Body of Knowledge & Skills sector HEO Domein Business Administration Versie 23 juni 2008
HBO-raad Den Haag
2 Ten geleide De wereld staat niet stil. Veranderingen voltrekken zich in een steeds hoger tempo en dat op mondiale schaal. De halfwaardetijd van kennis wordt steeds korter. Dynamiek is een constante geworden. Dat is het kader waarbinnen het hoger economisch onderwijs (22 hogescholen, 150.000 studenten) zijn opdracht gestalte geeft om meer (jonge) mensen hoger op te leiden, en dat in een continue interactie met ontwikkelingen in de samenleving en het werkveld. De samenleving verwacht van een afgestudeerde die de door hogescholen afgegeven graad bachelor of business administration bezit dat die graad op goede gronden is verleend en dat die graad inhoudelijk van een goed niveau is. Ook wordt verwacht dat een afgestudeerde met de graad bachelor of communications van een hogeschool in Noord-Nederland, in essentie dezelfde basiskennis en basiscompetenties bezit als een afgestudeerde met dezelfde graad van een hogeschool in Zuid-Nederland. Het is om die redenen dat hogescholen eigen in het werkveld gevalideerde landelijke opleidingsprofielen en landelijke domeincompetenties hebben (zie informatiebank opleidingscompetenties op www.hbo-raad.nl). Het hoger economisch onderwijs kent vijf clusters van opleidingen, vijf domeinen te weten Business Administration, Commerce, Communications, Economics en Laws1. Voor die domeinen bestaan landelijke domeincompetenties. Daarop aanhakend is nu per domein een eerste landelijke Body of Knowledge & Skills (BoKS) opgesteld. In een BoKS wordt per competentie dieper ingegaan op achterliggende basiskennis- en deskundigheidsgebieden. De ambitie is het bieden van landelijke transparantie. Een BoKS fungeert als collectief referentiekader voor de betrokken hogescholen. Verschillen tussen hogescholen in met name de aard van de regionaal economische bedrijvigheid kunnen een logische reden zijn voor verschillen in de eigen invulling van een BoKS. Bij de totstandkoming ervan is Bureau Berenschot ingeschakeld niet alleen voor de begeleiding van het proces maar ook voor de inbreng van inhoudelijke expertise. Elke BoKS is opgesteld door de opleidingen zelf waarbij vertegenwoordigers van het werkveld zijn betrokken. Kennis- en deskundigheidsgebieden zijn voortdurend in ontwikkeling. Een BoKS is dan ook nooit ‘af’ of ‘compleet’. Vandaar dat de titel nadrukkelijk de toevoeging ‘versie 23 juni 2008’ bevat. De kunst is een BoKS actueel te houden. De ambitie is rond een BoKS een kennisgemeenschap, een netwerk te vormen van zowel mensen uit de opleidingen (docenten, lectoren) als uit het werkveld. Gedacht wordt aan een wikipedia-achtige opzet via internet, mogelijk gefaciliteerd door SURF, het Nederlands computernetwerk voor hoger onderwijs en onderzoek. Wij hopen dat deze eerste BOKS-versie inspiratie biedt voor een duurzame, inhoudelijke interactie tussen opleidingen en werkveld, gericht op de verdere ontwikkeling ervan. Namens het Sectoraal Adviescollege Hoger Economisch Onderwijs van de HBO-raad, Ineke van der Linden, voorzitter. 1
Tot Business Administration worden gerekend opleidingen als Management, Economie & Recht, Facility Management, International Business and Management Studies, Hotelonderwijs, Toerisme, Logistiek, Vastgoed & Makelaardij, Personeel & Arbeid; tot Commerce opleidingen als Commerciële Economie, Small Business & Retailmanagement; tot Communications opleidingen als Communicatie, Hogere Europese Beroepen, Media & Entertainment Management, Journalistiek; tot Economics opleidingen als Bedrijfseconomie, Accountancy, Fiscale Economie, Financial Services Management en tot Laws opleidingen als HBO Rechten, Sociaal-juridische Dienstverlening.
3 Body of Knowledge & Skills sector HEO Domein Business Administration Versie 23 juni 2008 Domein Business Administration Het domein business administration bestaat uit twaalf opleidingen: • Bestuurskunde & Overheidsmanagement (B&OM) • Facility management (FM) • Hoger Hotelonderwijs (HHO) • Hoger Toerisme en Recreatie (HTR) • Integrale Veiligheidskunde (IVK) • International Business Management Studies (IBMS) • International Office Management (IOM) • Logistiek & Economie (L&E) • Management, Economie en Recht (MER) • Media & Entertainment Management (M&EM) • Personeelsmanagement (P&A) • Vastgoed & Makelaardij (V&M) • Vrijetijds (Leisure) Management (VTM of LM) BA is de meest bedrijfskundige opleiding binnen de sector economie. Niet één vakrichting staat binnen dit domein centraal. De kracht van een bachelor BA is juist dat hij/zij een probleem vanuit verschillende invalshoeken (juridisch, economisch, organisatorisch, logistiek, marketing) kan benaderen én oplossen. Daarnaast is binnen dit domein het onderdeel management een belangrijke invalshoek. Er bestaan wel verschillen in focus tussen de opleidingen binnen het domein: Zo zijn de MER en IBMS de meest algemene bedrijfskundige opleidingen. De opleidingen Hoger Hotelonderwijs, Leisure,Tourism, Vastgoed & Makelaardij, Media & Entertainmentmanagement, Logistiek & Economie en Facility Management zijn ook zuivere bedrijfskundige opleidingen, maar dan specifiek branchegericht. De opleiding Bestuurskunde leidt bij uitstek op voor functies binnen de overheid en aanverwante branches in de non-profit-sector. Voor bovenstaande groep staat het integraal oplossen van bedrijfs- en/of bestuursprocessen centraal, waarbij men ernaar streeft een efficiënte- en effectieve organisatie te bewerkstelligen. Het hoofddoel is het bewerkstelligen van een hoge klanttevredenheid, zowel intern als extern. De opleidingen Personeel& Arbeid, Internationaal Office Management en Integrale veiligheidskunde, zijn de meer vakgerichte bedrijfskundige opleidingen binnen het domen. Zij leiden op voor een specifiek beroep, veelal binnen een specifieke sector. Ook voor deze groep opleidingen vormt het realiseren van interne en externe klanttevredenheid het uitgangspunt. De opleidingen van het domein Business Administration worden aangeboden door 22 hogescholen in Nederland. Jaarlijks leveren zij binnen het domein zo’n 10.000 afgestudeerde studenten af, die de internationaal erkende titel Bachelor of Business Administration mogen dragen. De opleidingen binnen het domein Business Administration leiden op tot hoge en middenmanagementfuncties binnen uiteenlopende organisaties: klein en groot, profit en nonprofit, overheid, dienstverlenend en industrieel.
4 Het domein BA is zowel gericht op de mensen en processen binnen de interne organisatie als de interactie met de externe omgeving waarbij men oog heeft voor de specifieke omgevingsaspecten van de organisatie (maatschappelijke, politieke, economische, branche- en sector gerelateerde). Werken met klanten, mensen en groepen in diverse organisatievormen staat centraal binnen de opleidingen van het domein. Kenmerk van de werkwijze van een Bachelor BA is problemen analyseren en aanpakken door middel van een multidisciplinaire benadering. De bachelor BA is betrokken bij de ontwikkeling en realisatie van de specifieke beleidsdoelen van een organisatie en heeft oog voor relaties tussen organisaties, voor netwerken en ketens. Hij/zij zorgt ervoor dat de processen op de juiste wijze en met het beoogde resultaat verlopen, verwerft middelen, draagt bij aan de planning en organisatie en het toezien op uitvoerende processen van productie en/of dienstverlening. Hij/zij is gericht op innovatie en op het realiseren en borgen van kwaliteit. De bachelor BA draagt bij aan verbetering en continuïteit van het bedrijf. Body of Knowledge & Skills De term Body of Knowledge & Skills (hierna: BoKS) staat voor het geheel van kennis, vaardigheden en attitudes van de beroepsbeoefenaar. Voor de domeinen binnen de sector HEO is deze BoKS verwoord in de zogenaamde domeincompetenties. Deze geven aan wat de bachelor of Commerce moet kennen en kunnen om als professional succesvol te opereren in de beroepspraktijk: 1. Ontwikkelen van een visie op veranderingen en trends in de externe omgeving en ontwikkelen van relaties, netwerken en ketens. Belangrijke deskundigheidsgebieden zijn: Theorieën van organisatiewetenschappen, methoden van informatieverzameling, juridische – en economische ontwikkelingen 2. Analyseren van beleidsvraagstukken, vertalen in beleidsdoelstellingen en –alternatieven en voorbereiden van besluitvorming. Belangrijke deskundigheidsgebieden zijn: budgetten- en kosten, haalbaarheidsanalyse, kwaliteitssystemen, procesmanagement, beslissings- en besluitvormingsmodellen, interne organisatieleer 3. Toepassen van human resource management in het licht van de strategie van de organisatie. Belangrijke deskundigheidsgebieden zijn: HRM-beleid, personeelsinstrumenten, leiderschapsstijlen, structuur en gebruik van gespreksmodellen t.b.v HRM (vb: slecht-nieuws, beoordelings- en selectiegesprekken) 4. Inrichten, beheersen en verbeteren van bedrijfs- of organisatieprocessen. Belangrijke deskundigheidsgebieden zijn: organisatiekunde (systeemleer, bedrijfsprocessen), relatiemanagement, financieel management, informatiesystemen, zorgsystemen, verandermanagement 5. Analyseren van de financiële en juridische aspecten, interne processen en de bedrijfs- of organisatieomgeving om samenhang en wisselwerking te versterken. Belangrijke deskundigheidsgebieden zijn: bedrijfseconomie, administratieve organisatie, privaatrecht( overeenkomsten, schadevergoeding, aansprakelijkheid, arbeidsrecht) en publiekrecht (vergunningen en inspectie), managementcontrol
5 6. Ontwikkelen, implementeren en evalueren van een veranderingsproces. Belangrijke deskundigheidsgebieden zijn: advieskunde- en vaardigheden, verandermanagement, projectmanagement, planning and control. Elke afgestudeerde bachelor of Business Administration beschikt over al deze competenties, maar er zijn accentverschillen per opleiding. In onderstaande afbeelding zijn deze schematisch weergegeven.
Domeincompetenties 1
2
3
4
5
6
X X X X X X
X X
X X X X X X X
Opleidingen 1. 2. 3. 4. 5. 6.
MER IBMS FM Hotelschool Leisure Toerisme
7.
Vastgoed en Makelaardij 8. P &A 9. LE 10. Media & entert. 11. Bestuurskunde 12. Integr. Veiligheidsk. 13. Intern. Office management
X X X X X X X
X X
X
X
X X X
X X X
X X X
X X
X X
X
X X
X
X
X
X
De kenniscomponent van de domeincompetenties bestaat uit drie elementen: 1. Basics: de basiskennis waarover elke afgestudeerde bachelor Business Administration beschikt. 2. Visions: belangrijke richtinggevende theorieën, concepten en/of auteurs binnen het domein Business Administration. 3. Trends: actuele ontwikkelingen en inzichten, die relevant zijn voor de bachelor of Business Administration. Hierna wordt een indruk gegeven geven van de basics per domeincompetentie en van enkele belangrijke visies en trends.
6 Competentie 1 Deskundigheidsgebied Theorieën van organisatiewetenschappen methoden van informatieverzameling juridische – en economische ontwikkelingen
Competentie 2 Deskundigheidsgebied budgetten- en kosten Haalbaarheidsanalyse Kwaliteitssystemen Procesmanagement Beslissings- en besluitvormingsmodellen interne organisatieleer
Ontwikkelen van een visie op veranderingen en trends in de externe omgeving en ontwikkelen van relaties, netwerken en ketens. Basics Methoden en technieken kwalitatief en kwantitatief onderzoek , Statistische analyse; Strategiemodellen, Omgevingsanalyse: STEP of DRETS; STEP- of SWOT-analyse; Branche en concurrentieanalyse; onderzoek afnemersbehoeften; Feasibility studies; Stakeholdersanalyse; Branding; Marktanalyse, consumentengedrag, marketingmix, segementering, bedrijfskolom, benchmarking, imago en identiteit , klachtenmanagement , Productielevenscyclus
Visions SSM (soft systems methodology), Ansoff, Boston Consultancy matrix, Business redesign, Imagineering. Concurrentiestrategie Porter, vijfkrachtenmodel Porter Concurrentiegedrag en -benadering Kotler , Paretoanalyse
Analyseren van beleidsvraagstukken, vertalen in beleidsdoelstellingen en –alternatieven en voorbereiden van besluitvorming. Basics Krachtenveldanalyses; Politieke analyses, maatschppelijk verantwoord ondernemen, rapportages, communicatiemiddelenmatrix, visie, missie, besluitvormingsmodellen, brainstormmodellen, besturingsmodellen, voortgangsrapportage
Visions Probleemtypologieën ((on)getemde en (on)tembare problemen), Beleidsimplementatiemodellen zoals netwerkbenadering/e- governance ( a la Cluetrain), zeven-S model
7
Competentie 3 Deskundigheidsgebied HRM-beleid Personeelsinstrumenten Leiderschapsstijlen structuur en gebruik van gespreksmodellen t.b.v HRM
Competentie 4 Deskundigheidsgebied organisatiekunde Relatiemanagement, Financieel management Informatiesystemen Zorgsystemen Verandermanagement
Toepassen van human resource management in het licht van de strategie van de organisatie. Basics Leiderschapsmodellen, Leiderschapstheorieën, Ethiek, werving, selectie, beoordelen en introductie van personeel. Performance management Vaardigheden in het voeren bijvoorbeeld slechtnieuws, beoordelings- en selectiegesprekken, voeren van werkoverleg, adviesvaardigheden, 360 graden feedback
Visions Leadership (Covey, Mc Gregor XY, Blake & Mouton) Leiderschapsmodellen (leading change van Kotter) Relationship situational leadership and sources of power (hershey & blanchard), Effective teamwork in international context (Belbin),), Motivation (reinforcement, Maslov, Herzberg Alderfer, Vroom), Managementbenaderingen (Prahalad/Quinn etc), Belbin teamrollen
Inrichten, beheersen en verbeteren van bedrijfs- of organisatieprocessen . Basics Procesmanagement, Kwaliteitszorgsystemen- en modellen ( bijv.: HACCP, INK, EFQM ,SERVQUAL), Interne auditing, Kwaliteitsonderzoek (statistische technieken, pareto, visgraat, e.d.) Organisatieontwerpen, Besluitvormingmingsmodellen, Informatieprocessen m.n. rol inter- /intranet dus e -governance etc, Administratieve organisatie, Ketenbenaderingen, Projectmanagement:,Teamrollen, Netwerkplanning, Balanced score card , Managementinformatiesystmemen (bijv CRM-, personeelsinformatiesystemen), kentgetallen, klanttevredenheid, Pareto-analyse
Visions SSM (soft systems methodology), BPR: Zeven-S model, cultuurdimensies ( bijv. Hofstede, Pinto, Trompenaars, Handy)
8
Competentie 5 Deskundigheidsgebied Bedrijfseconomie administratieve organisatie Privaatrecht Publiekrecht Managementcontrol
Competentie 6 Deskundigheidsgebied Advieskunde- en vaardigheden Verandermanagement Projectmanagement Planning and control
Analyseren van de financiële en juridische aspecten, interne processen en de bedrijfs- of organisatieomgeving om samenhang en wisselwerking te versterken. Basics Juridisch: overeenkomsten, schadevergoeding, aansprakelijkheid, arbeidsrecht ,vergunningen en inspectie. Bedrijfseconomisch: beoordelen financiële situatie en ontwikkelingen van de organisatie m.b.v. gegevens als jaarverslag en kengetallen, ontwikkelingen; Financiële analyse en planning, jaarverslaglegging, kosten baten analyse
Visions Aactualiteit Nedelands-, europees recht
Ontwikkelen, implementeren en evalueren van een veranderingsproces. Basics Operations management theorieën en modellen, leiderschapstheorieën, verander- en crisismanagement. Vormen en modellen van projectmanagement , adviesvaardigheden, implementatiemodellen, veranderingsstrategieen- en modellen, weerstand tegen verandering , visie, missie, doelen, risicoanalyse, P&C cyclus, kosten/baten analyse
Trends: E- business, Outsourcing, People-Planet-Profit modellen.
Visions GANNT Chart ,SSM (soft systems methodology), Groeimodellen Ansoff Probleemtypologieën ((on)getemde en (on)tembare problemen), Beleidsimplementatiemodellen zoals netwerkbenadering/e- governance ( a la Cluetrain)
