Handleiding Docentstages sector Waterschappen Doelstelling Docentstages | Best practices | Tips | Voorbeelden
Status Datum
Definitief November 2011
A&O-fonds Waterschappen Postbus 30435 2500 GK Den Haag 070 373 82 99
[email protected] www.aenowaterschappen.nl
Inhoudsopgave 1
Docentstages: praktisch instrument voor samenwerking met het onderwijs
3
2
Spelregels Docentstages
4
3
Praktijkvoorbeeld van waterschap Rijn en IJssel
5
4
Praktijkvoorbeeld van waterschap Rivierenland
6
5
Informatie voor onderwijsinstellingen en docenten
7
6
Formats en meer informatie
8
PAGINA 2 VAN 9
1 Docentstages: praktisch instrument voor samenwerking met het onderwijs Het organiseren van docentstages is één van de aanbevelingen uit het adviesrapport Arbeidsmarktbeleid Waterschappen (2011) dat is opgesteld in opdracht van het A&O-fonds Waterschappen. De aanbeveling heeft geleid tot de uitwerking van deze handleiding. Een goede samenwerking tussen onderwijs en waterschappen is essentieel voor de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Voor goed waterbeheer is het dus van belang dat tussen waterschappen en onderwijs kennisuitwisseling plaatsvindt. Ook vanuit het oogpunt van werving hebben waterschappen baat bij goede contacten met relevante opleidingen. De docent is een belangrijke schakel tussen het waterschap en de student die wordt opgeleid voor een baan in het waterbeheer. Hij of zij heeft een grote rol in de beeldvorming bij studenten van de beroepspraktijk bij het waterschap. Via de docent heeft het waterschap indirect toegang tot de potentiële werknemers van de toekomst. Docentstages dragen bij aan de realisatie van beide doelstellingen. Dit neemt niet weg dat ook het onderwijs zelf veel voordeel heeft bij de docentstages. Ze vormen een ideaal middel om de praktijkervaring van docenten op peil te houden. Voordelen De docentstage biedt het waterschap de volgende voordelen: • • • •
Invloed op onderwijsprogrammering voor optimale aansluiting van onderwijs op de praktijk van het waterbeheer; Verbeteren van de zichtbaarheid van het waterschap en indirect het imago als toekomstige werkgever bij studenten; Gebruik van de kennis van docenten; ‘Warm’ contact met onderwijsinstelling kan als basis dienen voor verdere samenwerking gericht op voorkomen van arbeidsmarktknelpunten.
PAGINA 3 VAN 9
2 Spelregels Docentstages Voor een effectieve inzet van docentstages als HR-instrument adviseren wij waterschappen zich aan de volgende spelregels te houden: 1. Keuze voor (relevante) opleiding Het is effectief de docentstage te richten op opleidingen die vanuit arbeidsmarktperspectief relevant zijn. Primair en voortgezet onderwijs zijn dan minder voor de handliggend. 2. Actief benaderen van opleiding Zorg dat bekend is dat je plek voor een docentstage hebt. Benader opleidingen actief. Voor contactgegevens kunt u gebruik maken van de inventarisatie (water)opleidingen, die u op de website van het A&O-fonds Waterschappen. 3. Start, duur en arbeidsomvang Docentstages zijn er in verschillende soorten en maten. Van een korte verkennende ‘snuffelstage’ tot een intensievere verdiepingsstage. Ook de duur van de stageperiode kan verschillen en is mede afhankelijk van de leerdoelen van de docent. Voor docenten is het lastig om tijd vrij te maken. Beperk de mogelijkheden niet door uit te gaan van een van tevoren vastgestelde tijdsbesteding. Kijk wat er mogelijk is en pas hier de inhoud van de opdracht en de tijdsbesteding op aan. Het project docentstages richt zich op de organisatie van docentstages in het schooljaar 2011-2012. De startdatum is aan het waterschap zelf en zal in de praktijk maatwerk zijn. 4. Probleemgestuurde opdracht/meerdere velden Formuleer een onderzoeksopdracht waardoor de docent zelf aan de slag gaat. Leg niet alles uit, maar laat vooral zelf ontdekken. Dit scheelt veel begeleidingstijd. 5. Houdt het praktisch Het is de bedoeling dat de docentstage een eenvoudig instrument is dat zonder veel voorbereiding en met slechts een kleine tijdsinvestering in te zetten is. Gaat u een docentstage organiseren, dan is het belangrijk rekening te houden met de punten zoals die hierna naar voren komen.
PAGINA 4 VAN 9
3 Praktijkvoorbeeld van waterschap Rijn en IJssel Waterschap Rijn en IJssel heeft ervaren dat een docentenstage een belangrijke schakel kan zijn in de gewenste samenwerking met het onderwijsveld. Een docent van de opleiding Civiele Techniek van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) liep in 2010 vijf maanden stage. De stage zorgde er uiteindelijk voor dat in december van hetzelfde jaar beide partijen hun handtekening zetten onder een langdurige samenwerking. Zo verzorgt het Waterschap vanaf het studiejaar 2011-2012 gastlessen, praktijk-opdrachten en worden stageplaatsen gegarandeerd. Hogeschool Arnhem-Nijmegen De HAN is voor waterschap Rijn en IJssel een belangrijk opleidingsinstituut in de regio. Veel van hun medewerkers hebben hier ooit hun opleiding afgerond. Voor bemensing van waterbouwkundige projecten is het waterschap indirect aangewezen op de opleiding Civiele Techniek. Denk aan de aanleg en renovatie van rioolzuiveringsinstallaties, riolering, gemalen, stuwen, sluizen, vistrappen, onderleiders en waterkerende kunstwerken. Initiatief Een van de medewerkers van de Rijn en IJssel geeft al jaren gastlessen bij de opleiding Civiele Techniek. Een docent die stage wilde lopen, hiervoor bestaat overigens geen beleid bij de HAN, heeft hem benaderd of dit wellicht bij het waterschap zou kunnen. Zo geschiedde. Stage De docentstage duurde van februari tot en met juni 2010. Gedurende deze periode werkte de docent van de HAN een dag per week aan een opdracht. Er waren vaste contactmomenten met de begeleider vanuit het waterschap. Het idee achter de opdracht was echter dat de docent vooral zelf aan de slag zou gaan en contacten zou leggen binnen de organisatie van Rijn en IJssel. Docent en waterschap hebben bewust gekozen voor een opdracht die meerdere ‘velden’ van het waterschap raakte. Hierdoor moest met veel verschillende afdelingen van het waterschap worden samengewerkt. Zo kon de docent een zo’n volledig mogelijk beeld van de beroepspraktijk van het waterschap krijgen. Het waterschap en de HAN hebben van tevoren een stageovereenkomst getekend, maar dit had net zo goed een bevestigingsbrief kunnen zijn. Opdracht Begin 2010 kampte de regio Rijn en IJssel met extreem hoog water. Het openzetten van de sluizen om het oppervlaktewater te reguleren was toen uitgebreid in het nieuws. Aanhakend op de actualiteit werd de volgende stage-opdracht geformuleerd: onderzoek welke stuwen er binnen het waterschap geschikt zijn voor kleinschalige energiewinning. Welk percentage van de tijd kunnen de stuwen energie opleveren en wanneer is dat rendabel? ‘Het is goed om ook buiten de wereld van het onderwijs te komen. Met twee benen op een dijk naar het water-beheer kijken, dat maakt wat los.’ (docent) Vervolg De aanwezigheid van de docent maakte het laagdrempelig om ook over andere vormen van samenwerking in gesprek te raken. Via de docent waren de contacten bij de HAN immers zo gelegd. Andersom gold dat ook. Zo ontstond het perspectief op een structurele samenwerking tussen beide partijen, wat uiteindelijk heeft geleid tot een samenwerkingsovereenkomst voor een aantal jaren. Na de docentstage is de docent een dagdeel in de week bij het waterschap blijven werken. Zijn aanwezigheid zorgt ervoor dat de lijnen kort blijven. De docentstage heeft verder een vaste plek in het educatiebeleid van Rijn en IJssel gekregen.
PAGINA 5 VAN 9
4 Praktijkvoorbeeld van waterschap Rivierenland Ook bij waterschap Rivierenland heeft onlangs een docent stage gelopen. Helicon, opleidingsinstelling voor Groen Onderwijs, start binnenkort met de opleiding MBO Watermanagement. Om de opleiding goed aan te laten sluiten op de beroepspraktijk dook een van de docenten letterlijk de praktijk in. Hij liep stage bij verschillende werkgevers binnen de watersector, waaronder het waterschap. De stage was gericht op: Het verkennen van de werkpraktijk (waar moet het onderwijs aan voldoen?); Inventariseren welke activiteiten van het waterschap geïntegreerd zouden kunnen worden in de opleiding (bijvoorbeeld via gastcolleges); Realiseren van een netwerk binnen het waterschap; Leggen van een basis om het waterschap te betrekken bij het onderwijs. De stage had het karakter van een meeloopstage en Rivierenland heeft hiervoor een programma opgesteld. Tips • Richt je op opleidingen die vanuit arbeidsmarktperspectief relevant zijn; • Zorg dat bekend is dat je plek voor een docentstage hebt. Benader opleidingen actief; • Voor docenten is het lastig om tijd vrij te maken. Beperk de mogelijkheden niet door uit te gaan van een van tevoren vastgestelde tijdsbesteding. Kijk wat er mogelijk is en pas hier de inhoud van de opdracht en de tijdsbesteding op aan; • Formuleer een onderzoeksopdracht waardoor de docent zelf aan de slag gaat. Leg niet alles uit, maar laat vooral zelf ontdekken; • Zorg dat de stageopdracht betrekking heeft op meerdere velden van het waterschap zodat de docent een volledig beeld krijgt van de beroepspraktijk; • De docentstage kan een opstap zijn naar verdere structurele samenwerking met de betreffende onderwijsinstelling, Geef HR de opdracht om deze mogelijkheden te onderzoeken; • Voorwaarde: een ‘trekker’ binnen het waterschap; • Stel een stageovereenkomst op.
PAGINA 6 VAN 9
5 Informatie voor onderwijsinstellingen en docenten De werkpraktijk Praktijkervaring is essentieel voor docenten. Door letterlijk af en toe in de praktijk te kijken, kan de docent zijn studenten beter voorbereiden op de werkpraktijk. Waterschappen hebben veel te bieden voor mensen met een achtergrond in de civiele techniek, hydrologie en chemische technologie. Tegelijkertijd is de realiteit dat veel van deze mensen niet weten wat een waterschap aan baan- en ontwikkelingsmogelijkheden heeft te bieden. Ook bij docenten is dit beeld niet altijd even helder. Door actief bij een waterschap achter de deur te kijken, krijgt een docent dit inzicht wel. Van elkaar leren Docentstages bieden docenten in het beroepsonderwijs (en eventueel daarbuiten) de mogelijkheid feeling te krijgen of te houden met wat er zich in het waterbeheer afspeelt en hun inzicht te vergroten in de werkpraktijk van het waterschap. Omgekeerd biedt de stage een waterschap de mogelijkheid om een beter zicht te krijgen op de werkzaamheden van de docenten en het onderwijs. Afhankelijk van de achtergrond en de persoonlijke leerdoelen kan de docent kiezen uit verschillende stagetypen: Een verkennende stage; Een verdiepingsstage; Een update stage; Een onderzoekende stage. Aansluiting beroepspraktijk Welke competenties heb je als docent allemaal nodig om goed te kunnen functioneren? De Wet op de beroepen in het onderwijs (Wet BIO) gaat daarop in. Deze wet is in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat docenten bekwaam zijn en blijven. Er zijn zeven competenties gedefinieerd waaraan iedere docent moet voldoen. Eén van deze competenties is samenwerken met de omgeving. Hieronder vallen: Relaties met het bedrijfsleven en instellingen; Het volgen van ontwikkelingen in het bedrijfsleven; Het vertalen daarvan naar het onderwijs. Via docentstages kan deze competentie uitstekend worden ontwikkeld. Meerwaarde onderwijsinstelling Voor onderwijsinstellingen levert een docentstage bij het waterschap de volgende voordelen op: • Competentieontwikkeling bij docenten; • Bieden van kwalitatief hoogwaardig onderwijs; • Bieden van opleidingen die aansluiten op de arbeidsmarkt; • Versterken van externe netwerken; • Verbeteren van het imago en de zichtbaarheid van de onderwijsinstelling; • Mogelijkheid tot het aangaan van andere samenwerkingsvormen. Tips • Door docentstages op te nemen in het Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) van de docenten valt dit onder scholing/professionalisering van de docent. Bij het ROC heeft elke docent recht op 100 scholingsen professionaliseringsuren per jaar (binnen ROC s). Binnen het HBO is er ruimte voor deskundigheidsbevordering van 10% van de aanstelling; • Het inzetten van docentstages leidt tot een besparing op de kosten van eventuele cursussen; • Benut de ruimte die er binnen het HBO is voor docenten om naast het lesgeven onderzoek te doen en publicaties te schrijven. Koppeling van deze activiteiten aan een docentstage zorgt voor een efficiënte en effectieve besteding van de beschikbare tijd; • Organiseer docentstages in de tentamen/examenperiode. Daardoor is er minder vervanging nodig door het kleinere aantal lessen.
PAGINA 7 VAN 9
6 Formats en meer informatie Voorbeelden van brieven en docentstage-overeenkomst Wilt u voor uw waterschap een docentstage organiseren? Dan kunt u de voorbeeldbrieven en overeenkomst als format gebruiken.
Bijlage 1: Voorbeeldbrief docentstage Bijlage 2: Voorbeeldbrief bevestiging docentstage Bijlage 3: Voorbeeld Docentstage-overeenkomst
Meer informatie Meer informatie treft u aan op de website van het A&O-fonds Waterschappen www.aenowaterschappen.nl . Ook kunt u contact opnemen via e-mailadres www.aenowaterschappen.nl.
PAGINA 8 VAN 9
Colofon
Opdrachtgever Stichting A&O-fonds Waterschappen Secretaris/Projectmanager E. van Vliet Eindredactie E. van Vliet Uitvoering en samenstelling Boom _ Bos, Robin van Barneveld, Den Haag Met dank aan De leden van de werkgroep Docentdagen en -stages Bronnen Bij het opstellen van deze handleiding is gebruik gemaakt van de ervaringen met docentstages bij waterschap Rijn en IJssel en waterschap Rivierenland. De voorbeelddocumenten zijn afkomstig van waterschap Rijn en IJssel, met uitzondering van de ‘voorbeeldbrief docentstage’. Voor deze handleiding docentstages waterschappen heeft ook het document ‘Handleiding voor het invoeren van docentstages’ van de Kamer van Koophandel Noord-Nederland (2009) als input gediend. Vormgeving RUURD Grafische vormgeving, Rotterdam Oplage 50 en webdocument
Uitgave
© Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen, Den Haag. November 2011 Stichting A&O-fonds Waterschappen bevordert en ondersteunt vernieuwende activiteiten op het gebied van arbeidsmarkt en HRM-beleid. Actuele informatie over de verschillende projecten treft u aan op www.aenowaterschappen.nl. Rechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerwijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de Stichting A&O-fonds Waterschappen. Hoewel aan deze uitgave de grootst mogelijke zorg is besteed, kunnen de samenstellers niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.
PAGINA 9 VAN 9
