6 L E E S T E K S T
"An apple a day keeps the doctor away!" Het kweken van een voortreffelijk gezonde hap Er is ongetwijfeld iemand die deze uitspraak voor jou kan vertalen. Misschien kan je het zelf wel. Weet je ook wat ze wil zeggen? Eet elke dag een appel, da’s gezond. Aan keuze gelukkig geen gebrek. Er bestaan duizenden soorten appels. Met elk een eigen smaak: zoet of zuur; elk met een eigen kleur: van blozend rood, over grasgroen tot prachtig geel; met elk een typische geur, vorm, grootte en hardheid. Kortom : voor elk wat wils. Je begrijpt dat het onbegonnen werk is ze allemaal op te sommen. Wat wel mogelijk is, is het indelen in grote groepen. Daarvoor kun je bijvoorbeeld kijken waarvoor we ze gebruiken. Handappels kun je zo uit het vuistje eten. Om appelmoes of appelbereidingen te maken gebruiken we moesappels. Sapappels zijn dan weer appels die heel veel sap bevatten en waarmee je appelsap of appelwijn kan maken.
Je kan ook kijken naar de boom waaraan ze groeien. Ja, uiteraard zijn het allemaal appelbomen, maar de hoogte van die bomen kan nogal verschillen. Zo spreekt men van laagstammen als de stam tussen de 50 en de 60 cm hoog zijn. Halfstammen meten tussen 1,20 m en 1,40 m. Hoogstammen hebben een stam die hoger is dan 2 m. Een appelkweker heeft het het hele jaar door druk met het verzorgen van zijn boomgaard. Maar eens de oogsttijd aangebroken is, heeft hij handen te kort. Appels butsen zeer makkelijk en kunnen dan niet lang meer bewaard worden. Voorzichtigheid is hier dus geboden. Vandaar dat het plukken van de appels nog altijd voor het grootste deel handenarbeid is. Gedurende de oogstperiode (september - oktober) heeft de appelkweker zeer veel volk nodig. Maar omdat de
James Grieve
prijs van onze Elstar appels in de winkel niet te hoog mag worden, kan hij geen hoog loon betalen. Bovendien is het vrij zwaar werk. Het gebeurt dan ook vaak dat hij niet voldoende mensen kan vinden om de pluk vlot te laten verlopen. De grootste zorg van een appelkweker is het kweken van mooie, lekkere, gezonde appels. Daarvoor moet hij heel wat factoren in het oog houden. De natuur is immers niet altijd een bondgenoot, maar soms een vijand die moet bedwongen worden. Denk maar eens aan de rare kuren die het weer soms heeft. Zo is er de wind, die voor gevoelige temperatuurschommelingen kan zorgen en zelfs de vruchten van de bomen kan doen vallen. Om zijn appelbomen te beschutten tegen de wind zal de kweker rond zijn boomgaard hagen aanplanten als windscherm. Die haag moet even hoog zijn als 1/10 van de grootte van de achterliggende boomgaard. Je treft deze hagen vooral aan in streken waar het vaak hard waait (vb. in de Polders).
Cox’s Orange Pippin
Tuinbouw 6.1
6 L E E S T E K S T
Gloster Boskoop Als de appelbomen in bloei staan, vernietigt nachtvorst soms een groot deel van de bloesems. Om dit te voorkomen worden de bomen beneveld als er nachtvorst dreigt. Tijdens het bevriezen geeft het vernevelde water immers warmte af en zo zullen de bloesems niet bevriezen. Het spreekt vanzelf dat dit alleen helpt bij lichte nachtvorst. Tegen hogere vriestemperaturen staat de appelkweker machteloos. Dat is ook zo bij hagel. Felle hagelbuien kunnen de appels ernstig beschadigen zodat die niet meer te verkopen zijn.
De appelboom wordt ook nog belaagd door allerlei dieren, grote en kleine. Hazen en konijnen knagen graag de bast van de stam af. Daardoor zullen de bomen trager groeien. Daarom zie je rond de stammen van de appelbomen gaas zodat de knaagdieren niet meer bij de stam kunnen. Vogels vinden de vruchten dan weer lekker. Om die op afstand te houden gebruikt men vogelverschrikkers, kanonnen, lege conservenblikken of blaffende honden die tussen de fruitbomen doorlopen.
Soms merkt de fruitteler dat zijn bomen ziek zijn. Abnormale verkleuring van bladeren en vruchten kunnen daar bijvoorbeeld een teken van zijn. Dan stuurt de fruitteler een deeltje van de zieke stam naar het laboratorium. Daar onderzoekt men welke ziekte de boom heeft en hoe die behandeld kan worden. Vaak zijn het gebruik van sproeistoffen en het verwijderen van de zieke delen de enige oplossing. Jonagold
Het kleine ongedierte is moeilijker op te sporen. Daarvoor gebruikt de fruitboer een klopzeil. Hij spant het zeil onder een tak en klopt op de tak. De aanwezige insecten vallen op het zeil, en zo kan hij controleren welke en hoeveel schadelijke insecten op de boom zitten. Nu kan hij ook de nodige maatregelen treffen om het ongedierte te bestrijden.
Dat kan met sproeistoffen, maar heel wat ongedierte kan ook op natuurlijke wijze bestreden worden. Daarvoor gaat de fruitteler roofinsecten of parasieten inzetten die schadelijke insecten opeten en nuttige insecten met rust laten. Een mooi voorbeeld van zo’n parasiet is de sluipwesp. Die gaat haar eitjes leggen in bladluizen. Als de larven uit de eitjes komen, eten zij het binnenste van de bladluis op en blijft er alleen een leeg omhulsel over. Lieveheersbeestjes zijn dan weer beruchte roofinsecten. Ook zij zijn vooral verlekkerd op bladluizen. Volwassen lieveheersbeestjes eten tot 150 bladluizen per dag. Als larve kan zo’n minikrokodilletje (want daar lijkt de larve een beetje op) wel tot 800 bladluizen per dag verslinden. Rupsen op de bomen kunnen dan weer bestreden worden met kippen. Zo proberen de fruittelers langs natuurlijke weg de schadelijke insecten uit de boomgaard te weren. En is dat geen goede zaak voor het milieu?
Golden Delicious
6.2 Tuinbouw
6 W E R K O P D R A C H T
An apple a day keeps the doctor away! 1. Appelwoorden Zoek zoveel mogelijk samenstellingen met het woord appel. Verklaar het woord. Kun je het woord ook op een ludieke manier tekenen ? Bijvoorbeeld: een oogappel
-
2. Hebben appels ook vijanden? Schrijf de verschillende belagers in het bovenste vakje. Hoe men het kan voorkomen of genezen in het onderste vakje. Verbindt ook het onderste vakje met het juiste prentje.
°C
? Tuinbouw 6.3
6 W E R K O P D R A C H T
1
2
3. Wie helpt mij plukken ? Plaats de volgende gegevens bij de juiste advertentie! einde van de oogstperiode -
begin van de oogstperiode -
intensieve arbeid -
studenten -
overschot -
tijdsdruk -
Waarom laat de fruitteler advertentie 1 publiceren? En advertentie 2 ? advertentie 1 advertentie 2 Tip: let op de datum Welk groot probleem van de fruitteler blijkt uit de 2 advertenties? Bedenk een (fantasierijke) oplossing voor dit probleem. Teken en leg je uitvinding uit !
4. Waar groeien de meeste fruitbomen ? Zoek op met behulp van je atlas: in welke streken in België wordt er aan fruitteelt gedaan? Duid de streken op onderstaande kaart aan. Vergeet je legende niet! Zo kun je aangeven of er veel of weinig aan fruitteelt wordt gedaan. (bijvoorbeeld veel bomen is veel fruitteelt in die streek... of je kan ook met kleuren werken)
Legende
6.4 Tuinbouw
6 W E R K O P D R A C H T
5. Ga zelf na wat lieveheersbeestjes en fruitvliegen met fruitbomen te maken hebben! WERKFICHE 1: Starten - Zorg voor een correcte aansluiting met het internet. - Raadpleeg een zoekmachine vb. advalvas, altavista, yahoo, ... - Tracht informatieve websites over lieveheersbeestjes te vinden door het passende kernwoord in te geven. Hoeveel informatieve websites over lieveheersbeestjes kan je vinden? Selecteer voor jezelf de site met de mooiste afbeeldingen. Noteer het adres: Selecteer voor jezelf de site met de beste informatie. Noteer het adres: Waarom is deze website interessant? Klaar? Ga nu over naar werkfiche 2. Leu om t k Prin e doen pagin t deze we baa als in f en orde n ze form at werel ie in je doriën tatiek aft.
WERKFICHE 2: Het lieveheersbeestje Volg het stappenplan en je kan de vragen over het lieveheersbeestje oplossen. - Jij of de leerkracht zorgt voor een aansluiting met het internet. - Tik het adres correct in: www.knnv.nl/lieveheersbeestjes.html - Wacht tot de pagina volledig zichtbaar is. - Met de muis wijs je de foto aan van het lieveheersbeestje. Wat merk je op? Goed gewerkt, zoek nu de antwoorden op de vragen! VRAGEN: 1. Wanneer is een kever een lieveheersbeestje? 2. Wat staat op het menu van de lieveheersbeestjes? 3. Welke lieveheersbeestjes zijn welkom op een appelboom met luizen?
WERKFICHE 3: de fruitvlieg. Volg het stappenplan en je kan de vragen over de fruitvlieg oplossen. - Jij of de leerkracht zorgt voor een aansluiting met het internet. - Tik het adres correct in: www.ongediertenet.nl/bugs/welkom.htm. - Wacht tot de pagina volledig zichtbaar is. - Klik op de foto van de fruitvlieg of zoek in de alfabetische lijst de naam op. Voer nu de volgende opdrachten uit. OPDRACHTEN: 1. Vul de identiteitskaart van de fruitvlieg in. 2. Hoe wordt de fruitvlieg nog genoemd? 3. Waar kan je deze insecten aantreffen? 4. Hoe vermijd je fruitvliegjes in huis?
Tuinbouw 6.5
Identiteitskaart FRUITVLIEG Formaat: Kleur: Aantal eieren: Larven: Ontwikkelingsduur:
6 W E R K O P D R A C H T
6. Kan je de spreekwoorden ontcijferen ? Elke letter werd vervangen door een symbool Wij geven er alvast een paar cadeau:
appel =
6.6 Tuinbouw
6 D O E - A C T I V I T E I T E N
An apple a day keeps the doctor away! 1. Welke appel is de beste? Iedereen brengt zijn lievelingsappel mee. Elkeen beschrijft zijn appel naar vorm, smaak, grootte, kleur, vastheid van het vruchtvlees,... Nadien moet iedereen geblinddoekt uit drie appels zijn lievelingsappel terugvinden. Men mag ruiken, proeven en tasten.
2. Zelf appelchips maken
Benodigdheden: -
appel keukenmes handdoek koud water frituurpan en frituurolie
Werkwijze: - Snijd de geschilde appel in dunne plakjes. - Leg ze gedurende een tiental minuten in koud water en droog ze zeer goed af. - Bak ze in zeer heet frituurvet. - Laat ze afkoelen en ... smakelijk!
3. Hoe hoog moet mijn haag zijn ? Moet er een muur rond die boomgaard ? Hieronder zie je de plattegrond van de boomgaard van boer Dobbleflip. Hij kweekt appels en peren. De oranje stroken zijn hagen. A Boer Dobbleflip is niet van gisteren. Hij weet dat de hoogte van zijn haag gelijk moet zijn aan 1/10 van de breedte van het te beschermen perceel. Hoe hoog laat hij in principe zijn haag groeien ? - Haag 1 = 1,8 m Haag 2 = 2 m Haag 3 = 1,6 m B Waarom plant hij drie hagen aan ? Met één haag zou hij toch minder plaats verliezen, en dus meer appels en peren kunnen verbouwen ? Hij zou dan ook minder haag moeten onderhouden. Toch doet hij dat niet ? Waarom? - Een te hoge haag plant hij niet want hij mag ook niet te veel zon wegnemen (iets verder weg zetten van de bomen zodat de zon er nog bij kan) C Waarom heeft hij die plaats gekozen om de hagen te plaatsen. Kan jij nog een betere inplanting voorzien ? Geef wat meer uitleg. - De hagen die binnenin de boomgaard staan hebben weinig zin: ze vangen immers geen wind op. Je kan ze dan beter rondom zetten maar het best op de W en ZW - flank, gezien van hieruit de meeste wind waait. Wel zet de fruitteler best elzenhagen want daar overwinteren o.a. roofwantsen die in het voorjaar naar de boomgaard verhuizen om gretig bladluizen, spinteieren, tripsen, de perenbladvlo en kleine rupsen te eten.
Tuinbouw 6.7
Overheersende windrichting : zuidwesten
= 4 m2
