Grote kans dat we deze teler in de zomer nog eens even opzoeken. F ruitteler zit niet op AID te wachten. An apple a day keeps the doctor away

‘Grote kans dat we

. . . .

deze teler in de zomer nog eens even

F ruitteler zit niet op AID te wachten

opzoeken’

P rofessionele kleinfruittelers in België André Weggemans pag. 10

An apple a day keeps the doctor away Milieuvriendelijk bodemmoeheid bestrijden

w e e k b l a d

v a n

d e

n e d e r l a n d s e

f r u i t t e l e r s

19

o r g a n i s a t i e

8

MEI

2009,

JAARGANG

99

C O L O F O N Fruitteelt is het verenigingsorgaan van de Nederlandse Fruittelers Organisatie. Abonnementen zijn alleen te verkrijgen door leden van de organisatie. Opzegging: schriftelijk, minstens drie maanden voor het einde van het kalenderjaar. Wijziging bedrijfsgegevens: schriftelijk, voor 1 januari. Adresgegevens Postbus 344 2700 AH Zoetermeer Louis Pasteurlaan 6 2719 EE Zoetermeer Telefoon: (079) 368 13 00 Fax: (079) 368 13 55 E-mail NFO-secretariaat en ledenadministratie: [email protected] E-mail redactie: [email protected] Website: www.nfofruit.nl Redactie Herman Bus (hoofdredacteur) Caroline van Assche Marai Ebben Ineke de Graaff Marijke van Schaik Redactiecommissie J. Elenbaas (voorzitter) H. Balkhoven A. Goes G. Jeukens L. van Lierop A. Oostveen M. Ravesloot C. Uijttewaal B.J. van Westreenen Advertentie-acquisitie Ruud van Viersen [email protected] Telefoon: (023) 571 47 45 Fax: (023) 571 76 80 Drukkerij Den Haag offset, Rijswijk Vormgeving Mirella Colauto Uitgever en auteurs verklaren dat Fruitteelt op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, welke het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van Fruitteelt wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring. Niets uit deze uitgave mag op enige wijze worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

omslag Appels en peren zijn niet alleen gezond, ze zijn ook erg lekker en altijd mooi om naar te kijken. Foto: NFO

Inhoud ARTIKELEN

.

.

.

.

Gelegenheidstelers verdwijnen, professionele telers blijven over

9

Aanvoer en omzet in de kleinfruitteelt zijn gestegen, maar het aantal bedrijven is met 70 procent afgenomen. Het kan allemaal, in België.

Peer zonder windhaag bij voorbaat verdacht

10

De AID heeft aangekondigd dit seizoen extra controles uit te voeren op fruitteeltbedrijven. Zo’n 400 telers krijgen, al dan niet aangekondigd, bezoek van een inspecteur.

Alternatieve methoden voor chemische grondontsmetting 12 Fruit telen op zandgrond is onlosmakelijk verbonden met grondontsmetting. Een chemisch middel was tot nu toe de enige praktische mogelijkheid om de grond te desinfecteren. Maar het kan ook anders.

Gezondheidswaarde van appel en peer 14 Hoe onderbouwd is de gedachte eigenlijk dat appels en peren gezond zijn? Het effect van voedsel op de gezondheid is een complex geheel en is nog lang niet helemaal duidelijk.

RUBRIEKEN NFO-info Van week tot week Marktzicht Onderzoek Werkwijzer Agenda

5 6 8 16 17 20

nfo Kaliumbicarbonaat

K

info ‘Sociale zekerheid te duur’

ten. Wel kost het de ministeries

O

aliumbicarbonaat, ook be-

van Verkeer & Waterstaat en

ningen voor sociale zekerheid dan

kend onder de merknaam

den in plaats van diverse beslui-

ndernemers in de agrarische sector treffen minder voorzie-

Volksgezondheid, Ruimtelijke

werknemers in loondienst, bij wie

Armicarb en als bakpoeder, kan

Ordening en Milieu meer moeite

sociale zekerheid bij wet geregeld is.

worden gebruikt van 1 mei tot

en inspanning om aan het tijd-

Zo heeft de helft zich niet verzekerd

1 oktober 2009. Het Ctgb heeft

schema te kunnen voldoen dan

tegen arbeidsongeschiktheid. Een

op verzoek van de NFO een toe-

was verwacht. De NFO maakt

kwart heeft een vergelijkbaar pen-

lating als dringend vereist

zich er onder meer sterk voor

sioen opgebouwd als de werkne-

gewasbeschermingsmiddel afge-

dat de meest recente, goedge-

mers. Daarnaast zijn er grote ver-

geven. Gebruik is toegestaan in

keurde spuittechnieken in dit

schillen tussen ondernemers en werknemers ten aanzien van

de biologische appel- en peren-

besluit worden opgenomen. Dit

voorzieningen bij een laag inkomen. Het LEI trekt deze conclu-

teelt voor de bestrijding van

betekent dat niet alleen de

sies uit een onderzoek, dat is uitgevoerd in opdracht van het mi-

schimmels. In de perenteelt

maatregelpakketten uit het hui-

nisterie van LNV.

wordt het middel geadviseerd

dige Lozingenbesluit Open Teelt

Voor de pensioenvoorziening zien ondernemers in de agrarische

voor de bestrijding van schurft

en Veehouderij worden overge-

sector de waardeontwikkeling van het bedrijf als belangrijkste

en in de biologische appelteelt

nomen, maar ook het spuiten

basis voor de pensioenopbouw. Dit geldt voor 55 procent van de

voor de bestrijding van regen-

met venturidoppen en de dwars-

deelnemers aan dit onderzoek. Daarnaast spelen ook stortingen

vlekkenziekte. Zodra het defini-

stroomspuit met reflectiescher-

bij een verzekeraar (37%), FOR (32%) en sparen en beleggen via

tieve etiket beschikbaar is, zal

men en venturidoppen. Bij de

de bank (28%) een belangrijke rol. Van de ondernemers ver-

dit worden geplaatst op de NFO-

teelt van appels, peren en overi-

wacht 20 procent geen aanvullend pensioen te hebben opge-

site. De NFO werkt samen met

ge pit- en steenvruchten volstaat

bouwd. Bijna 30 procent weet niet wat hij te besteden heeft op

firma Koppert aan een reguliere

dan een teeltvrije zone van 300

zijn oude dag.

toelating. De verwachting is dat

cm en is geen aparte toestem-

Redenen voor de beperkte aanvullende pensioenvoorziening zijn

deze niet voor het teeltseizoen

ming bij de individuele water-

de gemiddeld lage inkomens en de bedrijfsoverdracht aan de

van 2011 wordt gerealiseerd.

schappen meer nodig. Hiermee

volgende generatie. Bij de overname blijkt het bedrijf alleen le-

neemt de administratieve last af

vensvatbaar als de ouders vermogen in het bedrijf laten zitten.

en worden de regels voor zowel

Het LEI beveelt aan dat adviseurs en accountants meer aandacht

de teler als de handhaver duide-

besteden aan pensioenopbouw in relatie tot vermogen in het be-

lijker. Ook blijft de NFO er voor

drijf en de bedrijfsopvolging.

et samenvoegen van de di-

strijden dat er geen aanscher-

De huidige verzekeringsgraad voor arbeidsongeschiktheid is bij

verse AMvB’s op milieuge-

ping van het beleid in het be-

agrarisch ondernemers 52 procent. De belangrijkste reden om

bied tot een allesomvattend Be-

sluit wordt doorgevoerd. Het

zich niet te verzekeren is de te hoge premie (53%). Dit vindt met

sluit Landbouwactiviteiten ligt

maatwerk dat voor de fruitteelt

name de groep jonge ondernemers. Binnen de groep niet-verze-

nog steeds op schema (invoering

bestaat, moet dan ook één op

kerden geeft 25 procent aan onvoldoende vermogen achter de

juli 2010). Hierdoor zal er voor

één in het besluit worden opge-

hand te hebben bij ziekte en arbeidsongeschiktheid.

elk bedrijf straks één AMvB gel-

nomen

Het eigen vermogen op de agrarische bedrijven is de belangrijk-

Besluit Landbouwactiviteiten

H

ste voorziening om in het levensonderhoud bij lage inkomens te voorzien. Ondanks de relatief lage inkomens wordt er slechts spaarzaam gebruikgemaakt van de regeling Besluit Bijstandsver-

Uitgelicht

lening Zelfstandigen (BBZ). Jaarlijks maken slechts twee- tot driehonderd agrariërs van deze regeling gebruik. De helft van de ondernemers heeft belangstelling voor een levensloopvariant waarbij belastingvrij gereserveerd kan worden buiten het bedrijf voor tijden dat er tijdelijk minder inkomen is. LTO en NFO hebben al herhaald aangekaart bij politiek en ministeries dat het een goede zaak is als er ook voor ondernemers een levensloopregeling komt.

Herman Bus [email protected]

In de perenteelt wordt kaliumbicarbonaat geadviseerd voor de bestrijding van schurft. Foto: NFO F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

5

19

Kunstmestprijzen De kunstmestprijzen zijn

van week tot week

dit voorjaar fors aan het dalen. Dit in tegenstelling tot vorig jaar toen een sterke stijging plaatsvond. Meststoffenleveranciers Triferto en Agrifirm me-

Hittebehandeling in teelt zwarte bes, appel en peer

nen dat de dalende trend nog wel even door zal zet-

Zwartebessenteler Lauran Vermue

ware in bruikleen van Lazo. Gezien

mogelijk, tot de oogst, door afhan-

ten. Ze laten weten dat

uit het Zeeuwse Heinkenszand is

de terugloop van het aantal effec-

kelijk van de grootte van het ge-

voor bijvoorbeeld 100 kg

hittebehandelingen ter bestrijding

tieve middelen en de residuproble-

was zodat er geen schade kan ont-

KAS momenteel iets meer

van schimmels en insecten aan het

matiek in de fruitteelt, ziet Ver-

staan.”

dan 20 euro moet worden

uitvoeren. Hij werkt hiervoor met

mue het als een interessante uit-

Er wordt gevarieerd met rijsnelhe-

betaald. De prijzen voor

het Thermal Pest Control (TPC) ap-

daging. Naast diverse proeven die

den van 5, 6 en 7 km per uur. Wan-

meststoffen veranderen

paraat van de Amerikaanse firma

op verschillende zwartebessenbe-

neer het apparaat een effectieve

wekelijks, dus een exacte

Lazo.

drijven liggen, worden er ook bij

werking blijkt te hebben, wil Ver-

prijs is volgens beide be-

Verscheidene onderzoekers stellen

een collega-fruitteler van appels

mue dit op zijn portaaltrekker op-

drijven moeilijk vast te

dat deze manier van bestrijden

en peren behandelingen uitge-

bouwen. “Lazo stelt ook dat het

stellen. Triferto zegt dat

niet zou werken. Vermue: “Zelf

voerd. Vermue legt uit dat er we-

brixgehalte en de opbrengst wor-

de prijzen hierdoor weer

ben ik ook nog wel sceptisch, maar

kelijks met het getrokken apparaat

den verhoogd door de behande-

meer op het niveau van

wel zo nieuwsgierig dat ik er toch

zal worden gereden waarbij een

ling. Dit zal ik na de oogst van de

2007 of net daaronder uit-

mee aan de gang ga. Het is een

hete luchtstroom van 100 tot 110˚C

zwarte bessen, die in juli van start

komen. Reden voor de da-

aardige investering, maar wanneer

wordt uitgestoten. In de proeven

gaat, gaan testen in vergelijking

ling is de wereldwijd afne-

ik het niet probeer weet ik het ook

wordt de gangbare teelt vergele-

met de reguliere teeltopbreng-

mende vraag, waarbij de

niet.” Vanwege octrooirechten

ken met de resultaten van de TPC-

sten.”

economische crisis ook

heeft Vermue het apparaat als het

behandeling. “We gaan zo lang

een belangrijke rol speelt.

Rijkssubsidies

Cramer wil gezamenlijk advies over veiligheid cisgenese

Het aanvragen en verantwoorden van subsidies

Minister Jacqueline Cramer van Volkshuisvesting,

sen. Jacobsen maakte in een analyse duidelijk dat de

wordt simpeler. Het kabi-

Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer heeft weten-

veredelingstechniek naar zijn mening veilig is.

net maakt met de invoe-

schappers van de kennisinstituten Rikilt en Rivm ge-

De besluitvorming rondom de aanpassing van de re-

ring van een nieuw subsi-

vraagd een gezamenlijk advies uit te brengen over de

gelgeving voor genetisch gemodificeerde organismen

diestelsel ook een einde

veiligheid van cisgene gewassen. Bij dit onderzoek zul-

via nieuwe veredelingstechnieken is een Europees pro-

aan de verschillen in re-

len internationale experts worden betrokken. Dat

ces, stelt Cramer. De Europese werkgroep die zich over

gels en verplichtingen.

schreef de minister op 27 april aan de Tweede Kamer.

de status van de verschillende technieken buigt, zal in

Hierdoor worden de admi-

Zij antwoordt hiermee op een brief van professor

de zomer de resultaten aan de bevoegde autoriteiten

nistratieve lasten voor de

Evert Jacobsen van Wageningen UR, die aandringt op

van de EU-lidstaten ter stemming voorleggen.

aanvrager met ongeveer

versoepeling van de regelgeving voor cisgene gewas-

30 procent verminderd. Hoe lager de subsidie, hoe minder voorwaarden er

Overzicht van Russische en Nederlandse veiligheidstermijnen

worden gesteld en hoe eenvoudiger de verant-

In de tabel die vorige

woording. Daarnaast ko-

week geplaatst is in het

men de verplichte (tus-

artikel ‘Telers staan

sen)rapportages, voor-

voor dilemma door resi-

schotaanvraag, financiële

dueisen’, zijn de midde-

verantwoording en ac-

len Vertimec en Flint

countantsverklaring bij

niet vermeld. Ook voor

kleine subsidies te verval-

deze twee middelen is

len. Per 1 januari 2010

een lagere MRL in Rus-

moeten alle nieuwe rijks-

land vastgesteld. Telers

subsidies aan deze nieuwe

die willen leveren in

regels voldoen. Bestaande

Rusland, dienen goed

subsidieregelingen moe-

rekening te houden

ten voor 1 januari 2012

met deze eisen. Hier-

worden aangepast.

naast de complete tabel inclusief de wettelijke Nederlandse veiligheidstermijn in dagen.

6

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

Tabel. Gewasbeschermingsmiddelen voor appel en peer met een afwijkende residunorm in Rusland, met de veiligheidstermijn in dagen voor de Russische markt en de Nederlandse veiligheidstermijn Middel

Nimrod vloeibaar Captan Switch Decis Score 10 WG Delan DF Insegar 25 WG Stroby WG Pirimor Calypso Thiram Exact Flint Vertimec Gold

Veiligheidstermijn voor Rusland

Nederlandse veiligheidstermijn

28 105 7 60 28 42 60 42 105 90 35 28 28 35

14 7 3 7 21 28 21 42 7 14 35 7 14 28

Marktprijzen Teelt- en handelsbedrijven kunnen maandelijks via het Productschap Tuinbouw gratis marktinformatie ontvangen over appel en peer. Hierin staat informatie over bijvoorbeeld verkoopprijzen in

O n d e rzoek naar bestuiving en vruchtzetting zoete kers

Nederlandse, Duitse en Engelse supermarken. Ook

PPO-fruit doet onder-

bevat het informatie over

zoek naar de bestuiving

de afzetlanden. Geïnteres-

en vruchtzetting van

seerden kunnen een

zoete kers. Aanleiding

e-mail te sturen naar

voor het onderzoek is

Rochelle Schutter, r.schut-

een slechte productie

[email protected]. De

van voornamelijk het ras

marktberichten zijn ook

Kordia in 2007.

terug te vinden op

In de bestuivingsproef

www.tuinbouw.nl waar

zijn handbestuivingen

kan worden gezocht op

uitgevoerd op onbesto-

‘Appel in beeld’ of ‘Peer in

ven bloemen. Daartoe

beeld’.

waren bloemknoppen in zakjes van vitrage inge-

Subsidieboekje

pakt. De bestuivingen

De Subsidiegids voor de

zijn uitgevoerd met

Agrarische sector 2009,

stuifmeel van Summit-

uitgegeven door Reed

bloemen op Kordia-

Business, is beschikbaar.

bloemen die respectie-

Naast de actuele subsidie-

velijk 1, 3 en 5 dagen open waren. Ook zijn controles ingezet waar-

regelingen van het minis-

De onderzoeksparameters bij de bestuivingsproef zijn zetting, productie en kwaliteit. Foto: PPO-fruit

terie van LNV bevat het boekje agrarische regelin-

bij wel en niet ingepak-

gen over arbeid, energie,

te bloemen niet of op drie mo-

stonden, en twee in de rij het verst

dat deze bioregulator ook voor

innovatie, milieu, fiscus,

menten met de hand zijn besto-

bij de bijenkasten vandaan. De pa-

kers interessant kan zijn.” Naar

scholing en sociale maat-

ven. Tevens stonden per rij, van

rameters die worden onderzocht,

aanleiding van de resultaten in

regelen van andere minis-

180 meter lang, vier bijenkasten

zijn zetting, productie en kwaliteit.

2009 wordt besloten of en hoe het

teries. Ook provinciale re-

verspreid. Er is hierbij een inschat-

Eind mei of begin juni wordt een

onderzoek in 2010 wordt voortge-

gelingen en stimulerende

ting gemaakt van de bezoekdruk

bioregulator toegediend om de

zet. Bij een positieve beoordeling

maatregelen vanuit ener-

van de bestuivende insecten, waar-

bloemknopvorming te beïnvloe-

zullen in 2010 onder andere waar-

giebedrijven zijn erin op-

bij op elke bestuivingsdag het type

den. Onderzoekster Maaike de

nemingen worden gedaan aan het

genomen. De gids is voor

en het aantal bloembezoekende

Vlas van PPO laat weten dat dit

effect van de bioregulator. Het on-

e 49,29 te bestellen via

insecten zijn geturfd. Steeds zijn

middel alleen is toegelaten op ap-

derzoek wordt gefinancierd door

www.producten.reedbusi-

twee van deze waarnemingen ge-

pel en peer. “Onderzoeksresulta-

het Productschap Tuinbouw.

ness.nl en vervolgens te

daan in de rij waar de bijenkasten

ten uit het buitenland laten zien

zoeken op ‘Subsidiegids’.

Stemphyllium Voor de Vlaamse telers be-

Albert Heijn gaat 50 procent van wettelijke MRL’s eisen

staat er vanaf dit jaar de

Supermarktketen Albert Heijn laat fruittelers en leve-

balGAP+AH Protocol) zal worden gedaan door een

service dat zij zich bij het

ranciers weten aanvullende maatregelen te nemen

certificerende instelling. De borging van residugehal-

Belgische onderzoekssta-

betreffende de MRL-limieten. Het bedrijf wil aanstu-

ten zal worden geverifieerd met monitoren. De gege-

tion PC-Fruit in kunnen

ren op maximaal 50 procent van de wettelijke Europe-

vens over teeltplan, teeltregistratie, auditresultaten,

schrijven op een sms-

se MRL’s. Albert Heijn laat weten dat nog steeds 5

monsternames door onafhankelijke partijen en door

dienst die Stemphyllium-

procent van de door haar genomen monsters boven

de overheid, zullen in een systeem worden opgeno-

waarschuwingsberichten

de Europese MRL-waarden uitkomt. De productgroe-

men dat online te benaderen is voor leveranciers en

verstuurt wanneer er een

pen appel en peer vallen volgens het bedrijf in de risi-

serviceproviders zoals Bakker Barendrecht.

infectierisico bestaat. Ge-

cogroep en zijn ook vaak meegenomen in de bemon-

Albert Heijn wil dat voor juli 2010 elke leverancier is

durende vier jaar heeft de

stering. Om het doel te bereiken zal de

gecertificeerd voor het AH-protocol en is aangesloten

afdeling mycologie erva-

GlobalGAP-certificering verder worden aangescherpt,

op het online informatiesysteem. De keten laat weten

ring opgebouwd rond de

met name op het gebied van risicoanalyse ten aanzien

dat bedrijven die dit niet halen, niet direct vanaf die

modellering van Stemphyl-

van de gewasbescherming, door Albert Heijn het ‘AH

datum uitgesloten worden. Eind juni 2009 organiseert

lium-infecties aan de hand

Protocol’ genoemd. De keten heeft hiervoor een

Albert Heijn een uitgebreidere informatiebijeen-

van de weergegevens.

handleiding ontwikkeld. De uitgebreidere audit (Glo-

komst. F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

7

marktzicht Vraag uit Polen

Eerste rode bes

hoek heeft deze teelt in België

ties willen zich met Rheintal ook

D

V

eiling Borgloon in Belgisch

opgang gemaakt, hoewel ook in

op verder gelegen afzetmarkten

Limburg heeft de eerste ro-

Nederland bessen worden ver-

richten. Daarbij zijn andere part-

e Europese appelmarkt wordt nog steeds beheerst

door de grote voorraden. Alleen

de bessen van het nieuwe sei-

vroegd. In België worden de

ners niet uitgesloten. Zowel El-

in Polen lijkt de trend van begin

zoen geveild. Het zijn bessen van

meeste bessen tot het nieuwe

be-Obst als Landgarten heeft

maart door te zetten; de voorra-

het vroege ras Junifer, die zijn

jaar bewaard, in Nederland en-

contacten met andere afzetorga-

den appel worden minder. Dat

vervroegd in een warme kas. De

kele maanden langer.

nisaties, waaronder ook Neder-

uit zich bijvoorbeeld in transac-

aangevoerde bessen komen van

ties van Nederland en België

fruitteler Stefan Wationg en de

Duitse joint venture

naar Polen. Zo gaan er wel weer

proeftuin voor kleinfruit, beide

De Duitse afzetorganisaties Elbe-

Einde ZMP

Jonagold en Golden Delicious

in Tongeren. Het Belgische

Obst en Landgarten gaan samen-

Met ingang van deze maand le-

naar Oost-Europa. Maar met een

grootwinkelbedrijf Metro betaal-

werken, meldt Agrarisch Dag-

vert het ZMP geen marktinfor-

Poolse schakel ertussen schiet de

de er e 60,- per kilo voor ofwel

blad. In een vestiging van Land-

matie meer aan. De Zentrale

teler er financieel weinig mee

bijna e 10,- per 150 gram.

garten in Meckenheim richten

Markt- und Preisberichtstelle

op. De opbrengst bij Elstar is aan

Veiling Borgloon verwacht dit

beide parten een nieuwe afzet-

GmbH houdt op te bestaan.

het einde van het seizoen wisse-

seizoen 425 ton rode bessen om

organisatie op, Rheintal ge-

Daarmee verdwijnt ook een bron

lend. Appels die zonder schilvlek-

te zetten. Daarmee zet de stij-

naamd. Elbe-Obst denkt zo van-

van gemiddelde prijzen per land

jes en andere gebreken uit de cel

gende lijn zich voort die de afge-

uit Das Alte Land een betere

voor de diverse rassen, maten en

komen, brengen een leuke prijs

lopen jaren is ingezet. Nadat de

toegang te hebben tot de consu-

sorteringen. De financiering van

op. Maar er zijn ook partijen die

afgelopen jaren veel kleinere te-

ment in het dichtbevolkte

het bedrijf was onwetmatig, zo

amper het sorteren waard zijn.

lers zijn gestopt, daalde de aan-

Noordrijn-Westfalen. Landgarten

bleek na een uitspraak in hoger

Deze verschillen zijn ook terug te

voer sterk. Sinds enkele jaren

is daar al gevestigd, maar heeft

beroep. ZMP werd gefinancierd

vinden in de acties die super-

neemt de teelt bij professionele

zo een betere beschikking over

uit een verplichte heffing over

markten deze week met appels

telers weer toe.

fruit. Rheintal start met appels,

de omzet van agrarische produc-

voeren. Voor Elstar zakken de

De proeftuin in Tongeren doet al

maar moet ook peren en zacht-

ten. Maar de Duitse overheid

prijzen daarbij maar net onder

jarenlang onderzoek naar de ge-

fruit gaat afzetten.

mag zo’n verplichting niet voor

de euro per kilo. Maar Jonagold

forceerde teelt van rode bes on-

De joint venture past in de stra-

dit doel opleggen, zo oordeelde

is incidenteel voor een euro per

der glas. Met deze aanvoer is het

tegie van Landgarten. Deze coö-

de rechter onlangs. Het bedrijf

twee kilo in de aanbieding. Dat

gat te dichten, dat ontstaat als

peratie komt vanouds uit de sier-

wordt nu ordentelijk geliqui-

is laag; de afgelopen weken la-

de bessen uit de bewaring op

teelt, maar is na diverse

deerd, aldus de bewindvoer-

gen de actieprijzen met dit ras

zijn en de nieuwe oogst uit de

overnames en andere joint ven-

der

iets boven zestig cent per kilo, zo

tunnels nog op zich laat wach-

tures nu ook actief in de voe-

Anton Oostveen

blijkt uit Marktinformatie appel

ten. Met zoveel kennis om de

dingstuinbouw. Beide organisa-

freelance journalist

landse.

in beeld van het Productschap

Er gaan weer Jonagold en Golden Delicious naar Oost-Europa.

Tuinbouw. De prijzen voor Elstar varieerden de afgelopen weken tussen e 1,20 en e 1,50 per kilo. Bij Super de Boer zijn ze het hoogst geprijsd, bij C1000 het laagst. Albert Heijn zit daar tussenin, tenminste voor wat betreft de servicesupermarkten. Bij discounter Aldi schommelen de prijzen voor Elstar rond e 0,90 per kilo. Maar dat zijn wellicht ook andere appels. In Duitsland zijn de verschillen groter, zo blijkt ook uit het marktbeeld appels van het productschap. De prijzen van Elstar in de servicesupermarkten varieerden de afgelopen weken van e 1,60 tot e 1,80. Daarentegen zijn de prijzen in de Duitse discounters iets lager dan in de Nederland.

8

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

Foto: NFO

KLEINFRUIT

Gelegenheidstelers verdwijnen, p rofessionele telers blijven over De kleinfruitteelt in België is in tien jaar tijd sterk geprofessionaliseerd. Het aantal bedrijven is met 70 procent afgenomen, maar de aanvoer en de omzet zijn gestegen. Dit blijkt uit een inleiding van Eddy Bal, inmiddels gepensioneerd kleinfruitspecialist van de veiling Borgloon.

B

elgië telt 207 hectare houtig kleinfruit. Ook het aantal kleinfruittelers is in tien jaar tijd sterk afgenomen. De veiling Borgloon, de grootste kleinfruitveiling van België, had in 1998 nog 957 leden met kleinfruit. In 2008 waren dit er nog maar 282. Zo’n vijf jaar geleden zijn veel gelegenheidstelers gestopt toen de fiscus bij de veilingen de boeken ging controleren en bij de kleinfruittelers naheffingen ging opleggen. De afname van het aantal telers heeft geen invloed gehad op de aanvoer van kleinfruit in z’n totaliteit. Dit is in dezelfde periode met 14 procent toegenomen. Door verlenging van het aanvoerseizoen wordt kleinfruit gemiddeld tegen hogere prijzen verkocht, waardoor de omzet in euro’s maar liefst 90 procent is gestegen. In 1998 bedroeg de kleinfruitomzet op alle Belgische veilingen samen 4,8 miljoen. In 2008 was dit gestegen naar 9,1 miljoen. Tijdens de Conferentie houtig kleinfruit, op 20 maart in Hasselt (B), werden de trends in de verschillende productiegebieden voor kleinfruit gepresenteerd. Eddy Bal, jarenlang als kleinfruitspecialist verbonden aan de veiling in Borgloon en sinds enkele maanden gepensioneerd, schetste de situatie in België.

Framboos sterke groeier

De aanvoer van framboos is in België in tien jaar tijd spectaculair gestegen. Van 131 ton in 1998 tot 588 ton in 2008. Het aanvoerseizoen van framboos is in de loop van

De aanvoer van framboos is in België in tien jaar tijd spectaculair gestegen.

Foto: NFO

de jaren verschoven van juni-juli naar julioktober, vooral door de omschakeling van zomerframbozen naar herfstframbozen. De omschakeling is vooral de laatste vijf jaar hard gegaan. “In 2003 bestond 90 procent van de aanvoer nog uit zomerframboos, op dit moment is dat bijna 90 procent herfstframboos”, aldus Bal. Rode bes is met een aanvoer op de Belgische veilingen van 765 ton in 2008 het belangrijkste houtig kleinfruitgewas, gevolgd door framboos met 568 ton. De aanvoer van rode bes daalt sinds 2003 gestaag. In Nederland wordt al enkele jaren een aanzienlijk deel van de rode bessen bewaard. Ook in België neemt de bewaring van bessen toe. Volgens Bal wordt ongeveer 15 procent van de bessen tot half december bewaard.

De areaalontwikkeling in de bramenteelt is de afgelopen jaren sneller ontwikkeld dan de opnamecapaciteit van de markt. Van 2006 tot 2008 is de aanvoer op de Belgische veilingen van 240 tot 349 ton toegenomen. De middenprijs is in dezelfde periode gehalveerd. Bij de blauwe bes is een opvallende trend waar te nemen. Vanaf 2001 is de aanvoer van blauwe bes gestaag toegenomen. Tegelijkertijd is ook de prijs gestegen. Berichten in de pers over de heilzame werking van blauwe bessen hebben gezorgd voor een toename in de consumptie. De ontwikkelingen in de wereldmarkt geven echter stof tot nadenken. “Jaarlijks stijgt de productie wereldwijd met 10 procent”, aldus Eddy Bal.

Overaanbod braam

In België staat slecht 5 hectare kruisbes, of ‘stekelbes’, zoals de Belgen haar noemen. Hier is volgens Bal ruimte voor een lichte uitbreiding. In België is voor de kruisbessenteelt een goed pakket aan middelen beschikbaar om meeldauw te bestrijden. Ook zijn er volgens Bal mogelijkheden om het afzetseizoen te verlengen door kruisbessen onder ULO-condities te bewaren

Kruisbes in ULO

Bij alle teelten zijn er onmiskenbaar ontwikkelingen in de oogstvervroeging. Bij geen enkel gewas is er echter zo’n grote vervroeging gerealiseerd als bij de braam. “Dankzij onderzoek is de oogst bij braam vier tot vijf maanden vervroegd. Bij andere gewassen is dit beperkt tot drie à vier maanden.” Van mei tot en met november worden substantiële hoeveelheden braam op de veilingen aangevoerd, zo blijkt uit de aanvoergrafieken van Bal.

Gerard Poldervaart kennisconsulent klein- en steenfruit voor NFO en PT F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

9

REGELGEVING

De eigenaar van dit perceel peer kan in de zomer op een bezoek van de AID rekenen. Zonder windhaag mag op dit perceel geen TMTD worden toegepast. Foto’s: Egbert Jonkheer

Peer zonder windhaag bij voorbaat verd a c h t Een bezoekje van de AID is het laatste waar een fruitteler op zit te wachten als hij druk is met spuiten. Toch is de kans op de inspectie dit jaar groot vanwege de extra controles. Om te zien waar hij zoal op let en om in beeld te brengen hoe de AID te werk gaat, ging Fruitteelt op stap met een AID-controleur.

10

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

H

et is een mooie dag midden in een mooie week. “Kleine kans dat er vandaag fruittelers aan het spuiten zijn”, zegt André Weggemans, AID-controleur in de Flevopolder. Weggemans rijdt vandaag een route langs de fruitbedrijven in zijn werkgebied. De inspectiedienst heeft aangekondigd om dit seizoen extra controles uit te voeren op fruitteeltbedrijven. Zo’n 400 telers krijgen, al dan niet aangekondigd, bezoek van een inspecteur. Waar letten de AID-controleurs zoal op? “In de eerste plaats kijk ik naar de inrichting van het perceel”, legt Weggemans uit. “Liggen er sloten omheen, en zo ja, staat er een windhaag langs? Als wij mensen zien spuiten, en er ontbreekt een windhaag, dan gaan we negen van de tien keer

bij die teler op bezoek. Verwaaiing naar het oppervlaktewater is nou eenmaal het grootste milieurisico.” Thiram

AID-medewerkers maken dit voorjaar notitie van percelen peer waar geen windhaag op de kopakker staat. Later in het seizoen zullen zij een aantal van deze telers bezoeken, om te kijken of zij TMTD (thiram) gebruiken. Volgens het etiket mag dit middel niet worden toegepast op een perceel dat grenst aan oppervlaktewater. Weggemans stopt zijn auto naast een nieuwe aanplant peer zonder windhaag op de kopakker. De inspecteur stapt uit en loopt via de slootwal naar de dam. Er ligt een duiker onder, dus het lijkt te gaan om een doorgaande waterverbinding. Weggemans

maakt een notitie om de situatie nog eens na te kijken op de kaart van het waterschap. “Grote kans dat we deze teler in de zomer nog eens even opzoeken.” Ook zal hij, of een collega, in de spuitregistratie of bij de middelenleverancier nagaan of de betreffende teler TMTD gebruikt heeft. Als het nodig is, wordt er ook een bladmonster meegenomen. Gedempt

Het valt op hoeveel hagen er de afgelopen jaren zijn aangeplant in de Flevopolder. Overal staan jonge boompjes op de insteek van het talud. Weggemans: “Daar zijn we blij mee. We hebben er als AID vaak op gewezen. Ook het waterschap heeft er met de telers uitvoerig over gesproken.” Sommige fruittelers kozen in overleg met het waterschap voor een andere oplossing. Op verscheidene plekken zijn sloten gedempt. “Als dat kan, is dat ook een prima oplossing”, aldus Weggemans. Het levert in ieder geval geen discussie meer op. Dat kan niet altijd gezegd worden van de hagen. Sommige oudere hagen zijn tot 1,5 meter boven de grond kaal geworden. En jonge aanplant houdt nog nauwelijks drift tegen. Hoe gaat de AID daar mee om? Weggemans: “Dit kan wel eens discussie opleveren. Volgens het wettelijk gebruiksvoorschrift is een haag een haag. Die wordt niet nader omschreven. Maar volgens het Lozingenbesluit moet het vanggewas de minimale hoogte hebben van de hoogste spuitdop. Bij het gebruik van een axiaalspuit, moet de haag de hoogte van de fruitbomen hebben. En wie in de tussenliggende periode venturidoppen gebruikt, heeft het goed voor elkaar. Als een teler

serieus werk heeft gemaakt van zijn nieuwe haag gaan we daar in principe soepel mee om. In geval van twijfel leg ik de situatie voor aan de specialisten binnen de

____________

‘Als wij mensen zien spuiten en er ontbreekt een windhaag, dan gaan we negen van de tien keer bij die teler op bezoek’

* AID die er op toezien dat we vergelijkbare twijfelgevallen hetzelfde beoordelen.” Venturidoppen

Een punt waar Weggemans vaak met telers over in discussie raakt, is het gebruik van driftarme doppen. Voor steeds meer middelen zijn die verplicht. “Vaak spuiten telers de buitenste rijen wel keurig met venturidoppen, maar maken ze de rest van het perceel af met standaarddoppen. Dat gaat fout bij het draaien op de kopakker. De afstand van de laatste boom tot de sloot is vaak minder dan de vereiste 20 meter. Eigenlijk is dan de enige werkbare oplossing om het hele perceel met venturidoppen te spuiten. Steeds meer telers doen dat. Maar er is ook een groep telers die twijfelt aan de bladbedekking bij het gebruik van een grove druppel of die het lastig vindt om vaker de spuit te moeten vullen vanwege het

hogere waterverbruik. Die mensen zullen dan een windsingel op hun kopakker moeten zetten, of moeten spuiten met een tunnelspuit. Het lijkt misschien vergaand, maar het zijn nou eenmaal de eisen. Vergeet niet dat het gebruik van venturidoppen de basis is voor de toelating van sommige middelen. Zonder deze eis was Vertimec er bijvoorbeeld niet geweest.” Aangekondigd

Weggemans adviseert telers de tekst op het etiket zorgvuldig te lezen om fouten te voorkomen. Wel moet hij toegeven dat bijschriften af en toe voor verwarring zorgen. “Soms is het gebruiksvoorschrift op meer manieren uit te leggen. De fabrikanten en de toelatingsinstantie zouden eigenlijk standaardzinnen moeten gebruiken, zodat je eenduidige teksten krijgt. We hebben een werkgroep binnen de AID die de problemen die wij op dit vlak signaleren, aankaart.” Het loopt tegen de avond als we weer terugkomen in de buurt van Dronten. We hebben nog altijd geen fruittelers met de spuit in de weer gezien. “Normaal gesproken heb ik een paar adressen bij me voor een paar gerichte bezoeken. Op die manier voorkom ik dat ik doelloos rondjes door de polder rijd. Ook houden we rekening

Volgens de wet vormen deze boompjes een windhaag. Volgens het Lozingenbesluit is dit geen haag want in dit stadium houden ze nauwelijks drift tegen.

André Weggemans: “In de eerste plaats kijk ik naar de inrichting van het perceel. Liggen er sloten omheen, en zo ja, staat er een windhaag langs?”

met spuitadviezen. In principe gaan we op pad als de kans groot is dat telers aan het spuiten zijn.” Weggemans zet zijn auto stil tussen de boomgaarden en laat het raam zakken. “Meestal hoor je de ventilator wel, als er iemand aan het spuiten is”, zegt hij. Het blijft stil Egbert Jonkheer freelance journalist

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

11

BODEM

A l t e rnatieve methoden voor chemische gro n d o n t s m e t t i n g Op zandgronden is herinplantziekte of bodemmoeheid een van de grootste problemen bij de herinplant van appelbomen. Een van de veroorzakers van deze ziekte is het wortellesieaaltje (Pratylenchus penetrans). Om het gebruik en de afhankelijkheid van chemische middelen te verminderen is het beter alternatieve bestrijdingsmethoden te gebruiken.

F

ruit telen op zandgrond is onlosmakelijk verbonden met grondontsmetting. Een chemisch middel was tot nu toe de enige praktische mogelijkheid om de grond te desinfecteren. De problematiek van herinplantziekte of bodemmoeheid speelt vooral op zandgronden. Eén van de veroorzakers van herinplantziekte is het wortellesieaaltje. Mogelijk spelen ook andere factoren, zoals schimmels, met name op zwaardere bodems, een rol. Alternatieve methoden van grondontsmetting waren tot nu toe in de meeste gevallen ofwel minder effectief, ofwel in vergelijking met chemische grondontsmetting veel duurder. Herinplant in de fruitteelt op zandgrond kan alleen als de bodemmoeheid aangepakt wordt. Dat is mogelijk met het natte grondontsmettingsmiddel Monam. Chemische ontsmetting staat maatschappelijk onder druk en het duureffect van deze ontsmetting is vrij kort. In de biologische fruitteelt mag de chemische oplossing natuurlijk niet gebruikt worden. Alle reden dus om alternatieven voor de natte grondontsmetting (NGO) te zoeken. Voor de bestrijding van het wortellesieaaltje worden in andere sectoren diverse alternatieve bestrijdingsmethoden ontwikkeld, zoals inundatie en de teelt van het gewas Tagetes (afrikaantje). Nieuwe bestrijdingstechnieken zijn het uitvoeren van biologische grondontsmetting (BGO) en

12

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

waarschijnlijk de belangrijkste oorzaak was van de bodemmoeheid. Het betrof een vrij hoge besmetting met dit plantparasitaire aaltje. Een besmetting die voor veel gewassen boven de schadedrempel lag. In de wortelmonsters van appelbomen (voorafgaand aan de proef) werd een vrij zware Pratylenchusbesmetting vastgesteld. Bestrijding van het wortellesieaaltje kan onder meer met Van het geslacht Pratylenchus werd alleen de Tagetes. Foto: Marcel Wenneker soort P. penetrans gehet toedienen van diverse organische mavonden en geen andere plantparasitaire terialen. Bij BGO wordt een bepaalde aaltjes. hoeveelheid vers organisch materiaal (bijResultaten voorbeeld groenbemester) door de bodem gemengd, waarna de oppervlakte met folie De Pratylenchusbesmetting in het voorluchtdicht wordt afgedekt. In de boom- en jaar van 2007, in de boomgaard gemeten, groenteteelt en in de akkerbouw zijn met was circa 700 larven/100 ml grond. Door deze methode goede resultaten behaald in natuurlijke sterfte nam de besmetting af de bestrijding van diverse pathogenen: botot ruim 100 larven/100 ml grond (zie fidemschimmels als Verticillium dahliae en guur). In februari 2008 zijn alle 35 veldjes allerlei aaltjessoorten. bemonsterd om het effect van de behandelingen op de aaltjespopulatie vast te stelVeldproef len. Hieruit bleek dat de besmetting met Op het fruitbedrijf De Wielewaal van CarPratylenchidae voor gemiddeld 50 procent los Faes in Eindhoven is in 2007 op een uit Pratylenchus penetrans bestond. Het perceel van één hectare groot waar overige deel was voornamelijk de soort bodemmoeheid werd geconstateerd, een P. crenatus. meerjarige veldproef aangelegd. Na het Uit de resultaten bleek dat natte grondrooien van de oude aanplant zijn in het ontsmetting, Tagetes en Tagetes plus voor- en najaar zeven verschillende behanBGO, de populaties Pratylenchus aandelingen aangelegd (zie kader). Het effect toonbaar reduceerde ten opzichte van van de behandelingen op de aaltjesbesmetzwarte braak (zie figuur). Compost en late ting is in het voorjaar 2008 bepaald. Het BGO hadden een vergelijkbaar effect als effect op de groei en productie van appelzwarte braak. Het is dus mogelijk om op bomen na herinplant, wordt in de periode niet-chemische wijze de Pratylenchus2009-2011 vastgesteld. populaties aantoonbaar te reduceren. BioOp drie momenten tijdens het onderzoek fumigatie had een negatief effect op de aalin dat jaar werden grondmonsters gestotjespopulatie; hier waren de aaltjesdichtken om de samenstelling en dichtheid van heden hoger dan bij zwarte braak. de aaltjespopulatie te bepalen: in het voorBelangrijk is dat Tagetes en Tagetes plus jaar (in de boomgaard), in de zomer en het BGO een vergelijkbaar effect op de najaar voorafgaand aan de aanleg van een aaltjesdichtheden hadden. Tagetes werkt aantal behandelingen om de uitgangssitualleen tegen het Pratylenchusaaltje. Mogeatie op het perceel vast te stellen. De uitlijk is er bij herinplantziekte of bodemgangsbemonstering wees uit dat P. penemoeheid sprake van een ziektecomplex trans in hoge dichtheden aanwezig was en (bijvoorbeeld aaltjes en schimmels). Ande-

Behandelingen bestrijding bodemmoeheid

I

n overleg met de opdrachtgever (LNV), de

nen worden. Voor een maximale bestrij-

het zaaien van de Tagetes omstreeks half

teler, onderzoekers en de biologische

ding dient het gewas in zomerbraak te

mei. Met de gezaaide Tagetes werd in au-

fruitsector zijn zeven verschillende behan-

worden geteeld met een teeltduur van mi-

gustus, een BGO uitgevoerd.

delingen gekozen om de bodemmoeheid

nimaal drie maanden. De meest optimale

te bestrijden. Voor de sector was het van

zaaiperiode ligt tussen half mei en uiterlijk

Biofumigatie (Sarepta mosterd: Brassica

belang dat er ook behandelingen in de

half juli.

juncea)

proef werden opgenomen die na het rooi-

Onder biofumigatie wordt verstaan: het in

en van een fruitperceel kunnen worden

Biologische grondontsmetting (laat)

de grond werken van gewassen of gewas-

uitgevoerd. Dit om het verlies van een

Bij biologische grondontsmetting (BGO)

resten waarbij (vooral) gasvormige stoffen

teeltjaar te voorkomen.

wordt een grote hoeveelheid (circa 50

worden gevormd die een dodende werking

Het effect van de behandelingen op de aal-

ton/ha) vers organisch materiaal de bodem

hebben op bodemziekten en -plagen. Het

tjespopulatie en de ontwikkeling en

ingewerkt die vervolgens wordt afgedekt

zijn vooral kruisbloemige (onder andere

vruchtproductie van de nieuwe aanplant

met plastic gedurende circa vijftien weken.

koolachtige gewassen; de Brassica’s), die

appelbomen wordt vergeleken met zwarte

Bij de afbraak van deze grote hoeveelheid

voor biofumigatie worden gebruikt. Daar-

braak (onbehandeld) en een chemische

vers organisch materiaal wordt zuurstof

naast zijn er nog andere plantensoorten

grondontsmetting. De volgende zeven be-

aan de bodem onttrokken. Het zuurstofge-

die als biofumigatiegewas gebruikt kunnen

handelingen zijn aangelegd.

brek en de afbraakproducten die bij de ver-

worden. Een daarvan is soedangras, een

tering van het vers organisch materiaal vrij-

gewas dat in de boomteelt wel wordt inge-

Onbehandeld

komen, hebben een dodende werking op

zet als ‘grondontsmetter’. Uit eerder on-

Om de natuurlijke sterfte van de aaltjes-

een groot aantal aaltjessoorten, bodem-

derzoek kwamen tegenstrijdige resultaten

populatie vast te kunnen stellen zijn, na

schimmels en een aantal wortelonkruiden.

over het effect van soedangras boven tafel.

het oprooien van de oude appelbomen,

De zomerperiode, tot circa half augustus,

Daarom werd in deze proef Sarepta mos-

veldjes zwart (onkruidvrij) gehouden.

lijkt de meest optimale tijd om een BGO

terd (Brassica juncea) als biofumigatiege-

aan te leggen.

was gebruikt.

Chemische grondontsmetting

In deze proef werd het effect van een laat

Chemische grondontsmetting (750 L Mo-

in het jaar uitgevoerde BGO onderzocht. In

Compost

nam/ha) is natte grondontsmetting (NGO).

de betreffende veldjes werd een Japanse

Bij de toediening van compost (50 ton/ha)

Om problemen met bodemmoeheid te

haversoort (Avena strigosa) gezaaid. Uit

wordt geprobeerd om factoren als de bo-

voorkomen, werden in de praktijk herin-

het onderzoek bleek dat het wortellesie-

demstructuur, de organische stofvoorraad

plantpercelen gangbaar met 750 liter Mo-

aaltje zich op dit gewas niet kan vermeer-

en het leefmilieu voor de bodem te verbe-

nam per hectare ontsmet.

deren. In het najaar werd het gewas inge-

teren. Bovendien is uit onderzoek bekend

werkt en de grond afgedekt met plastic.

dat bijvoorbeeld compost signalen van de

Tagetes patula (afrikaantjes)

plant (zoals wortelexudaten) naar aaltjes

Het is bekend dat wortellesieaaltjes door

Combinatie-object

kan verstoren zodat de aaltjes de plant

aanprikken en binnendringen van de wor-

Het combinatie-object: Tagetes patula +

minder belagen.

tels van Tagetes patula actief gedood kun-

biologische grondontsmetting, bestaat uit

re behandelingen, zoals biologische grondontsmetting, hebben op veel meer ziekteverwekkers effect. Deze behandelingen kunnen effectiever zijn dan Tagetes alleen.

Bij de uitgevoerde behandelingen is niet bekend wat de meerjarige effecten zijn op de groei- en productie bij appel. Dit wordt in het vervolgonderzoek bestudeerd.

Figuur. Effect van de behandelingen en de waardplant Italiaans raaigras op de Pratylenchusbesmetting (voorjaar 2008).

*

In de praktijk is gebleken dat alternatieve bodembehandelingen, ten opzichte van chemische grondontsmetting, in de eerste jaren na aanplant een verminderde groei van de bomen kunnen geven. Een beperkte groeivermindering is gunstig voor de teler, omdat het resulteert in minder arbeid (en dus minder kosten) voor snoeiwerkzaamheden. Daarnaast zou verminderde groei een positief effect op de productie kunnen hebben. Dit wordt in deze proef verder onderzocht Marcel Wenneker, Johnny Visser en Gerard Korthals Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Wageningen UR [email protected] Dit onderzoek wordt gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit – Clusters Verduurzaming Productie (BO-07) en Biologische Landbouw (BO-04).

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

13

VOORLICHTING

G e z o n d h e i d s w a a rde van appel en peer Algemeen wordt aangenomen dat groenten en fruit gezond zijn voor de mens. De welbekende uitspraak: snoep verstandig, eet een appel, en de Engelse variant: an apple a day keeps the doctor away, zijn hier goede voorbeelden van. Maar hoe onderbouwd is de gedachte

Het vitamine C gehalte in zowel peren als appels varieert per ras en kan sterk afnemen bij bewaring. Foto: NFO

eigenlijk dat appels en peren gezond zijn?

H

et effect van voedsel op de menselijke gezondheid is een complex geheel en nog verre van duidelijk. Allereerst het fenomeen gezondheid. Gezond zijn is als je jezelf lichamelijk en geestelijk goed voelt en niet alleen het lichamelijk niet ziek zijn. Of iemand zich gezond voelt, hang van heel veel dingen af, wat voor de één een bijna ondragelijke last is, kan voor iemand anders een licht ongemak zijn dat niet als ongezond wordt beschouwd.

De Agrotechnology & Food Sciences Group

(AFSG) aan Wageningen UR doet veel onderzoek naar gezonde voeding waardoor er een meetbare omschrijving van gezondheid en de gezondheidswaarde van voeding gebruikt moet worden. Een algemene omschrijving van gezonde voeding is voeding die de kans op het optreden van ziekte vermindert en de levensverwachting en kwaliteit van het leven verbetert. Voeding kan in deze omschrijving meerdere dingen betekenen: voedselproducten, zoals appels en peren, voedselbestanddelen, zoals vitamine C of vezels, of een voedselpatroon, zoals het eten van veel groenten en fruit. Een methode die wordt gebruikt om de gezondheidswaarde van voedsel te bepalen is door het remmende effect van dit voedsel op negatieve gezondheidseffecten te meten. Deze negatieve effecten zijn bij-

14

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

voorbeeld het ontwikkelen van kanker, diabetes mellitus type 2 (suikerziekte), dichtslibben van hart en bloedvaten, en obesitas (overgewicht). Daarnaast wordt de gezondheidswaarde van voedsel ook bepaald door het meten van de gehalten inhoudsstoffen waarvan bewezen is dat ze gezond zijn. Groenten en fruit bevatten veel stoffen die goed zijn voor de gezondheid, zoals vitaminen en mineralen. Verder bevatten ze vezels en stoffen die de mens niet per se nodig heeft om in leven te blijven, maar toch gezond zijn (zogenaamde non-nutriënten). Veel van de non-nutriënten werken als antioxidant, wat inhoudt dat ze radicalen weg kunnen vangen. Radicalen ontstaan bij het normaal werken van cellen, maar de productie ervan kan worden verhoogd door schadelijke stoffen. Van radicalen wordt gedacht dat ze een belangrijke rol spelen in het ontwikkelingsproces van kanker en hart- en vaatziekten. Het wegvangen van deze radicalen (door antioxidanten) zou de ontwikkeling van deze ziekten verminderen. De mate waarin voedsel de radicalen kan wegvangen, wordt ook gebruikt om een idee te krijgen van de gezondheidswaarde van voedsel, dit wordt meestal omschreven als de antioxidantcapaciteit.

essentieel is voor het goed functioneren van het lichaam, maar die het lichaam niet zelf kan maken. Vitamine C is nodig voor het maken van collageen, wat een belangrijk onderdeel is van bijvoorbeeld de huid en bloedvaten. Bij een tekort aan vitamine C zijn bloedingen als gevolg van het kapot gaan van bloedvaten één van de symptomen. Een tekort aan vitamine C komt, door de betere beschikbaarheid van verse producten, tegenwoordig niet veel meer voor. Appels en peren bevatten ook vitamine C. Het is moeilijk om een getal te geven voor de hoeveelheid vitamine C die een appel of peer bevat. Het vitamine C gehalte in zowel peren als appels varieert per ras en kan ook sterk afnemen bij bewaring. In Conference neemt het vitamine C gehalte tijdens bewaring met ongeveer 75 procent af (zie grafiek), bij appels is de afname rasafhankelijk en loopt uiteen van 75- tot 10 procent of minder. Het Voedingscentrum raadt aan per dag voedingsmiddelen met in totaal 70 mg vitamine C te eten. Het eten van een appel of peer helpt om aan deze hoeveelheid te komen, hoewel mensen daarnaast ook andere producten moeten eten om aan de norm van 70 mg te komen. Antioxidanten

Vitamine C

Bij groente en fruit denkt men al snel aan vitamine C. Een vitamine is een stof die

Vitamine C is naast essentiële stof ook een antioxidant, maar hoewel de hoeveelheid vitamine C in Conference afneemt tijdens

bewaring, neemt de antioxidantcapaciteit niet af (zie grafiek). Dit komt omdat fruit naast vitamine C nog andere antioxidanten bevat. Voorbeelden van andere antioxidanten zijn polyfenolen, hieronder vallen ook anthocyanen die de rode kleur in de schil van appels veroorzaken. De gezonde eigenschap die aan rode wijn wordt toegedicht is voornamelijk gebaseerd op het hoge gehalte aan polyfenolen. Appels en peren bevatten verschillende polyfenolen, Conference bevat voornamelijk het polyfenol chlorogeenzuur, terwijl appels voornamelijk quercetineverbindingen bevatten. Van quercetineverbindingen is aangetoond dat ze gedeeltelijk worden opgenomen door de mens. De biobeschikbaarheid van stoffen uit groenten en fruit is een belangrijk punt, omdat het aanwezig zijn van een gezonde stof in een product niet automatisch betekent dat deze stof ook op de juiste plaats in het lichaam terechtkomt.

mens, en ziekmakende bacteriën in de groei remmen.

Vezels

Vruchtensap

Een derde groep componenten waarvan algemeen wordt aangenomen dat ze een positief effect hebben op de gezondheid zijn vezels. Vezels worden meestal in verband gebracht met graanproducten, zoals volkorenbrood. Groenten en fruit bevatten ook veel vezels. Deze bestaan voornamelijk uit de celwanden, welke in plantaardig materiaal bestaan uit onder meer cellulose. Het lichaam is niet in staat deze stoffen af te breken, waardoor ze niet door de dunne darm worden opgenomen en relatief ongeschonden in de dikke darm aankomen. Hier worden ze door de daar aanwezige bacteriën afgebroken en als voedingsbron gebruikt. De reden waarom vezels gezond zijn is nog niet helemaal duidelijk, maar het huidige idee is dat de afbraakproducten in de dikke darm bacteriën bevoordelen die goed zijn voor de

Vruchtensappen zijn erg populair, maar het drinken van een vruchtendrank is niet hetzelfde als het eten van het verse product. Bij het maken van appelsap blijven er vezels achter, die dus niet in het sap terechtkomen. Daarnaast komen niet alle antioxidanten die in een appel zitten in het sap. Een ander groot verschil tussen verse producten en sap is dat het verse product nog leeft. Levende cellen zijn beter in staat om inhoudsstoffen te beschermen. Een voorbeeld hiervan is het in stukjes snijden van (sommige) appels. De oppervlakken worden na een tijdje bruin. Dit komt door het oxideren van bepaalde stoffen in de dode cellen van de snijvlakken. Ook vitamine C verdwijnt eerder in vermalen producten in vergelijking met het hele product. Zowel vitamine C als polyfenolen komen

Tabel. Gemiddelde gehaltes van enkele voedingsstoffen in appel met en zonder schil en peer zonder schil, volgens de Nederlandse Voedingsmiddelen tabel (NEVO) Per 100 g eetbare gedeelte

appel met schil

vezel (g) koolhydraten (g) mineralen: - kalium (mg) - magnesium (mg) - ijzer (mg) vitaminen: - vitamine C - vitamine B6 (µg) - vitamine B1 (µg) - vitamine B2 (µg) - foliumzuur (µg) 1

appel zonder schil

peer zonder schil

2.2 12.0

2.1 11.5

121 5 0.2

129 3 0.1

112 5 0.1

8 50 20 10 3

5 50 20 10 3

4 18 10 10 1

2.21 11.8

Niet vermeld in NEVO, geëxtrapoleerd vanuit informatie dat het gehalte vezels van appels met en zonder schil weinig verschilt.

Grafiek. Afname van vitamine C (rood, linker as) en gelijk blijven van relatieve antioxidant capaciteit (blauw, rechter as) in Conference peren met schil, tijdens bewaring

in de hele vrucht voor, maar bij appels en peren bevindt zich een groot deel aan de buitenkant van de vrucht, ofwel, in of net onder de schil (zie tabel). Niet alleen bevat de schil relatief veel vitamine C ten opzichte van het vruchtvlees, de schil aan de ene kant van de appel kan meer vitamine C bevatten dan de andere kant. De kant die in de zon heeft gehangen bevat meer vitamine C dan de schaduwkant. Een deel van de mensen schilt het fruit voordat hij het eet vanwege het idee dat er nog residuen van bestrijdingsmiddelen op het fruit zit. Hiermee verwijderen ze ook een deel van de gezonde stoffen die in de vrucht zit. Omdat het positieve gezondheidseffect van de schil groter is dan een eventueel negatief effect, is de algemene mening dat appels en peren het gezondst zijn als ze met schil worden gegeten. Snoep verstandig, eet een appel lijkt dus te kloppen. Het eten van appels en peren is een gezond onderdeel van het dagelijkse dieet en helpt bij het binnenkrijgen van voldoende vitaminen en mineralen. Daarnaast bevatten ze relatief weinig calorieën en kunnen ze op die manier bijdragen aan een voedingspatroon dat overgewicht, met alle bijkomende gezondheidsklachten, voorkomt. Bovendien zijn appels en peren niet alleen gezond, maar vooral ook erg lekker Robert Vreeburg en Addie van der Sluis AFSG, Wageningen UR [email protected]

De auteurs danken Mark Sanders en Inslag

na 3 weken koeling

na 15-16 weken CA

na 31-32 wekenCA

na uitstal

Dianne Somhorst van AFSG, Wageningen UR voor het uitvoeren van de analyses.

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

15

onderzoek VVA-1 en magnesium

nodig bij te sturen.

ij bomen op VVA-1 liggen de

B

De bladanalyses zijn genomen

magnesiumgehaltes in het

binnen het kader van de door

blad vaak lager dan bij bomen

het Productschap Tuinbouw gefi-

op St. Julien A. Dit blijkt uit di-

nancierde onderstammenproe-

verse bladmonsters, genomen bij

ven met pruim. De complete re-

proefbomen op de proeftuin

sultaten van de mineralenana-

van PPO-fruit in Randwijk. Op

lyses zijn te vinden in een aantal

het proefperceel staan bomen

door PPO-fruit geschreven on-

op VVA-1 en St. Julien A op het-

derzoeksrapporten: Onderstam-

zelfde kavel naast elkaar zodat

menproef bij Opal en Avalon

een goed vergelijk mogelijk is.

(rapport nr. 2008-19), Onder-

De gevonden magnesiumgehal-

stammenproef bij Opal (rapport

tes zitten aan de onderkant van

nr. 2008-20) en Onderstammen-

het streeftraject, of zelfs onder

proef bij Victoria (rapport nr.

de streefwaardes. Ook de calci-

2008-22). De rapporten zijn te

um-, zink-, en kopergehaltes lig-

koop bij PPO-fruit of te vinden

gen bij bomen op VVA-1 vaak la-

op het voor heffingbetalers toe-

ger dan bij bomen op St. Julien

gankelijke deel van de website

A. De fosfaat- en kaliumgehaltes

van het Productschap Tuinbouw.

liggen soms bij VVA-1 hoger en

Een zware zetting van pruim.

Foto: NFO

tensief met de hand worden ge-

Door de zware vruchtzetting, ge-

soms lager dan bij St. Julien A.

Vruchtmaat VVA-1

dund. Uiteindelijk werd bij de

volgd door intensief dunnen met

De stikstofgehaltes verschillen

bomen in de eerste proef op St.

de hand en het groter aantal

meestal weinig.

D

e onderstam VVA-1 staat erom bekend dat deze een

Julien A 10,3 kg per boom ge-

vruchten in verhouding tot het

In de tabel zijn de magnesium-,

grote productie combineert met

plukt. Bij een plantafstand van

boomvolume, kwam de vrucht-

calcium-, zink- en kopergehaltes

een goede vruchtmaat. Door de

3,60 bij 1,50 meter komt dit neer

maat uit op 29 gram per vrucht,

weergegeven zoals deze in vier

hoge productiviteit van VVA-1

op 19 ton per hectare. Het ge-

ofwel 9 gram minder dan op St.

verschillende proeven tijdens de

kan in sommige situaties de zet-

middeld vruchtgewicht van Opal

Julien A.

bladanalyse in juli 2005 zijn ge-

ting zo zwaar zijn dat de vrucht-

op St. Julien A lag op 38 gram.

In een tweede proef produceer-

vonden.

maat van bomen op VVA-1 te

Op VVA-1 werden de bomen zo-

den de bomen op St. Julien A in

Kennelijk wijkt de opname van

wensen overlaat en de pruimen

danig gedund dat er bij de pluk

2007 9,2 kg per boom met een

voedingselementen van bomen

kleiner zijn dan op St. Julien A.

8,2 kg per boom geoogst kon

vruchtgewicht van 34,8 gram. In

op VVA-1 af van die op St. Ju-

Twee proeven met Opal op de

worden. Hoewel er geen cijfers

de proef stonden de bomen op

lien A. Aanbevolen wordt om bij

locatie van PPO-fruit in Randwijk

over het boomvolume beschik-

3,60 bij 1,00 meter geplant. Om-

bomen op VVA-1 via bladanaly-

bevestigen dit. In 2007 was de

baar zijn, is het duidelijk dat de

gerekend komt de productie dus

ses de gehaltes aan voeding-

vruchtzetting overdadig. De bo-

bomen op VVA-1 ‘voller’ hingen

uit op iets meer dan 25 ton per

elementen te volgen en waar

men in de proeven moesten in-

dan de bomen op St. Julien A.

hectare. Bij bomen VVA-1 lag de productie op 7 kg per boom, ofwel ruim 19 ton per hectare. Het

Tabel. Invloed van de onderstam op het gehalte magnesium, calcium, zink en koper in de bladmonsters genomen in juli 2005

vruchtgewicht was 26,2 gram.

Ras

verschilde de vruchtmaat tussen

Plantjaar

Onderstam

Mg

Ca

Zn

Cu

(mg per kg droge stof)

(mg per kg droge stof)

Gemiddeld over alle proefjaren de bomen op VVA-1 niet van die

Opal

2002

(% van droge stof)

(% van droge stof)

St. Julien A VVA-1

0.29 0.26

1.96 1.56

20 17

7.2 5.7

St. Julien A VVA-1

0.28 0.23

1.89 1.43

17 15

8.2 8.6

St. Julien A VVA-1

0.31 0.24

2.01 1.44

37 17

8.5 7.2

op St. Julien A. De gegevens van de proeven in Randwijk laten zien dat bij een goede vruchtzetting bij productieve rassen op VVA-1 een vroe-

Avalon

2002

Opal

2002

ge en goede dunning nodig is om te voorkomen dat de bomen overvol komen te hangen en de maat achterwege blijft

Gerard Poldervaart Reine Victoria

2000

St. Julien A VVA-1

Streefwaardes

16

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

0.32 0.24

2.42 1.65

0.25-0.35

> 1.0

154 109

53 45

16-35

5-15

Kennisconsulent NFO en PT

werkwijzer

T

schijnlijk veroorzaakt door

blik op de bomen boekdelen

Ook op percelen waar het de be-

Wuxal microplant.

spreekt. Het is aan de maat van

doeling is om over enkele weken

het blad te zien dat een boom

te wortelsnoeien moet het nu

Kalk

het droog heeft! Als een boom

niet te droog worden. Dergelijke

Dat calcium nodig is voor een

het droog heeft is het blad dat

percelen hebben een grote

Bladvoeding

goede vruchtkwaliteit is ieder-

hij ontwikkelt aanmerkelijk klei-

groeicapaciteit en bij een te

Op het gebied van bladvoeding

een het eens. Bespuitingen in de

ner dan bij een boom die over

vroeg afsluiten van de groei,

zijn bespuitingen met magnesi-

tweede helft van de zomer blij-

voldoende water kan beschik-

wordt het doorschieten in de

um, mangaan en ureum belang-

ken in de meeste gevallen vaak

ken. Ook aan de mate van afslui-

tweede helft van de zomer in de

rijk voor de groei van de boom.

afdoende om stip voor een be-

ten van de groei, het vormen van

hand gewerkt. Het streven moet

Bespuitingen met borium hebben

langrijk deel te voorkomen. Bij

de eindknop is te zien wanneer

er op gericht zijn de groei vanaf

vaak een positief effect op de

structureel calciumtekort kan nu

een boom het te droog heeft.

half juni af te sluiten.

schilkwaliteit van de vrucht. Man-

al Caltrac gespoten worden. Van-

Bij jonge bomen en bomen die

Met fertigatie is het makkelijker

gaan- en magnesiumbemesting

af de bloei tot aan de junirui kan

gewortelsnoeid zijn, kan men nu

te realiseren dan met boven-

kunnen wekelijks om en om wor-

worden begonnen met het calci-

al zien dat er geen optimale

grondse beregening of met in

den gegeven. Afhankelijk van de

umprogramma. Gebruik tot 5 li-

groei plaatsvindt. Bij jonge bo-

het geheel geen watervoor-

perceelsspecifieke situatie kan

ter per bespuiting. Deze bespui-

men is dat zeker niet wenselijk,

ziening. Maar ook met fertigatie

hiervan wat afgeweken worden.

tingen kunnen een aanslag

bij gewortelsnoeide bomen is

is helaas nog niet alles stuurbaar.

Jonge bomen hebben iets meer

achterlaten op het gewas, dit

dat tot op zekere hoogte niet

Probeer tot voorbij de rui de

‘aandacht’ nodig van magnesi-

trekt na een tijdje weg. Op zand-

gewenst. Voor het afsluiten van

groei goed in het gewas te hou-

um. Dit geldt ook voor bomen

gronden met grote calciumpro-

de groei is het nog veel te vroeg,

den om vanaf die tijd de zuig-

waarvan bekend is dat ze gevoe-

blemen en bij een aantal nieuwe

dit moet pas over enkele weken

spanning op te kunnen laten lo-

lig zijn voor magnesiumgebrek.

rassen zijn deze bespuitingen ze-

gebeuren. Houdt de groei er

pen.

Op kalkrijke percelen ligt het

ker op hun plaats.

daarom op dit moment nog in

eelt

Grootfruit

door te beginnen met beperkt

MaxCel

water geven. Laat de vochtspan-

De komende periode wordt het

Bij het inzetten van strobulirines

Slechte bladstand Golden Delicious

ning nu niet veel verder dan 25

zoeken naar het meest geschikte

na de bloei en bij betrouwbaar

Op veel plaatsen heeft Golden

tot 30 kPa oplopen.

moment om MaxCel te spuiten.

droog weer kunnen spuitinterval-

Delicious een erg slechte blad-

len langer duren dan een week.

stand; geelgemarmerde verkleu-

Bij grote, terugkerende proble-

ringen op bladeren die in een

men in deze periode is een extra

zeer korte tijd zijn ontstaan. Het

spuitronde voor bemesting met

lijkt wel of er tijdelijk te weinig

bijvoorbeeld bitterzout mogelijk.

bladgroen is aangemaakt. De

Op veilige spuitmomenten kan

oudste bladeren zien er redelijk

de concentratie bitterzout of mi-

normaal uit en (nu de explosieve

crotop opgevoerd worden van 10

groei wat minder is) oogt het

tot 15 kg. Daarnaast zijn er meer

nieuwste blad ook weer wat be-

bladbemesters in de handel die

ter. In hoeverre dit consequen-

gebruikt kunnen worden. Meest-

ties heeft voor de groei is niet in

al zijn ze duurder maar voor spe-

te schatten, maar meestal valt

c i fieke problemen het uitprobe-

het wel mee. Doorgaan met

ren waard.

magnesium en ureum bespuitin-

voor de hand meer aandacht aan mangaanbespuitingen te geven.

Wortelsnoei bij peer. Op percelen waar het de bedoeling is om over enkele weken te wortelsnoeien, moet het nu niet te droog worden. Foto: NFO

gen lijkt vooralsnog het beste.

IJzer Vooral op peer is het nu tijd om

Droogte

aanvullende ijzerbespuitingen

De neerslagverschillen in Neder-

uit te voeren. Dit kan door enke-

land zijn groot, maar in de laat-

le keren 0.5 tot 0.75 liter Ferleaf

ste periode is er weinig regen

mee te spuiten. Ook is het moge-

gevallen. Voor normale bomen is

lijk in deze periode Wuxal micro-

dat allemaal nog geen probleem,

plant mee te geven. Dit middel

maar voor jonge percelen en

bevat een mix van een aantal

percelen waar gewortelsnoeid is,

sporenelementen die belangrijk

moet de vochtigheid in de grond

zijn voor de boom. Let op: er is

regelmatig gecontroleerd wor-

op pruimen, met name op Opal,

den. Bij jonge bomen kijken veel

spuitschade voorgekomen waar-

telers naar de grond terwijl een F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

17

Bij om en nabij drie weken na de

Incidenteel treffen we nog fli n k e

volle bloei en een vruchtdoor-

aantallen aan. Als bestrijding no-

snee van 10 tot 14 mm is de wer-

dig is, kunt u daarvoor een CNI +

king het beste. Zoals al eerder is

uitvloeier gebruiken.

aangegeven, zijn de weersomstandigheden op de dagen na

Plant percelen

bespuiting erg belangrijk. De

De aandacht voor gewasbescher-

temperaturen moeten dan tot

ming bij pas geplante percelen

18 en liever 20˚C oplopen. Bij

moet de volle aandacht hebben.

makkelijk te dunnen rassen kan

Bij vrij hoge temperaturen en re-

tot 5 liter gespoten worden, bij

gelmatig beregenen, is de kans

moeilijk dunnende rassen tot

op infectie door meeldauw en

7,5 liter.

schurft groot. Om aantasting te

Tonnie van Kessel

voorkomen moet regelmatig

AgroBuren/Van Wesemael

gespoten worden. Bij peer kan

Groep

de perenpokziekte vanaf de

Fruitmot in appel. Als straks de eerste eieren worden verwacht kan met de bestrijding worden begonnen. Foto: NFO

[email protected]

G

ewasbescherming

Voeg aan de eerste drie bespuitingen daarom steeds 2 kg per

rieslijm voor bij aangetaste

nen we de ontwikkeling dage-

hectare spuitzwavel toe.

scheuten, maar niet altijd.

lijks volgen. Pas als de eerste ei-

Soms komen ook wintereieren

eren worden verwacht kan met

van spint op het hout voor die al

Fruitspint

de bestrijding worden begon-

kort na het planten uitkomen.

Spintaantasting komt wel in

nen. Gebruik dan 300 gram Inse-

Zodra jonge spinten op de clus-

Bacterievuur

steeds meer percelen voor. Afge-

gar per hectare. Met die bespui-

terbladeren voorkomen, kunt u

De laatste jaren is schade door

lopen winter is daarom op diver-

ting worden ook bladrollerrup-

een bestrijding uitvoeren met

bacterievuur afgenomen. De

se percelen minerale olie gespo-

sen bestreden.

Envidor + uitvloeier.

meeste schade van de laatste

ten. Vaak is de werking daarvan

paar jaar is ontstaan bij laat ge-

voldoende, maar controleer wel

Bladrollers

Schurft slaat toe

plante jonge bomen. De combi-

of de bestrijding is geslaagd. De

Bij fruit komen diverse bladrol-

Het aantal bedrijven met

natie van laat planten, hoge

larven die uit de wintereieren

lersoorten voor. De vruchtblad-

schurftaantasting blijft stijgen.

temperaturen en veel beregenen

zijn gekomen zijn inmiddels vol-

roller, die voor de bloei ver-

De meeste aantasting komt voor

gaf een gevaarlijke situatie.

wassen en hebben al zomerei-

schijnt, is de meest belangrijke

bij Jonagold maar soms ook bij

Omdat de aantasting afneemt,

eren gelegd. De aantasting komt

soort, maar ook de grote appel-

de andere rassen. Waar het is

verslapt ook de aandacht. Dat is

vaak pleksgewijs voor. Om die

bladroller komt vaak voor. De

fout gegaan is moeilijk om aan

op zich gevaarlijk omdat bacte-

plekken op te sporen is het

heggenbladroller en de grote

te geven. Hopelijk vinden we het

rievuur nog altijd een dreigend

noodzakelijk op een perceel op

appelbladroller komen pas na de

lek.

gevaar is voor appel en peer. Op

meer plaatsen te controleren. Als

bloei tevoorschijn. De eerste be-

Als aantasting voorkomt dan we-

veel plaatsen is infectiemateriaal

spintaantasting voorkomt is be-

spuiting tegen fruitmot als de

ten we uit ervaring dat het zeker

aanwezig. Als de omstandighe-

strijding noodzakelijk. Envidor,

eerste eieren uitkomen, heeft

niet gemakkelijk is om verdere

den gunstig zijn kan bacterie-

Masai en Vertimec Gold zijn

meestal ook een afdoende wer-

uitbreiding te voorkomen. Toch

vuur weer toeslaan. Blijf daarom

daarvoor bruikbaar. Waar ook

king op deze soorten.

is het van zeer groot belang dat

alert, niet alleen binnen het be-

kommaschildluis bestreden moet

drijf, maar ook op de omgeving.

worden heeft Envidor de voor-

Bladrandkevers

komt. Daarvoor zijn diverse be-

In beplantingen langs wegen en

keur. Op peer bij voorkeur geen

Tot deze groep behoren diverse

spuitingen nodig die als het

sloten kan aantasting voorko-

Vertimec Gold gebruiken. Dit re-

soorten. De groene zijn de Poly-

enigszins kan kort voor de regen

men dat een besmettingsbron is

serveren voor de perenbladvlo.

drusus-soorten en de bruine de

uitgevoerd moeten worden. Pro-

voor uw bedrijf.

Voor de retail kan Envidor in ie-

Phyllobius-soorten. Ze vreten al-

beer te voorkomen dat curatief

Op sommige percelen komt, bij

der geval tot half mei gebruikt

lemaal aan de randen van blade-

gespoten moet worden. Schurft

peer, nabloei voor. Nabloei is erg

worden.

ren en bloemen. Een enkele

kan tegen curatiefwerkende

groene soort kan kort na de bloei

middelen resistentie opbouwen.

Grootfruit

vatbaar voor infectie en door die

18

kwekerij meegekomen zijn.

er geen verdere uitbreiding

nabloei weg te breken is de kans

Fruitmot en bladrollers

ook jonge vruchten beschadigen

De kans op resistentie is extra

op besmetting veel minder. Let

De eerste fruitmotten zullen bin-

wat later uitgroeit tot een ver-

groot in situaties waar veel spo-

altijd op afstervingsverschijnse-

nenkort gevangen worden. Het

ruwde plek onder het neus van

ren aanwezig zijn. In percelen

len. Aangetaste scheuttopjes

duurt dan zeker tien dagen voor-

de vrucht. Het aantal percelen

met schurft komen zeer veel con-

kleuren zwart en worden meest-

dat de eieren worden gelegd.

waar deze soorten voorkomen is

idiën vrij. De volgende punten

al krom. Vaak komt ook bacte-

Via het model RIMproCydia kun-

de laatste jaren sterk afgenomen.

zijn van belang:

F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

Wannerspuit en driftreductie

M

et de Wannerspuit wordt de dwarsstroomspuit van Wanner bedoeld die uitgerust is met reflectieschermen. Binnen het

Lozingenbesluit heeft de dwarsstroomspuit met reflectieschermen een plaats bij drie verschillende, erkende driftreducerende maatSpuit zoveel mogelijk preven-

maken, kan de stijgende prijs

regelen. Voldaan wordt aan het Lozingenbesluit als met deze

tief. Door steeds kort voor de

zijn voor het gerecyclede R 22.

spuit gewerkt wordt en er een teeltvrije zone van 4,5 meter is. Een

regen te spuiten wordt voor-

teeltvrije zone van drie meter is ook mogelijk als er een kunststof

komen dat curatief gespoten

Regels en duidelijkheid

emissiescherm staat op de rand van de slootwal. Daarnaast is een

moet worden.

Dit jaar nog een voorraad R 22

teeltvrije zone van drie meter ook voldoende bij gebruik van ven-

Hou de eerste paar weken een

inslaan is tegen de wettelijke

turidoppen. Echter er is maar één venturidop goedgekeurd binnen

interval van vier tot vijf dagen

regels. Er worden hoge boetes

deze erkenning. Dit is de Lechler ID90-015, waarbij het maximale

aan.

uitgedeeld aan leveranciers en

toerental van de ventilator 1400 is en de maximale spuitdruk 7

Pas de maximaal toegestane

gebruikers die de ‘Freon-wetge-

bar.

hoeveelheid middel per be-

ving’ aan hun laars lappen. De

Het Ctgb heeft de dwarsstroomspuit met reflectiescherm erkend

spuiting toe.

handelsvoorraad nieuw gepro-

als driftreducerende maatregel. Deze erkenning dateert van voor

Jan van Mourik

duceerd R 22 bij de koelinstalla-

het nieuwste onderzoek waarin aangetoond is dat deze spuit in

Centrale Adviesdienst

teur wordt met ingang van 1 ja-

combinatie met venturidoppen de drift evenveel reduceert als een

Fruitteelt

nuari 2010 als chemisch afval

tunnelspuit. Hierdoor is nog maar op een beperkt aantal etiketten

[email protected]

beschouwd.

deze spuit opgenomen. Als de venturidop wel is opgenomen op het etiket van een gewasbeschermingsmiddel, dan kan de Wan-

B

ewaring

Vakmanschap

nerspuit met reflectiescherm wel gebruikt worden indien deze

Het lijkt een fluitje van een cent

met venturidoppen is uitgerust. Er moet wel rekening gehouden

om R 22 te vervangen door

worden met de voorwaarde van eenzijdig spuiten van de buiten-

404a of 507. De olie in het sys-

ste rij die geldt voor venturidoppen.

*

Koelmiddel R 22

teem moet echter ook worden

Tot eind 1999 was het gebruik

vervangen. Het zoveel mogelijk

Jaco van Bruchem

van het koelmiddel R 22 toege-

verwijderen van de oude olie is

[email protected]

staan in nieuwe koelinstallaties.

een tijdrovend en moeilijk kar-

Met ingang van 1 januari 2010, is

wei. De gehele koelinstallatie

het wettelijk verboden om

moet herhaaldelijk worden ge-

gen van de expansieventielen

prijsvorming is vaak het pro-

nieuw geproduceerd R 22 te ge-

spoeld omdat olie door het koel-

moet gebeuren om de installatie

bleem dat de ULO-cel nog niet

bruiken om bestaande installa-

middel door het hele systeem

met het nieuwe koelmiddel opti-

leeg is. Door de cel weer ver-

ties bij te vullen. Dit bijvullen

wordt meegenomen.

maal te laten werken. Om de-

sneld op ULO-condities te bren-

kan en mag alleen nog met gere-

De nieuwe olie heeft de verve-

zelfde reden moet het leidingsys-

gen, hoeft dat voor de kwaliteit

cycled R 22 dat uit bestaande

lende eigenschap dat rubbers

teem (meestal) worden

geen nadelige gevolgen te heb-

koelinstallaties wordt gehaald.

van pakkingen, kleppen en kijk-

aangepast omdat de nieuwe

ben, mits de vruchttemperatuur

Het is de komende vijf jaar nog

glazen worden aangetast. Om

koelmiddelen een grotere dia-

op de streefwaarde of iets kou-

wel wettelijk toegestaan om in-

lekkages te voorkomen dienen al

meter nodig hebben ten opzich-

der blijft. Sinds de ULO-bewaring

stallaties, werkend met R 22, te

deze componenten te worden

te van R 22.

bestaat, zijn er grote groepen te-

blijven gebruiken.

vervangen. Waar dit niet wordt

Bangmakerij = geldklopperij

lers met huisverkoop die hun cel

gedaan moet aanvullende garan-

Afzet stokt

elk jaar tussen de vijf en tien

tie worden verlangd. Het vervan-

Als de afzet stokt door de slechte

keer van regime afhalen voordat

Steeds meer fruittelers stellen de vraag wat er wel en niet meer kan of mag. In de koelbranche

deze leeg is. Zelfs het gewoon

Het is nog tot 2015 mogelijk om R 22-installaties te gebruiken en bij te vullen. Foto: Wim Schmitz

dichtlaten van bijvoorbeeld een cel Jonagold of Golden Delicious

wordt geschreven over HFK’s en

is een goede maatregel. Door al-

CFK’s, maar de betekenis hiervan

leen het koolzuurgas op ca. 5 à 6

is bij de meeste gebruikers onbe-

procent te houden, blijft de

kend. Het is geldklopperij om

grondkleur en hardheid beter

van een goedwerkende koelin-

behouden. Vóór het ULO-tijd-

stallatie de compressoren te ver-

perk werd deze werkwijze de ge-

vangen om er nieuw koelmiddel

wone CA-bewaring genoemd.

in te kunnen gebruiken. De

Beperkingen zijn er wel omdat

meeste bestaande R 22-compres-

de hardheid iets sneller daalt,

soren zijn geschikt voor de nieu-

groter wordt de schade door het

we koelmiddelen zoals 404a of

mogelijk optreden van scald

507. Voor het aanpassen van be-

Wim Schmitz

staande R 22-installaties is vanuit

Schmitz Koeladvies

de wet gezien nog ruim vijf jaar

[email protected]

de tijd. Een van de weinige redenen om hier meer haast mee te F R U I T T E E L T 19, 8

MEI

2009,

JAARGANG

99

19

nfo

agenda

Te koop: groene tomatenbakjes +/- 5000 afm. 40 x 30 x 16cm Mts. Verploegen Sterrebosweg 6, 6086 RD Neer Tel. 047 - 5593653

Locatie: Dijkwelseweg 21, Kapelle. Aanvang 19.30 uur.

Zeeland/ N o o rd - B r a b a n t Delta-Noord

Gewasbescherming met behulp van ATS-bespuitingen op kers. Foto: NFO

Woensdag 13 mei Veldbijeenkomst met aandacht voor vruchtdunning, groeibeheersing en diverse actuele onderwerpen. De bijeenkomst staat onder leiding van Adrie Kloosterman (De Witte Agro). Locatie: Fruitbedrijf Houtekamer, Hageweg 3, Bruinisse. Aanvang 19.00 uur.

Noord-Holland Maandag 11 mei Bijeenkomst over veiligheid onder leiding van Jan van Mourik en Siep Fennema (CAF). Locatie: Sorteerbedrijf G. Pronk, Zwaagdijkwest 328, Zwaagdijk. Deze bijeenkomst telt mee voor de verlenging van uw spuitlicentie, onderdeel: Veiligheid en techniek; neem uw licentiepas mee. Aanvang 19.00 uur.

Zeeland West-Noord-Brabant en St-Philipsland Dinsdag 12 mei Avondexcursie teelt en gewasbescherming onder leiding van Tonnie van Kessel (Agroburen/Van Wesemael Groep). Locatie: het bedrijf van D. Kardux, Kruislandsedijk 8, Steenbergen. Aanvang: 19.30 uur.

F l e v o - N o o rd Dinsdag 19 mei Bijeenkomst voor alle vrouwen of vriendinnen van de fruittelers in Flevo-Noord. Cees Vink van fruitbedrijf Vink geeft een rondleiding in een boomgaard met appels, peren en pruimen. Een deel daarvan is een ‘zelfpluktuin’, waar consumenten zelf hun fruit plukken. De bezoekers nemen ook een kijkje in de keuken waar jams en stoofperen gemaakt worden voor de verkoop in de winkel. Daarnaast komt Marja Holtmaat praten over haar vrijwilligerswerk bij de Telefonische Hulpdienst Agrariërs (THA). Locatie: Fruitbedrijf Vink, Zuiderringweg 13 II in Kraggenburg. Aanvang 19.30 uur.

Zeeland/ Noord-Brabant Kapelle Dinsdag 12 mei Bijeenkomst over actualiteiten na de bloei onder leiding van Adrie Kloosterman (De Witte Agro).

TE KOOP: 1 KWH Combi 90 Vietorie 1 Sicma Krukas Spitter 1 Compressor type 500-1000 Super 1 Perfect Hefmast Te bevragen: 06-51116939

Tuinnetten Ter bescherming van uw vruchtgewassen tegen vogels, diverse maaswijdtes. Alle gewenste afmetingen. Nettenfabriek “De Noordzee” Postbus 3046 2220 CA Katwijk aan Zee Telefoon: 071 - 40 21 660 Telefax: 071 - 40 30 792 www.tuinnetten.nl

De Agri-com Wo rt e l s n i j d e r De standaard machine met schuinsnijframe, gewichtendrager en wielstel Opties: Grondschuivenset Woelmessen

Agri-com 0343 - 562036 | www.agricom.nl

HAGEL komt hard aan VORST óók

ONDERLINGE FRUITTELERS HAGELVERZEKERINGSMAATSCHAPPIJ OFH/U.A. Postbus 397, 2700 AJ Zoetermeer, tel. 079 - 3681333, fax 079 - 3681320, [email protected]