138
© Kristof Vrancken
Hangende tuin en Kruinenpad · Maasmechelen
praktijkboek
Publieke Ruimte 2009
tekst: architect Frank Jaspers
© Kristof Vrancken
Hangende tuin en Kruinenpad, Maasmechelen Opdrachtgever Gemeente Maasmechelen Ronny Gijsen Heirstraat 239 3630 Maasmechelen T +32 (0)89 76 96 10
[email protected] www.maasmechelen.be
Eisden Dorp weer boven water
De reconversie na de mijnsluiting ging aan Eisden Dorp voorbij. Enkele strategische actieprogramma’s moeten het dorp weer boven water halen. Het eerste is het creëren van een nieuwe band tussen de woonkern en de Zuid-Willemsvaart, een promenade met hangende tuin is de eerste realisatie. Een tweede strategisch programma wil het groengebied Het Greven ontsluiten. Hier is het kruinenpad het eerste gerealiseerde project.
Opdrachthouder ontwerp Architect Frank Jaspers bvba Frank Jaspers Langstraat 76 3630 Maasmechelen T +32 (0)89 48 05 50
[email protected]
De voorbije honderd jaar evolueerde Eisden, vandaag een deelgemeente van Maasmechelen, van een landbouwdorp naar een semiverstedelijkte mijn
Opdrachthouder uitvoering Hangende tuin Interklinker nv Luc Didden Rijksweg 203 3650 Dilsen-Stokkem T +32 (0)89 79 32 70
[email protected]
gemeente. Na de sluiting van de mijn kwamen vooral de mijnsite en de tuin wijk voor reconversie in aanmerking. Het oorspronkelijke dorp aan de over zijde van de Zuid-Willemsvaart werd vergeten. Het gebouwenpatrimonium, het handelsapparaat en het openbaar domein gingen er snel achteruit. De ruimtelijke impact van de mijnactiviteit is groot. Het meest in het oog springend zijn de spectaculaire mijnverzakkingen en een totaal verstoorde waterhuishouding. Verzakkingen komen overal voor in het Limburgse
Opdrachthouder uitvoering Kruinenpad CSM nv Stijn Berx Hamonterweg 103 3930 Hamont-Achel T +32 (0)11 55 06 00
[email protected]
mijngebied, in Eisden Dorp zijn ze zeer extreem (acht tot tien meter) en bovendien goed zichtbaar. Het water in de Zuid-Willemsvaart bleef op peil, het dorp en landschap er omheen zakten letterlijk weg. Zo staat er in de Langstraat een huis twee verdiepingen lager dan de dijk, terwijl de voordeur oorspronkelijk op de hoogte van de dijk lag. In Het Greven is de waterhuis houding totaal verstoord. Indien er niet permanent wordt gepompt, loopt het hele gebied onder water.
139
Van probleem naar kans Een architectenbureau ontwikkelde met de steun van de bewonersgroep Netwerk Revitalisatie Eisden Dorp een nieuwe stedenbouwkundige visie. Ze pleiten voor een nieuw toekomstperspectief: een stedelijk woongebied met een toeristische meerwaarde. Ze zien de mijnverzakkingen en de verstoorde waterhuishouding niet langer als een probleem, maar als ‘guiding principle’ voor de nieuwe stedelijke ontwikkeling. Ze definieerden enkele strategische actieprogramma’s. Het eerste actieprogramma beoogt een nieuwe band tussen de woonkern en de Zuid-Willemsvaart. Lange tijd nam Eisden een strategische positie in langs dit kanaal maar met het verhogen van de dijken verdween de econo mische link van het dorp met het water. Het jaagpad op de oostelijke oever groeide wel uit tot een belangrijk deel van het Limburgse fietsroutenetwerk. Tot voor kort fietsten de meeste recreanten Eisden achteloos voorbij, de begroeide dijken onttrokken het dorp volledig aan het zicht.
Kijk, een boot In een poging om de oude band met het water te herstellen werd in eerste instantie een promenade aangelegd parallel met het jaagpad. Ze vormt de ruggengraat van het nieuwe stedelijke gezicht aan het water. Het is de be doeling dat op termijn het begin- en het eindpunt van de promenade worden gemarkeerd met een baken, twee gebouwen met een toeristische bestem ming die de link leggen tussen het woongebied en het water. Op deze promenade worden tal van nieuwe ontwikkelingen geënt. De aanleg van de hangende tuin is de eerste realisatie. Ter hoogte van de keermuur in de Langstraat werd een uitzichtpunt met picknickplek gecreëerd. Het geheel is met groen opgedeeld in tuinkamers. De begroeiing van de plantvakken gaat door de reling heen op de keermuur. Samen met een scherm van dakpla tanen ontstaat op die manier in de Langstraat het effect van een hangende tuin. In de tuinkamers zijn de nodige picknicktafels en –banken in duurzame materialen geplaatst. Het is een ideale plek om even te rusten. Een ‘peris coop’ vertelt de geschiedenis van dit ‘manmade’ landschap. Ter hoogte van de hangende tuin werd een vlonder uit gegalvaniseerd staal en FSC-gelabeld hout aangelegd. Ouders met kleine kinderen maar ook gewone wandelaars, rolstoelgebruikers en passerende fietsers krijgen op die manier de kans om op een veilige manier naar langsvarende boten te zwaaien en vissen of eenden te voeren. De vlonder ligt in de bocht van het kanaal en biedt daardoor een extra breed panorama.
© Kristof Vrancken
Aan het einde van de betonnen keermuur in de Langstraat verschaft een
140
nieuwe dubbele trappenpartij toegang tot de dijk. De trappen zorgen voor een vlottere, want kortere, verbinding tussen het dorp en de dijk. Ze sluiten aan op het eindpunt van het bestaande voetpad en maken wandelen over de rijweg overbodig. Tussen de beide armen van de trappenpartij bevindt zich
© Kristof Vrancken
praktijkboek
Publieke Ruimte 2009
een waterbassin met een eenvoudige fontein en de slagzin ‘Eisden Dorp weer
Het Kruinenpad maakt op ruim elf meter hoogte het unieke fenomeen van de mijn verzakkingen tastbaar
boven water’.
Wandelen tussen de kruinen Een tweede strategisch programma wil het groengebied Het Greven ontslui ten voor fietsers en voetgangers op het jaagpad. In dit gebied is de water problematiek groot. Ten gevolge van de verzakkingen ontstonden nieuwe kwellen, het water van de Vrietselbeek loopt niet langer naar de Maas maar letterlijk terug naar de bron. Van de nood werd een deugd gemaakt, vandaag wordt het merendeel van het water aangewend als drinkwater. Omdat het drinkwaterproductiecentrum om veiligheidsredenen volledig omheind is, is het gebied ontoegankelijk. Onder het motto ‘als we er niet in mogen, dan er over’ realiseerde de werkgroep een kruinenpad. Vandaag vertrekt vanaf de dijk van de Zuid-Willemsvaart, op die plaats ongeveer 11,50 meter hoog, een stalen wandelpad doorheen de kruinen van de bomen. Door het niveau verschil tussen de dijk en het verzakte landschap is er geen trap of lift nodig. Het pad is voor iedereen toegankelijk en blijft op het peil van de dijk, terwijl de bezoeker het landschap onder zich ziet wegzakken en een goed beeld krijgt van de omvang van de mijnverzakkingen en de nieuw ontstane bron nen. Het pad is opgebouwd uit gegalvaniseerde stalen brugdelen met een lengte van twintig meter die werden opgehangen tussen torens en pijlers. Het loopvlak van de bruggen is anderhalve meter breed en is bekleed met FSC-gelabeld hout. In de torens is het loopvlak breder, zodat bijvoorbeeld twee kinderwagens elkaar makkelijk kunnen kruisen. In de torens zijn info borden aangebracht met verschillende verhaallijnen over de omgeving, per toren een ander thema. Op het eindpunt is er een hogere toren waar mensen via een trap nog zes meter hoger kunnen klimmen. Het kruinenpad verheft één van de kwalijke gevolgen van de steenkoolont ginning tot een toeristische attractie en geeft de omwonenden toegang tot een voorheen afgesloten groengebied. Het pad is gratis toegankelijk. Auto matische deuren sluiten het ’s nachts af. 141
Locatie Hangende tuin, dijk Zuid-Willems vaart, Maasmechelen, provincie Limburg Kostprijs studieopdracht 16.000 euro (excl. btw) Kostprijs uitvoering 238.680 euro (excl. btw) Uitvoeringstermijn 40 dagen
Locatie Kruinenpad Het Greven, dijk ZuidWillemsvaart t.h.v. Kerkhofstraat, Maasmechelen, provincie Limburg Kostprijs studieopdracht 55.000 euro (excl. btw)
© Kristof Vrancken
Realisatie 2007
Kostprijs uitvoering 774.340 euro (excl. btw) Uitvoeringstermijn 150 dagen
© Kristof Vrancken
Jaar van realisatie 2008
De daken van het verzakte dorp komen nog boven de Zuid-Willemsvaart uit
142
