Heemtuinjournaal. Jaargang 14 Voorjaar 2008

Heemtuinjournaal Jaargang 14

Voorjaar 2008

Dit is de nieuwe editie van het Heemtuinjournaal. Een nieuw “Heemtuinjaar” is begonnen. We hopen dat er weer net zo veel activiteiten verricht gaan worden als het vorige jaar. In 2007 hebben 2 excursies plaatsgevonden en is de Open dag goed bezocht. En er is natuurlijk weer hard gewerkt op de Hooidag in september en op de Natuurwerkdag in november. Ook zijn we druk geweest met het provinciaal wateronderzoek, waar we in het vorige journaal over hebben geschreven. Overigens: er is nog steeds geen terugmelding van de eindresultaten van het onderzoek. Waarom dit zo lang duurt, weten we ook niet. Nog even afwachten maar …. Net als in 2007 krijgen we ook dit jaar weer schoolkinderen op bezoek. Leuk! In dit Heemtuinjournaal besteden we, naast de gebruikelijke zaken, nu speciaal aandacht aan nachtvlinders, aan torenvalken en aan de vrijwilligersdag op landgoed De Keukenhof. Kijk voor het laatste nieuws en mooie foto’s ook op onze website: www.heemtuingoudsehout.nl. Hebt u opmerkingen over de website dan horen we die graag op het adres: [email protected]

Hierbij een mooie winterfoto van 21 december 2007:

1

Agenda Elke zaterdag wordt er door vrijwilligers vanaf 13.00 uur op de Heemtuin gewerkt. In het voorjaar en de zomer, na het ingaan van de zomertijd, ook op elke woensdagavond vanaf ongeveer 19.00 uur. Die eerste woensdag is dus 2 april. Belangstellenden zijn dan van harte welkom. Als u wilt, kunt u meehelpen. Zondagmiddag 13 april 2008 vindt om 14.00 uur de Voorjaarsexcursie plaats. Dan kunnen we weer genieten van de bloeiende planten. Zondag 4 mei 2008 organiseert de Groenservice Zuid-Holland (de beheerder van de Goudseen Reeuwijkse Hout) een dag met allerlei activiteiten. Houdt u de plaatselijke pers en www.recreatiezuidholland.nl of www.gzh.nl in de gaten. Op die dag zijn op de Heemtuin vrijwilligers aanwezig Zondag 1 juni 2008 is vanaf 12.00 uur de jaarlijkse Open Dag van de Heemtuin. Dan zijn er weer verschillende natuurorganisaties met hun kramen. Verder zijn er activiteiten voor kinderen, live-muziek, rondleidingen etc. Op zaterdag 5 juli houdt het IVN een Libellenexcursie. Zij bezoeken hierbij de Heemtuin om naar libellen te speuren. De excursie start om 14.00 uur op de parkeerplaats van de wieler/skeelerbaan van de Goudse Hout. Voor wie interesse heeft! Vrijdag 29 augustus 2008 doet de Heemtuin van 21.00 uur tot laat op de avond mee aan de landelijke nachtvlinderavond. We gaan op verschillende plekken kijken naar nachtvlinders. Zie ook in dit journaal het artikel over de nachtvlinderavond van het vorige jaar. Die was erg geslaagd. Zaterdag 6 september 2008 is vanaf 10.00 uur de Hooidag. De eerste zaterdag van september belooft weer een gezellige dag te worden met doe-activiteiten op het hooiland. We voeren dan het hooi af zonder gebruik te maken van zware machines of karren. Zondagmiddag 5 oktober 2008 is om 14.00 uur de Herfstexcursie. We zullen op de website het thema van die excursie t.z.t. vermelden. Zaterdag 1 november 2008 vanaf 10.00 uur de landelijke Natuurwerkdag. Ook de Heemtuin doet weer mee. Iedereen is van harte uitgenodigd om actief te zijn. Voor kinderen is er vaak een speciaal programma of ze kunnen onder begeleiding meehelpen. Zaterdag 29 november 2008 vanaf 10.00 uur knotten en zagen op de essenkade met de natuurwerkgroep Waddinxveen van Rob van Oord. Zwaar en leuk werk!

2

De nachtvlinders van de heemtuin

Rood Weeskind Vorig jaar deed de Heemtuin voor het eerst mee aan de landelijke nachtvlinderavond. Het was natuurlijk hopen op goed weer. Gelukkig bleek dit redelijk het geval te zijn. Vooral in de avond was het namelijk mooi opgeklaard en er stond er weinig wind. De nachtvlinders moesten allereerst gelokt worden en dat werd gedaan met een speciale HPLlamp, met veel ultraviolet licht. Dit licht scheen op een wit laken en dan is het natuurlijk afwachten tot er wat verschijnt. In het begin waren het allemaal muggen die op het laken gingen zitten. Maar … als er dan plotseling een Hagedoornvlinder in de buurt van het doek gaat zitten, is dat natuurlijk een erg leuke ervaring. Het is een algemene soort, maar prachtig geel van kleur en wat vlekjes aan de rand van de vleugels. Ook andere soorten als de Piramidevlinder, Huismoeder, Taxusspikkelspanner en de Vierkantvlekuil konden worden gespot. Veel soorten kwamen op het licht af, maar vlak voor het opstellen van de lamp hebben we ook op verschillende andere plekken op de Heemtuin zoetigheid, zoals verschillende stroopmengsels op boomstammen en hekken gesmeerd. Met zaklampen konden we dan mooi bekijken of dit ook in trek was bij de nachtvlinders. Uiteindelijk was er een mooie verrassing te zien in de vorm van een prachtig Rood Weeskind, die ik zelf nog maar één keer eerder had waargenomen. Deze nachtvlinder kwam van de stroop snoepen, die we op een stam van een knotwilg hadden gesmeerd. De vlinder heeft prachtige rood met zwarte achtervleugels, is vrij algemeen, soms zelfs plaatselijk talrijk, maar je moet hem natuurlijk wel kunnen zien en dat is nu juist zo mooi met zo’n nachtvlinderavond als deze. Op een andere boomstam ontdekten we een Taxusspikkelspanner op de aangebrachte zoetigheid, ook erg leuk... Later konden we op het laken ook nog wat andere spannertjes zien, zoals de Zwartbandspanner en de Vierbandspanner. Ook het Stro-uiltje werd gezien. Tussen de waarnemingen door was er nog tijd voor een hapje en een drankje. De avond is een groot succes geworden en in ieder geval voor herhaling vatbaar. Dat betekent dat we ook dit jaar meedoen met de landelijke nachtvlinderavond op vrijdagavond 29 augustus 2008. Belangstellenden zijn van harte welkom op de heemtuin. We starten rond 21:00 uur. Hieronder nog het overzicht van de nachtvlinders van 7 september 2007: Hagedoornvlinder; Huismoeder; Piramidevlinder; Rood Weeskind; Stro-uiltje; Taxusspikkelspanner; Vierbandspanner; Vierkantvlekuil; Zwartbandspanner. Jaap van Dam

3

Een villa voor de torenvalk

“Onze” Ruud bij z’n torenvalkkast

Enige weken geleden kregen wij van de jongste heemtuinder een forse vogelkast aangeboden. Het kostte wat moeite om hem te bevestigen, maar dan heb je als torenvalk ook wat moois “onder de poten”. Nu maar wachten op een torenvalkpaar dat daarin wil gaan nestelen. Want, moet u weten, torenvalken zijn luie vogels. In het maken van een nest hebben ze niet zoveel zin. Het liefst kraken ze een kraaien- of eksternest. Zo’n plek in een kast moet dus helemaal als een geschenk uit de hemel overkomen. In het algemeen geldt: wie het eerst een ei legt, bezit het nest en torenvalken verstaan die kunst heel goed. Dan heeft een kraai het nakijken. Wereldwijd telt de valkenfamilie ongeveer 60 soorten en slechts 3 daarvan broeden in Nederland, te weten de torenvalk, de boomvalk (ook op de Heemtuin waargenomen) en de slechtvalk. De laatste is het meest spectaculair op zoek naar prooi. Deze soort kan snelheden bereiken tot wel 340 km per uur, de boomvalk tot 240 km en de torenvalk, afhankelijk van de hoogte tot zo’n 70 km. De wijze van jagen van de torenvalk wijkt behoorlijk van de andere soorten af. De eerder genoemde valken achtervolgen de prooien, de torenvalk “bidt” voor het eten. Met bidden wordt bedoeld het stilhangen in de lucht, op een hoogte variërend van 15 tot 40 meter. Met het vermogen om met behulp van de staart als roer en stabilisator de kop stil te blijven houden, weet de valk elke beweging op te merken. Het perfecte gezichtsvermogen is vele malen scherper dan dat van een mens. Vervolgens laat hij zich als een steen op het bewegend voorwerp vallen en hoopt op resultaat. Dat blijft vaak uit: van de 10 duiken zijn er slechts 2

4

succesvol. De torenvalk jaagt veel op muizen, maar ook een mol weten ze regelmatig te slaan. Eerst bekijken ze waar diverse molshopen worden opgeworpen en vervolgens richten ze zich op de volgende waar de mol nog bezig is. Dan wordt de mol door de in aanbouw zijnde hoop gepakt. Een torenvalk in de lucht lijkt onverstoorbaar. Niets is minder waar; een hond of een mens zorgt er vaak voor dat een zoektocht naar prooi voortijdig moet worden beëindigd. Dit is een van de oorzaken dat het aantal torenvalken in Nederland fors aan het afnemen is. Houd daarom afstand en laat zoveel mogelijk de valk zijn gang gaan tot hij is weggevlogen. Als een prooi is gegrepen dan wordt deze met de zogenaamde valkentand gedood. Die valkentand zit aan weerszijden van de bovensnavel en past in een inkeping in de ondersnavel. Daarmee worden de nekwervels van het slachtoffer gebroken. Van alle stootvogels zijn alleen de valken met dit “wapen” uitgerust. Geniet van deze mooie, nuttige vogels. Het mannetje heeft een blauwgrijze kop en een roestbruin verenkleed overdekt met zwarte stippen. Het vrouwtje is voornamelijk roestbruin met meer zwarte spikkels. Voor de liefhebbers: torenvalk in het latijn: Falco tinnunculus. Geef uw eventuele waarnemingen door aan de heemtuinvrijwilligers bijvoorbeeld via het email-adres: [email protected].

Hans Schaap

Bezoek aan landgoed de Keukenhof Zaterdag 8 maart hield Landschapsbeheer Zuid Holland weer zijn jaarlijkse vrijwilligerswerkdag, om de vrijwilligers te bedanken voor hun inzet. Ook om ze het besef te geven dat ze er niet alleen voorstaan, en dat er elders in de provincie nog 700 vrijwilligers actief zijn in het landschapsbeheer. Vanuit de Heemtuin hebben 7 mensen deelgenomen aan deze werkdag op de Keukenhof. Het gaat om het landgoed de Keukenhof, waarvan de bloembollententoonstelling maar een klein deel is. Kijk voor meer informatie over het landgoed op www.keukenhof.nl . Indrukwekkend om te lezen is dat er 100 vrijwilligers werkzaam zijn op de keukenhof waarvan 50 in het natuuronderhoud van de tuin, het park en de buitengebieden. We begonnen de dag met koffie in het koetshuis van het kasteel, waar normaal feesten worden gehouden. We werden uitvoerig welkom geheten. Even stonden we stil bij de honderdste vrouwendag. Op deze werkdag waren de vrouwen goed vertegenwoordigd. (Een gunstig effect van de emancipatie). Na de koffie liepen we naar de werklocatie; een perceel in het buitengebied waarop het waterschap Rijnland twee waterbekkens heeft. Vijf jaar geleden waren hier allemaal loofbomen, waaronder berk en eik, aangeplant. Helaas stonden deze erg in de verdrukking door opschietende elzen. Dat was dus wat wij mochten doen; de elzen verwijderen. Best een zware klus, waarbij je goed kon samenwerken. De grote groep vrijwilligers werd gesplitst in 4 kleinere groepen die op verschillende plekken aan de slag gingen. Er werd hard gewerkt (en veel gekletst), al gauw zag je ruimte ontstaan en kwam er steeds meer licht. Tussendoor kregen we koffie op de werklocatie. Er was iemand die tussen de bomen het bos niet meer zag en een eik verwijderde, maar voor de rest verliep alles prima.

5

De lunch bestond deze keer uit hutspot en een stuk vlees, de veganistische soep werd gemist. Na de lunch gingen we in 4 groepen uiteen voor de excursies. We mochten het kasteel van binnen bekijken. Dat was wel een raar effect al die mensen met laarzen of werkschoenen in een ruimte die men normaal betreed met muiltjes en hakjes. Daarna kregen we een rondleiding door de tuinen rondom het kasteel. Helaas hadden we geen tijd voor een rondwandeling door het park We sloten de dag af met een gezellige borrel. Tineke Kelderman

Recept Lindebloesemthee Als de linde bloeit, verspreidt zij een heerlijk zoete geur en gonst van de bijen. Pluk dan wat bloemen samen met de langwerpige schutbladeren. Doe alles in een theepot. Een handvol verse of gedroogde lindebloesem overgieten met kokend water en 5 minuten laten trekken. Klaar. Warm of koud drinken, eventueel gezoet met wat honing. De thee is lekker en goed tegen nervositeit en verkoudheid. Zij werkt koortsverlagend.

Wist u dat? -Er prachtige winterfoto’s op onze website staan: www.heemtuingoudsehout.nl. -Een klas van de Meander (Antoniuscollege) een bezoek aan de Heemtuin heeft gebracht. -Dit een onderdeel was van hun waterproject. -Groep 7 van de Luidensschool weer komt hooien. -De Vrije School ook dit jaar 2 lengtevakken onderhoudt. -Kinderen in kader van de Brede School Goverwelle en Oosterwei op bezoek komen. -Het informatiebord bij de ingang er nu echt aan komt. -De Heemtuin volgend jaar 25 jaar bestaat. -We dat willen vieren. -Er in het winterseizoen helaas veel vernielingen waren op de Heemtuin. -We dit jaar al in februari klaar waren met ons winterwerk. -Er veel nieuwe inboeters zijn gepoot in het éénjarig-griend. -We nog steeds geen uitslag hebben van de wateronderzoeken die we vorig jaar deden. -Mozaïekwonen een artikel over de ijsvogel en de Heemtuin heeft geplaatst in hun ledenblad. -Zij een donatie hebben gedaan voor de aanschaf van een snoeiplatvorm. -Wij hier blij mee zijn.

Het Heemtuinjournaal is een uitgave van de Stichting Heemtuin Goudse Hout voor medewerkers, donateurs en elke overige geïnteresseerde.

6