Haalbaarheidsonderzoek hospice of aan hospice gerelateerde zorg Lioba Klooster Egmond-Binnen Missie/visie Een (t)huis bieden in een stille en natuurlijke omgeving waar mensen zich veilig en gesteund voelen en ruimte en mogelijkheden vinden om het eigen individuele leven in de palliatieve fase gestalte te geven en te voltooien, ongeacht welke levensovertuiging, geloofstraditie of opvattingen over leven en dood. Een (t)huis met ruimte voor eigenheid, geborgenheid, schoonheid en eenvoud waar de professionele kennis en kunde van Hospice Alkmaar samenvalt met de gastvrije bedding van de Lioba gemeenschap.
Doelstelling haalbaarheidsonderzoek Door het doen van desk- en fieldresearch binnen een half jaar achterhalen of een hospice of aan hospice gerelateerde zorg (doelgroepbepaling) een kans van slagen heeft in het Lioba Klooster.
Probleemstelling Hoe haalbaar is een hospice of aan hospice gerelateerde zorg in het Lioba Klooster en welke doelgroepen moeten daarvoor worden onderzocht?
Onderzoeksopzet Allereerst zal er deskresearch plaatsvinden om omgevingsfactoren en concurrenten in kaart te brengen. Om de juiste doelgroep te selecteren en de daaraan verbonden opzet van het hospice, zal er een enquête uitgezet worden onder huisartsen in de regio (adressen via huisartsenvereniging) en binnen Evian (via Jose Boots). Daarna zullen er een aantal interviews gehouden worden met gespecialiseerde huisartsen en gespecialiseerde zorgverleners op het gebied van palliatieve zorg binnen Evian. De uitslagen van deze enquête en het kwalitatieve onderzoek (interviews) zullen ingezet worden om zorgverzekeraars, de gemeente, particuliere investeerders en subsidiefondsen te overtuigen van de (eventuele) noodzaak om in het Lioba Klooster te starten met een hospice of aan hospice gerelateerde zorg.
Omgevingsfactoren - Wet- en regelgeving De instellingssubsidie bestaat uit een exploitatiecomponent en, voor wat betreft palliatieve terminale zorg in een bijna-thuis-huis en in een high care hospice, tevens uit een huisvestingscomponent1. Heeft de instelling een WTZi-toelating (Wet toelating zorginstellingen), dan vervalt de huisvestingscomponent (dit geldt voor Hospice Alkmaar).
1
http://wetten.overheid.nl/BWBR0022841/geldigheidsdatum_20-03-2015
Voor opname in een hospice of bijna-thuis-huis is soms een indicatie van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) nodig. Ook kan de Hospice deze indicatie zelf afgeven. De huisarts geeft de indicatie af bij een levensverwachting van minder dan 3 maanden. Bij zorg in een hospice of bijna-thuis-huis vraagt de instelling om een eigen bijdrage van de bewoners. Deze bijdrage varieert van enkele tot tientallen euro’s per dag. De vergoeding van palliatieve zorg voor patiënten loopt via de ziektekostenverzekeraar of komt uit de Wet langdurige zorg (Wlz). De gemeente vergoedt eventuele huishoudelijke hulp via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). - Economisch klimaat Door de economische crisis van de laatste jaren is de financiële situatie van veel mensen er op achteruit gegaan door o.a. hogere prijzen, de nullijn in salarissen, pensioenen en uitkeringen, koopwoningen die onder water staan en gestegen werkloosheid. De koopkracht is op deze manier gedaald. Veel mensen hebben daarom een minder uitgebreide en daardoor goedkopere zorgverzekering genomen. Dit kan consequenties hebben voor vergoeding die mensen krijgen vanuit hun zorgverzekering voor een eventuele hospice-opname, waardoor ze de eigen bijdrage voor het hospice zelf moeten betalen. Dit is dan niet altijd mogelijk en kan zorgen voor minder aanmeldingen voor het hospice. - Politieke ontwikkelingen De nieuwe zorgwet is nog niet aangenomen. Het plan uit 2014 is in de Eerste Kamer gesneuveld en begin 2015 is er een nieuw plan door minister Schippers gelanceerd waarbij ‘de kern van het nieuwe plan is dat patiënten worden beloond die alleen naar een ziekenhuis gaan waarmee de verzekeraar een contract heeft. Ze krijgen dan een lager eigen risico. Eerder was de bedoeling dat verzekeraars vergoeding van de hele rekening mochten weigeren als patiënten naar een niet-gecontracteerd ziekenhuis zijn geweest. Schippers wil zo verzekerden die afstand doen van keuzevrijheid belonen. Door korting te geven op het eigen risico – het bedrag dat verzekerden jaarlijks eerst zelf moeten betalen – zullen burgers aangemoedigd worden om polissen te kiezen waarbij de verzekeraar meer voor hen beslist op prijs en kwaliteitscriteria.’ Dit plan is tot nu toe nog niet goedgekeurd en nog niet in werking. De vergoeding voor Palliatief terminale zorg wordt vanaf 2015 per situatie bekeken en is dus per cliënt verschillend. Ook wie de indicatie afgeeft en welke instantie verantwoordelijk is, hangt af van de situatie2. - Demografische ontwikkelingen In deze analyse is Noord-Kennemerland meegenomen, bestaande uit de gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Heerhugowaard, Heiloo en Langedijk. Demografische ontwikkelingen regio Alkmaar3: Het vertrekoverschot van de regio Alkmaar met de regio Amsterdam is aanzienlijk. Door vergrijzing ontstaat in de aantrekkelijke kustgemeenten Heiloo, Bergen en Castricum ruimte op de lokale woningmarkt. Omdat door die vergrijzing het aantal sterfgevallen toeneemt komen er woningen in de bestaande woningvoorraad vrij. Die ruimte zal deels vanuit de regio en deels vanuit het zuiden van de provincie opgevuld kunnen worden. Daarom wordt verwacht dat het huidige vertrekoverschot zal omslaan naar een vestigingsoverschot. Dat leidt tot een bevolkingsgroei van 2 3
https://www.hoeverandertmijnzorg.nl/volwassenen/alle-grondslagen/ptz http://www.noord-holland.nl/web/Actueel/Dossiers/Dossier/Demografie-1.htm
bijna 12.000 personen tot 2025. Deze groei betreft echter vooral ouderen. De werkzame bevolking van 35 tot 50 jaar zal gaan dalen. De toename van de woningbehoefte verandert daardoor sterk. De groei voor de komende decennia wordt vooral bepaald door de toename van het aantal oudere huishoudens en een stabilisering of afname van het aantal gezinnen met kinderen. De vergrijzing heeft een aanzienlijk effect op het voorzieningenpatroon, vooral in de kleinere kernen. Meer cijfers zijn te vinden in het ‘Rapport Demografische ontwikkeling Noord-Holland’4. De samenstelling van de bevolking van de gemeente Bergen per 1 januari 20155 is als volgt: De gemeente Bergen (waaronder Aagtdorp - Bergen - Bergen aan Zee - Bregtdorp - Camperduin - Catrijp - Egmond-Binnen - Egmond aan den Hoef - Egmond aan Zee - Groet - Hargen - Rinnegom Schoorldam - Schoorl – Wimmenum) heeft een inwoneraantal van 30.006. Hiervan zijn 5.871 inwoners 70 jaar of ouder. Egmond Binnen heeft een inwoneraantal van 2.639, waarvan 460 inwoners 70 jaar of ouder zijn. - Sociaal-culturele ontwikkelingen De maatschappij verandert. De laatste decennia was er een tendens richting een individualistischer samenleving. Mensen richtten zich meer op zichzelf en hun eigen toekomst. De laatste jaren lijkt dit toch weer te veranderen. Er is weer meer behoefte om dingen samen te doen en om elkaar te ondersteunen. Wat betreft de zorg voor mensen komt dit ook voort uit politieke ontwikkelingen, waarbij er minder geld aan de zorg wordt besteed en mensen afhankelijker worden van hun omgeving. Het aantal mantelzorgers en vrijwilligers stijgt dan ook. Niet voor iedereen is het mogelijk om op hun directe omgeving te leunen. Kinderen wonen niet meer standaard bij hun ouders in de buurt of mensen hebben überhaupt geen kinderen. En goed contact met de buren is ook niet meer vanzelfsprekend. Voor deze mensen zijn vrijwilligers onmisbaar.
Concurrentenanalyse Op dit moment kunnen mensen kiezen uit een verschillend zorgaanbod in de regio NoordKennemerland (Gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Heerhugowaard, Heiloo en Langedijk). Het hangt van de door het Lioba Klooster te kiezen doelgroep af welke zorginstellingen als alternatief/’concurrent’ gezien kunnen worden. Hieronder staat een overzicht van alle verschillende soorten zorg, met enige affiniteit met een hospice, waarvoor iemand zou kunnen kiezen: Hospice Alkmaar Een huis waar ongeneeslijk zieke mensen hun laatste levensfase kunnen doorbrengen. Ruimte voor 9 gasten. Respijthuis Alkmaar Mensen met een chronische ziekte en/ of aandoening kunnen hier logeren om te voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken. Ruimte voor 4 gasten. De Bregthoeve Schoorl Een gespecialiseerde zorgonderneming die palliatieve, terminale zorg en verpleging aan terminaal zieken verleent. Ruimte voor 7 gasten.
4 5
http://www.noord-holland.nl/web/Actueel/Dossiers/Dossier/Demografie-1.htm http://www.bergen-nh.nl/over_ons/feiten_en_cijfers
VPTZ/Humanitas Humanitas ondersteunt o.a. mensen in hun laatste levensfase. Mensen die in het bewustzijn leven van het feit dat zij op korte termijn gaan sterven en vrijwilligers toelaten in hun omgeving ter verlichting van de hulp en zorg rond het sterven. De vrijwilligers ondersteunen mantelzorgers door het aanbieden van persoonlijke aandacht in het proces van het overlijden. Ook na het overlijden kunnen vrijwilligers nog een tijdje met de mantelzorgers meelopen. VPTZ Heiloo Het werkgebied van de stichting omvat naast de gemeente Heiloo, de in de gemeente Castricum gelegen kernen Limmen, Akersloot en de Woude. Vrijwilligers van VPTZ Heiloo verrichten hulp en handelingen die een naaste ook doet zoals: - luisteren naar en praten met de patiënt en diens naastbetrokkenen - aanwezig zijn wanneer partner, familie of vrienden even weg willen - het doen van lichte huishoudelijke werkzaamheden Verpleeghuizen Bewoners zijn er gaan wonen toen er ernstige lichamelijke of psychogeriatrische problemen waren. Als bewoners ongeneeslijk ziek blijken te zijn, wordt de zorg voortgezet door dezelfde zorgverleners. In steeds meer verpleeghuizen kunnen ook gespecialiseerde vrijwilligers worden ingezet. Enkele tientallen verpleeghuizen kennen aparte afdelingen palliatieve zorg. De afdelingen zijn over het algemeen klein: gemiddeld 4-6 bedden. Bejaardentehuizen/verzorgingstehuizen Bewoners zijn er gaan wonen toen er lichamelijke problemen waren. Als bewoners ongeneeslijk ziek blijken te zijn, wordt de zorg voortgezet door dezelfde zorgverleners. In steeds meer verzorgingshuizen kunnen ook gespecialiseerde vrijwilligers worden ingezet. Een klein aantal verzorgingshuizen in Nederland heeft een aparte afdeling palliatieve zorg. Ook hier zijn de afdelingen over het algemeen klein: gemiddeld 4-6 bedden. Ziekenhuizen De patiënt komt in een ziekenhuis voor een bepaalde aandoening/ziekte. Als duidelijk wordt dat de ziekte ongeneeslijk is, is er vaak geen reden meer om in het ziekenhuis te blijven. Toch blijven veel mensen, soms tot het overlijden, in het ziekenhuis. De zorg wordt voortgezet door de verpleegkundigen van de afdeling. Thuiszorg (o.a. Evean) Evean is een zorgaanbieder en biedt diensten in vijf categorieën: thuiszorg, dagbesteding, behandeling (revalidatie/herstel), wonen met zorg en (zorg)ondersteunende dienstverlening. De ledenvereniging geeft o.a. palliatieve zorg thuis. Dat is verlichtende of verzachtende zorg als u niet meer kunt genezen van een ziekte en in uw eigen huis wilt blijven. Mantelzorg thuis Een ongeneeslijk zieke patiënt kan ook thuis verzorgd worden door familie en/of vrienden.
Interne analyse Overzicht van de sterke en zwakke punten van het Lioba Klooster en Hospice Alkmaar voor het oprichten van een hospice of aan hospice gerelateerde zorg. Sterke punten Lioba Klooster: 1. Faciliteiten 2. Bijzondere plek - Verstilling - Spiritualiteit - Natuur - Creativiteit 3. Hele communiteit staat achter het hospiceplan 4. Groot netwerk Zwakke punten Lioba Klooster: 1. Kleine communiteit (14 personen) 2. Kleine financiële buffer 3. Aanpassingen gebouw
Sterke punten Hospice Alkmaar: 1. Deskundig, ervaren en goed geschoold personeel, gespecialiseerd in palliatieve zorg 2. Contract met 4 (huis)artsen, gespecialiseerd in palliatieve zorg, die elkaar vervangen 3. Groot netwerk omgeving Alkmaar en omstreken 4. Goede naamsbekendheid bij verwijzers en algemeen publiek 5. Zelfstandig, WTZi erkenning 6. Zeer betrokken en loyale medewerkers (120 vrijwilligers en 25 professionele krachten) 7. Lidmaatschap associatie hospicezorg 8. Lidmaatschap VPTZ 9. Keurmerk palliatieve zorg 10. Overkoepelende stichting met eigen vermogen (Vriendenstichting) 11. Klanttevredenheid 9.2 12. ANBI-status Zwakke punten Hospice Alkmaar: 1. Beperkte structurele financiering 2. Hoge exploitatiekosten 3. Klein team, kwetsbare ziektevervanging 4. Afhankelijkheid van vrijwilligers
Doelgroepanalyse Voor de doelgroepanalyse zijn drie groepen benoemd, waarin de mensen uit deze groep zich in het stadium van maximaal één jaar voorafgaand aan hun overlijden bevinden. Deze drie groepen zijn niet de doelgroep van Hospice Alkmaar.
1. Zorg gericht op echtparen (beiden zorgbehoevend) Bij deze doelgroep heeft één van de echtgenoten nog maximaal een jaar te leven, maar is de andere echtgenoot ook zorgbehoevend. Op dit moment worden deze echtparen vaak gescheiden door de (grote) verschillen in zorgzwaarte tussen partners. De één gaat bijv. naar een verpleeghuis, terwijl de ander in een bejaardentehuis zit. Of beide zijn wel woonachtig in dezelfde instelling, maar kunnen niet samen op één kamer blijven. In het Lioba Klooster zou er voor beide echtgenoten ruimte zijn, zodat zij samen hun laatste maanden/weken door kunnen brengen en daarbij de juiste zorg ontvangen. 2. Respijtzorg Respijtzorg6 biedt de mogelijkheid om de mantelzorgers de zorg van hun zorgvrager even over te laten nemen. De bedoeling is dat de zorggever even rust en vrij kan nemen van de zorg dat hij/zij dag en nacht moet geven. De zorg kan zowel bij mensen thuis of bij een speciale instelling plaatsvinden. Voorbeelden zijn dagopvang, logeerhuizen, zorgboerderijen en professionele respijtzorg thuis. In het Nederlandse overheidsbeleid wordt anno 2014 uit kostenoverweging gewerkt aan een verschuiving naar minder professionele zorg en meer mantelzorg. Uit onderzoeken is echter gebleken dat veel mantelzorgers zich overbelast voelen. Respijtzorg betekent dat deze mantelzorgers tijdelijk vrijgesteld zijn van hun verplichting om de druk van de zorg te verminderen. De respijtzorg is bedoeld voor veel verschillende vormen van langdurige mantelzorg, zoals bij psychiatrische problemen, bij lichamelijk of geestelijke beperking, bij chronische ziekte etc.. De respijtzorg kan verleend worden door mensen uit het eigen netwerk of andere vrijwilligers, maar ook door professionals. Het Lioba Klooster zou deze respijtzorg kunnen leveren door het verblijf beschikbaar te stellen voor de zorgvragers (met nog maximaal een jaar te leven) en de mantelzorgers even rust te geven. De periode die een zorgvrager dan in het Klooster doorbrengt zou afhangen van de behoefte die er bestaat onder mantelzorger en zorgvrager en in overleg bepaald kunnen worden. 3. Zorg gericht op bezinning/op adem komen Soort van retraite in het klooster, maar dan voor mensen die daadwerkelijk niet langer dan een jaar nog te leven hebben en daarbij (intensieve) zorg nodig hebben. De tijd die zij doorbrengen in het Lioba Klooster kunnen zijn gebruiken voor bezinning na het slecht nieuws wat zij te horen hebben gekregen en gebruiken voor het overdenken wat de keuzemogelijkheden zijn, hoe men verder wil gaan.
Om de juiste doelgroep te selecteren en de daaraan verbonden opzet van het hospice, zal er een enquête uitgezet worden onder huisartsen in de regio (adressen via huisartsenvereniging) en binnen Evean (via Jose Boots). Daarna zullen er een aantal interviews gehouden worden met gespecialiseerde huisartsen en gespecialiseerde zorgverleners op het gebied van palliatieve zorg binnen Evean.
Enquête en kwalitatief onderzoek onder huisartsen en zorgverleners binnen Evean Voor de gebruikte vragenlijst en de resultaten van het kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek, zie bijlage 1 t/m 5.
6
http://nl.wikipedia.org/wiki/Respijtzorg
Analyse resultaten enquête haalbaarheidsonderzoek O.b.v. 81 ingevulde enquêtes
Profiel geënquêteerden Hoofdzakelijk huisartsen en (wijk)verpleegkundigen die voornamelijk werkzaam zijn in Alkmaar en de gemeenten daar direct omheen.
De drie doelgroepen in de praktijk Uit het onderzoek blijkt dat de geënquêteerden de gedefinieerde drie doelgroepen in de praktijk veelvuldig tegenkomen. Herkenning Echtparen worden door 87,7% herkend, zorgvragers met een klein of ontbrekend netwerk door 96,3% en zorgvragers die op adem willen komen worden door 72,8% herkend. De meeste geënquêteerden geven aan dat dit bij de echtparen (66,7%) en de zorgvragers die op adem willen komen (48,2%) 1-3 keer per jaar voorkomt. Bij de zorgvragers met een klein of ontbrekend netwerk ligt dat anders en geeft 54% aan dat dit 4-6 keer per jaar of vaker dan 6 keer per jaar voorkomt. Opties Op de vraag of er voldoende opties voor de doelgroepen zijn om aan deze zorgvraag te voldoen zeggen in alle gevallen meer dan 60% van de geënquêteerden dat deze opties er niet (voldoende) zijn. Door de geënquêteerden die aangeven dat deze opties er wel zijn, wordt de volgende optie voor de zorg voor de echtparen het vaakst genoemd: ‘de inzet van een combinatie van mantelzorg en thuiszorg’. Door de geënquêteerden die aangeven dat deze opties er wel zijn, wordt de volgende optie voor de zorgvragers met een klein of ontbrekend netwerk het vaakst genoemd: ‘Respijthuis Alkmaar’. Door de geënquêteerden die aangeven dat deze opties er wel zijn, worden de volgende opties voor de zorgvragers die op adem willen komen het vaakst genoemd: ‘hospices’ en ‘ondersteuning aan huis’.
Praktijkvoorbeelden geënquêteerden Praktijkvoorbeelden die de geënquêteerden zelf vaak tegenkomen zijn o.a.: - Overbelasting van de mantelzorg, maar geen oplossing hiervoor. - Zorg die langdurig is, langer dan 3 maanden, en waarbij mantelzorg/ondersteuning dit niet de gehele periode kan opvangen. - Niet alleen de zorg is nodig, maar ook een praatje, een luisterend oor, de boodschappen en de tijd nemen voor de persoon.
Eigen toevoegingen geënquêteerden Een selectie uit de opmerkingen die de geënquêteerden aan het eind van de vragenlijst nog maakten: - ‘Lioba Klooster is een prettige en rustgevende omgeving.’ - ‘Wat een mooi initiatief!’ - ‘Kosten? vergoeding WMO/ AWBZ?? dus wat is de eigen bijdrage?’ - ‘Vooral voor echtparen is naar mijn idee nog geen opvang’
Verslag kwalitatief interview met Nel Kleverlaan, coördinator van het Praethuys (De antwoorden op de enquête zijn online ingevoerd en meegenomen in de algemene resultaten) In het Praethuys zijn mensen die met kanker te maken hebben welkom voor een praatje, voorlichting, een activiteit, contact met lotgenoten of een moment van rust en bezinning. Nel Kleverlaan ziet een toenemende groep oncologische patiënten die een langdurig behandeltraject hebben. De rek raakt er op een gegeven moment uit, zowel bij de patiënt als bij de mantelzorgers. Mensen zoeken veelal naar zingeving. Ze kunnen hun werk niet hervatten en zijn vaak te ziek voor allerlei activiteiten. Het netwerk krimpt en vanwege het ernstige karakter van de ziekte ligt een existentiële crisis op de loer. Een hospice is voor deze groep mensen vaak te confronterend, maar de term ‘op adem komen’ spreekt Nel aan. Ze zou het echter niet beperken tot het laatste levensjaar. Samenvattend is haar advies: een plek creëren voor mensen met een oncologische aandoening, om op adem te komen, in een ‘retraite’ omgeving met zorg.
Verslag kwalitatief interview met Saskia de Bie, Hoofd Dagbehandeling Oncologie Drie punten die uit dit interview naar voren kwamen: - De sluiting van bedden in verpleeg- en verzorgingshuizen zorgt voor een slechte doorstroom van patiënten, zodat mensen gedwongen thuis moeten blijven of in een ziekenhuis terecht komen. - Het is moeilijk om de sociale context in beeld te krijgen, omdat mensen liever geen bezoek thuis willen ontvangen van professionals, bang om de regie kwijt te raken. - Saskia denkt zeker dat er vraag is naar het initiatief, maar stelt voor de doelgroep niet te beperken tot maar 1 jaar te leven, maar dit te verbreden.
Conclusie en aanbevelingen De drie gedefinieerde doelgroepen worden door de geënquêteerden herkend in de praktijk en meer dan 60% geeft aan dat er geen goede zorgoplossing voor deze groepen bestaat. Mantelzorg is voor deze doelgroepen meestal niet voldoende (aanwezig). Het overgrote deel van de geënquêteerden juicht het initiatief van het Lioba Klooster en Hospice Alkmaar dan ook zeker toe. Hieraan is geen percentage te koppelen, omdat dit de indruk is die uit de antwoorden op de open vragen komt. Een echte voorkeur voor één van de drie doelgroepen komt daarbij uit deze resultaten niet naar voren.
Uit bovenstaande conclusie komen de volgende mogelijkheden/aanbevelingen: -
De keuze wordt gemaakt voor één doelgroep. De voordelen hiervan zijn de duidelijkheid in communicatie (richting de doelgroep, de financiers, de zorgverzekeraars, het te werven personeel, de omgeving van het Lioba Klooster), de manier van inrichten van de gastenverblijven, de naamgeving, etc.
-
Er wordt geen specifieke doelgroep gekozen, maar het gastenverblijf van het Lioba Klooster wordt opengesteld voor alle drie. Het voordeel hiervan is dat de doelgroep op deze manier een stuk groter is.
-
Er wordt een keuze gemaakt voor één doelgroep, maar deze doelgroep wordt niet beperkt tot het laatste levensjaar, zodat meer mensen uit die doelgroep gebruik kunnen maken van dit initiatief van het Lioba Klooster.
Algehele conclusie haalbaarheidsonderzoek De probleemstelling ‘Hoe haalbaar is een hospice of aan hospice gerelateerde zorg in het Lioba Klooster en welke doelgroepen moeten daarvoor worden onderzocht?’ is in dit onderzoek beantwoord. Uit de externe analyse (omgeving en concurrenten) blijkt dat er door politieke en demografische ontwikkelingen steeds meer behoefte zal zijn aan een plek voor patiënten in de palliatieve fase. Ook uit de gehouden enquête onder huisartsen en zorgverleners komt deze conclusie. Uit de interne analyses van het Lioba Klooster en Hospice Alkmaar blijkt dat de sterke punten van beide voldoende aanknopingspunten geven voor verder onderzoek. Een hospice of aan hospice gerelateerde zorg in het Lioba Klooster is dus zeker haalbaar. Dit kan gerealiseerd worden voor elk van de drie gedefinieerde doelgroepen. Keuze en verder onderzoek/draagvlak Het Lioba Klooster en Hospice Alkmaar dienen een keus te maken uit de mogelijkheden/aanbevelingen gedaan aan het einde van de analyse van de resultaten. Daarna is verder onderzoek naar financiën, structuur, inrichting en bemensing noodzakelijk en het creëren van draagvlak onder gemeente(s), zorgverleners, subsidiefondsen en particuliere investeerders.
Keuze definitieve doelgroep (23 juni 2015) De doelgroep(en) waar Hospice Alkmaar en het Lioba Klooster het vervolgonderzoek op zullen richten is de respijtzorg voor mensen met een klein of ontbrekend netwerk en de zorg gericht op het op adem komen. Voor beide doelgroepen geldt dat het gaat om mensen in de palliatieve fase, wat dus een langere periode kan inhouden dan 1 jaar voor het overlijden.
Inge Hesselink, Alkmaar, juni 2015
