FORUM. Voorjaar 2007 jaargang 2

FORUM Voorjaar 2007 jaargang 2

Integratie en wijkverbetering In dialoog: geen taboe wordt geschuwd Politie Utrecht wint terrein - binnen en buiten Schoolloopbaanbegeleiding: wat beweegt mij?

VOOR ELK NUMMER VAN FORUM MAGAZINE NODIGT DE REDACTIE EEN OPINION LEADER UIT OM ZIJN OF HAAR MENING TE GEVEN OVER EEN BELANGWEKKEND ONDERWERP. VOOR DEZE EDITIE VIEL DE KEUZE OP PROF. MR. PIETER BOELES VAN HET INSTITUUT VOOR IMMIGRATIERECHT AAN DE FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID VAN UNIVERSITEIT LEIDEN. VERHEUGD STELT HIJ VAST DAT HET EUROPESE HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS VAAK VOORRANG GEEFT AAN DE MENSELIJKE KANT VAN DE ZAAK, BIJVOORBEELD

Opinie

IN DE KWESTIE VAN DE SOMALISCHE ASIELZOEKER SALAH SHEEKH.

De menselijke kant van de zaak Juridisch burgerschap stelt niet alleen eisen aan de burgers maar ook aan de overheid. Die moet de rechten en plichten van burgers handhaven en zorgen voor een onpartijdige en deskundige rechter. Migranten en nietmigranten moeten daarbij gelijk worden behandeld. Het Nederlandse vreemdelingenbeleid wordt in de media en daarbuiten regelmatig ter discussie gesteld. Mogen kinderen in vreemdelingendetentie worden geplaatst? Mag gezinsvorming met buitenlandse partners afhankelijk worden gesteld van het behalen van een examen in het buitenland? Mag de aanspraak van gevestigde migranten op een permanente verblijfsvergunning afhankelijk worden gesteld van het slagen voor een inburgeringstoets? Mag het Nederlanderschap worden afgepakt van iemand die asiel kreeg op grond van een onjuiste identiteit? Mogen uitgeprocedeerde asielzoekers met twijfelachtige Nederlandse reisdocumenten worden uitgezet naar gebieden waarvan de veiligheid wordt betwist? Mag aan de buitenlandse moeder van een Nederlands kind een verblijfsvergunning worden geweigerd? Mag gezinshereniging met in het buitenland achtergebleven kinderen na vijf jaar worden geweigerd? Moet er een generaal pardon komen? Het zijn allemaal vragen die van belang zijn voor de kwaliteit van het menselijk bestaan in Nederland. Steeds gaat het om moeilijke dilemma’s. Moet voorrang worden gegeven aan een effectief en restrictief vreemdelingenbeleid, of moet meer gewicht worden gehecht aan de rechten van het kind, het recht op gezinsleven, het recht op bescherming tegen uitzetting naar een gevaarlijk land, het recht op

rechtszekerheid en het recht op persoonlijke vrijheid? Voor een deel zal het nieuwe kabinet wellicht nieuwe antwoorden op deze vragen formuleren. Maar de overheid bestaat niet alleen uit het bestuur – ook rechters zijn bij het beslissen over zulke dilemma’s van essentieel belang. Zij moeten erop letten dat de overheid evenwichtige keuzes maakt. Een uiterst belangrijke rechter is het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Dit Hof heeft de laatste tijd een aantal uitspraken gedaan waarin klachten, onder andere tegen Nederland, gegrond werden verklaard. Veel stof waaide op na de uitspraak in de zaak van de uitgeprocedeerde Somalische asielzoeker Salah Sheekh. Nederland schendt het mensenrechtenverdrag door hem uit te zetten. Minstens zo interessant is de zaak van de Eritrese mevrouw Tuqubo-Tekle, die haar achtergebleven dochter niet naar Nederland mocht laten overkomen. Ook daarmee schond Nederland het verdrag. België op zijn beurt schond het verdrag door een vijfjarig illegaal binnengekomen Congolees meisje in volwassenendetentie te plaatsen, haar alleen naar Congo terug te sturen en haar in Canada wonende moeder niet te waarschuwen. In al deze gevallen gaf het Hof voorrang aan de menselijke kant van de zaak. Dat is verheugend. Nederland zal zijn beleid en zijn wetgeving aan deze uitspraken moeten aanpassen. Het zou mooi zijn als Nederland door een nieuwe politiek nieuwe veroordelingen in Straatsburg kan voorkomen. In het belang van de menselijke kwaliteit van ons bestaan. Prof. mr. P. Boeles

Inhoud 3 4 5 5 6 8 9 10 12 2

Raad voor (nieuwe) raadsleden Geen taboe wordt geschuwd Interventieteams in overgangsfase Andere wegen inslaan Buiten winnen is binnen beginnen Juridisch spreekuur zit dicht bij het vuur ‘Leren leren’ is niet minder onderwijs Sleutelfiguren openen de poort naar cohesie Publicaties, agenda en projecten

Foto: Hollandse Hoogte

Raad voor (nieuwe) raadsleden Herstructurering sociaal en multicultureel bekeken Er moeten bestemmingsplannen gewijzigd worden, vergunningen afgegeven en infrastructurele voorzieningen gepland. Het zijn allemaal momenten waarop de gemeenteraad invloed op de gang van zaken kan uitoefenen. Maar dan is het wel zaak om, lang voordat er concrete plannen voor herstructurering op tafel komen, erbij te zijn en erbij te blíjven. Laat u als raadslid grondig informeren over de wijk: welke problemen spelen er, hoe ziet het woningbestand eruit? Is herstructurering Om het draagvlak voor de toewel gewenst en ook nodig? Wat vinden komst van een wijk te verbreden, de bewoners ervan, zowel de zittende als heeft FORUM de zogenaamde toekomstige? Participatie is een doorslagOlympiadeconferentie ontwikgevende succesfactor – niets meer en keld. Deze methodiek waarborgt dat de stem van alle betrokkenen niets minder.

Verpaupering, gettovorming, onveiligheid… Om aan deze gevaren te ontkomen, is voor veel gemeenten de herstructurering van wijken een must. Raadsleden kunnen er veel aan bijdragen dat daarbij ook inderdaad de sociale cohesie en leefbaarheid in buurten wordt versterkt. Immers, in het (nieuwe) duale stelsel kan de raad zich, beter dan voorheen, richten op een goed contact met de Olympiade burgers – én op hun participatie. In de besluitvorming rond herstructurering voeren meestal de ‘harde’ kanten de boventoon: waar en hoeveel moet er gesloopt worden, en wat bouwen we ervoor in de plaats? Hoeveel en in welke categorieën? Maar aan herstructurering zit ook een ‘zachte’ kant. Zittende bewoners ruimen het veld, al dan niet tijdelijk. Nieuwe groepen bewoners en huurders doen hun intrede in buurt of wijk. Volgens FORUM hoeft dat allemaal niet negatief uit te pakken, integendeel. Herstructurering ziet het instituut ook als een kans om de sociale cohesie en de leefbaarheid te versterken, om de kwaliteit van leven en wonen in onze multiculturele samenleving te verhogen. Want herstructureringswijken zijn haast per definitie ‘gekleurde’ wijken. Niet voor niets heeft het nieuwe kabinet een ministerie van Integratie en Wijkverbetering ingesteld, en legt het met miljoenen euro’s de nadruk op die combinatie.

Wees erbij, blijf erbij Wie ook het voortouw nemen bij de herstructurering – woningbouwcorporaties of projectontwikkelaars, of beide – in alle gevallen heeft de gemeente een beslissende stem.

– vooral die van de bewoners – doorklinkt in de planvorming, zodat er nieuwe perspectieven voor een optimale wijkontwikkeling ontstaan. Voor meer informatie: Chris Veldhuysen, programmamanager Sociale Cohesie, (030) 297 42 90, of mail naar [email protected] Woonatelier In een Woonatelier inventariseren bewoners gezamenlijk de problemen in hun woon- en leefomgeving en bedenken zij maatregelen en oplossingen. Dit gebeurt in tien bijeenkomsten die door FORUM worden georganiseerd. Een architect en een ervaren trainer staan de deelnemers bij. Meer informatie: kijk op www.woonateliers.nl, of mail naar [email protected]

Kritisch volgen Een raad die goed geïnformeerd is, kan op een evenwichtige wijze doelstellingen formuleren, beleidskaders aangeven en wenselijke eindsituaties vaststellen. Vervolgens gaat het erom het bestuur in de uitvoeringsfase kritisch te volgen. Wat komt er terecht van het op hoofdpunten geformuleerde beleid? Is bijsturing nodig? Blijf daarbij als raad én als individuele raadsleden contact houden met alle belanghebbenden, zeker ook met burgers en hun organisaties. Het is wel een kwestie van lange adem – herstructureringsprojecten kennen een forse looptijd – maar uiteindelijk zal daar een zucht van verlichting op volgen: ook de onmisbare ‘zachte’ kanten zijn hard gemaakt. Voor meer informatie: Helpdesk Servicecentrum Integratie: (030) 297 42 78

3

Allochtone vrouwen en meisjes zoeken privé en publiekelijk steeds meer hun eigen weg. Daarbij worden ze thuis en buitenshuis bijna dagelijks geconfronteerd met botsende waarden. Een dialoog in kleine groepen kan hen helpen dilemma’s te benoemen en keuzes te maken. FORUM ondersteunt deze dialooggroepen al drie jaar met veel succes. De dialooggroepen over taboes zijn vooral bestemd voor allochtone vrouwen en meisjes die een achterstand hebben in hun emancipatie. Ook mannen kunnen aan de gesprekken meedoen, mits het de emancipatie van vrouwen ten goede komt. De deelnemers praten over tienerzwangerschappen, opvoeden, loverboys, veiligheid in de openbare ruimte, huiselijk geweld, genitale verminking – geen taboe wordt geschuwd. De onderwerpen zijn geselecteerd uit een onderzoek onder 150 vrouwenorganisaties; zij kregen van FORUM het verzoek thema’s te benoemen die wél in hun doelgroep leven, maar moeilijk ter sprake worden gebracht.

Geen taboe wordt geschuwd Eigen schuld De dialoog is een bijzondere gespreksvorm. Gaat het er in een debat om wie het beste zijn woordje kan doen, bij de dialoog laat je elkaar aan het woord, luister je naar elkaar en respecteer je elkaar. Betrokkenen stimuleren elkaar om hun zegje te doen met vragen als: ‘Wat bedoel je?’, ‘Hoe ging het verder?’en ‘Wat ga je nu doen?’ Door erover te praten, hoe moeizaam aanvankelijk ook, worden vrouwen zich ervan bewust dat ze bepaalde situaties ten onrechte accepteren. “Ik dacht dat het mijn eigen schuld was dat ik geslagen werd door mijn man”, zei een deelneemster. En een andere vrouw, die aan het begin van een dialoog opmerkte geen last te hebben van huiselijk geweld, constateerde in de loop van het gesprek: “Dat mijn man voortdurend op mij scheldt, is eigenlijk ook huiselijk geweld.” Deze bewustwording – door reflectie op de eigen situatie – is een begin van een proces dat kan leiden tot grenzen stellen en eigen keuzes maken.

Geestelijk geweld Ook voor jongeren is het thuis niet altijd veilig. De druk van ouders om aan hún verwachtingen te voldoen ervaren ze als geestelijk geweld, wat ze nog erger vinden dan lichamelijk geweld. Voor geen van beide problemen zullen ze snel hulp inroepen. Vaak ontbreekt het vertrouwen in de hulpverlening; en om hun ouders of familieleden bij de politie aan te geven, dat zien ze als verraad, hoe erg de situatie thuis ook is. In gemengde dialooggroepen beseffen mensen vaak hoe beeldvorming tot vooroordelen leidt. Tot verbazing van een autochtone deelneemster bleek de hoofddoekdragende vrouw die ze in gedachten als conservatieve moslima had bestempeld, een arts te zijn.

Pool van gespreksleiders Voor wie een dialooggroep wil starten, heeft FORUM een pool met gespreksleiders beschikbaar van verschillende etnische achtergronden: Antilliaans, Marokkaans, Moluks, Nederlands, Surinaams, Turks, Iraans, et cetera. FORUM adviseert gemeenten, scholen en zelforganisaties ook bij de werving van deelnemers. De afgelopen drie jaar viel dit project onder het Actieprogramma Emancipatie van het ministerie van SZW en het ministerie van Justitie. Het Actieprogramma van de ministeries is voorbij, maar vanwege het grote succes – er werd ruim 30 procent meer vrouwen bereikt dan was afgesproken – gaat FORUM door met de pool van gespreksleiders. Aan het lijstje van gespreksitems is nu ook ‘Arbeidsmarktparticipatie’ toegevoegd, een thema dat vooral voor allochtone vrouwen in een kwetsbare positie van zeer groot belang is. Belemmeringen en kansen om aan de arbeidsmarkt mee te doen, kunnen door werknemers en werkgevers in dialoogvorm besproken worden. Voor meer informatie kunt u terecht op: www.forum.nl

4

Gespreksleiders van de Emancipatiepool Foto’s: FORUM

‘Vrijblijvendheid voorbij!’ Onder dat motto boden de vier Interventieteams minister Verdonk op 10 januari 2007 hun eindrapportage aan. In dit rapport gaan de teams in op hun ervaringen van de afgelopen twee jaar: in zo’n 60 gemeenten gaven zij advies en ondersteuning op de terreinen Veiligheid en Jeugd, Interetnische Spanningen, Toegankelijkheid en Relationele Druk & Geweld. Tijdens de conferentie stelden de Interventieteams de minister voor om hen op aangepaste wijze als adviesteam door te laten gaan. Verdonk gaf aan een besluit hierover aan haar opvolger over te laten, maar het wel mogelijk te willen maken dat de teams tot die tijd hun werk voort kunnen zetten.

Interventieteams in overgangsfase Na nadere besprekingen met het ministerie is besloten dat de leden van de teams Veiligheid en Jeugd, Interetnische Spanningen en Toegankelijkheid samen een ‘poule van deskundigen’ vormen. Vanuit dit adviesteam opereren ze in deze overgangssituatie op nagenoeg dezelfde wijze als voorheen: gemeenten kunnen er terecht voor advies en feedback bij lokale vraagstukken rond multicultureel jeugd- en veiligheidsbeleid en de toegankelijkheid van instellingen en voorzieningen. Het team Relationele Druk & Geweld houdt – op haar eigen advies – op te bestaan. Tot de nieuwe minister een besluit neemt over de eventuele voortgang van de Interventieteams, is het adviesteam te bereiken via FORUM, dat de ondersteuning verzorgt. Voor meer informatie over deze overgangsperiode kunt u contact opnemen met Krista Schram: [email protected]. De eindrapportage Vrijblijvendheid Voorbij van de Interventieteams, alsmede andere informatie en producten van deze teams, is te vinden en te downloaden op www.forum.nl/interventieteams.

Religieus leiderschap De NL NieuwLand-bus van FORUM reist door ons land met mensen die samen nieuwe wegen willen inslaan en daarover met elkaar willen praten. Zo gingen op 13 december 2006 moslimjongeren in de bus met elkaar in discussie over religieus leiderschap.

Andere wegen inslaan

Foto: FORUM

Onderling voeren jonge moslims felle discussies over geloofszaken die thuis nauwelijks besproken worden. Die discussie hangt samen met hun rol in de Nederlandse samenleving, die ze willen combineren met hun eigen religieuze uitgangspunten. De grote vraag is: bij wie haal je betrouwbare informatie? Wie is jouw religieuze leider? Uit de discussie die middag bleek dat ‘hun’ leiders niet dezelfde zijn als die van hun ouders, maar dat de meesten nog zoekende zijn naar de leider die bij hen past.

Wilt u ook andere wegen inslaan, kijk dan op: www.NLnieuwland.nl

5

Suzanne Hansen en Rachib Habchi

Foto: Mladen Pikulic

(Politie Utrecht)

Buiten winnen is Medio 2005 liepen de wrijvingen tussen jongeren en politie in de Utrechtse Betonwijk behoorlijk uit de hand. Er werd een ‘verbindingsofficier’ aangesteld om de escalatie met een constructieve dialoog tegen te gaan. Nu, anderhalf jaar later, is er veel ten goede veranderd. Maar het kan altijd beter. De tijd is rijp om met het diversiteitsbeleid de breedte en de diepte in te gaan, vindt de Utrechtse politie. In krap drie weken tijd kwam tussen de Politieacademie Utrecht en FORUM op het gebied van werving een hechte samenwerking tot stand. Donderdag 18 januari 2007. Suzanne Hansen en Rachib Habchi, programmamanager resp. projectleider Diversiteit bij de politie in Utrecht, trotseren de storm en bezoeken de nieuwjaarsreceptie van FORUM in Den Haag. Daar laat Hansen zich ontvallen dat de politieacademie op zoek is naar talentvolle allochtone academici voor een ambitieus, landelijk traineeprogramma, het Young Professional Program (YPP). Het driejarige programma is gericht op de ‘niet-blauwe functies’ bij de politie: projectleiders, trainers en adviseurs bij bureaus voor opleidingen, personeelszaken, financiën en bestuurszaken. Radj Ramcharan, programmamanager Servicecentrum Integratie (FORUM) reageert spontaan en direct: “Kun je morgen langskomen? Ik heb 350 cv’s voor je. Mohamed Mahdi en Benny Jhinnoe van het Servicecentrum van FORUM staan er klaar voor.” De volgende dag werd een team geformeerd, met onder anderen Abdel Benamrane van het servicepunt HOA (Hoog Opgeleide Allochtonen) van het CWI, FORUM en DIV (Landelijk Netwerk Diversiteitsmanagement). Zij gingen direct aan de slag.

Korte lijnen en goede chemie Even terug in de tijd. Suzanne Hansen, die was ingehuurd als aanjager van het diversiteitsprogramma van de Utrechtse politie, hoorde dat er voor het YPP nog geen allochtone kandidaten waren geselecteerd. Hansen blufte dat ze ‘wel even in haar eigen netwerk zou rondkijken’. Om die belofte waar te maken, zocht ze meteen contact met haar collega Rachib Habchi. Hij nam haar mee naar de nieuw-

6

jaarsreceptie van FORUM, waar de ontmoeting plaatsvond die nu al vruchten heeft afgeworpen. Hansen: “Met korte lijnen en een goede chemie tussen mensen kun je snel daadkracht ontwikkelen. Onze ambitie is om de politieacademie een aantal excellente allochtone kandidaten te leveren voor dat nieuwe programma.”

Kampioen in ‘boos kijken’ Dat diversiteit voor de politie een keiharde noodzaak is, en niet alleen op personeelsgebied, blijkt wel uit het verhaal van Habchi. Het politiewerk op straat legt genadeloos bloot hoe sterk de laatste jaren de spanningen tussen de diverse bevolkingsgroepen en generaties zijn gegroeid. Medio 2005 escaleerden de conflicten tussen Marokkaanse jongeren en de politie in de Betonbuurt (district Utrecht Noord, in de volksmond bekend als Geuzenwijk) tot een negatieve geweldsspiraal. Rachib Habchi werd aangesteld als ‘verbindingsofficier’ om met deze buurt constructieve contacten te leggen en de dialoog aan te gaan. Naderhand volgde ook district Marco Polo, waar Kanaleneiland onder valt – een wijk waar meer dan 80 procent van de inwoners ‘niet-Nederlandse wortels’ heeft. De keuze viel niet voor niets op hem. De 25-jarige Habchi is als Marokkaanse Nederlander zelf geboren en getogen in de Betonbuurt, die in het verleden tot de vijf moeilijkste buurten van Nederland werd gerekend. Hij kent de mentaliteit en de mensen er door en door. En... hij kende de politie vanuit een bijbaan bij cameratoezicht. Habchi ging voortvarend aan de slag. Zo organiseerde

hij maandelijkse bijeenkomsten tussen jongeren en politie om de vooroordelen over en weer te bespreken. En de term ‘vooroordelen’ is volgens Habchi nog zacht uitgedrukt. “Je kunt rustig spreken van haat. We waren kampioen in het ‘boos kijken’ naar elkaar.” Op de eerste bijeenkomst kwamen 30 jongeren af, op de tweede waren dat er 80, en op de derde sessie hielden ze bij 130 op met tellen. De grieven van de jongeren werden serieus genomen: ‘Het enige contact dat we met de politie hebben, is als we worden weggestuurd.’ ‘We hebben nooit een normaal gesprek.’ ‘We krijgen bekeuringen om niets.’ De politiemensen op hun beurt vroegen zich af waarom er altijd naar hen werd gespuugd. Tijdens een bijeenkomst met de acteurs van de

je respect of houd je rekening met gevoeligheden? Waar het in politietrainingen vroeger vooral om ‘schieten, aanhouden en zelfverdediging’ draaide, wordt nu meer diepgang en maatwerk geboden. Hansen: “Elke wijk is anders, en ook functies binnen de politie zijn verschillend. Daar moet je rekening mee houden bij je inspanningen om de politie een gezaghebbende en betrouwbare partij te laten zijn voor álle inwoners, uit alle windrichtingen, ongeacht hun achtergrond of leeftijd.” Diversiteit gaat verder dan het ‘verkleuren’ van een traditioneel ‘witte’ politieorganisatie, en ook verder dan trainingen of ontmoetingen. Diversiteitsbeleid is vernieuwingen realiseren, talenten van mensen benutten, en de wisselwerking opzoeken met de

film Shouf Shouf Habibi is ook een rollenspel gespeeld. De jongeren pasten letterlijk de pet van de politie, die op haar beurt weer de rol van de jongeren aannam. Na anderhalf jaar is er veel veranderd in beide Utrechtse wijken. Op Kanaleneiland werken jongeren, Marokkaanse buurtvaders en politie nu samen om de rust te bewaren, bijvoorbeeld op oudejaarsavond. En als politie en jongeren elkaar tegenkomen, wordt er vriendelijk gegroet of een praatje gemaakt. Soms wordt er zelfs samen een partijtje gevoetbald. Maar het blijft niet bij aardig doen, er zijn ook ‘harde’ resultaten. Zo is in Betonwijk de criminaliteit op hot spots – daar waar de jongeren rondhangen – in het eerste jaar met 50 procent gedaald en het tweede jaar met in totaal 80 procent.

Binnen beginnen, ook letterlijk De bijeenkomsten die Rachib Habchi belegde, leverden veel herkenning en nieuwe inzichten op. Indirect kwam uit deze ontmoetingen ook het motto van het Utrechtse diversiteitsbeleid voort: ‘Buiten winnen is binnen beginnen’. Binnen beginnen, dat begint bij het onderzoeken van je eigen vooroordelen en je verdiepen in de belevingswereld van de ander. De politie zag in dat ze de jongeren niet alleen moest aanspreken op verkeerd gedrag – zeker niet steeds op gedrag uit het verleden, en vooral niet als jongeren op de goede weg waren. Vragen stellen werd een centraal element in de nieuwe benadering. Een oordeel is pas professioneel als je nagaat of het ook klopt. Hoe zuiver is je eigen waarneming? Wat zit er achter die agressie? Waar lopen Marokkaanse jongeren tegenaan in hun zoektocht naar een plek in de samenleving? Maar ‘binnen beginnen’ is ook letterlijk binnen beginnen. Wat doe je als agent wanneer je een aanhouding verricht bij iemand thuis met een islamitische achtergrond? Met welke houding toon

Foto: Politie Utrecht

binnen beginnen samenleving, met ketenpartners en met kwetsbare doelgroepen. Daarom hecht Suzanne Hansen veel waarde aan de samenwerking met FORUM en andere kennis– en onderwijsinstellingen. “Diversiteitsbeleid koppel ik direct aan talentontwikkeling en innovatie. De onderliggende agenda van het beleid is die van kennisontwikkeling en cultuurverandering. De ontwikkelingen in de samenleving gaan razendsnel. Je hebt in je organisatie een diversiteit aan talenten en achtergronden nodig om die ontwikkelingen goed te volgen en de juiste stappen te zetten.” Op het gebied van kennisontwikkeling doet FORUM nu al fantastisch werk door netwerken te delen, vindt Hansen. “En dan heb ik het niet alleen over contacten op het gebied van innovatief personeelsbeleid. Ik denk ook aan belangrijke thema’s waarbij kennis noodzakelijk is, zoals de wegwijzer eer-gerelateerd geweld die biedt. Bij huiselijk geweld waarin ook eer een rol speelt, kan de standaardaanpak van de politie soms averechts werken. Het is belangrijk te weten welke rol familie in zo’n geval speelt, en wat we wel maar vooral ook níet moeten doen. De kennis die FORUM over dit soort zaken in huis heeft, is dus van groot belang voor onze praktijk.” Voor meer informatie: Radj Ramcharan (030) 297 43 15.

7

Gastcolumn “In mijn cultuur…” In de bende van tegenstellingen die onze maatschappij sinds 11 september 2001 en Pim Fortuyn is geworden, heb ik als ‘nieuwe Nederlander’ (ik ben er dan ook pas 31 jaar en werd geboren in Utrecht) vooral te maken met twee belangrijke groepen. Aan de ene kant zijn er de mensen die mij en de mijnen het liefst zo snel mogelijk naar mijn eigen land zouden willen terugsturen. Dat ik dan niet veel verder kom dan Utrecht, blijkt voor deze rechtdoorzee islamiseringsvrezers niet makkelijk te bevatten. En hoewel zij consequent ontbreken op de gastenlijstjes van feesten en partijen waar ik vertoef, kan ik ze toch ook niet helemaal ontwijken. Op televisie prediken zij hun boodschap met veel gevoel voor drama. De andere groep lijkt voor mij – als ultiem multicultiwezen – op het eerste gezicht veel prettiger. Het zijn de knuffelaars. Degenen die de islamiseringsvrezers bijna gelijk weten te geven in hun angst dat Nederland straks Nederland niet meer zal zijn. De knuffelaars zijn zeker niet minder schadelijk dan de eerste groep. Wel kun je met de knuffelaars meer lol hebben als allochtoniër. Zolang je je zin maar begint met “In mijn cultuur…”. In mijn cultuur dragen we onze sokken óver onze schoenen. Echt waar? roept de gemiddelde knuffelaar, terwijl hij je bewonderend aanstaart.

Maar behalve fascinatie, bezit deze groep ook een eindeloos medelijden met de allochtone medemens. De allochtoniër is iemand die geholpen moet worden. Als rechtaarde allochtoniër kan ik je dit vertellen. Ik heb geen behoefte aan die hulp, net zoals ik geen behoefte heb aan stemming- en zwartmakerij. Waar ik wel eindeloos behoefte aan heb, is een maatschappij die mij en andere allochtoniërs dezelfde kansen biedt als anderen. Een maatschappij die zich realiseert dat grenzeloze acceptatie van alles uit een andere cultuur idioterie is, maar dat het grenzeloos afwijzen van elke invloed die niet in het wereldbeeld van Henk en Marie past ook niks oplevert. Er is maar één samenleving – en dat is de samenleving waarin we al een hele tijd met elkaar leven. De multiculturele samenleving is helemaal geen vraag, maar een feit. Xaviera Ringeling

Xaviera Ringeling (31 jaar) stond bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen op nummer 21 voor GroenLinks. Ze is Arubaanse en komt uit Utrecht. Ringeling is voorzitter van Marte Nostro, een multiculturele denktank.

Juridisch spreekuur zit dicht bij het vuur Op het juridisch spreekuur van FORUM zitten medewerkers van het programma Immigratie en Juridisch burgerschap (IJB) vier ochtenden per week klaar om vragen over (internationaal) migrantenrecht te beantwoorden. Deze telefonische helpdesk is bedoeld voor de 450 leden van de Werkgroep Rechtsbijstand Vreemdelingenzaken (WRV), bestaande uit advocaten, rechtshulpverleners, instellingen en deskundigen. Maria Meijers is de coördinator van de helpdesk die ze zelf ook twee keer per week bemenst. “We staan deskundigen terzijde die zich dagelijks met de rechtspraktijk bezighouden, bijvoorbeeld als ze met vragen zitten over toelating op grond van gezinshereniging, inburgering en arbeid en kennismigratie.” Maar ook kwesties rond nationaliteitsrecht en familierecht met vreemdelingenrechtelijke aspecten worden aangekaart én opgehelderd. Voor professionals is het spreekuur van belang omdat het antwoord biedt op vragen over actuele ontwikkelingen in het migrantenrecht. Meijers: “Een nieuwe wet levert meteen een piek op in het aantal vragen.” Dat FORUM behoorlijk veel kennis over regulier vreemdelingenrecht in huis heeft, kan mr. J.M. Walther van het Utrechtse advocatenkantoor De Waal en Zumpolle uit ervaring bevestigen. “Als ik met de boeken niet verder kom, raadpleeg ik de helpdesk.” Overigens, dat doet Walther meestal pas nadat hij eerst een antwoord op Migratieweb heeft gezocht, de kennisdatabank op internet die ook door het programma IJB wordt verzorgd. Walther belt met de helpdesk als hij bijvoorbeeld niet zeker weet of het

8

zin heeft om voor iemand een procedure te starten. “De voorwaarden zijn niet altijd even duidelijk. Dan merk ik altijd weer dat FORUM dicht bij het vuur van de recente regelgeving zit.”

Meedenktank Mr. J.M.M. Verstrepen, van het gelijknamige advocatenkantoor uit Oosterhout, ziet het juridisch spreekuur als een nuttige meedenktank – bijvoorbeeld bij procedures die nog lopen bij het Europees Hof, maar ook als hij “in de literatuur geen of geen goede vergelijking kan vinden”. Aan de hand van alle vragen die binnenkomen, signaleert FORUM geregeld dat theorie en praktijk niet altijd op elkaar aansluiten. Maria Meijers: “Daar kunnen we dan achter de schermen met ambtenaren en politici over praten. Of we besteden er aandacht aan in ons juridisch vakblad Migrantenrecht, of brengen het ter sprake op de bijeenkomsten die IJB elke twee jaar voor de WRV-leden organiseert.” Voor meer informatie Tineke Donkersloot: (030) 297 42 07

Foto: Theo Bussing

Raynold Colijn, leerling op het ROC-ASA in Amsterdam, is bezig zijn eigen computer te bouwen. Hiervoor heeft hij zelf geld gespaard, kennis vergaard en ondersteuning gezocht op school. Raynold wil werken in de ICT en de school heeft hem zo goed mogelijk begeleid naar zijn vervolgopleiding.

‘Leren leren’ is niet minder onderwijs “In het onderwijs is niet alleen de 30 procent drop-outs het probleem. De uitvallers zijn vrijwel identiek aan degenen die in de banken blijven zitten. Alleen… die vertrekken niet.” Weinig bemoedigende woorden van dr. Frans Meijers, lector Pedagogiek van de Beroepsvorming aan de Haagse Hogeschool. Hij sprak op de bijeenkomst ’Schoolloopbaanbegeleiding’, een initiatief van FORUM en het Landelijk Netwerk Leerlingbegeleiders voor leerlingen in het (v)mbo. Een grote groep allochtone leerlingen van mbo en vmbo verlaat voortijdig de school. Vaak heeft dat afhaken te maken met motivatiegebrek, gedragsproblemen, weinig steun van thuis en verkeerde schoolkeuzes. Leerlingbegeleiders kunnen deze problemen aanzienlijk verminderen door de scholieren tijdens hun opleiding een krachtige steun in de rug geven. Maar ook scholen en de begeleiders zelf hebben behoefte aan ondersteuning, vooral in de vorm van praktische informatie en kennis over leerlingbegeleiding. Om kennis en deskundigheid te bundelen en uitwisseling mogelijk te maken, heeft FORUM een landelijk netwerk van begeleiders gevormd. Dit netwerk komt een aantal keren per jaar bij elkaar om een deelthema uit te diepen.

Een wereld die niet bestaat Op 31 januari ging de bijeenkomst over schoolloopbaanbegeleiding. Volgens Frans Meijers, die zich al twintig jaar intensief met leerlingbegeleiding bezighoudt, blijkt uit onderzoek dat leerlingen zich tijdens hun opleiding niet oriënteren op werk. Ook leiden scholen leerlingen op voor een wereld die niet meer bestaat – die van de industriële organisaties. “De kenniseconomie, dáár moeten we nu jongeren voor afleveren.” Een goede loopbaanbegeleiding op school is een antwoord op veel problemen, stelt Meijers. Die levert een kwalificatie op van een hoger niveau en vergroot de motivatie. “Tegenwoordig is er behoefte aan mensen, ook vanuit het mbo en vmbo, die competent zijn om met klanten te praten. Juist onderin de organisatie wordt het geld verdiend.” Een goede loopbaanbegeleiding speelt zich volgens Meijers af in dialoog met de leerlingen. Hij vindt dat je scholieren moet stimuleren om na te denken over vragen als: wat beweegt mij, waarvoor wil ik in beweging komen? “Goed onderwijs moedigt

leerlingen aan om naar binnen en naar buiten te kijken. Dat is loopbaanbegeleiding. Maar in het vmbo en mbo geven wij jongeren nul kansen om zichzelf te leren kennen.”

Levensechte problemen Die zelfkennis bevorder je wél door ze levensechte problemen te laten oplossen. Als voorbeeld vertelt hij over vmbo-leerlingen die een probleem in een bejaardentehuis kregen voorgelegd: de nieuwe rolstoelen waren breder dan de deuren van het tehuis. “Als ze daarmee aan de slag gaan, stellen ze zelf de vragen, zoeken ze de antwoorden, doen ze kennis op en zien ze wat ze met een opleiding kunnen doen.” Dát is een dialoog, aldus Meijers. Veel scholen denken dat ze de dialoog al zijn aangegaan met het competentiegerichte onderwijs, ook wel ‘leren leren’ genoemd. Achterliggende gedachte: leerlingen raken vanzelf nieuwsgierig om kennis te vergaren, terwijl de leraar als begeleider op afstand blijft. Een verontwaardigde Meijers: “Alsof ‘leren leren’ minder onderwijs betekent. Het zijn nu juist dialoog en structuur waar zo’n behoefte aan is – en daar heb je toch echt de docenten bij nodig.” De huidige protesten van scholieren tegen het competentiegericht leren en hun roep om meer en beter onderwijs, geven de pedagoog gelijk. Zoals een leerling opmerkt in een recent verschenen onderzoek bij 29 ROC’s: “We mogen dan graag zelfstandig zijn, we hebben beslist structuur nodig.”

Belangstellenden voor een volgende bijeenkomst van het Netwerk kunnen contact opnemen met Alia Afkir van FORUM: (030) 297 42 23.

9

Foto: Hollandse Hoogte

Sleutelfiguren openen de poort De verslechterde relatie tussen groepen autochtonen en nieuwe Nederlanders bedreigt de maatschappelijke samenhang en stabiliteit. FORUM hecht daarom veel belang aan de ontwikkeling van een etnische elite die verantwoordelijkheid neemt voor versterking van de cohesie. Een van de mogelijkheden is netwerkvorming. In opdracht van het ministerie van Justitie/DCIM heeft FORUM in diverse Nederlandse steden Netwerken Sociale Cohesie (NSC’s) gevormd. In Amsterdam, Breda, Den Bosch, Den Haag, Helmond en Parkstad (Heerlen, Landgraaf en Kerkrade) is het startschot al gelost. De Netwerken Sociale Cohesie bestaan uit lokale ‘sleutelfiguren’ met uiteenlopende achtergronden. Zij leggen zich toe op het signaleren van (etnische) spanningen, liefst in een zo vroeg mogelijk stadium – én op het wegnemen ervan: door contacten te leggen, een dialoog op gang te brengen, onderliggende oorzaken op te sporen en oplossingsrichtingen aan te geven. Daarnaast promoten de NSC’s geslaagde voorbeelden van cohesiebevorderend handelen. Multiculti match-makers, zou je ze kunnen noemen, met eigenlijk maar één doel – in de woorden van burgemeester Cohen van Amsterdam: ‘De boel bij elkaar houden’. FORUM ondersteunt de NSC’s waar nodig, onder meer met deskundigheidsbevordering. Daarnaast zorgt het instituut ervoor dat de verschillende lokale NSC’s in het land onderling kennis en ervaringen uitwisselen. Op die manier vormen de lokale NSC’s tegelijkertijd één groot, landelijk Netwerk Sociale Cohesie, dat ook bovenlokale ontwikkelingen op passende wijze kan oppakken.

Vrijuit en discreet Leden van een NSC doen op puur persoonlijke titel mee, uit betrokkenheid bij het welzijn van de stad. Noem het idealisme of bevlogenheid, hoe curieus die woorden in onze individualistische maatschappij ook zijn gaan klinken. Vanuit die houding doen zij hun werk. Tijdens de strikt vertrouwelijke bijeenkomsten wordt vrijuit gesproken, steeds gericht op het discreet bijeenbrengen van waardevolle ‘verborgen’ informatie uit de lokale samenleving

10

– informatie die kan bijdragen aan een betere sociale cohesie. De lokale NSC’s weten goed waar in hun eigen gemeente de schoen wringt. Zo is er in Breda sprake van een groeiend religieus bewustzijn onder moslimjongeren en een stijgend aantal confrontaties met Lonsdale-jongeren. De allochtone jongeren voelen zich buitengesloten van het Bredase uitgaansleven. Waar autochtone stappers probleemloos naar binnen mogen, wordt ‘gekleurde’ jongeren de toegang geweigerd. Het NSC wil nu samen met de gemeente aan een transparant deurbeleid werken, met een goede voorlichting en de mogelijkheid om direct aangifte te doen van discriminatie. In Parkstad Limburg richt het netwerk de aandacht onder meer op de positie van oudere allochtone vrouwen. Deze vrouwen participeren minimaal in het onderwijs, het verenigingsleven, vormen van vrijetijdsbesteding en sportbeoefening – een situatie die uiteraard niet de sociale cohesie bevordert. Maar ook de jeugd heeft in Parkstad de aandacht van het NSC. Jongeren in de marge, uit alle bevolkingsgroepen maar veelal allochtoon, doen vol enthousiasme mee aan laagdrempelige sportactiviteiten. Niet in verenigingsverband – daar voelen ze zich nu juist niet zo op hun plek. Nee, gewoon als ze er zin in hebben, zonder verdere verplichtingen. ‘Doe mee’, is de simpele en doeltreffende naam van het project. Daarnaast richt NSC Parkstad zich op jeugdproblematiek in de ruimste zin, bijvoorbeeld interetnische spanningen en drugsoverlast.

Foto: Mladen Pikulic

Naima Alcadir, NSC-lid Parkstad Limburg

t naar cohesie In Den Bosch leidt het multiculturele karakter in delen van de stad tot gevoelens van angst en onveiligheid. Wellicht verwonderlijk, want het percentage allochtonen ligt er onder het landelijke gemiddelde. Maar de beeldvorming rond allochtone groeperingen wordt gedomineerd door een reeks van onverkwikkelijke, etnisch getinte incidenten uit het recente verleden én door de wandaden van een kleine groep (jonge) allochtone ‘veelplegers’. Het vertrouwen tussen bevolkingsgroepen lijkt zoek. Discriminatie en uitsluiting steken heviger dan elders de kop op, minderheden trekken zich terug in eigen kring, en in plaats van met elkaar wordt vooral over elkaar gepraat.

De kleine kruidenier, die ooit fungeerde als praatpaal en sociaal werker avant la lettre, is weer helemaal terug in de Heerlense volkswijk Molenberg. Maar dan wel in een hedendaagse, multiculturele gedaante. Bij Yasmina Fashion, een gemoedelijke modezaak aan de Karel van de Oeverstraat, komen buurtbewoners graag even de rekken doorsnuffelen om en passant hun dagelijkse beslommeringen te bespreken met de sympathieke, MarokkaansLimburgse eigenaresse Naima Alcadir. “Je wilt niet weten wat ik hier allemaal te horen krijg! Ook tamelijk ernstige dingen, trouwens. Pas nog een Nederlandse vrouw van een jaar of 45 die hier vlakbij verkracht was. Zo iemand kan bij mij haar verhaal kwijt. Datzelfde geldt voor de Marokkaanse vrouwen met huwelijksproblemen die hier komen. Ze willen van hun man af, maar weten niet welke wegen ze moeten bewandelen. Die probeer ik dan wat wegwijs te maken. Nou ja, dat gaat me goed af, want zelf ben ik ook gescheiden...”

Het NSC Den Bosch besloot daarom al meteen de vensters open te gooien en de wijken in te trekken, als het even kan samen met bestaande, wijkgerichte organisaties. In de wijken met hoge concentraties minderheden organiseert het netwerk bijeenkomsten rond concrete thema’s, zoals ‘Onderwijs’ – een sector van het dagelijkse leven die zich bij uitstek leent voor ongedwongen contacten buiten de eigen gemeenschap, en voor participatie in allerlei aan school gekoppelde activiteiten. De kracht van het nieuwe netwerk ligt ook in het geregelde overleg met de lokale overheid, zowel met bestuurders en politici als ambtenaren. Het gaat om snel en effectief overleg over gesignaleerde knelpunten én suggesties voor passende oplossingen. Alle lokale NSC’s streven naar een nauw contact met de eigen gemeente, zodat ze eind 2007, als de ondersteuning door FORUM ophoudt, een vaste plek hebben gevonden in het lokale beleidsveld.

Voor meer informatie Mostapha El Madkouri: (030) 297 42 66, of surf naar www.socialecohesie.nl.

Foto: Mladen Pikulic

Vensters opengegooid

Karim Ajouaou, coördinator NSC Helmond Karim Ajouaou, in het dagelijkse leven jongerenwerker, richt zich met het netwerk op de allochtone mannen. “Wat ik zie, is dat juist zíj erg geïsoleerd leven. Dat geldt trouwens ook voor behoorlijk wat allochtone jongemannen van de tweede generatie! Ze participeren niet, doen nauwelijks mee aan het verenigingsleven en andere activiteiten. Veel minder dan vrouwen, in elk geval. En dat is ook wel te verklaren. Voor zover er in het verleden aandacht was voor dit soort zaken in Helmond, lag het accent altijd op vrouwen. Voor hen wordt inmiddels best het een en ander georganiseerd. Mogelijkheden die voor mannen ontbreken. Met als curieus gevolg dat zíj nu eens in een achterstandssituatie zijn geraakt.”

11

Colofon FORUM Magazine verschijnt 4 keer per jaar Tekst: FORUM Eindredactie: Frans van der Heijden Ontwerp en lay-out: Urban Perception Foto cover: Hollandse Hoogte Drukwerk: Ger Guijs, Rotterdam

www.forum.nl

Postbus 201, 3500 AE Utrecht

Publicaties

Projecten

Deel 1 Bronnen van de islam Abdulwahid van Bommel

Islam en de rechten van vrouwen Deel 2 Huwelijk en arbeid

Abdulwahid van Bommel, Susan Rutten, Pauline Kruiniger, Hamied Ahmad Ali en Basharat Ahmad Ali

Handboek voor empowerment van moslimvrouwen

Hoe kleurrijk onze samenleving ook is, op cruciale plekken vertoont ze een zwart-wit patroon. Een slechte zaak. Want zo leer je elkaar natuurlijk niet kennen, laat staan dat je van elkaar leert. Dit boek beschrijft een praktische methode om een brug te slaan tussen identiteit en imago – en brengt daarmee de dialoog tussen culturen op gang.

Islam en de rechten van vrouwen

Islam en de rechten van vrouwen Deel 3 Onderwijs, opvoeding en mensenrechten

Islam en de rechten van vrouwen Handboek voor empowerment van moslimvrouwen

Elkaar leren kennen

Handboek voor empowerment van moslimvrouwen

Deze publicaties zijn verkrijgbaar bij de boekhandel en via www.forum.nl

Handboek voor empowerment van moslimvrouwen. Steeds meer zelfbewuste moslims zijn op zoek naar antwoorden op vragen over geloof, samenleving en ethiek. Enerzijds willen zij hun leven leiden volgens de regels van de islam, anderzijds als volwaardig burger deelnemen aan de Nederlandse samenleving. In het bijzonder moslim-vrouwen ervaren bijna dagelijks dat de geleefde islam in contrast staat met de verzen uit de koran. Abdulwahid van Bommel

Samen ontwerpen aan de samenleving In de box Woonateliers biedt FORUM in elf (multimediale) publicaties een compleet overzicht van de Woonatelier-methode. Naast een beschouwing over de achterliggende visie, bevat de box een handleiding om een Woonatelier te starten, visies op multicultureel bouwen en wonen, verhandelingen over leefstijlen en kleurrijke participatie in huurdersverenigingen en ervaringen en ontwerpen van bewoners. De box bevat ook verschillende dvd’s, waaronder een documentaire over multicultureel wonen in internationaal perspectief.

Lokale Integratiekaart

Wie ben jij?

De Lokale Integratiekaart helpt gemeenten met ten minste 50.000 inwoners snel inzicht te verwerven in de sociaaleconomische en culturele positie van minderheidsgroepen. De kaart ondersteunt gemeenten in hun rol als regisseur van het lokale integratiebeleid. Over de thema´s arbeidsparticipatie en uitkeringsafhankelijkheid, prestaties in het onderwijs, segregatie en criminaliteit kunnen gemeenten de meest recente gegevens raadplegen, door de tijd volgen én onderling vergelijken. Zie www.lokaleintegratiekaart.nl

Dat is de kernvraag van de Workshop Zelfbeelden. Deze workshop over identiteit en interculturele dialoog nodigt jongeren uit elkaar te laten zien wat echt belangrijk voor hen is. Het doel: een dialoog op gang brengen die wederzijds het begrip en respect vergroot. FORUM verzorgt deze workshops bij onder meer instellingen, organisaties en scholen die werken met jongeren van 11 tot 17 jaar. Zie www.forum.nl

Agenda van activiteiten 14 maart

Onderwijssegregatie en de rol van gemeenten (studiemiddag)

15 maart

Informatiebijeenkomst voor hoogopgeleide allochtonen over de mogelijkheden van het Rijkstraineeprogramma

16 maart

Netwerkbijeenkomst voor (nieuwe) raadsleden over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning

n.n.b.

Presentatie van de publicatie ‘Over vasten en feesten’, een onderzoek naar trends bij allochtone jongeren

12 Zie voor actuele informatie: www.forum.nl