudig worden gerealiseerd.


41


Smart Highway

Bright House

Smart Highway is het innovatieve concept voor de weg van morgen van Heijmans en Studio Roosegaarde, dat de weg tot een interactieve beleving en bron van energie maakt. Smart Highway krijgt grote waardering vanwege de onconventionele samenwerking tussen (wegen) bouwer en designer, die elkaar vinden in hun gemeenschappelijke passie voor het duurzaam inrichten van het (Nederlandse) landschap. De maatschappelijke context waarin Smart Highway zich ontwikkelt, geeft deze innovatie een extra dimensie: veiligheid, duurzaamheid en beleving vormen de leidraad voor het innovatieprogramma achter Smart Highway en geven de weg een belangrijke meerwaarde voor opdrachtgevers, beheerders en weggebruikers.

Het Heijmans Bright House is een vriendelijk huis in uitstraling en in gebruik. Het bespaart en helpt besparen. Met een intelligent Home Energy Management System helpen we de bewoners om slim met energie en water om te gaan. Dat doen we hulpvaardig en positief prikkelend. Bewoners van een Heijmans Bright House hebben in elk geval geen energierekening meer, want dit huis levert energie op, in plaats van dat het energie kost.

IRWES Wind is een van de belangrijkste bronnen voor duurzame energie. Maar het is lang niet altijd mogelijk om windmolens te plaatsen, zeker niet in een bebouwde omgeving. Het Integrated Roof Wind Energy System (IRWES) is juist bedoeld om windenergie op gebouwen op te wekken. IRWES is een unit boven op een dak, in harmonie met de architectuur van het gebouw. Het systeem haalt drie windstromen binnen: de wind die rechtstreeks naar binnen waait, de wind die door de gevel van het gebouw omhoog wordt gestuwd en de wind die over het systeem waait. Deze windstromen gaan door een steeds kleiner wordende opening met grote snelheid de turbine in. Door deze versnelling is de energieopbrengst hoger en werkt het systeem ook bij weinig wind.

42

Planet


Zero Ready Zero Ready is een schilconcept voor energiezuinig bouwen voor zowel nieuwbouw als renovatie. Door een zeer innovatieve schil kan met constructieve elementen de gehele woning worden omkleed. Het element bestaat uit een gevelvullende ‘bekisting’, HOEVEELHEID AFVAL welke gevuld is met hoogwaardig isolerend schuim. Door dezelfde methodiek van detaillering en materialen toe te passen, is bij zowel 2012: 25.426 ton nieuwbouw als renovatie het casco van ondergeschikt belang. In geval van renovatie is het ontzettend belangrijk dat de bewoners zo min mogelijk overlast ervaren. Doordat binnen een paar dagen een nieuwe isolerende schil om de woning geplaatst wordt en al het bestaande binnenwerk intact blijft, is de overlast beperkt.

20.368 ton


Titel hoofdstuk

PRO FI T

Toegevoegde waarde voor klanten

A4 Schiedam-Delft

In dit hoofdstuk gaat het om voorbeelden of manieren die invulling geven aan zowel duurzaamheid als voorbeelden die tegelijkertijd winst opleveren. Het verlagen van de kosten van energieverbruik en van afval zijn daar voorbeelden van. Winst is daarbij een meervoudig begrip: het gaat niet alleen om wat onder de streep overblijft, maar ook om trots, vertrouwen, betrokkenheid, innovatie, kwaliteit, binding, werkgelegenheid, productiviteit, positionering, reputatie en het aanspreken van de steeds groter wordende groep klanten en organisaties die om duurzame producten vragen. Duurzaam beleggen, duurzaamheidsverslaglegging, transparantie, samenwerking en partnerships, risicomanagement, stakeholderdialoog zijn veelvoorkomende onderwerpen op de Profit-dimensie.

Excellent duurzaamheidscertificaat Timmerhuis Voor het definitief ontwerp van het Timmerhuis heeft Heijmans het BREEAM Excellent ontwerpcertificaat van de Dutch Green Building Council (DGBC) gekregen. Dit certificaat bevestigt dat het ontwerp van het Timmerhuis

zeer hoge duurzaamheidnormen haalt. Het Timmerhuis is het nieuwe multifunctionele kantoor van de gemeente Rotterdam. Het ontwerp van architectenbureau OMA wordt ontwikkeld, gerealiseerd en gedurende 15 jaar onderhouden door Heijmans in opdracht van de gemeente. Het ontwerp combineert het gemeentelijk monument met een nieuw gebouw zwevend boven de grond als een wolk van staal. Het Timmerhuis levert tevens een belangrijke bijdrage aan de duurzame ambities van de gemeente Rotterdam en Heijmans. In 2015 wordt het project opgeleverd, waarin dan ambtenaren van de gemeente hun intrek nemen, 91 koopappartementen voorzien van een ruim dakterras zijn gerealiseerd en een zeer gevarieerde winkellocatie aan Rotterdam is toegevoegd.

Samenwerkingsverband inkoop duurzaam hout Een negental bedrijven uit de bouwen houtsector, waaronder Heijmans, slaan de handen inéén om toepassing van duurzaam gecertificeerd hout in bouwprojecten vanzelfsprekend te maken. Dit is een stap verder dan de onlangs in werking getreden Europese Houtverordening


43


die de import van illegaal hout moet tegengaan. De bouwbedrijven zullen standaard om duurzaam hout vragen voor hun projecten en de houthandel zorgt ervoor dat die vraag altijd kan worden ingevuld. Volgens FSC Nederland een uniek initiatief in de wereld. INCIDENTIE Andere bedrijven die dit FREQUENTIE (IF) initiatief onderschrijven zijn Ballast Nedam, Koninklijke BAM Groep,TBI, VolkerWessels, Koninklijke Dekker Hout, Houtgroep 2012: 8.0 van Drimmelen, Stiho en Wijma Kampen. Daarnaast is Heijmans partner van de European Tropical Timber Coalition waarbinnen een bijdrage geleverd wordt om duurzaam hout mainstream te maken binnen Europa.

6.0

PEFC certificaat woningbouw Heijmans Woningbouw heeft van SKH, keuringsinstantie in de houtbranche, het PEFC-certificaat ontvangen. De certificering aan Heijmans volgt na de ondertekening van het convenant door Heijmans met negen andere bouwbedrijven om van de toepassing van duurzaam gecertificeerd hout in bouwprojecten een vanzelfsprekendheid te maken. Het PEFC-certificaat geeft bedrijven in de bouwketen zekerheid dat hun producten uit een PEFC-gecertificeerd bos afkomstig zijn. Heijmans Woningbouw is sinds 2010 al in het bezit van het FSC-certificaat. Naast Woningbouw beschikt het Heijmans Utiliteit sinds 2012 over zowel het FSC- als PEFC-certificaat. PEFC is een internationale organisatie voor duurzaam bosbeheer zonder winstoogmerk. De afkorting staat voor Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes. Het label garandeert dat producten afkomstig zijn uit duurzaam beheerde bossen. Duurzaam hout wordt volgens de richtlijnen van de Nederlandse overheid geleverd via het FSC of PEFC keurmerk. Daarmee kunnen bedrijven naar opdrachtgevers aantonen dat alleen duurzaam hout is gebruikt in de projecten.

Lenteakkoord Heijmans participeert in verschillende relevante commissies waarin gediscussieerd en geadviseerd wordt over de voortgang van het verminderen van de uitstoot van CO2 in de gebouwde omgeving. Een voorbeeld hiervan is de participatie in een werkgroep van het

44


Profit

Lenteakkoord die kijkt naar een gedifferentieerde invoering van de isolatie-eisen om daarmee kosteneffectiviteit en energie-effectiviteit hand in hand te laten lopen.

Sponsoring en brede ondersteuning duurzaamheid Het sponsorbeleid richt zich op het vinden van een match tussen de inzet van onze eigen expertise en vragen en behoeften vanuit de samenleving. Rode draad in het beleid is ‘Ruimte geven’: het leveren van een bijdrage aan de inrichting, kwaliteit en duurzaamheid van de openbare ruimte in Nederland. Ruimte voor sterke, dynamische wijken, ruimte voor natuurontwikkeling en –behoud, ruimte voor sfeer en veiligheid op straat, ruimte voor bereikbaarheid en mobiliteit. Maar ook ruimte voor mensen en organisaties die zich in dit werkveld willen ontwikkelen, kennis willen delen en samen met ons willen werken aan oplossingen. Dat doen we niet alleen door financiële ondersteuning, maar vooral ook door onze kennis en ervaring in te zetten en onze handen uit de mouwen te steken. In 2013 sponsorde Heijmans, vanuit dit beleid, de Krajicek Foundation, Jheronimus Bosch 500, de Vestingwerken ’s-Hertogenbosch, de Nederlandse Bouwpluim en de Van der Veerstichting. Daarnaast ondersteunt Heijmans door haar partnership verschillende relevante initiatieven binnen de brede scope van duurzaamheid. Voorbeelden hiervan zijn: • Lidmaatschap Dutch Green Building Council. • Partner van Duurzaam Gebouwd. • Partner in het het Bossche Energieconvenant. • Bestuurslid van de De Groene Zaak. • Adviseur van de stichting Sport & Zaken.

Co-creatie ontwikkeling woongebied Wiener Amsterdam Dit gebied, midden in Amsterdam, wordt door Heijmans ontwikkeld. In deze gebiedstransformatie zijn omwonenden en toekomstige bewoners actief betrokken en konden zij via verschillende woonateliers hun mening geven over het nieuwe gebied. Voordeel van deze werkwijze is een grote mate van betrokkenheid van de buurt en vroegtijdige promotie van het plan. Bovendien zijn geïnteresseerden op deze manier in staat de plannen bij te sturen en te beïnvloeden, zodat het resultaat veel meer afgestemd is op hun woonwensen.

Tijdelijke functies GZG terrein ’s-Hertogenbosch De herontwikkeling van het GZG-terrein is een gezamenlijk initiatief van de vof GZG (bestaande uit Heijmans en


Titel hoofdstuk

Broodfabriek Noorderhaven, Zutphen

AM) en de gemeente ’s-Hertogenbosch. De vof GZG heeft het ontwikkelgebied tijdelijk in gebruik gegeven aan FMT vastgoedbeheer om de periode tussen het vrijkomen van het terrein en de daadwerkelijke sloop-, renovatie- en de nieuwbouwwerkzaamheden op een nuttige manier te overbruggen. Er wonen en werken inmiddels meer dan 250 mensen op het GZG-terrein. Onder de ondernemers bevinden zich veel creatieve partijen, zoals een chocolaterie, Studio Roderick Vos en café Het Mariapaviljoen. Ook in Wijnhaven (Den Haag), Noorderhaven (Zutphen) en Kanaleneiland speelt dezelfde transformatie-opgave.

Kennisontwikkeling Businessuniversiteit Nyenrode Heijmans sponsort de Nyenrode-leerstoel van prof. dr. ir. Anke van Hal. Hiermee investeert Heijmans in de ontwikkeling van kennis op het gebied van bouwtechniek en duurzaamheid. Anke van Hal bekleedt de leerstoel Sustainable Building and Development aan de Nyenrode Business Universiteit. Uniek aan de leerstoel is dat behoeften van zowel het bedrijfsleven als bewoners en andere betrokkenen het uitgangspunt vormen, met als resultaat een duurzaam gebouwde omgeving. Heijmans en Nyenrode werken al sinds 2008 samen op het vlak van duurzaamheid.


45


Titel hoofdstuk

U ITD A GI N GEN EN DI LE M M A’S

Korte versus lange termijn

LED sportverlichting

Duurzame bedrijven en producten

Denken in woonlasten

Heijmans heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in het verduurzamen van de bedrijfsvoering. Voor een deel wordt dit gewaardeerd door opdrachtgevers, bijvoorbeeld bij de CO2-prestatieladder. Soms wordt echter vooral gekeken naar de duurzaamheid van het product en speelt duurzaamheid van de leverende partij nauwelijks een rol. De komende tijd zal in een dialoog met opdrachtgevers verder gezocht moeten worden naar een goede balans tussen de eisen, gesteld aan het product en aan het leverende bedrijf.

Heijmans is er van overtuigd dat een transparantere wijze van beprijzen bestaat voor woningen, namelijk door te kijken naar woonlasten. Hierbij wordt niet alleen aanschafprijs meegenomen, maar ook de kosten die gedurende de periode daarna direct verbonden zijn aan de woning. Het gaat dan om de kosten van energie en onderhoud. Het dilemma om hier op deze manier over te communiceren bestaat uit het feit dat consumenten en opdrachtgevers op dit moment nog niet gewend zijn om op deze manier te denken. Ook mist de markt ‘voorbeelden’. Dit vormt een obstakel voor het introduceren van duurzame proposities op het gebied van wonen waarbij energie en onderhoud een integraal onderdeel uitmaken.

Duurzaam inkopen Heijmans kiest voor een beleid dat gericht is op het creëren van duurzame meerwaarde in haar projecten voor haar klanten. EMVI criteria die opgenomen zijn in gunningstrajecten spelen daar op in. Toch is nog niet de hele markt overtuigd van EMVI en dus benadrukt Heijmans de ‘winst’ van kwaliteit voor haar klanten door bijvoorbeeld de Total Cost of Ownership van maatregelen bij opdrachtnemers te verduidelijken. Het laten zien van prestaties, het geven van garanties en daarmee het creëren van vertrouwen zal de komende tijd nog meer aandacht krijgen.

46


De rol van composieten Binnen Heijmans speelt materiaalinnovatie een belangrijke rol. Een bijzondere rol daarbij is weggelegd voor composiet. Dit is een materiaal dat veelal is opgebouwd uit met vezel versterkte kunststoffen. Hoewel je door de sterkte van composiet materiaal kunt besparen, is het echter de vraag of het ook altijd duurzamer wordt. Op termijn


Uitdagingen en dilemma’s

© Eindhoven Airport

Eindhoven Airport

kunnen de kunststoffen naar verwachting vervangen worden door bioplastics en de vezels door bijvoorbeeld vlas of hennep, maar in de transitiefase moet erg goed gekeken worden naar de integrale voordelen. Het is de uitdaging deze kwaliteiten van composiet te realiseren.

Beschermen van bossen door het gebruik van duurzaam hout Heijmans wil graag een actieve bijdrage leveren aan het behoud van natuurlijke waarden zoals (tropische) bossen. In de praktijk zien we opdrachtgevers steeds vaker oplossingen kiezen waarbij het gebruik van hout vermeden wordt. Ook in onze eigen ontwerpprocessen speelt dit een rol. De vraag is echter of de bescherming van bossen niet meer gebaat is bij het toepassen van hout – weliswaar op een duurzame manier – waardoor de instandhouding van de bossen een economisch belang wordt. Op die manier wordt hout een belangrijke schakel in de transitie naar een biobased ecomomy. Dit vraagt echter wel om een ketenverandering.

AFVALSCHEIDINGSPERCENTAGE BOUWPLAATS

63,7% 63,6% (volume)

(gewicht)

2012: 61,1%

2012: 63,1%


47


Titel hoofdstuk

Studio Roosegaarde

VO O RUI TBLI K

Een nieuw fundament voor duurzaamheid

Smart Highway

In het najaar is de workshop gehouden om de doelstellingen van het duurzaamheidspogramma tegen het licht te houden. Hierbij is geconstateerd dat maatschappelijk rendement en financieel rendement hand in hand kunnen gaan en zelfs kunnen leiden tot een enorme stimulans voor innovatie. Op basis hiervan is een nieuw fundament onder duurzaamheid gelegd. Geen focus op enkel de ‘vergroening’ van keten, samenwerking en bedrijfsvoering, maar vernieuwing van producten en diensten met als basisgedachte: geen onttrekking van brandstoffen, grondstoffen of ruimte, maar toevoeging ervan. Dat kan door gebouwen energie op te laten leveren, in gebiedsontwikkeling natuur toe te voegen en materialen volledig te

48


hergebruiken. Bovendien kan het toevoegen van trendsettende techniek de leefomgeving veraangenamen, het gebruik versimpelen en het energieverbruik doen dalen. Dit vergt kennis en kunde die Heijmans in huis heeft. Wij zijn integraal georganiseerd en verbinden daardoor kennis en ervaring. En wij hebben een traditie als het gaat om vernieuwing. In 2014 zal dit nieuwe programma, inclusief nieuwe doelstellingen zijn beslag krijgen. Per kwartaal zullen de businessunits gaan rapporteren over voortgang en ambitie. Uiteraard is dit een intensief traject, waarin dilemma’s ten aanzien van de traditionele en nieuwe rol van bouwers absoluut de kop op zullen steken.


Titel hoofdstuk

Totstandkoming verslag Scope Heijmans is actief in Nederland en voor een deel in België en Duitsland. Bij het verzamelen van concrete data (met uitzondering van financiële gegevens) is alleen gekeken naar de Nederlandse ondernemingen. Heijmans heeft uitgesproken zich in hoofdzaak te richten op de Nederlandse markt. Daarmee wordt het grootste deel van de relevante activiteiten gedekt (verreweg het grootste deel van de omzet wordt in Nederland gerealiseerd). Kijkend naar de aard van de werkzaamheden in Nederland en die van de buitenlandse activiteiten zien we overigens dat daar op duurzaamheidsgebied geen grote verschillen in aan te merken zijn. Uitzondering vormen de verzuimgegevens waarvoor internationale cijfers zijn weergegeven. Significante materiële onderwerpen buiten Nederland zullen indien van toepassing beschreven worden.

het wagenpark, en van afval- en energiebedrijven. De milieuverslaglegging van de asfaltcentrales wordt extern geverifieerd. Volgens de systematiek van het betreffende convenant worden de gegevens aan het bevoegd gezag overlegd. Tenslotte zijn de gegevens afkomstig uit de de gecertificeerde managementsystemen ISO 14001, ISO 9001 en VCA. Heijmans heeft in 2010 alle relevante bedrijfsonderdelen gecertificeerd volgens ISO 14001 een internationale norm voor milieumanagement die onderhavig is aan onafhankelijk toetsing. Verder is voor Civiel en Wegen het CO2-prestatie certificaat van SKOA behaald (trede 5). Hoewel we diverse procedures hebben geïmplementeerd voor de melding van incidenten en we ook daadwerkelijk meldingen hebben ontvangen van incidenten kunnen we er niet zeker van zijn dat alle voorgekomen incidenten zijn gemeld.

Informatievergaring en verificatie Gedurende het jaar vindt regulier overleg plaats tussen de bij duurzaamheid betrokken functionarissen. In april 2013 is het duurzaamheidsverslag geëvalueerd in de stuurgroep duurzaamheid in samenspraak met de accountant. In november 2013 is een kick-off bijeenkomst geweest waar ervaringen zijn uitgewisseld en afspraken zijn gemaakt over de nieuwe cyclus. Dit vormde de basis voor het onderliggende verslag. De gebruikte gegevens zijn afkomstig uit de diverse administraties, systemen en databases in de organisatie van Heijmans, waaronder een aantal managementsystemen en daaruit voortvloeiende registraties over operationele processen. Voorbeelden zijn Prinsys als het gaat om HRM-gerelateerde aspecten, energiemanagementsystemen, maar ook bijvoorbeeld SMILE-software als het gaat over bijvoorbeeld kwaliteitsinformatie en ongevalstatistiek. Daarnaast is informatie opgenomen uit de ERP-systemen van o.a. SAP , BAAN IV en CODA en is informatie afkomstig van toeleveranciers zoals die van

Wij hebben Ernst & Young Accountants LLP de opdracht verstrekt tot assurance bij het Duurzaamheidsverslag. Het door hen afgegeven assurance-rapport is toegevoegd in dit verslag.

Verslaggevingssystematiek Als basis voor verslaggeving is de systematiek van het Global Reporting Initiative (GRI) gevolgd. Uteindelijk is op GRI 4 ‘core’ niveau gerapporteerd. Voor de rapportages rondom de CO2-emissie is het Greenhouse Gas Protocol (GHG) gebruikt. Gegevens zijn afkomstig uit geconsolideerde data in bedrijfssystemen. Waar het schattingen betreft, wordt dit gemeld. De keuze van prestatie-indicatoren is ingegeven door de maatschappelijke en inhoudelijke relevantie en de mate van beïnvloedbaarheid door de organisatie. Hetgeen is vastgesteld in een materialiteitsanalyse. Waar mogelijk proberen we aan te sluiten bij de terminologie zoals gebruikt in de ISO 26000.


49

GRI G4 index GRI G4 code

GRI G4 indicator

Vermeld in Pagina

Strategie en analyse G4-1

Verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie.

DZ

6

G4-2 Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden. Organisatie profiel G4-3 Naam van de organisatie. G4-4 Voornaamste merken, producten en/of diensten. G4-5 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie. G4-6 Het aantal landen waar de organisatie actief is (met relevantie voor de duurzaamheidskwesties). G4-7 Eigendomsstructuur en de rechtsvorm. G4-8 Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren en soorten klanten). G4-9 Omvang van de organisatie. G4-10 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio. G4-11 Percentage werknemers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt. G4-12 De supply chain van de organisatie. G4-13 Significante veranderingen tijdens de verslaggevingsperiode wat betreft omvang, structuur, eigendom of de supply chain. G4-14 Toepassing van het voorzorgsprincipe. Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die worden G4-15 onderschreven.

DZ

24

DZ DZ web DZ JV DZ JV DZ DZ DZ DZ JV

1 8

G4-16

DV

Lidmaatschappen van verenigingen en/of nationale internationale belangenorganisaties.

Geïdentificeerde materiële aspecten en grenzen a. Overzicht van entiteiten opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van de organisatie of in gelijkwaardige G4-17 documentatie. b. Entiteiten in de geconsolideerde jaarrekening die niet zijn opgenomen in het verslag. G4-18 Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag. G4-19 Overzicht van alle materiële aspecten die geïdentificeerd zijn in het proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag. G4-20 De grenzen van de materiële aspecten die binnen de organisatie vallen. G4-21 De grenzen van de materiële aspecten die buiten de organisatie vallen. Verslag van de gevolgen van eventuele aanpassingen van de informatie verstrekt in eerdere rapporten, en de redenen voor G4-22 deze aanpassingen. G4-23 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van de reikwijdte en aspectenafbakening. Stakeholderbetrokkenheid G4-24 Lijst van groepen stakeholders die de organisatie heeft betrokken. G4-25 Basis voor inventarisatie en selectie van stakeholders. G4-26 Benadering van het betrekken van stakeholders. De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en G4-27 hoe de organisatie hierop heeft gereageerd. Rapporteerd de groep belanghebbenden die een belangrijk onderwerp of zorg heeft opgeworpen. Verslagparameters G4-28 Verslagperiode. G4-29 Datum van het meest recente verslag. G4-30 Verslaggevingcyclus. G4-31 Contactpunt vragen. a. De ‘in accordance’ optie die de organisatie heeft gekozen. G4-32 b. GRI-index voor de gekozen optie. c. Verwijzing naar het externe assurance-rapport, indien het rapport extern is geverifieerd. G4-33 Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken van externe assurance van het verslag. Bestuursstructuur Bestuursstructuur van het hoogste bestuurslichaam en de commissies die verantwoordelijk zijn voor de besluitvorming ten G4-34 aanzien van economische, sociale en milieu impact. Het proces voor het delegeren van autoriteit van het hoogste bestuurslichaam naar senior executives en andere werknemers G4-35 inzake de economische, sociale en milieu-onderwerpen. Heeft de organisatie een positie of posities op bestuurlijk niveau toegekend met verantwoordelijkheid voor economische, G4-36 milieu-en sociale onderwerpen, en of functionarissen rechtstreeks rapporteren aan het hoogste bestuurslichaam. G4-37 Het consultatieproces tussen stakeholders en het hoogste bestuursorgaan over economische, milieu-en sociale onderwerpen. G4-38 De samenstelling van het hoogste bestuurslichaam en commissies. G4-39 Heeft de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam een leidinggevende rol. Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van de leden van het hoogste bestuurslichaam en de criteria voor G4-40 benoemen en selecteren van de leden van het hoogste bestuurslichaam. G4-41 Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden en gemanaged. De rol van het hoogste bestuurslichaam en top managers in de ontwikkeling, goedkeuring, en actualisering van de missie en G4-42 visie, strategieën, beleid en doelstellingen ten aanzien van economische, milieu-en sociale impact. Maatregelen die zijn genomen om de kennis over economische, milieu-en sociale onderwerpen van het hoogste bestuursliG4-43 chaam verder te ontwikkelen en te verbeteren. a. De evaluatieprocessen van de prestaties van het hoogste bestuurslichaam met betrekking tot de governance van de economische, milieu-en sociale onderwerpen. b. A cties ondernomen naar aanleiding van de evaluatie van de prestaties van het hoogste bestuurslichaam met betrekking G4-44 tot het managen van economische, ecologische en sociale onderwerpen, waaronder wijzigingen in lidmaatschappen en organisatieveranderingen.

50


DV

8 8 37 38 28 20 20/38/ 43/44 38/44/ 45

JV DV DV DV DV

49 13 13 13

DV

18

nvt DZ DZ DZ

27 27 28

DZ

29

DZ DZ DZ DZ

1 colofon 1 60

DZ

62

DZ

49

JV JV DZ

30

DZ JV DZ

28 30

JV DZ

31

DZ

30

DZ

30

DZ

30


G4-45

G4-46 G4-47 G4-48 G4-49 G4-50 G4-51 G4-52

Titel hoofdstuk

a. De rol van het hoogste bestuurslichaam bij de identificatie en het managen van de economische, ecologische en sociale impact, risico’s en kansen. Met daarin de rol van het hoogste bestuurslichaam bij de uitvoering van due diligence processen. b. W orden stakeholders geraadpleegd bij het identificeren en het managen van economische, milieu-en sociale impacts, risico’s en kansen ter ondersteuning van het hoogste bestuurslichaam. De rol van het hoogste bestuurslichaam bij het beoordelen van de effectiviteit van risicomanagementprocessen van de organisatie ten aanzien van economische, ecologische en sociale onderwerpen. De frequentie van de evaluatie door het hoogste bestuurslichaam ten aanzien van de economische, milieu-en sociale impact, risico’s en kansen. De hoogste commissie of de functie die het duurzaamheidsverslag beoordeelt en goedkeurt van de organisatie en zorg draagt dat alle materiële aspecten zijn gedekt. Het proces voor communicatie over kritische zorgen aan het hoogste bestuurslichaam. De aard en het totale aantal kritische zorgen die zijn gecommuniceerd aan het hoogste bestuurslichaam en de procedures die gevolgd zijn om deze aan te pakken en op te lossen. De vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, topmanagers en leidinggevenden voor de diverse typen renumeraties.

Het proces voor de vaststelling van renumeraties. Hoe standpunten van stakeholders ten aanzien van renumeratie worden gevraagd en meegenomen, met inbegrip van de G4-53 resultaten van de stemmingen op renumeratiebeleid en voorstellen, indien van toepassing. De verhouding van de jaarlijkse totale vergoeding voor de best betaalde persoon van de organisatie in elk land van significante. G4-54 bedrijfsactiviteiten tot de mediane jaarlijkse totale vergoeding voor alle werknemers (exclusief de best betaalde persoon) in hetzelfde land. De verhouding van de procentuele toename van de jaarlijkse totale vergoeding voor de best betaalde persoon van de G4-55 organisatie in elk land van significante bedrijfsactiviteiten tot de mediane procentuele toename van de jaarlijkse totale vergoeding voor alle werknemers (exclusief de best betaalde persoon) in hetzelfde land. Ethiek en integriteit G4-56 De waarden, principes, standaarden en gedragsnormen van de organisatie, zoals gedragscodes en ethische codes. De interne en externe procedures ten aanzien van advies over ethisch en legaal gedrag, alsmede zaken met betrekking tot G4-57 integriteit, zoals hulplijnen of advieslijnen. De interne en externe procedures voor het melden van (vermoeden van) onethisch of onwettig gedrag, en zaken die verband G4-58 houden met integriteit, zoals escalatie van het lijnmanagement, klokkenluidersregeling of meldpunten. Economische prestatie indicatoren Economische prestaties G4-EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd. Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverG4-EC2 andering. G4-EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie. G4-EC4 Significante financiële steun van een overheid. Marktaanwezigheid Spreiding in de verhouding tussen het standaard aanvangssalaris en het lokale minimumloon op belangrijke bedrijfslocaG4-EC5 ties. G4-EC6 Aandeel van het topkader dat afkomstig is uit de lokale gemeenschap op significante bedrijfslocaties. Indirecte economische impact G4-EC7 Ontwikkeling en impact van investeringen in infrastructuur en ondersteunende diensten. G4-EC8 Beschrijving van significante indirecte economische gevolgen, waaronder de omvang ervan. Inkoop activiteiten G4-EC9 Percentage van uitgaven aan lokaal gevestigde leveranciers op significante bedrijfslocaties. Milieu prestatie indicatoren Materiaal G4-EN1 Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume. G4-EN2 Percentage van de gebruikte materialen dat bestaat uit afval uit externe bronnen. Energie G4-EN3 Energieverbruik binnen de organisatie. G4-EN4 Energieverbruik buiten de organisatie. G4-EN5 Energie intensiteitratio. G4-EN6 Energiereductie van het energieverbruik. G4-EN7 Energiereductie van de energiebehoefte ten aanzien van producten en diensten. Water G4-EN8 Totale wateronttrekking per bron. G4-EN9 Waterbronnen waarvoor wateronttrekking significante gevolgen heeft. G4-EN10 Percentage en totaal volume van gerecycled en hergebruikt water. Biodiversiteit Bedrijfslocaties die eigendom zijn, gehuurd worden, beheerd worden in of grenzen aan beschermde gebieden alsmede G4-EN11 gebieden met een hoge biodiversiteitwaarde buiten beschermde gebieden. De significante impact van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden alsmede gebieden G4-EN12 met een hoge biodiversiteitwaarde buiten beschermde gebieden. G4-EN13 Beschermde of herstelde habitats. Aantal op de rode lijst van de IUCN vermelde soorten en soorten op nationale beschermingslijsten met habitats in gebieden G4-EN14 binnen de invloedssfeer van bedrijfsactiviteiten, ingedeeld naar hoogte van het risico van uitsterven. Emissies G4-EN15 Directe emissies van broeikasgassen naar gewicht (scope 1). G4-EN16 Indirecte energie emissies van broeikasgassen naar gewicht (scope 2). G4-EN17 Andere relevante indirecte emissies van broeikasgassen naar gewicht (scope 3).

DZ

27/30

JV JV DZ

30

DZ

31

DZ

31

JV JV JV

AVA

nr

nr

DZ

31

DZ

31

DZ

31

JV nr JV nvt nr nr nr nr nr

nr nr DZ DZ DZ DZ DZ

18 18 18 18 18

nr nr nr

18 18 18

nvt nr nr nr DZ DZ DZ

55 55 55


51


52

Titel hoofdstuk

G4-EN18 Broeikasgassenemissie-intensiteitratio. G4-EN19 Reductie van broeikasgassenemissies. G4-EN20 Emissie van ozonafbrekende stoffen. G4-EN21 NOx, SOx en andere significante luchtemissies. Afvalwater en afval G4-EN22 Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming G4-EN23 Totaalgewicht afval naar type en verwijderingmethode. G4-EN24 Totaal aantal en volume van significante lozingen. Gewicht van getransporteerd, geïmporteerd, geëxporteerd of verwerkt afval dat als gevaarlijk geldt op grond van bijlage I, II, III G4-EN25 en VIII van de Conventie van Bazel en het percentage afval dat internationaal is getransporteerd. Benaming, grootte, beschermingsstatus en biodiversiteitwaarde van wateren en gerelateerde habitats die significante G4-EN26 gevolgen ondervinden van de waterafvoer en -afvloeiing van de verslaggevende organisatie. Producten en diensten

DZ DZ nr nr

G4-EN27 Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten en de omvang van deze compensatie.

DZ

G4-EN28 Percentage producten dat is verkocht en waarvan de verpakking is ingezameld, naar categorie. Naleving van weten regelgeving Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwetG4-EN29 en - regelgeving. Transport Significante milieugevolgen van het transport van producten en andere goederen en materialen die worden gebruikt voor de G4-EN30 activiteiten van de organisatie en het vervoer van personeelsleden. Overig G4-EN31 Totale uitgaven aan en investeringen in milieubescherming naar type. Leverancier milieu assessment G4-EN32 Percentage van nieuwe leveranciers dat gescreend is op milieucriteria. G4-EN33 Significante bestaande en potentiële negatieve impact op milieu in de supply chain, alsmede de getroffen maatregelen. Milieu klachtenprocedures G4-EN34 Aantal milieuklachten ingediend, aangepakt en opgelost door middel van formele klachtenprocedures. Arbeidsomstandigheden en indicatoren voor volwaardig werk Arbeidsomstandigheden G4-LA1 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep en geslacht. G4-LA2 Uitkeringen aan voltijdmedewerkers die niet beschikbaar zijn voor deeltijdmedewerkers, per grootschalige activiteit. G4-LA3 Herintreding en retentieratio na ouderschapsverlof, naar geslacht. Arbeid- en managementrelaties Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief of dit wordt gespecificeerd in collectieve G4-LA4 overeenkomsten. Gezondheid en veiligheid Percentage van het totale personeelsbestand dat is vertegenwoordigd in formele gezamenlijke arbo-commissies van G4-LA5 werkgevers en werknemers die bijdragen aan de controle op en advies over arbo-programma’s. G4-LA6 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen naar geslacht en regio. G4-LA7 Werknemers met een hoog risico op ziekten die verband houden met hun beroep. G4-LA8 Afspraken over arbo-onderwerpen vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden. Training en onderwijs Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar geslacht en werknemersG4-LA9 categorie. Programma’s voor competentiemanagement en levenslang leren die de blijvende inzetbaarheid van werknemers garanderen G4-LA10 en hen helpen bij het afronden van hun loopbaan. Percentage werknemers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling naar geslacht en G4-LA11 medewerkercategorie. Diversiteit en gelijke kansen Samenstelling van bestuurslichamen en onder-verdeling van werknemers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep en G4-LA12 andere indicatoren van diversiteit. Gelijke beloning voor mannen en vrouwen G4-LA13 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen naar werknemercategorie en bedrijfslocatie. Leverancier assessment inzake arbeidsomstandigheden G4-LA14 Percentage van nieuwe leveranciers die gescreend zijn op ‘arbeidsomstandigheden’ criteria. Significante bestaande en potentiële negatieve impact op arbeidsomstandigheden in de supply chain, alsmede de getroffen G4-LA15 maatregelen. Arbeidspraktijken klachtenprocedures Aantal klachten over arbeidsomstandigheden ingediend, aangepakt en opgelost door middel van formele klachtenprodecuG4-LA16 res. Mensenrechten Investeringen Percentage van en totaal aantal aanmerkelijke investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn G4-HR1 opgenomen of waarvan de naleving van de mensenrechten is getoetst. Totaal aantal uren personeelstraining over beleid en procedures betreffende aspecten van mensenrechten die relevant zijn G4-HR2 voor de activiteiten, met inbegrip van het percentage van het personeel dat de trainingen gevolgd heeft. Non-discriminatie G4-HR3 Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen. Vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen Activiteiten en leveranciers waarvan is vastgesteld dat daarbij een aanzienlijk risico zou kunnen gelden voor het recht op de G4-HR4 uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonder-handelingen, alsmede de maatregelen die zijn getroffen ter ondersteuning van deze rechten.

nvt


nr DZ nr

18 18

18/56

nr nr 18/19/ 40/41/ 42

nr

nr nr DZ DZ

18 20

nr

DZ nr nr

38

DZ

37

DZ

37

DZ nr DZ

36

DZ

34

DZ

34

37

nr

DZ

34

nr DZ

18

DZ

20

DZ

31

DZ

18

nr nr

nr


Titel hoofdstuk

Kinderarbeid Activiteiten en leveranciers waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van kinderarbeid, alsmede de G4-HR5 maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van kinderarbeid. Gedwongen of verplichte arbeid Activiteiten en leveranciers waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van gedwongen of verplichte G4-HR6 arbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van gedwongen of verplichte arbeid. Beveiliging Praktijken Percentage van het beveiligingspersoneel dat training heeft gevolgd in het beleid of de procedures van de organisatie G4-HR7 betreffende aspecten van de mensenrechten die relevant zijn voor de activiteiten. Inheemse rechten G4-HR8 Totaal aantal gevallen van overtreding van de rechten van de inheemse bevolking, alsmede de getroffen maatregelen. Assessment G4-HR9 Totaal aantal en percentage van de activiteiten welke onderworpen zijn aan mensenrechten reviews of impact assessments. Leverancier assessment inzake mensenrechten G4-HR10 Percentage van nieuwe leveranciers dat gescreend is op ‘mensenrechten’ criteria. Significante bestaande en potentiële negatieve impact op mensenrechten in de supply chain, alsmede de getroffen G4-HR11 maatregelen. Mensenrechten klachtenprocedures G4-HR12 Aantal klachten over mensenrechten ingediend, aangepakt en opgelost door middel van formele klachtenprocedures. Maatschappelijk Lokale gemeenschappen G4-SO1 Effecten van de activiteiten op de gemeenschap. G4-SO2 Activiteiten met een significante bestaande en potentiële negatieve impact op de lokale gemeenschap. Anti-corruptie G4-SO3 Percentage van en totaal aantal bedrijfseenheden geanalyseerd op corruptiegerelateerde risico’s. G4-SO4 Communicatie en training inzake anticorruptiebeleid en -procedures. G4-SO5 Bevestigde gevallen van corruptie, alsmede de getroffen maatregelen. Publiek beleid G4-SO6 Totale waarde van politieke bijdragen naar lidstaat en ontvanger / begunstigde.

DZ

20

DZ

20

nvt nvt nvt DZ

18

DZ

20

nr

DZ nvt JV DZ nr

31

nvt

Concurrentiebelemmerend gedrag Totaal aantal rechtszaken vanwege concurrentiebelemmerend gedrag, anti-kartel-, en monopolistische praktijken, alsmede de resultaten van deze rechtszaken. Naleving van weten regelgeving Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten G4-SO8 -regelgeving. Leverancier assessment inzake impact op de samenleving G4-SO9 Percentage van nieuwe leveranciers dat gescreend is op ‘impact op de samenleving’ criteria. Significante bestaande en potentiële negatieve impact voor de samenleving in de supply chain, alsmede de getroffen G4-SO10 maatregelen. Klachtenprocedures voor impact op de samenleving Aantal klachten over impact op de samenleving ingediend, aangepakt en opgelost door middel van formele klachtenproceG4-SO11 dures. Gezondheid en veiligheid van consumenten Gezondheid en veiligheid consumenten Percentage van significante product-en service categorieën waarvoor de impact voor gezondheid en veiligheid wordt G4-PR1 beoordeeld in het kader van verbetering. Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende gevolgen voor gezondheid en G4-PR2 veiligheid van producten en diensten gedurende de levensduur, naar type resultaat. Etikettering van producten en diensten Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures en het percentage van belangrijke G4-PR3 producten en diensten die onderhevig zijn aan dergelijke informatie-eisen. Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende informatie over en etikettering van G4-PR4 producten en diensten, naar type resultaat. G4-PR5 Resultaten van klanttevredenheid onderzoeken. Marktcommunicatie G4-PR6 Verkoop van verboden of betwiste producten. Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende marketingcommunicatie, G4-PR7 waaronder reclame, promotie en sponsoring, naar type resultaat. Klantprivacy G4-PR8 Totaal aantal gegronde klachten over inbreuken op de privacy van klanten en het kwijtraken van klantgegevens. Naleving van weten regelgeving Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet naleven van weten -regelgeving betreffende de levering en het G4-PR9 gebruik van producten en diensten.

G4-SO7

nr

nr DZ

18

DZ

20

nr

nr nr

nvt nvt DZ

29

nvt nr nr nr

Afkortingen

nr = not reported nvt = niet van toepassing AVA = algemene vergadering van aandeelhouders web = website DZ = duurzaamheidsverslag JV = jaarverslag


53


Materiële aspecten

54

Titel hoofdstuk

DMA and Indicatoren waarom materieel

beheersingsprocessen

evaluatieprocessen

Economische Prestaties

Door stakeholders is aangegeven dat het leveren van een goede prijs/ kwaliteitverhouding van essentieel belang is. Daarmee wordt ook economische waarde toegevoegd hetgeen zorgt voor werkgelegenheid

In het jaarverslag van Heijmans wordt uitgebreid gerapporteerd over de financiele waarden

Beoordeling door interne controle, externe accountantscontrole, jaarverslaglegging en rapportage aan AVA

Materialen

In de bedrijfstak is er sprake van veel materiaalgebruik en Heijmans heeft ook een rol in het maken van keuzes. Daarnaast komen er vanuit de bouw veel restmaterialen vrij die via recycling weer deels geschikt gemaakt kunnen worden voor gebruik

In het bedrijf zijn diverse initiatieven die er voor moeten zorgen dat afval op de bouwplaats al gescheiden wordt. Ook worden met leveranciers afspraken gemaakt over vermindering van verpakking en hergebruik materialen.

Rapportages van afvalverwerkers. Verankering in het kwaliteits- en milieumanagementsysteem. Evaluatie van leveranciers

Energie

Energie wordt gebruikt in onze kantoren, bouwplaatsen, productielocaties en bij transport. Daarnaast heeft Heijmans invloed op de energieprestatie van geproduceerde gebouwen

Via auto-lease regeling wordt gestuurd op de energieprestaties van transport. Verder brengt Heijmans jaarlijks haar footprint in kaart en worden acties ondernomen in het kader van de verbetering van de footprint (energiemanagementplan)

Evaluatie energiemanagementplan in concerndirectie. Jaarlijkse toestingen door certificerende instantie op basis van CO2prestatieladder. Evaluatie inkoop leasecontract.

Emissies

Belangrijkste emissie is CO2 die samenhangt met het energieverbruik in de organsiatie.

Heijmans heeft het hoogste niveau (5) van de CO2prestatieladder van SKAO bereikt

Onafhankelijke toetsing door certificerende instelling. Beoordeling energiemanagementplan

Lozingen en Afval

Vanuit de bouw komen veel restmaterialen vrij die via recycling weer deels geschikt gemaakt kunnen worden voor gebruik. Scheiding op de bouwplaats is nodig voor betere recylcing

In het bedrijf zijn diverse initiatieven die er voor moeten zorgen dat afval op de bouwplaats al gescheiden wordt. Ook worden met leveranciers afspraken gemaakt over vermindering van verpakking en hergebruik materialen.

Rapportages van afvalverwerkers. Verankering in het kwaliteits- en milieumanagementsysteem. Evaluatie van leveranciers

Producten en diensten

Producten zoals gebouwen moeten voldoen aan specifieke eisen ten aanzien van materiaalgebruik en energieprestatie. Een deel van het energieverbruik vindt in de productfase plaats

Voor het meten van duurzaamheidsprestaties wordt een breed spectrum aan instrumenten gehanteerd (EPC, GPR, BREEAM).

In het kwaliteitssysteem wordt de EPC score en GPR score van de projecten gemonitord en jaarlijks geevalueerd



Materiële aspecten

Titel hoofdstuk

DMA and Indicatoren waarom materieel

beheersingsprocessen

evaluatieprocessen

Duurzaam leiderschap

Als groot beursgenoteerd bedrijf heeft Heijmans een verantwoordelijkheid ten aanzien van transparantie en continuiteit naar de beleggers en de samenleving

In het jaarverslag van Heijmans wordt uitgebreid gerapporteerd over de financiele waarden maar ook remuneratie en de naleving van gedragscodes

Beoordeling door interne controle, externe accountantscontrole, jaarverslaglegging en rapportage aan AVA

Inkooppraktijk en leveranciers beoordeling

Een groot deel van de omzet wordt door Heijmans ingekocht bij onderaannemers, toeleveranciers en producten

Heijmans heeft een inkoopsysteem waarin beoordeling van leveranciers plaastvindt. Daarnaast worden A-leveranciers gevraagd om een verklaring te ondertekenen

Jaarlijkse beoordeling in het inkoopsysteem en beoordeling/evaluatie via de kwaliteitsmanagementsytematiek, directe gesprekken met grote leveranciers

Mensenrechten

Veilige arbeidsomstandigheden zijn een belangrijk onderwerp in de bouw. Ook wordt bij inkoop aan leveranciers gevraagd om zich aan weten regelgeving en specifieke eisen op gebeid van arbeidsomstandigehden te houden

Heijmans is zelf VCA gecertificeerd, esit dit ook voor onderaannemers en vraagt in inkoopcontracten en in verklaringen aan leveranciers om zich aan wettelijke arbeidsomstandigheidseisen te houden.

Jaarlijkse evaluatie van de VCA systematiek. Jaarlijkse beoordeling in het inkoopsysteem en beoordeling/evaluatie via de kwaliteitsmanagementsytematiek, directe gesprekken met grote leveranciers

De scope van de assurance is inclusief de GRI-tabel.


55

Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant Aan: De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Heijmans N.V.

Opdracht Wij hebben een assurance-opdracht tot het verstrekken van beperkte mate van zekerheid uitgevoerd met betrekking tot het Duurzaamheidsverslag 2013 (hierna: het Verslag) van Heijmans N.V. te Rosmalen (hierna: Heijmans). Het Verslag omvat een weergave van het beleid van Heijmans ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied gedurende 2013. In het Verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat realisatie onzeker is. Wij geven geen zekerheid bij de veronderstellingen en de haalbaarheid van toekomstgerichte informatie in het Verslag.

De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden bestonden in hoofdzaak uit het inwinnen van inlichtingen bij functionarissen van de vennootschap en het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot de financiële en niet-financiële gegevens.

De verwijzingen in het Verslag (naar www.heijmans.nl, externe websites en overige documenten) maken geen deel uit van onze assurance-opdracht.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assuranceinformatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor onze conclusie te bieden.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Conclusie

Het bestuur van Heijmans is verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag in overeenstemming met Sustainability Reporting Guidelines (G4) van Global Reporting Initiative (GRI), inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door het bestuur gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het Verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in het hoofdstuk ‘Totstandkoming verslag’.

Op grond van onze werkzaamheden is ons niets gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de informatie in het Verslag niet in alle van materieel belang zijnde aspecten het beleid van Heijmans ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied in 2013 weergeeft in overeenstemming met Sustainability Reporting Guidelines (G4) van Global Reporting Initiative.

Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opstellen van het Verslag mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een conclusie over het Verslag op basis van de verkregen assuranceinformatie. Wij hebben onze werkzaamheden met

56

betrekking tot het Verslag verricht in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder Standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en ons onderzoek zodanig plannen en uitvoeren dat een beperkte mate van zekerheid wordt verkregen dat het Verslag geen afwijkingen van materieel belang bevat.


Rotterdam, 27 februari 2014 Ernst & Young Accountants LLP w.g. H. Hollander RA

Toelichting op enkele key performance indicators CO2

Voor Heijmans is het reduceren van de CO2-uitstoot een doelstelling die deel uitmaakt van een brede duurzaamheidvisie. Een visie die ertoe leidt dat Heijmans een optimale balans tussen ‘People, Planet en Profit’ nastreeft. Heijmans heeft voor haar activiteiten lange termijndoelstellingen geformuleerd om de footprint te reduceren.

Doelstelling 2012-2016 Concreet is de ambitie om de CO2-emissie in vier jaar minimaal 6% te laten afnemen, gerelateerd aan de omzet. Als referentie hanteren wij het jaar 2012 voor zowel emissie als omzet. Het meten en rapporteren over CO2-uitstoot vindt plaats aan de hand van drie aandachtsgebieden ofwel ‘scopes’: scope 1 betreft de uitstoot veroorzaakt door brandstoffen die wij zelf inkopen en verbruiken (voornamelijk gas en diesel), in scope 2 rapporteren wij de CO2-uitstoot als gevolg van het elektriciteitsverbruik (deze CO2 stoten wij niet zelf uit maar de elektriciteitsmaatschappij) en in scope 3 geven wij weer hoeveel CO2 wordt uitgestoten door medewerkers met privé auto’s ten behoeve van de werkzaamheden voor Heijmans. De focus is primair gericht op scope 1 en secundair op scope 2. Vooral deze scopes kunnen wij direct beïnvloeden door het nemen van maatregelen. Het grootste deel van de uitstoot vindt binnen deze scopes plaats. De emissieregistratie is gebaseerd op het Greenhouse Gas (GHG) protocol. Om energie- en CO2-reductie te waarborgen in de organisatie is een Energie Management Plan geïmplementeerd met maatregelen en verantwoordelijkheden.

Realisatie CO2-reductie 2013

De CO2-emissie in 2013 bedraagt 56.465 ton, een daling van 8% ten opzichte van het jaar ervoor (60.800 ton). Gerelateerd aan de omzet is de CO2-uitstoot echter in 2013 met 0,4 % gestegen. Ondanks de afname in activiteiten in de eerste 2 kwartalen, kunnen we niet spreken over een relatieve afname van de CO2-uitstoot, omdat de omzet evenredig is afgenomen. De daling van de absolute uitstoot wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de uitvoeringsactiviteiten zijn afgenomen, als gevolg van de lange koude winter die tot

ver in het voorjaar doorliep. De emissies in de 3 laatste kwartalen geven een gelijkmatig beeld weer. Scope 1: Brandstoffen Het grootste deel van de uitstoot (97%) bestaat uit ‘brandstof’, die voor het overgrote deel direct aan ‘projecten’ gekoppeld is. Binnen scope 1 heeft een daling van 11% in uitstoot plaatsgevonden ten opzichte van het jaar daarvoor, als gevolg van geringe activiteiten door de lange winter. Dit is goed zichtbaar in het eerste kwartaal, waar de CO2-uitstoot bij ‘brandstof projecten’ en ‘brandstof asfaltcentrales’ behoorlijk zijn gedaald. In het derde kwartaal is de asfaltproductie hoger geweest dan in dat kwartaal in 2012. Het brandstofverbruik bij de kantoren is afgenomen, voornamelijk doordat in 2013 opnieuw het aantal vestigingen is afgenomen. In de laatste 2 kwartalen van 2013 zien we een lichte toename van de CO2-uitstoot bij de leaseauto’s ten opzichte van deze kwartalen in 2012. Over het gehele jaar gezien is de CO2-uitstoot voor deze categorie met 12 % afgenomen. Dit is in lijn met het beeld van de afgelopen jaren. Scope 2: Elektriciteit en zakelijke kilometers privé auto De CO2-uitstoot door elektriciteitverbruik en de zakelijk verreden kilometers vormt nog geen een procent van de totale CO2-emissie. Dit ten gevolge van de invoering van groene stroom ook voor de projecten. Ook zien wij een verdere afname van het aantal verreden zakelijke kilometers met privé vervoer, dit heeft tot gevolg dat de CO2uitstoot met 32% daalt. Door dit geringe aandeel, ligt onze focus niet op scope 2 ten aanzien van reductiemaatregelen. Scope 3: Woonwerkverkeer en openbaar vervoer Ook de invloed van scope 3 blijft, met minder dan 4%, minimaal. Hier is een daling van 8% zichtbaar bij ‘woon-werk-verkeer’ en de afgelegde kilometers per openbaar vervoer is met circa 25% afgenomen. In totaliteit is de CO2-uitstoot in scope 3 met 10% afgenomen ten opzichte van 2012. De prestaties van het afgelopen jaar overtreffen de doelstelling, maar hierbij moet wel een kanttekening worden geplaatst, omdat het hier om absolute emissiecijfers gaat en de uitstoot niet gerelateerd is aan de omzet. Aangezien de totale omzet lager ligt dan het afgelopen jaar valt daarmee de reductie lager uit.


57


Gebleken is echter de emissie ten opzichte van een aantal grootheden kan worden afgezet (aantal m2 kantoor, aantal kilometers aangelegd asfalt, aantal medewerkers) en dat omzet niet altijd de beste vergelijking geeft. Daarom is besloten om voor volgend jaar alleen nog de absolute footprint te rapporteren.

Afval Uit de materialiteitsanalyse blijkt dat afval een belangrijk duurzaamheids-issue is bij Heijmans. Oorzaak hiervan is het feit dat afval in de bouwbranche in het algemeen in grote hoeveelheden vrijkomt. Deels wordt dit afval intern hergebruikt (grondverplaatsingen) en deels afgevoerd. Heijmans heeft in de afgelopen jaren een forse inspanning gepleegd om op de bouwplaatsen de verschillende afvalstromen al zoveel mogelijk te scheiden. Dit komt ten goede aan de verdere efficiënte verwerking van het afval. Daarnaast heeft er het afgelopen jaar een onderzoek plaatsgevonden om te kijken hoe ook de hoeveelheid afval verder beperkt kan worden. Heijmans heeft een aantal initiatieven afgerond, waaronder een studie afvalreductie binnen Heijmans door studenten van de Avans Hogeschool en er is overleg geweest met diverse toeleveranciers van gebruiks-verbruikartikelen over beperkingen van hoeveelheden verpakkingen. Deze overleggen zullen in komende jaren worden gecontinueerd om waar mogelijk in de branche nieuwe praktische invullingen voor afvalreductie te introduceren. Gebleken is dat dit als individueel bedrijf erg moeilijk beïnvloedbaar is en dat hier veelal branchebrede afspraken gemaakt zouden moeten worden bijvoorbeeld met toeleveranciers over de verpakking van de aangeleverde materialen. De belangrijkste factoren die een directe correlatie hebben met de hoeveelheid afval die vrijkomt, zijn op de eerste plaatst de omzet van het bedrijf en ook de fase waarin een bouwwerk verkeerd is zeer bepalend. • De doelstelling voor het hergebruikspercentage > 75% voor 2013 is gerealiseerd. De gegevens hiervoor zijn afkomstig van de afvalprofielen van onze afvalverwerkende bedrijven VGW en Sita. Aangegeven wordt dat in 2013 slechts 2% van het afval wordt gestort en niet gebruikt wordt voor recycling of energieopwekking. • In het kader van de doelstelling “duurzaamheid een rol laten spelen in de keten” worden door Heijmans onder andere duurzame inkoopcriteria ontwikkeld voor sloopprojecten, waarbij aansluiting is gezocht bij duurzaamheidskeurmerk Breeam-NL sloop. In 2014 hopen we hier de eerste ervaringen mee op te doen in projecten.

58


• In het kader van de doelstelling “voorkoming uitputting grondstoffen” wordt door Heijmans onderzocht of een “grondstoffenpaspoort” van te ontwikkelen woningen/ gebouwen een toegevoegde waarde kan zijn. Ook wordt gekeken of materialisering als duurzaamheidsstrategie kan worden ingezet: bij einde levensduur van een gebouw/woning zouden de materialen volledig recyclebaarheid en her te gebruiken moeten zijn. • De doelstelling scheidingspercentage bouwplaatsen >50% is in 2013 ruimschoots gerealiseerd: de score inclusief de categorie bedrijfsafval betrof 63,7% (volume) en 63,6 (gewicht) • Een belangrijke ontwikkeling is dat er op Europees niveau tussen de verschillende bouwbedrijven afspraken worden gemaakt over de manier van categoriseren en rapporteren van afval. Heijmans zal verdere aansluiting zoeken met de rapportagesystematiek zoals ontwikkeld door de ENCORD groep. • Uitgangspunten van de rapportage zijn onder meer het rapporteren op basis van gewicht (in plaats van volume). Heijmans zal daarbij rapporteren over het hoofdstuk “Bouw” waarbij bedrijfsafval/kantoorafval voor score van de afvalscheiding buiten beschouwing zal worden gelaten en apart zal worden vermeld. • Totale hoeveelheid bedrijfsafval 2013: 1889 ton. De basis voor deze gegevens wordt gevormd door de rapportages van de verwerkers Sita en VGW hetgeen circa 99% van het afval betreft. • Totale hoeveelheid afval volgens het hoofdstuk “Bouw” (ENCORD) 2013 is 20.368 ton. De basis voor deze gegevens wordt gevormd door de rapportages van de verwerkers Sita en VGW hetgeen circa 99% van het afval betreft. • Als nieuwe target voor de afvalscheiding op de bouwplaatsen wordt voor 2015 een verhoging tot 65% op basis van gewicht aangehouden. Alleen wordt de nieuwe definitie gehanteerd van ENCORD, dus exclusief de fractie bedrijfsafval. • De komende jaren zal de rapportage over afval verder uitgebreid worden met de gegevens over de ENCORD categorieën “ontgravingen” en “sloop”. • In de afbeelding op de volgende pagina wordt een overzicht gegeven van de hoeveelheden afval en de manieren waarop de ingezamelde stromen worden verwerkt.


TOTAAL BOUWAFVAL

Titel hoofdstuk

TOTAAL BEDRIJFSAFVAL

18.479 1.889 ton

ton

TOTALE CO2 REDUCTIE

6.782

ton

BOUW- & SLOOPAFVAL

PUIN

B-HOUT

40,1%

34,3%

16,3%

Besparing: 232 kg CO2/ton



PAPIER / KARTON

SCHROOT

FOLIE

2,9%

1,2%

0,5%


Besparing: 1.876 kg CO2/ton

Besparing: 1.188 kg CO2/ton

OVERIG GESCHEIDEN AFVAL

4,7% Jaaroverzicht duurzaamheid 2013 - Heijmans

59


Titel hoofdstuk

Meer informatie Wilt u meer informatie over dit verslag? Neem contact op met Robert Koolen, programmamanager duurzaamheid via [email protected] of [email protected] • Jaarverslag website: kijk voor actuele informatie over dit jaarverslag op www.heijmans.nl/mvo/duurzaamheid • Website: kijk op www.heijmans.nl voor corporate informatie over het thema

Mee discussiëren over dit verslag? • Blog: Post uw mening of vraag op het Heijmans’ blog, www.overruimte.nl. • Twitter: Tweet uw vraag aan @HeijmansNL. • Facebook: plaats uw opmerkingen via www.facebook.com/HeijmansNL

60



Begrippen en afkortingen CO2 Koolstofdioxide EMVI Economisch Meest Voordelige Inschrijving ERP Enterprise Resource Planning FsC Forest Stewardship Council GHG-protocol Greenhouse Gas protocol GRI Global reporting initiative ILO International Labour Organization ISO International Organization for Standardization KPI Kwaliteitsprestatie indicator OESO Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling PEFC Programme for the Endorsement of Forest Certification RvB Raad van Bestuur RvC Raad van Commissarissen SEAC Solar Energy Application Centre SEC Smart Energy Collective SKAO Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen SROI Social return on investment TPAS Timber Procurement Assesment System VCA Veiligheid gezondheid en milieu Checklist Aannemers VCU Veiligheids Checklist Uitzendorganisaties ZOAB Zeer open asfaltbeton

Bouwbesluit Omgevingsvergunning (voorheen bouwvergunning). Een overzicht wordt meegeleverd waarin de totale milieubelasting van de te gebruiken materialen wordt gekwantificeerd. BREAAM Building Research Establishment Environmental Assessment Method. BREEAM is een beoordelingsmethode om de milieubelasting van gebouwen te bepalen. Op basis van een standaard voor een duurzaam gebouw geeft het aan welk prestatieniveau een gebouw heeft. BREEAM maakt gebruik van een kwalitatieve weging; als totaalscore krijgt een gebouw een waardering als pass, good, very good of excellent. CO2- footprint Een maatstaf voor de milieubelasting door de totale bedrijfsactiviteiten uitgedrukt in gewicht van het broeikasgas koolstofdioxide. EPC Energie Prestatie Coëfficiënt. Theoretisch berekend energieverbruik van een gebouw aan de hand van een genormeerde berekening, waarbij rekening wordt gehouden met het energieverbruik voor verwarming (isolatie en ventilatie), koeling, bevochtiging, ventilatoren, pompen, warm tapwater, verlichting bij een bepaald gebruikersgedrag. Deze EPC-waarde is een dimensieloos getal en is een maat voor de energie-efficiëntie van een gebouw. Hoe lager het getal, hoe energiezuiniger het ontwerp. GPR Gemeentelijk Praktijk Richtlijn. Meetmethode voor duurzaamheid ontwikkeld door de Gemeente Tilburg en W/E adviseurs. Een score van zes komt ongeveer overeen met het wettelijk geëiste niveau van duurzaamheid. smart grid Energie-verbinding tussen diverse functies c.q. gebouwen binnen een gebied.


61

Colofon Heijmans produceert drie jaarverslagen: een financieel-, duurzaamheids- en innovatieverslag. Deze drie verslagen vormen samen één geheel. Publicatiedatum 27 februari 2014

Heijmans Jaaroverzicht duurzaamheid DE CONTOUREN VAN MORGEN

Recommend Documents