Gelijke behandeling informatie voor werknemers
Gelijke behandeling: informatie voor werknemers Het is wettelijk bepaald dat iemand niet ongelijk behandeld mag worden vanwege zijn godsdienst, levensovertuiging, politieke overtuiging, ras, geslacht, nationaliteit, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, handicap of chronische ziekte, leeftijd, arbeidsduur (voltijd- of deeltijdwerk) of soort contract (vast of tijdelijk). In deze brochure vindt u onder meer informatie over (on)gelijke behandeling tijdens een sollicitatieprocedure, op het werk en bij de arbeidsvoorwaarden.
Inhoudsopgave Wat is gelijke behandeling op het werk? 3 Wat betekent gelijke behandeling voor uw sollicitatie? 4 Mogen bepaalde sollicitanten voorrang krijgen bij de sollicitatie? 6 Hoe zit het met gelijke behandeling op uw werk? 8 Kunt u bij ontslag een beroep doen op gelijke behandeling? 9 Wat kunt u doen bij ongelijke behandeling? 10 Kunt u een klacht indienen bij de Commissie Gelijke Behandeling? 11 Informatie 11
2
GELIJKE BEHANDELING
Wat is gelijke behandeling op het werk? Gelijke behandeling op het werk betekent dat uw werkgever u niet anders mag behandelen dan andere werknemers omdat u bijvoorbeeld een ander geloof hebt of een handicap. Samengevat: uw werkgever mag geen onderscheid maken op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke overtuiging, ras, geslacht, nationaliteit, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, leeftijd, handicap of chronische ziekte, soort contract en arbeidsduur. Dit zijn de zogenoemde discriminatiegronden. Goede reden voor ongelijke behandeling Een werkgever mag alleen onderscheid maken als hier een goede reden voor is. Er zijn twee mogelijkheden: 1. In de wet is expliciet een uitzondering vastgelegd. De werkgever mag bijvoorbeeld voorkeur geven aan een kandidaat met een handicap om de achterstand van deze groep op de arbeidsmarkt weg te werken. 2. Bij onderscheid op grond van leeftijd, arbeidsduur of het hebben van een vast of een tijdelijk contract is het maken van onderscheid mogelijk als de werkgever daarvoor een hele goede reden kan aanvoeren (zogenaamde ‘objectieve rechtvaardiging’). Voorbeeld: In een houtverwerkingsbedrijf geldt als regel dat werknemers jonger dan 21 jaar niet met bepaalde zaagmachines mogen werken. Dit onderscheid op grond van leeftijd kan uit veiligheidsoverwegingen gerechtvaardigd zijn. Commissie Gelijke behandeling De Commissie Gelijke Behandeling (CGB) houdt toezicht op de naleving van de wetten op het gebied van gelijke behandeling.
GELIJKE BEHANDELING
3
Wat betekent gelijke behandeling voor uw sollicitatie? Als u solliciteert, mag uw mogelijke werkgever geen onderscheid maken op grond van één van de discriminatiegronden. Dit geldt voor alle onderdelen van de sollicitatieprocedure: van de inhoud van de personeelsadvertentie waar u op reageert tot uw eventuele aanstelling. Personeelsadvertentie en gelijke behandeling In een personeelsadvertentie mag een werkgever alleen eisen stellen die nodig zijn voor het werk.Verder mogen er alleen zogenoemde geslachtsneutrale woorden worden gebruikt, zoals persoon of kandidaat. Ook mag er alleen een leeftijdsgrens worden opgenomen als hier een goede reden voor is. Selectieprocedure en gelijke behandeling U mag alleen worden beoordeeld op basis van de functie-eisen. Sollicitatiegesprek en gelijke behandeling Tijdens het sollicitatiegesprek mogen alleen vragen worden gesteld die relevant zijn voor de functie.Vragen over privé-zaken horen in een sollicitatiegesprek niet thuis. Bijvoorbeeld vragen naar uw kinderwens of gezinsomstandigheden mogen niet worden gesteld. Ook mag er niet gevraagd worden naar uw gezondheid of uw ziekteverzuim bij uw vorige werkgever.
4
GELIJKE BEHANDELING
Alsnog afgewezen Is de keuze op u gevallen, dan mag u niet alsnog worden afgewezen omdat de werkgever nieuwe informatie over u gekregen heeft. Bijvoorbeeld omdat de werkgever tijdens het laatste gesprek met u over de arbeidsvoorwaarden hoort dat u zwanger bent. Klacht ongelijke behandeling Als er tijdens de sollicitatieprocedure sprake is van ongelijke behandeling kunt u bij de werkgever informeren of er een klachtenregeling voor sollicitanten bestaat.Voor het indienen van een klacht over ongelijke behandeling of voor advies kunt u ook contact opnemen met de Commissie Gelijke Behandeling.
GELIJKE BEHANDELING
5
Mogen bepaalde sollicitanten voorrang krijgen bij de sollicitatie? In bepaalde situaties mag een werkgever een voorkeur uitspreken voor een bepaalde groep sollicitanten. De volgende regels gelden: Voorkeursbeleid Als kandidaten gelijk geschikt zijn voor een baan mag een werkgever een voorkeur uitspreken voor een bepaalde groep.Voorkeursbeleid mag alleen voor vrouwen, etnische minderheden en personen met een handicap of chronische ziekte. Er is een aantal voorwaarden. Een voorkeur voor vrouwen mag alleen wanneer het percentage vrouwen in een bepaalde functie in een bedrijf beduidend lager is dan het percentage mannen. Dit betekent niet dat er precies evenveel mannen als vrouwen in die desbetreffende functie moeten werken. Een voorkeur voor etnische minderheden mag alleen wanneer het percentage van deze groep in een bepaalde functie in een bedrijf beduidend lager is dan het regionale percentage. Sollicitanten uit groepen waarvoor geen voorkeursbeleid geldt, bijvoorbeeld mannen, mogen niet bij voorbaat uitgesloten worden bij de werving van personeel. Geslachtsbepaalde, rasbepaalde en leeftijdsbepaalde beroepsactiviteiten Soms kan een functie alleen door een man of alleen door een vrouw uitgeoefend worden of door iemand van een bepaald ras. Denk bijvoorbeeld aan een actrice in een toneelstuk of de rol van Martin Luther King in een speelfilm. Sommige functies zijn ook leeftijdsbepaald.
6
GELIJKE BEHANDELING
Noodzakelijk vanwege gezondheid/veiligheid Kandidaten met een handicap of chronische ziekte mogen geweigerd worden voor de sollicitatieprocedure als dat noodzakelijk is voor de gezondheid en veiligheid van de kandidaat/werknemer of van anderen. Ze mogen echter niet worden geweigerd als het risico voor de gezondheid en veiligheid is weg te nemen door aanpassingen op de werkplek. Jongeren Ook voor jeugdige werknemers kunnen soms andere regels gelden. Risicovolle werkzaamheden door werknemers onder de 18 jaar kunnen gevaar opleveren voor de veiligheid of gezondheid van de werknemers zelf of van collega’s of klanten. Dit kan een reden zijn om hen uit te sluiten van het sollicitatieproces. Godsdienst en levensbeschouwing Ook als het gaat om instellingen op religieuze en levensbeschouwelijke grondslag, is er een aantal uitzonderingen. Als voor de uitoefening van een bepaald beroep, een religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging noodzakelijk is, mag de instelling deze eis aan de sollicitanten stellen. Zo mag een gereformeerd ziekenhuis een verpleegkundige vragen met een gereformeerde overtuiging. Door de veelvuldige contacten die verpleegkundigen met patiënten hebben, geven zij ook invulling aan de identiteit van de instelling. Deze eis mag dus niet gesteld worden aan een kok die uitsluitend in de keuken bezig is.
GELIJKE BEHANDELING
7
Hoe zit het met gelijke behandeling op uw werk? Op de werkvloer mag geen sprake zijn van ongelijke behandeling. Uw werkgever mag u niet anders behandelen dan een andere werknemer omdat u bijvoorbeeld vrouw bent of een handicap hebt. Gelijke behandeling heeft gevolgen voor alle aspecten van uw werk. Bepalingen cao en gelijke behandeling Bepalingen in de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) die in strijd zijn met gelijkebehandelingswetgeving zijn ongeldig. Arbeidsvoorwaarden vast en tijdelijk contract Een werkgever mag geen onderscheid maken tussen de arbeidsvoorwaarden van werknemers met een vast en tijdelijk contract. Discriminatie en intimidatie op de werkvloer Een werkgever is verplicht discriminatie en intimidatie tussen werknemers onderling te voorkomen. Een werkgever moet zorgen voor een goed werkklimaat. Daar hoort bij het voorkomen van discriminatie en intimidatie tussen werknemers onderling. Recht op gelijke beloning Het recht op gelijke beloning maakt deel uit van het recht op gelijke behandeling. Alle werknemers binnen een bedrijf moeten bij gelijkwaardig werk, gelijkwaardig loon krijgen. Uw werkgever mag dus geen onderscheid maken tussen mannen en vrouwen, autochtonen en allochtonen, voltijders en deeltijders, mensen met en zonder handicap of chronische ziekte en tussen werknemers met een vast en een tijdelijk contract. Op de website www.gelijkloon.nl kunt u meer informatie en tips vinden over gelijke beloning.
8
GELIJKE BEHANDELING
Kunt u bij ontslag een beroep doen op gelijke behandeling? U mag niet worden ontslagen op grond van de discriminatiegronden. Ook zwangere of zieke werknemers kunnen niet zomaar worden ontslagen. Als dit wel gebeurt, kunt u een beroep doen op uw recht op gelijke behandeling. Ontslag op grond van leeftijd Het kan dat uw werkgever op grond van uw leeftijd de arbeidsovereenkomst mag beëindigen. Bijvoorbeeld als u de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar bereikt. Ook kan er voor een bepaalde functie een functioneel leeftijdsontslag zijn. Dit houdt in dat u zodra u een bepaalde leeftijd bereikt ontslag krijgt. Een piloot wordt bijvoorbeeld ontslagen als hij 56 wordt. Functioneel leeftijdsontslag is vaak bedoeld om de gezondheid of veiligheid van oudere werknemers en derden te beschermen. Meer informatie vindt u op www.szw.nl bij het onderwerp Ontslag.
GELIJKE BEHANDELING
9
Wat kunt u doen bij ongelijke behandeling? Denkt u dat u tijdens uw sollicitatieprocedure, op het werk of bij uw ontslag ongelijk behandeld bent? Dan kunt u de volgende personen of instanties raadplegen: • De (mogelijke) werkgever • De ondernemingsraad • De Commissie Gelijke Behandeling (CGB), www.cgb.nl Adres: Postbus 16001, 3500 DA Utrecht. Telefoonnummer 030 888 38 88 • U kunt uw zaak voorleggen aan de rechter. U kunt dit meteen doen of eerst een oordeel afwachten van de Commissie Gelijke Behandeling. De rechter kan bijvoorbeeld een schadevergoeding toekennen. • In Nederland zijn overal organisaties actief die u kunnen adviseren over discriminatie en ongelijke behandeling. Bij u in de buurt is dat het lokale Anti Discriminatie Bureau (ADB). U kunt een lokaal ADB vinden via internet Bel gelijk, www.belgelijk.nl en via de landelijke telefoonlijn 0900-BelGelijk. In cijfers is het nummer 0900-2 354 354. De telefoonlijn is opgezet in het kader van de campagne ‘Discriminatie? Bel Gelijk!’.
10
GELIJKE BEHANDELING
Kunt u een klacht indienen bij de Commissie Gelijke Behandeling? Als u zich tijdens de sollicitatieprocedure of op uw werk ongelijk behandeld voelt, kunt u hierover bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) een klacht indienen. De CGB is een onafhankelijk orgaan van deskundigen. Onderzoek CGB Iedereen die zich ongelijk behandeld voelt, kan naar de Commissie stappen. Naar aanleiding van de klacht kan de Commissie een onderzoek instellen. De CGB beoordeelt dan of de gelijkebehandelingswetgeving goed is nagevolgd. Uitspraak CGB Een uitspraak van de Commissie is niet bindend, zoals een vonnis van de rechter. Maar vaak worden de betrokken partijen het na de uitspraak van de Commissie alsnog eens en wordt het oordeel opgevolgd.
Meer informatie Op www.szw.nl vindt u meer vragen en antwoorden over gelijke behandeling en gelijke beloning. Hebt u naar aanleiding van deze brochure nog vragen of wilt u meer exemplaren bestellen, dan kunt u contact opnemen met de Postbus 51 infolijn: 0800-8051 (gratis) of kijken op www.postbus51.nl.
GELIJKE BEHANDELING
11
Postbus 90801 2509 LV Den Haag Bestelnummer 129 Maart 2009 Gewijzigde herdruk Gratis uitgave
