Handleiding voor gelijke behandeling in

Guide to Equal Treatment in the Private Sector

Handleiding voor gelijke behandeling in de particuliere sector

tra-

scen ie v d a r o o v n e - Richtlijn

‘GET in’ wordt financieel ondersteund door het ‘Çommunity Action Program to Combat Discrimination 2001-2006’ van de Europese Commissie

Foto´s van: © Gernot Krautberger, fux (2), Tom Davison, Gautier Willaume, Gencay Emin, Erick Jones, Elio Zoppi, Jason Smith, Garry Woo - Fotolia, Photocase, Pixelquelle, Hartmut Reiners.

Rassendiscriminatie in de financiële sector

Rassendiscriminatie in de financiële sector Het komt voor dat een bank, een kredietverlener of een verzekeringsmaatschappij weigert om zaken met je te doen. Wat kun je doen als je vermoedt dat het met je huidskleur, afkomst of nationaliteit te maken heeft? Veel mensen gaan gewoon naar een ander bedrijf/dienstverlener en dienen geen klacht in als ze na een afwijzing het gevoel hebben gediscrimineerd te zijn.

Toch is er iets tegen te doen. Deze folder geeft kort weer welke wetgeving in Nederland discriminatie verbiedt, welke mogelijkheden er zijn om discriminatie tegen te gaan en welke hulp men kan krijgen bij het ondernemen van juridische stappen.

Juridische mogelijkheden Artikel 1 van de Nederlandse grondwet verbiedt discriminatie. Om discriminatie in consumententransacties te bestrijden, staan verschillende juridische wegen open. Klachten kunnen behandeld worden in interne klachtprocedures bij financiële dienstverleners, door de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) in het kader van de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) en via het strafrecht en het civiele recht. Hieronder volgt een uiteenzetting van de verschillende juridische mogelijkheden.

3


De AWGB verbiedt het maken van direct en indirect onderscheid op grond van onder andere ras, nationaliteit, godsdienst en levensovertuiging. Bij direct onderscheid heeft men ten doel iemand op grond van bijvoorbeeld ras achter te stellen. Bij indirect onderscheid gaat het om de effecten van het hanteren van bepaalde criteria of van een bepaald beleid. Het gebruikte onderscheidende criterium is dan ogenschijnlijk neutraal, maar hantering ervan heeft achterstelling van bepaalde groepen mensen tot gevolg of kan bedoelde achterstelling tot gevolg hebben. Bij indirect onderscheid kan er sprake zijn van een objectief gerechtvaardigde reden. Dit houdt in dat aan het nagestreefde doel iedere discriminatie vreemd is, dat de – om het doel te bereiken – gekozen middelen dienen te beantwoorden aan een werkelijke behoefte van de organisatie, terwijl ze ook geschikt en noodzakelijk zijn om het gestelde doel te bereiken. Hierbij twee voorbeelden van discriminatiezaken Een man met de Marokkaanse nationaliteit beschikt over een verblijfsvergunning bepaalde tijd regulier voor verblijf bij echtgenote. Zijn echtgenote heeft de Spaanse nationaliteit. De man en zijn echtgenote hebben gezamenlijk via een hypotheekadviseur een hypotheekaanvraag ingediend bij een financiële instelling. De instelling heeft de hypotheekaanvraag getoetst aan het acceptatiebeleid en afgewezen, omdat verzoeker slechts over een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd beschikt. De Commissie Gelijke Behandeling oordeelde dat het uitsluiten van houders van een verblijfsdocument voor bepaalde duur zonder nader onderzoek naar de daaraan ten grondslag liggende verblijfstitel of andere relevante omstandigheden verboden indirect onderscheid op grond van nationaliteit oplevert. (oordeel 2006-152)

4


Een bankinstelling weigerde een man met de Dominicaanse nationaliteit een rekening te openen omdat hij geen Nederlands of Engels sprak. Nadat de bankinstelling op de hoogte was van het feit dat de man bij de Commissie Gelijke Behandeling een verzoekschrift had ingediend, heeft zij per brief alsnog de mogelijkheid geboden de rekening bij haar te openen en heeft zij excuses aangeboden. Tevens heeft zij op internet haar eisen voor het openen van een rekening bekend gemaakt. Een taaleis werd hierbij niet genoemd. Het indirecte stellen van een taaleis levert indirect onderscheid op grond van ras op, dat niet objectief gerechtvaardigd is. De Commissie achtte het strikt vasthouden aan het Nederlands dan wel Engels niet noodzakelijk, nu de Nederlands sprekende partner van de man bereid was als intermediair op te treden. Ook concludeerde de Commissie dat de klachtenafhandeling onvoldoende zorgvuldig en deugdelijk is geweest. (oordeel 2006-169)

5


Zelfregulering: gedragscodes Nederlandse aanbieders van financiële diensten hebben zich georganiseerd in brancheorganisaties. Deze organisaties hebben gedragscodes opgesteld, waarin maatregelen staan die discriminatie bij de dienstverlening tegen moeten gaan. In dergelijke gedragscodes is omschreven welke criteria voor de acceptatie en de bejegening van cliënten gelden. Ook is er meestal een regeling in opgenomen om een klacht in te dienen tegen de maatschappij die gediscrimineerd heeft. De kwaliteit van de klachtprocedures verschilt nogal. Daarom is het van belang te bezien welke klachtprocedure het betreft en welke alternatieven mogelijk zijn. Met name de procedure bij de Commissie Gelijke Behandeling kan een goed alternatief vormen. In Nederland zijn alle banken aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). De NVB heeft geen eigen gedragscode. Wel hebben vele banken een eigen interne gedragscode. Ook is er een integriteitscode en zijn er algemene bankvoorwaarden. In de integriteitscode verklaren de leden van de Nederlandse Vereniging van Banken dat zij zich zullen houden aan de gedragsregels en richtlijnen die voortvloeien uit de Gedragscode verwerking persoongegevens financiële instellingen, de Algemene verklaring tegen Rassendiscriminatie, de Gedragscode Chinese Walls en de Gedragscode hypothecaire financieringen van het Contactorgaan Hypothecair Financiers (ook tussenpersonen zijn hierbij aangesloten). Naast de gedragscodes geeft de integriteitscode op zichzelf ook een aantal gedragsregels, deze zijn echter zeer algemeen. Zo wordt aangegeven dat er in geen enkele wijze afbreuk aan de integriteit gedaan mag worden en dat de nodige zorgvuldigheid in acht genomen moet worden.

6


De Algemene Bankvoorwaarden zijn opgesteld door de Nederlandse Vereniging van Banken in overleg met de Consumentenbond. De algemene bankvoorwaarden bepalen de grenzen die gelden in het verkeer tussen de banken en hun cliënten. Er zijn geen specifieke voorwaarden over discriminatie in opgenomen. Nadat hij de CGB om advies had gevraagd, heeft het Contactorgaan Hypothecair Financiers in 2006 in de gedragscode hypothecair financiers een verbod op hypotheekdiscriminatie opgenomen. Het Contactorgaan Hypothecair Financiers legde een verbod op deze praktijk vast na bespreking met de CGB en op aandringen van de minister van Financiën, Zalm, die eerder dat jaar dreigde met wettelijke maatregelen als de banken zelf geen actie zouden ondernemen.

De Algemene Wet Gelijke Behandeling In 1994 is de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) in werking getreden. Deze wet verbiedt onderscheid op grond van onder meer ras en nationaliteit bij het aanbieden van goederen en diensten, waaronder financiële transacties. Ook indirect onderscheid is verboden als daar een goede reden voor is. Verzoeken om een oordeel over discriminatie kunnen bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) in Utrecht worden ingediend. De rechtsgang naar de CGB is vrij eenvoudig. Er is geen advocaat voor nodig, er zijn geen kosten aan verbonden en de CGB geeft vrij snel een oordeel over de klacht. De oordelen van de CGB zijn echter niet bindend; om een schadevergoeding te krijgen, moet alsnog een procedure bij de rechter begonnen worden. Wel blijkt in de praktijk dat bedrijven de uitspraken van de CGB meestal opvolgen.

7


Het Burgerlijk Wetboek Ook het Burgerlijk Wetboek biedt mogelijkheden. Discriminatie kan als onrechtmatige daad een grondslag zijn voor een civiele procedure tot bijvoorbeeld vergoeding van schade. In het burgerlijk recht moet de klager zelf zijn gelijk halen. In het strafrecht wordt de procedure na aangifte overgenomen door de Officier van Justitie terwijl in het burgerlijk recht de klager zelf met hulp van een advocaat een procedure zal moeten starten. Een nadeel van de civiele procedure zijn de hoge kosten: in veel gevallen moet de klager de advocaat betalen en daarnaast zijn er kosten voor de procedure bij de rechter verschuldigd. In sommige gevallen komt de klager in aanmerking voor gefinancierde rechtsbijstand. Zie voor meer informatie de website van het juridisch loket: www.hetjl.nl

Het strafrecht De artikelen 137g en 429quater van het Wetboek van Strafrecht verbieden discriminatie op grond van ras bij de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf. Het weigeren om een financiële dienst te verrichten wegens de afkomst van de cliënt kan daar onder vallen. Aangifte kan worden gedaan bij de politie. Het verschil tussen beide artikelen is dat er bij een gedraging onder 137g sprake is van een misdrijf, terwijl er bij artikel 429quater slechts sprake is van een overtreding. De bewijslast voor artikel 137g Sr is zwaarder dan voor 429quater Sr, omdat de opzet aangetoond moet worden. Artikel 137g bestraft alleen rassendiscriminatie, 429quater handelt ook over andere discriminatiegronden.

8


De definitie van discriminatie is opgenomen in artikel 90quater Wetboek van Strafrecht. Vaak is het lastig om strafrechtelijk bewijs van discriminatie te leveren. Bij het weigeren van een financiële dienst moet bijvoorbeeld bewezen worden dat de huidskleur of afkomst de reden voor de weigering was. Het aantonen daarvan is in het algemeen moeilijk. Praktijktesten kunnen hier uitkomst bieden.

9


Deze folder is tot stand gekomen in het kader van een Europees project over discriminatie binnen de goederen- en dienstensector. Het project is genaamd “GET in” en wordt samen met Duitse en Poolse partners uitgevoerd. De buitenlandse partners zijn onder meer ARIC-NRW, Caritas Duitsland en Caritas Polen. Het “GET in” project-Guide to equal treatment in the private sector – richt zich op het terrein van discriminatie bij het openbaar aanbieden van goederen en diensten in de particuliere sector. In Nederland concentreert het project zich op de financiële dienstverlening. Het doel van het project is het ontwikkelen van indicatoren voor het vaststellen van discriminatie overeenkomstig de EG Richtlijn 2000/43. Daarnaast zijn voor medewerkers van adviescentra, antidiscriminatiebureaus, adviescentra voor migranten en consumentenorganisaties richtlijnen opgesteld worden voor adequate aanpak van klachten. Voor meer informatie zie de website: www.getin-online.net Deze publicatie wordt ondersteund door het Actieprogramma ter bestrijding van discriminatie van de Europese Unie (2001-2006). Dit programma is opgesteld om een doeltreffende invoering van de nieuwe antidiscriminatiewetgeving van de EU te ondersteunen. Het zesjarige programma richt zich tot alle betrokkenen die kunnen helpen bij de ontwikkeling van een passende en doeltreffende antidiscriminatiewetgeving in de EU-25, EFTA en de kandidaatleden van de EU. Het Actieprogramma heeft drie hoofddoelen: 1. Verbeteren van het inzicht in zaken die te maken hebben met discriminatie 2. Ontwikkelen van het vermogen om discriminatie doeltreffend aan te pakken 3. Bevorderen van de achterliggende waarden van de strijd tegen discriminatie Voor meer informatie, zie: http://europa.eu.int/comm/employment_social/fundamental_rights/index_en.htm De inhoud van deze publicatie weerspiegelt niet noodzakelijkerwijs de opinie of positie van het Directoraat-Generaal voor Werkgelegenheid, Industriële Betrekkingen en Sociale Zaken van de Europese Commissie. Noch de Europese Commissie noch enig persoon die in haar naam handelt, is aansprakelijk voor het doel waarvoor de informatie in deze publicatie mogelijk wordt gebruikt.

10


Deutscher Caritasverband e. V. Abteilung Soziales und Gesundheit Referat Migration und Integration Karlstraße 40 · 79104 Freiburg Isabell Zwania +49 761 200-331 E-Mail: [email protected] Anti-Rassismus Informations-Centrum ARIC-NRW e.V. Friedenstraße 11 · 47053 Duisburg Hartmut Reiners +49 203 28 48 73 E-Mail: [email protected] Diözesan Caritasverband für das Erzbistum Köln Georgstr. 7 · 50676 Köln Heike Lammertz +49 221 2010-310 E-Mail: [email protected] Landelijke Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie LBR Schaatsbaan 51 · NL - 3013 AR Rotterdam Leyla Hamidi +31 10 20 10 201 E-Mail: [email protected] Caritas Polska Skwer Kard.St.Wyszynskiego ´ 9 Pl 01-015 Warszawa Mirek Bieniecki +48 880 543 641 E-Mail: [email protected] Caritasverband für die Stadt Köln Antidiskriminierungsbüro Stolzestr. 1 a · 50674 Köln Kornelia Meder +49 221 56046-0 E-Mail: [email protected]

Homepage: http://www.getin-online.net E-Mail: [email protected]

Handleiding voor gelijke behandeling in

Recommend Documents