Gut Hermannsberg, een parel aan de Nahe straalt weer Verslag van een bezoek aan dit historische cultuurwijngoed, dat volledig in de oude luister werd hersteld en als een Phoenix uit zijn as herrees. Door Paul Op ten Berg. Velen van ons kennen de Nahe als een gebied waar Duitse kwaliteitswijnen vandaan komen. Producenten als Dönnhoff, Diel en Emmrich-Schönleber genieten grote bekendheid als topdomeinen. Maar in dit rijtje hoort zeker thuis Gut Hermannsberg. Bedrijfsleider Karsten Peter liet vol trots de wijngaarden en het bedrijfsgebouw zien.
Lange historie In 1901 – na de phylloxera plaag – werden door het Koninkrijk Pruisen in Niederhausen an der Nahe de Königlich-Preussische Rieslingdomäne Niederhausen-Thalböckelheim gevestigd. Omdat er op de steile rotsachtige hellingen tussen Schlossböckelheim en Niederhausen nooit eerder wijnstokken hadden gestaan, werden allereerst geologische en klimatologische studies verricht. Vervolgens werden gevangenen ingezet om met behulp van dynamiet, machines en honderdduizenden kubieke meters aangevoerde grond de berghellingen en een verlate kopermijn te egaliseren. Door de beplanting met wijnstokken in 1903 ontstonden de wijngaarden Kupfergrube (eerste oogst 1910) en Hermannsberg (eerste oogst 1907). De Steinberg en Kertz wijngaarden werden pas later aangelegd. In 1912 werd de naam van het wijngoed gewijzigd in Königlich-Preussische Rieslingdomäne Niederhausen-Schlossböckelheim. Het domein had een voorbeeldfunctie, waarvan andere producenten profiteerden. Maar pas in 1930 werd de wijnstreek Nahe erkend als onafhankelijk wijnbouwgebied en in 1971 als het huidige Anbaugebiet. In 1998 werd het domein geprivatiseerd, waarna de kwaliteit van de wijnen wisselend was. Beroemdheden Op het domein kwamen beroemde bezoekers langs. De eerste bondskanselier Konrad Adenauer, de eerste bondspresident Theodor Heuss en Helmut Kohl behoorden tot de gasten. De Britse vorstin Elisabeth II en de Franse president François Mitterrand dronken de riesling van het domein en bij het bruiloftsdiner van prins Charles en lady Diana werd de Gutswein geschonken. Nieuwe eigenaars, nieuwe naam In 2009 werd het staatsdomein aangekocht door Dr. Christine Dinse en Jens Reidel, die het jaar daarop de naam veranderden in Gut Hermannsberg. Als bedrijfsleider en chef
wijnmaker werd Karsten Peter aangesteld. Hij komt uit een familie van wijnboeren in Bad Dürkheim, maar is niet lang in de Pfalz gebleven. Hij deed internationale ervaring op in de Bourgogne, Australië en Nieuw-Zeeland. Terug in Duitsland ging hij in de Nahe aan de slag bij Weingut Schäfer-Fröhlich en Weingut Schloss Westerhaus. De wijnen van de eerste jaargang onder de nieuwe directie, die van 2009, waren van zijn hand. Er werd direct begonnen met omvangrijke investeringen, onderhoud van wijngaarden en modernisering van het in jugendstil ontworpen bedrijfsgebouw, inclusief kelders en vinificatieruimtes. Tegelijk werd een nieuw kwaliteitsconcept gemaakt, waarmee werd aangeknoopt aan het succesrijke verleden.
bedrijfsleider en chef wijnmaker Karsten Peter
De Kupfergrube Wijngaarden Begin vorige eeuw omvatte het domein 60 hectare aan wijngaarden, en was het de grootste werkgever van de regio. Nu hebben veel van deze wijngaarden plaats gemaakt voor bossen. De beste hebben een ligging pal op het zuiden, op 200 tot 300 meter
hoogte. Het huidige bezit – 35 ha waarvan 30 ha beplant - bestaat uitsluitend uit geclassificeerde Erste Lagen, te vergelijken met Grands Crus:
Niederhäuser Hermannsberg - 5,6 ha - op 130 tot 190 m hoogte, ligging zuid tot zuidwest, steilheid 5 tot 40% - klei-leisteen met een bovenlaag van löss uit de ijstijd, met stukken leisteen en melafier (aangebracht door de strafgevangenen) - de oudste stokken hebben een leeftijd van 65-70 jaar, deze leveren de Grosse Gewächs wijnen - exclusief bezit van Gut Hermannsberg Niederhäuser Steinberg - 6,3 ha - op 145 tot 230 m hoogte, boven de Hermannsberg, ligging zuid tot zuidoost, steilheid 25 tot 55% - zeer arme bodem van Lemberg porfiriet, een stollingsgesteente - stro en humus geven voeding aan de bodem en houden het vocht vast - op de top van de heuvel staan bossen, waardoor de zon in de herfst pas na 9 uur op de wijnstokken schijnt Niederhäuser Kertz - 1 ha - op 135 tot 175 m hoogte, ligging zuidoost tot zuid, steilheid 20 tot 70% - stenige, verweerde vulkanische bodem met grijszwarte leisteen en Lemberg porfiriet - de wijngaarden liggen op terrassen
jonge aanplant onderaan de Hermannsberg
Schlossböckelheimer Kupfergrube - 11,5 ha, waarvan 6 ha Grosses Gewächs (niet homogeen) - op 140 tot 265 m hoogte, ligging op het zuiden, steilheid 20 tot 60% - deze oude kopermijn met een onderbodem van vulkanisch eruptiegesteente werd door gevangenen opgevuld met koolstof houdende grond van porfier, melafier en brokken leisteen - de wijngaarden liggen op terrassen
Steinberg
Steinberg
Kertz
Traiser Bastei - 1 ha, er zijn verder 2 andere eigenaren - op 120 tot 140 m hoogte, gelegen onder de Rotenfels, de hoogste rotswand tussen de Alpen en Scandinavië (327 m), ligging op het zuiden, steilheid 35 tot 45% - de bovenlaag is een zeer stenige bodem van vulkanische ryoliet en stenige leem; je ziet alleen maar brokken steen; daaronder bevindt zich verweerd vulkanisch porfier met wat leem - de rots houdt de warmte vast en de ligging in een kom versterkt dit effect - de Traiser Bastei heette tot 1971 Rotenfelser Bastei en Götzenfels - bijna alles is hier Grosses Gewächs - in dit brede dal waait de wind van links en van rechts - door de vorst breken er soms blokken af van de rotswand boven de wijngaard, die flinke schade aan kunnen richten - de hier toegepaste snoeiwijze is de zgn. Einzelpfahl, waarbij de wijnstok rondom een paal is opgebonden; deze palen staan dicht op elkaar, 10.000 tot 12.000 stokken/ha, tegen 6.000 tot 7.000 stokken/ha in andere wijngaarden;
Bastei
Einzelpfahl
Bastei
Bastei
Bastei
Bastei
Altenbamberger Rotenberg - 5 ha - op 150 tot 200 m hoogte, ligging op het zuidwesten tot zuiden, steilheid 5 tot 70% - onderbodem van verweerde ryoliet (kwartsporfier), rode, ijzerhoudende zandsteen en leisteenklei; dunne, arme toplaag met stenen - op de top van de heuvel - boven de wijngaard - liggen bossen die bescherming bieden tegen koude wind (in het Alsenzdal waait het meestal flink)
Rotenberg
Kreuznacher Gutental – kiezel- en zandhoudende leem met löss Winzenheimer Berg – kleibodem.
De grote drie Bij de drie Grosse Gewächs wijngaarden doemt een vergelijking op met de Grand Cru wijngaarden van het Domaine de la Romanée-Conti. Als de Bastei qua gebalde kracht doet denken aan Richebourg en de Kupfergrube wegens intense mineraliteit aan La Tache, dan verenigt de Hermannsberg beide eigenschappen plus een surplus aan complexiteit, een culminerend effect zoals bij La Romanée-Conti.
Rotenberg
Milieuvriendelijk evenwicht De wijnbouw van Gut Hermannsberg is deels biologisch. In de wijngaarden is echter nog geen omschakelingsperiode begonnen naar bio. Men maakt zelf compost en er wordt gewerkt met enkele biodynamische preparaten, die geselecteerd worden ingezet. Soms is het hier moeilijk om schimmels te bestrijden. Er zijn hier meestal geen problemen met late nachtvorst. Tussen de rijen wijnstokken staat groen, dat per wijngaard verschilt en voor een optimale balans zorgt. Na verloop van tijd wordt deze begroeiing omgeploegd. Irrigatie is hier meestal niet nodig, ook niet bij jonge stokken. Karsten Peter verricht geen groene oogst, behalve bij zeer jonge wijnstokken, om hun lijden te verlichten. “Groene oogst geeft een pseudo-rijpheid. Het werkt als een soort body building. Ik zoek naar evenwicht.” Aan het einde van de bloei wordt met zorg een deel van de bladeren verwijderd. Niet te veel, want vanwege de sterke zon moet er een evenwicht blijven.
De bodem van de Hermannsberg: klei-leisteen met een bovenlaag van löss uit de ijstijd, met stukken leisteen en melafier Van zoet naar droog In de jaren 60 en 70 werden in de Nahe vrijwel alleen fruitig-zoete wijnen geproduceerd, in de categorieën Kabinett en Spätlese. Door de klimaatverandering echter vinden we in de Nahe nu vrijwel alleen droge wijnen, zoals van de Hermannsberg, de Kupfergrube en de Traiser Bastei. In heel goede jaren levert de Kupfergrube nog een Spätlese op. De Steinberg en de Rotenberg echter zijn zo mineraal dat er restsuiker nodig is om de stenige kracht in evenwicht te brengen. Vandaar dat de druiven hier later worden geoogst, waarvan Kabinett en Spätlese wijnen kunnen worden geproduceerd. Focus op riesling Vanaf het begin in 1903 was dit een riesling wijngoed. In de jaren 90 echter werden diverse percelen beplant met allerlei pinot soorten. De nieuwe directie besloot om terug te keren naar riesling als voornaamste druivenras. De pinot werd gerooid en op de percelen kwam gras en kruiden te staan. Drie jaar later werd alles opnieuw beplant, maar dan met riesling. Karsten Peter gebruikt voor vermeerdering van de wijnstokken de oude Pruisische kloon DN 500, die ook door Daniel Wagner in Rheinhessen wordt gebruikt. Dit is een kloon die een hoge kwaliteit geeft en een laag rendement. Maar er zijn ook percelen met genetisch materiaal uit het Moezelgebied, Oostenrijk, de Elzas, enz. Dit alles is nog in ontwikkeling en moet op termijn voor meer complexiteit zorgen.
Vinificatie Tijdens de late, handmatige oogst (tot eind november) worden de druiven in de wijngaard geselecteerd tijdens 2 of 3 plukgangen. Het sorteren wordt bij aankomst in de winery herhaald op een vibrerende band. De winery is geconstrueerd naar het principe van zwaartekracht, dus in verschillende verdiepingen. De druiven worden nooit ontsteeld (“er is geen machine te koop die dat voor riesling goed kan”), maar gekneusd tussen grote, langzaam draaiende walsen. De tannines uit de schillen werken als antioxidant, waardoor met minder zwavel kan worden volstaan. Dan volgt een inweking vooraf bij een temperatuur beneden 10°C.
Extreem langzame persing De persen van het merk Buecher-Vaslin, type XPF, met een ballon, zijn vrij te programmeren. Er wordt extreem langzaam geperst, waardoor geen groene tannines meekomen. Bovendien is dit erg belangrijk om geen pétrol tonen in de wijn te krijgen. Bij sneller persen kan afbraak van het vatenstelsel in de druiven het gevolg zijn, waardoor de ongewenste pétrol toon ontstaat, die steeds vaker wordt beschouwd als een fout. Het sap ondergaat een statische bezinking van 12 uur en loopt dan zonder pompen naar de gistingstanks, een verdieping lager. De basiswijnen en die van de middenklasse worden vergist met geselecteerde gisten, maar de Steinterrassen en Grosse Gewächse met autochtone gisten. Opvoeding In de rijpingskelder, die werd gebouwd in 1910, liggen de wijnen lange tijd op de fijne lie. Daardoor hebben ze ook behoefte aan langere flesontwikkeling. De tanks worden niet afgedekt met een laag gas, want de most mag wat oxideren. Wel worden de tanks steeds zo vol mogelijk gehouden. De weissburgunder rijpt op vaten van 500 liter. De kelder heeft een temperatuur van maximaal 11°C, ook al is het buiten 30 graden. In de schatkamer liggen bijna alle jaargangen vanaf 1907. Productie De huidige productie bedraagt 130.000 flessen per jaar, en er is een groei voorzien naar 180.000 flessen. Dit in verband met nieuwe aanplant en reconstructie van wijngaarden. Bovendien is het af en toe mogelijk om een klein perceel te kopen. Het achter-etiket van een wijnfles moet voldoen aan de wettelijke eisen. De vermeldingen op het vooretiket echter zijn naar keuze van de producent. Men kan bijvoorbeeld een perceel vermelden binnen een wijngaard, zoals een oude en nu verdwenen wijngaardnaam.
De rvs tanks zijn aangesloten op een net van leidingen met warm water om de temperatuur tijdens de gisting te sturen. De weg naar de top Karsten Peter is vastbesloten om Gut Hermannsberg tot de top van de Duitse Riesling producenten te laten behoren. En dat blijkt al aardig te lukken. De kwaliteit van de wijnen wordt met elke oogst beter.
Het oogstjaar 2011 Heel het jaar 2011 werd in de wijngaarden hard gewerkt, er was geen tijd om even uit te rusten. Hoewel de oogst veelbelovend was, ging het dit jaar niet vanzelf. De stijgende kwaliteitslijn is duidelijk te proeven in de wijnen van 2011, de derde oogst op rij. De geweldige inspanningen in de wijngaarden hebben overtuigende resultaten opgeleverd. In de kelder hoefde dan ook niet veel meer te gebeuren. De rieslingwijnen geven meer dan ooit het karakter van de wijngaard weer, en de steeds ouder wordende wijnstokken
hebben wijnen opgeleverd met meer diepgang, structuur en helderheid. Bovendien was de rijpheid van de geoogste druiven optimaal, waardoor de wijnen een natuurlijke balans bezitten. Kortom, 2011 wordt beschouwd als een excellent oogstjaar.
De entree van de vinificatieruimte, in de koperkleurige huisstijl. Geproefd In de superieure Zalto glazen (in Nederland te koop bij Rieslinghuis www.rieslinghuis.nl/category.php?id_category=126 ) proefde ik samen met Karsten Peter de onderstaande 13 wijnen. De vermelde prijzen zijn horecaprijzen ex BTW bij importeur Okhuysen. ***(*) Weisser Burgunder trocken 2011 Van druiven uit de Winzenheimer Berg (grootste aandeel) en de Kupfergrube. Rendement 60 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13%, restsuiker 7,1 gr/l, zuren 6,7 gr/l. Schroefdop. K licht goudgeel G geel fruit, mineraal S elegante, romige stijl, fijn en filigraan, rijpe appel en rood fruit, mooi ondersteund door mineralen, fraaie zuren geven sappigheid A vrij lang, blijft op lijn T geur, smaak en finale zijn en blijven elegant ***(*) Just Riesling! trocken 2011 Dit is de nieuwe naam voor deze Gutsriesling. Blend van druiven uit alle wijngaarden, behalve de Bastei. Rendement 45 hl/ha. Vergist en opgevoed op rvs tank. Alc. 12,5%, restsuiker 8,5 gr/l, zuren 7,4 gr/l. Schroefdop. € 8,50. K bleek groengeel G mineraal, koele impressie van munt, granny Smith, perzik S schoon en zuiver fruit, net even wat exotisch, sappig en mineraal A vrij lang en zilt, met perzik en groene appel T fraaie compositie, toegankelijke instapwijn, ideaal voor een lunch buiten ****- Jubiläums-Riesling trocken 2011
De naam van deze nieuwe wijn verwijst naar het 100-jarig lidmaatschap van de VDP. De wijn neemt een plaats in tussen de Gutswein ‘Just Riesling’ en de Ortsweine. Van jonge stokken met nog niet zo diep groeiende wortels uit de drie topwijngaarden Hermannsberg, Kupfergrube en Traiser Bastei, maar met voldoende kwaliteit om als blend uit te brengen. K kristalhelder, meer geconcentreerd dan van de vorige wijn G edel, kenmerkend voor een grote terroir, vuursteen, groene kruiden, grapefruit, met veel walsen volgt diepte en concentratie S tamelijk veel vulling met elegantie en levendig spel van peer en perzik, heeft nog niet de breedte en kracht van de volwassen stokken, wel fraaie, knisperende zuren A tamelijk lang, zilt en erg mineraal T kernachtige wijn met naderende complexiteit, een Grosses Gewächs in de dop **** Niederhäuser Riesling trocken 2011 Van de Hermannsberg. Rendement 50 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13%, restsuiker 2,2 gr/l, zuren 7,1 gr/l. Schroefdop. € 12,28 (2010). K gemiddeld geconcentreerd groengeel G elegant, fijn perzikfruit, nerveus, rokerig mineraal S speels en verfijnd, met zeer aangenaam fruit van perzik en wat witte peper A zilte finale, vrij lang T mooie complexe tonen, prachtige verfijning ****+ Schlossböckelheimer Riesling trocken 2011 Van de Kupfergrube. Rendement 45 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13%, restsuiker 3,2 gr/l, zuren 6,8 gr/l. Schroefdop. € 12,28 (2010). K iets lichter en groener dan bij de vorige wijn G floraal, markante vuursteen, spanning van sterke mineralen S krachtig en stenig, maar niet metalig, met de nodige elegantie A erg lang, vuursteen T prachtige wijn, bij gestoomde tarbot met zeekraal ****(*) Steinterrassen Riesling trocken 2011 Van Hermannsberg, Kupfergrube en Bastei. Apart gevinifieerd. Rendement 35 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13,5%, restsuiker 3,8 gr/l, zuren 6,7 gr/l. Werd 2 weken geleden gebotteld. Grosses Gewächs kwaliteit, maar dat mag niet op het etiket staan. € 17,05 (2010). K flink geconcentreerd groengeel G krachtig en complex, stenig, massief fruit van perzik, appel, exotische vruchten en munt S krachtig, minerale precisie, de mineralen overvleugelen de gisttoon al, kweepeer, perzik, veel materie A prachtige lengte met fijne bitters van perzikpitten T krachtige wijn van een duidelijk Grosses Gewächs niveau, maar dan wel voor twee-derde van de prijs
En dan nu de drie Grosse Gewächse, alle drie vatmonsters van de fijne lie. ****(*) Traiser Bastei Riesling trocken Grosses Gewächs 2011 Rendement 15,5 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13%, restsuiker 4,4 gr/l, zuren 8,1 gr/l. € 27,26 (2010). K groen, troebel van de lie G stenig, planten, bloemen, rokerig van de gist S prachtige vulling van rijp fruit, kweepeer, perzik en iets abrikoos, aangename rondeur A zeer lang en stenig, met veel fruitconcentraat T prachtwijn, de Bastei is altijd als eerste van de drie toegankelijk, een wijn met veel ruggengraat en verfijnde kracht ***** Hermannsberg Riesling trocken Grosses Gewächs 2011 Rendement 18 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13%, restsuiker 3,9 gr/l, zuren 7,8 gr/l. € 27,26 (2009 en 2010). K groener dan de Bastei, troebel G meer ingetogen, elegant, complex, aristocratisch, gist S idem, met edel fruit van sappige perzik, zeer complex en verfijnd A zeer lange finale, compact, munt en drop T klasse, de meest complete en complexe wijn van de drie, met de meeste harmonie en compacte elegantie
*****Kupfergrube Riesling trocken Grosses Gewächs 2011 Rendement 24 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 13%, restsuiker 4,5 gr/l, zuren 8,2 gr/l. € 27,26 (2010). K nog groener, troebel G de meest krachtige geur, explosief en exotisch, gist S strakker en steniger, hoekig, de hoogste zuurgraad, krachtig, zit op slot A zeer breed, complex, rijk en zeer lang T zuren en zilte tonen versterken elkaar tot een krachtig geheel ***
Riesling Kabinett 2011 Van o.a. Steinberg en Altenbamberger Rotenberg. Rendement 55 hl/ha. Opgevoed op rvs tanks. Alc. 9,5%, restsuiker 37 gr/l, zuren 8,1 gr/l. K zeer bleek geelgroen G gesloten, fijn fruit van appel en perzik, delicaat S fijne zoetzuur balans, licht, sappig en speels, heerlijk fruit, evenwichtig A goede lengte T zeer zuivere wijn, nu al prima te drinken
***(*) Rotenberg 1e Lage Riesling Spätlese 2011 Rendement 45 hl/ha. Opgevoed op rvs tanks. Alc. 9%, restsuiker 72,2 gr/l, zuren 7,4 gr/l. Een maand geleden gebotteld. € 12,28 (2010). K iets meer kleur dan bij de vorige wijn G meer mineraal, iets firne? S meer materie, meer fruitconcentraat, mineraler en iets brutaler A ook de lengte is beter T fraaie kwaliteit, de wijn heeft zeker potentie en moet nog verder rijpen
****- Steinberg 1e Lage Riesling Spätlese 2011 Rendement 40 hl/ha. Opgevoed op vaten van 600 liter en rvs tanks. Alc. 9,5%, restsuiker 76,7 gr/l, zuren 8,1 gr/l. Een maand geleden gebotteld. € 12,28 (2010). K gemiddelde concentratie geelgroen G nog meer vulling en materie S bij deze wijn is het zoet al met het zuur geïntegreerd, waardoor de wijn direct overtuigt A fraaie lengte, zeer elegant T prachtig glas wijn met het echte ‘Spiel’ ****(*) Kupfergrube Auslese 2011 Van zowel overrijpe druiven als druiven met beginnende, zeer zuivere botrytis. Geoogst met 130° Öchsle. Slechts ongeveer 250 halfjes geproduceerd. In 2010 werd ook een Hermannsberg Auslese gemaakt. K licht groengeel G zeer zuiver, doet denken aan Eiswein, lychee, groene pruimen, zeer mineraal S helder en puur, zeer schoon fruit, mooie zuurgraad A prachtige lengte T een zeer mooie Auslese www.gut-hermannsberg.de
